Ivica Daçiq bën fushatë kundër ish-sekretares së shtetit amerikan, Medlin Olbrajt ...

Ish-sekretarja amerikane e Shtetit, Madeleine Albright:Kosova, lufta dhe fitorja ime!

Madeleine Korbel Albright lindur më 15 maj 1937 - femra e parë në postin e sekretarit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, politikane dhe diplomate amerikane. Madeleine Albright eshte ish sekretarja e pare femer dhe njeherit e 64, e nominuar nga presidenti i atehershem Bill Clinton dhe e konfirmuar si e tille nga senati me 99 vota per dhe 0 kunder.Ajo ishte ne postin e sekretares se Shteteve te Bashkuara te Amerikes nga 23 Janari i vitit 1997 deri me 20 Janar te vitit 2010. Ajo ka kontribuar per lirin e Kosoves gjate viteve te veshtira te luftes dhe per ta shperblyer shteti i kosoves e ka nderuar me Medaljen e Arte te Lirise.

Përndryshe ndër masat e gjëra shqiptare sidomos në Kosovë është e njour për biseden me Thaçin në Rambuje

Jeta e saj është një thelë e historisë së botës. I kujtohen pjesët diplomatike, rrugët e luftës ose shakatë dhe takimet e vështira me Sadamin… Në librin e saj të kujtimeve “Madam Secretary”, ish-sekretarja amerikane e Shtetit, Madeleine Albright, tregon detajet të jetës së saj politike. Intervistën e saj më 2003, për gazetarin Philippe Coste në revistën franceze “L’Express” mund ta lexoni më poshtë.

Në librin tuaj, i cili është shkruar me një sinqeritet habitës, ju vëni në dritë në rrugën tuaj politike dhe diplomatike pa kursyer as detajet për jetën personale. Ju u jepni jashtëzakonisht shumë lexuesve. A keni përshtypjen se kjo është e pakuptueshme?

FËMIJËRIA ME KUJTIMET E BABIT DIPLOMAT

Albright: Besoj se kam paraqitur veten shumë të fortë, të tmerrshme, çfarë në të vërtetë nuk jam. Por, unë nuk u kam shkruar këto memoare për të rritur imazhin tim, por për të shpjeguar se si, për ndonjë punë ose për ndonjë rrezik, unë u bëra gruaja e parë sekretare e Shtetit në historinë amerikane. Unë mendoja gjithashtu se ky ishte mjeti më i gjallë për ta bërë të kuptueshme politikën e jashtme të shtetit tim.

Që nga koha e fëmijërisë, jeta juaj i ngjan një doracaku të historisë ndërkombëtare…

Albright: Është e vërtetë. Jeta ime dhe ajo e familjes sime është një reflektim i së mirës dhe i së keqes së shekullit XX. Politika e jashtme ka qenë gjithmonë në plan të parë në të përditshmen time, ajo përfaqësonte një lidhje të fortë e cila më afronte me babain tim, një diplomat çekosllovak shumë serioz dhe strikt. Si e vogël, unë e shikoja atë, pa e kuptuar, duke bëtë nga njëqind hapa në kopshtin tonë të vogël në Londër me anëtarët e qeverisë çekosllovake në ekzil.

Kjo ka vazhduar edhe më tej, gjatë kohës sa ai ishte në OKB, pastaj gjatë ardhjes sonë në Denver, ku ai ishte profesor pas ndikimit komunist në shtetin tonë, gjatë kohës së Luftës së Ftohtë. Jeta jonë në ekzil, si emigrantë, ka qenë e determinuar nga aktet e fuqisë amerikane. Fakti se Amerika nuk është kalitur në Munih, se ajo ka hyrë në luftë kundër Gjermanisë për të na çliruar neve, ajo ka lënë rusët të pushtojë vendin tim, prandaj gjithçka ka ndryshuar për ekzistencën tonë.

Por, në fund, unë kam përjetuar një ëndërr, për një kthim të pagjasshëm të fatit derisa, duke qenë sekretare e Shtetit, në momentin kur Evropa Lindore çlirohej, unë kam kontribuar në aderimin e këtyre vendeve në NATO, një organizatë e lindur nga rënia e shtetit komunist në Pragë!

Amerika nganjëherë nuk ka qenë mikpritëse për ju…

Albright: Para se të emigroj atje, gjithnjë kam qenë një e huaj. Ky ishte rasti derisa unë isha dy vjeçe, në Britani të Madhe, ku unë kam mësuar çekishten, gjuhën time amtare dhe në të njëjtën kohë edhe anglishten. Pastaj në Jugosllavi, në Zvicër… në Denver, unë isha një e emigruar e vogël, e veçuar. Na mungonin paratë atëherë kur isha në një shkollë të Midwest dhe prindërit e mi pëlcitnin nga stili dhe edukimi që na shpenzonte. Ndjehesha e vdekur nga turpi kur shihja nënën time tek bredhte lart e poshtë me rroba të modës së fundit, në kohën e modës etnike dhe babain tim në kravatë dhe kostum tripjesësh. Për më tepër, kuzhina e tyre më bënte të trashem! Gjithnjë kam një gëzim kur u tregoj studentëve amerikanë që babai im, që nga koha kur unë dilja me një djalë, na përcillte me veturë.

A ju duket se keni ndier një nevojë fondamentale për t’u reintegruar?

“MË SHUMË I DUA SE QË MË DUAN”

Albright: E kam thënë këtë: më shumë i dua se që më duan. Unë jam një tip njeriu e aftë që të krijoj miq sa hap e mbyll sytë. Por, më vonë, në jetën time, unë e kam luftuar këtë instinkt, duke mbetur e mbyllur në pozitat jopopullore derisa u vunë në lojë çështjet parimore. Transformimi ka ndodhur kur unë kam hyrë në OKB. Më parë, tendenca ime natyrale ishte që të kënaqem me babain tim, burrin tim dhe patronët e mi. Prioritet imi ishte të mbetem në lojë.

Çfarë loje! Ju paraqiteni si një bishë politike, një grua e vërtetë e rrjetit…

Albright: Ajo çka është e marrë në këtë histori, është mënyra në të cilën kjo ka filluar… Unë isha një nënë e qetë, grua e një gazetari plot gjallëri, pjellë e një familje të madhe gazetarësh. Duke zgjedhur gabimisht të bëhem gazetare dhe duke pritur të bëhem profesoreshë, sikur babai, unë u desh të preokupohem me mbledhjen e fondeve, kërkimin e fondeve për shkollën private të vajzave të mia. Kjo ndodhte në Uashington, qytetin e kontakteve, dhe kjo ka tërhequr efikasitetin tim, kapacitetin për të mbajtur angazhimet e mia, në kohën kur nga unë është kërkuar angazhimi për fushatën zgjedhore të senatorit Muskie.

Nga ana tjetër, unë me ngulm mësoja në doktoratën për marrëdhëniet ndërkombëtare. Si do të kisha imagjinuar unë se Zbigniew Brzezinski, profesori im në Kolumbi, të hynte në Këshillin Nacional të Sigurisë, të drejtuar nga Jimmy Carter, dhe të më regjistronte atje? Kjo rrugë është pak a shumë përgjigjja ime për të gjithë ata të cilët në rrethin tim më prezentonin atëherë si thikën e dytë në shtëpinë tonë.

Si ju ka zgjedhur Bill Klinton si ambasadore të SHBA-ve në OKB?

Albright: Unë merrja pjesë për një kohë të gjatë në rrethet e reflektimit të demokratëve mbi çështjen e politikës së jashtme dhe jepja mësim në Georgetown, ku për katër vjet rresht isha zgjedhur profesori më i mirë. Clinton më ka thënë se ky detaj kishte qenë vendimtar.

Është i njohur te ju arti për të dhënë një mesazh…

Albright: Në fillim kjo ishte shumë e frikshme. Unë asnjëherë nuk kam qenë diplomate. Për më shumë, unë isha e vetmja grua, i vetmi fustan në mesin e 14 kostumeve të përfaqësuesve në Këshillin e Sigurimit të OKB-së. Por, unë përfaqësoja Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe kjo mjaftonte që unë të them diçka. Më vonë u bë që unë të mund të shkëputem nga tekstet e mia të përgatitura dhe të gjej stilin tim të vërtetë. Më kujtohen britmat e zemërimit rreth propozimeve të mia rreth pilotëve kubanezë të cilët kishin rrahur një avion aktivistësh. Vetëm broshurat e mia ishin mesazhe. Unë kisha bartur, për herë të parë, një gjarpër të vogël si përgjigje ndaj fyerjeve nga Sadam Hyseini. Unë vendosa një top të vogël sa nuk kisha post të rëndësishëm dhe një fushqetë gjatë kohës sa isha sekretare e Shtetit. Negocioja me sovjetikët për traktatin e raketave antibalistike.

A ndiheni e përkushtuar ndaj ndonjë misioni?

Albright: Isha e fascinuar nga OKB-ja gjithnjë duke qenë e vetëdijshme për ndryshimet dhe vështirësitë e saj për të përmbushur qëllimet enorme të cilat ia besonin shtetet anëtare që nga suksesi i koalicionit në Irak në vitin 1991. Unë e dija, për shembull, se është e padrejtë t’ia japësh OKB-së përgjegjësinë e dështimit të operacionit në Somali. Pastaj, unë kam vuajtur rreth çështjes së Ruandës, por ne kishim përjetuar një katastrofë në Mogadishu dhe ne nuk mundnim të implikoheshim lehtë në Afrikë. Duhet përkujtuar kontekstin: një kongres armiqësor i cili refuzonte të paguante kotizimin amerikan në OKB, por tallej me joefikasitetin dhe kërkonte reformë të menjëhershme.

Jeni akuzuar nga sekretari i atëhershëm i përgjithshëm i OKB-së, Butros Gali, si një cjap emisare politike…

“PËR MUA, MILOSHEVIQI ËSHTË TIP DEMI”!

Albright: Unë kam ndier për të një admirim dhe një afeksion të sinqertë, por ai më ka zhgënjyer në shumë dosje, siç është ajo e Ruandës ose Bosnjës. Sidomos, unë besoj se ai nuk e kuptonte në mënyrë të mirëfilltë se imazhi i tij në publikun amerikan ishte katastrofal. Ai shikohej si një snob hundëpërpjetë dhe i pakuptueshëm. Butros Gali, që nga zgjedhja e tij, ka qenë i angazhuar ta përmbush vetëm një mandat në OKB dhe derisa ai filloi të bëjë fushatë direkte tek anëtarët e Këshillit të Sigurimit për ta ruajtur funksionin e tij, ai ka kontribuar për ta rritur fatin e tij në një kaos të cilin francezët që e mbështesnin nuk kanë qenë të përjashtuar. Unë kam tentuar për t’i ofruar atij një sjellje të ndershme, por ai dëgjonte vetëm mendjen e vet.

Emërimi juaj si sekretare e shtetit ka koinciduar me një kundërthënie: ju keni qenë e akuzuar se keni dashur të fshihni, ndoshta për shkak të ambicieve politike, prejardhjen tuaj çifute dhe vdekjen e gjyshërve në kampet e përqendrimit…

Albright: Që nga hyrja ime në OKB unë kam filluar të pranoj të gjitha llojet e letrave fantastike, duke kërkuar nga unë para dhe viza… Dhe pastaj, një ditë, një nga ato mu duk më konfidenciale se të tjerat dhe përmendte historinë e familjes sime. Do të provoj t’ju shpjegoj më mirë… Unë nuk jam rritur me gjyshërit. Në vitet 1950 epoka kur antisemitizmi ishte real, babai dhe nëna ime nuk ishin shmangur krejtësisht nga Holokausti, por asnjëherë asnjëherë nuk kanë vënë në dispozicion informatat që mund ta lidhin këtë. Në shkollë unë jam regjistruar si katolike… Kam vuajtur shumë për shkakun se e gjithë kjo ka qenë bërë publike. Thashethemet do të fillonin të rrjedhnin atëherë kur unë isha e bllokuar në Uashington me audicionet preliminare në kongres dhe kur nuk mundja të kthehesha në Pragë. Ende mendoj për mbrëmjen e fjalimit të presidentit: në këtë moment, si gruaja e parë sekretare e Shtetit në historinë amerikane, unë drejtoj kabinetin presidencial në gjysmërreth, atëherë kur një artikull në “Uashington Post” më trajtonte të njëjtën ditë si gënjeshtare dhe merrej me të pavërteta rreth prindërve të mi!

Çifti Clinton ju ka mbështetur në këtë. Çfarë raportesh mbanit me ta?

Albright: Relacione të besueshme dhe sinqeritet admirues. Ata janë njerëz dashamirës dhe jashtëzakonisht të hapur me të tjerët. Unë kisha takuar Bill Clintonin derisa bëja fushatën për Durakis. Hillary dhe unë, të dyja, ishim thellësisht të përkushtuara për studimet në kolegjin e femrave në Wellesley. Ajo vinte shpesh tek unë në Nju-Jork derisa unë isha në OKB dhe ne këmbenim shumë çështje ndërkombëtare të cilat na pëlqenin që t’i bisedonim. Me Billin unë realisht isha në fazë, dhe kur unë kam besim në dikënd, atëherë angazhohem. Kjo është edhe shkaku pse unë isha njëra nga të parat që kam hedhur poshtë akuzat kundër tij në aferën “Levinski”. Unë kam qenë shumë e zhgënjyer kur kam mësuar se ai ka gënjyer, gjithashtu edhe kur kam dëgjuar për kërkimfaljet e zbutura para stafit dhe kabinetit të tij. Por mirë, për çiftin… Kjo zbulon jetën e tyre private. Përveç kësaj, mund t’ju them se edhe unë kam pasur ndonjëherë probleme me ish-burrin tim…

Të flasim pak të postin e sekretares së Shtetit. Colin Powell, atëherë komandant në armatë, tregon që ju keni provokuar tek ai një thyerje anevrizmi?

Albright: (Qeshet) Në atë kohë isha në debat të plotë rreth rolit të armatës dhe përdorimit të forcës. Për mua, Milosheviqi ishte një tip i njëjtë me demin në oborr të rekreacionit. Kjo ma bëri të padurueshme të dëgjoj Powellin duke më pyetur rreth asaj se çka do t’i thoja unë një nëne të ushtarit të vrarë në një betejë në tokë të huaj. Kjo është e vërtetë, unë atë e pyeta se për çka shërben armata e tij e mirë nëse askush nuk mund ta përdorë atë…

Ofensiva amerikane në Kosovë është quajtur “lufta e Medlinit”….

Albright: Në fillim kjo nuk ishte kompliment. Shumëçka çrregullohej. Kam jetuar momente personale shumë të rënda, kur kam mësuar se një bombë ka dështuar cakun e vet për të goditur civilë të pafajshëm dhe kur një nga pilotët tanë ishte zhdukur. Por kjo nuk i ka ndryshuar bindjet e mia: unë i kisha parë fytyrat e refugjatëve dhe vuajtjet që i përjetonin ata, këta njerëz të dhunuar… Në fund, ministri gjerman i Punëve të Jashtme, Joschka Fischer, ka thënë një fjalë gjentile, duke folur për “luftën e Medlinit” dhe “fitoren e Medlinit”. Kjo nuk ishte një fitore, por një përgjegjësi e jashtëzakonshme…

A ka ndonjë lidhje logjike mes politikës së suaj rreth Irakut dhe invasionit amerikan atje nga administrata e presidentit Bush?

Albright: Në njëfarë mënyre, po. Por, Qeveria e Bushit ka mbrapshtuar këtë logjikë. Unë do të kisha mundur, për shembull, ta mbaj të njëjtin fjalim të cilin e ka bërë Xhorxh Bush në OKB në vitin 2002, për të thënë se Sadam Huseini është një diktator i tmerrshëm i cili ka masakruar popullin e tij dhe ka hudhur poshtë rezolutat e OKB-së. Politikë jona ishte që ta fusim atë në shishe, pa dëmtimin e shtetit. Unë do të doja të di se çfarë urgjence ka mundur të lëshojë kjo qeveri për ta rrëzuar atë nga pushteti, çfarë lidhjesh – unë nuk kam mundur të shoh asnjë – ka mundur t’i gjej atij me Al Kaidan dhe 11 shtatorin, dhe çfarë rreziku iminent përbënin armët e shkatërrimit në masë të cilat askush nuk i ka gjetur deri më tash.

A paraqet karriera juaj një fitore kundër maçoizmit?

Albright: Unë vullnetarisht jam ndalur t’i tregoj dikujt disa shenja të dobësisë. Asnjëherë nuk kam qarë, për shembull, atëherë kur njerëzit sot kanë të drejtë ta bëjnë këtë.

Kam qëndruar nëpër tribuna në pikë të diellit, me frikën se tashti do të shqetësohem dhe do të konfrontohen paragjykimet e gjinisë së dobët. Por, në themel të kësaj, pak ishte me rëndësi për bashkëbiseduesit e mi të huaj që unë isha një grua. Unë arrija me një avion të madh në të cilin ishte mbishkrimi “Shtetet e Bashkuara të Amerikës” dhe kjo donte të thoshte shumë. Në mënyrë kurioze, unë kam jetuar zhgënjimet e mia më të mëdha me kolegët amerikanë, njerëzit të cilët më njihnin, të cilët kishin drekuar tek unë dhe ata nuk arrinin ta kuptonin se si kisha mundur ta kem këtë punë dhe si mund të bëhet historia.

Ivica Daçiq bën fushatë kundër ish-sekretares së shtetit amerikan, Medlin Olbrajt ...

SHSHA në Çikago përgjigje në skenarët e njohur të Serbisë, se masakra e Reçakut na qenkësh fabrikim i diplomacisë amerikane

Në vitet e rënda “të jesh apo mos të jesh” dhe projekti vrastar dhe shfarosja e shqiptarëve në tokën e djegur të Kosovës, që e bëri me dy duart e tij kryekrimineli dhe kasapi i Ballkanit, Sllobodan Millosheviq në Beograd, aty afër në tryezën e tij me buzë në gaz i shikonte edhe pioneri i tij Ivica Daçiq, ministër i punëve të jashtme në kabinetin e A.Vuçiq.

Më këto të dhëna të kohës, SHSHA në Çikago, i jep këtë përgjigje fushatës serbe kundër ish-sekretares së shtetit amerikan, Medlin Olbrajt dhe ekipit të saj që në kohën më të rëndë i dolën në krah të Kosovës dhe shpëtimin e shqiptarëve nga asgjësimi deri në substancë me përmasat e gjenocidit.

Fushata e Serbisë në gazetën e njohur antishqiptare “Politika” të Beogradit që nga themelimi i saj në vitin 1909, nuk ka ndryshuar kursin “redaktorial” kundër Kosovës dhe shqiptarëve me theks të veçantë rreth siç e quan me ironinë serbe “të themelit të shtetit” të Kosovës, duke mos kursyer as ish diplomatët dhe ushtarakët amerikanë, të cilët në vitin 1999 me ndihmën ushtarake NATO e shpëtuan Kosovën dhe shqiptarët, për të marrë udhë liria, demokracia dhe pavarësia që ishte ëndërr shekullore e të gjithë brezave tash e dy shekuj, SHSHA i thotë Ivica Daçiq, se shqiptarët dhe Kosova asnjëherë që nga vitet 1844-1999, Serbinë dhe Jugosllavinë nuk e konsideruan shtetin e tyre, por si pushtues dhe ripushtues të tokës shqiptare.

Akademik Prof.Dr.Flori Bruqi,Ph.D

BEDRI DEDJA (1930-2004) – Studiuesi e krijuesi shumëplanësh për fëmijë

E përgatiti Prof. Zymer Mehani

Shkrimtari dhe pedagogu, Profesor Bedri Dedja është një nga figurat më të dalluara dhe të dashura të letërsisë bashkëkohore shqiptare për fëmijë. Këtë e dëshmon numri i madh i veprave të tij letrare për fëmijë, si: përmbledhjet me poezi, tregime, përralla, tregime fantastike-shkencore, novela, romane dhe shume studime.

Krijimtaria 50-vjeçare e këtij autori përbën një pasuri të çmuar në letërsinë e sotme për fëmijë, një “bibliotekë”
më vete për lexuesit e vegjël dhe një pikë referimi për krijuesit e rinj.

Vepra e parë e shkrimtarit Bedri Dedja është novela “Heroizmat e Fatbardh Pikaloshit”, botuar në vitin 1954. Një novelë fantastike me subjekt origjinal, ku përshkruhen bëmat e guximshme që kryen heroi në botën e përrallave, ku e çon ëndrra e tij e shqetësuar.
Fatbardh Pikaloshi u bë një personazh shumë i njohur në letërsinë për fëmijë të atyre viteve me heroizmat dhe aventurat e tij të çuditshme. Shkrimtari, duke e çuar personazhin e Fatbardh Pikaloshit në botën e përrallave e fut lexuesin në një botë magjike, për të ndërtuar të ardhmen: “Republikën Demokratike”. Personazhet e tjerë të kësaj novele si:
Shtatëpëllëmbëmjekra e Trepëllëmbëtrupi, Katallan Syzjarri etj., janë përftuar nga folklori, i cili ndikon mjaft në karakterizimin e aventurave të personazhit kryesor. Gjithsesi, ai është një personazh që, ndonëse në shumë raste manifeston qëndrime e sjellje të pahijshme ndaj shokëve, prindërve e shkollës, me pendesën dhe reflektimin ndaj këtyre shfaqjeve negative, por edhe me veprimet e tij të guximshme për të shpëtuar të varfrit nga shtypja dhe shfrytëzimi i të pasurve, fiton simpatinë dhe admirimin e lexuesve të vegjël. Siç shihet, heroi i veprës përfaqëson fëmijën e ditëve tona, që mendon, ëndërron dhe vepron në përputhje me kërkesat e moralit bashkëkohor.
99 Bedri Dedja ka lindur në Korçë më 1930. Shkollën fillore e kreu në Shkodër, të mesmen në Durrës, kurse studimet universiteti për pedagogji dhe letërsi për fëmijë i kreu më 1953, në Universitetin e Moskës ku edhe u specializua. Emri dhe vepra e tij zënë fill që nga vitet ’50, kur nisi të shkruajë e të botojë letërsi për fëmijë. Deri tani shkrimtari Bedri Dedja ka botuar një numër të madh veprash dhe këtu dë të përmendim vetëm disa nga kjo listë e gjatë si: “Heroizmat e Fatbardh Pikaloshit”, “Përralla popullore mbi kafshët”, “Një udhëtim i rrezikshëm”, “Shkolla e pyllit”, “Kapiteni i shtrëngatës”, “Kryengritje në pallat”, “Republika e 1100 çudirave”, “Beni shkon në malësi me familje e shtëpi”, “Nëpër korridoret e thella të Jonit”, “Shoku i braktisur”, “Përtej portës së shekullit”, “Ushtari trim prej plumbi”, “Si u rrit një komisar”, “Alarmet e qyteti Sdikuisht” etj.
Si dhe veprat me vështrime, artikuj e studime si: “Letërsia për fëmijë për shkollat pedagogjike”, “Tradita dhe probleme të letërsisë shqipe për fëmijë”, “Shkrime mbi letërsinë për fëmijë” etj.
Gjithashtu, mund të përmendim dhe kontributin dhe rolin e padiskutueshëm në fushën e përkthimeve, hob ky që shfaqet që në moshë të re. Përmendim këtu përkthimet nga gjuha ruse:
Lev Tolstoi: Tregime dhe përralla për fëmijë (1954), Robi i Kaukazit (1959).
V. Majakovski: Për fëmijët (1954); Lexo, shëtit e fluturo (1958); Ç’është mirë e ç’është keq (1966) Nikolla Nosov: Tregime (1964), Aventurat e Dinpakut dhe të shokëve të tij (1957) Mark Tuein: Aventurat e Tom Sojerit (1955) A.S. Pushkin: Përralla e Peshkatarit dhe e Peshkut (1956) H.K. Andersen: Përralla (1956) Maksim Gorki: Jashka; Samovari (1957) Sharl Pero: Maçoku me çizme Përralla ruse (1998, përshtatje e shqipërime nga 18 autorë) etj.
Ka qenë një autor me kreativitet kompleks dhe të larmishëm, poet, prozator, dramaturg, përkthyes, gazetar dhe kritik, studiues i historisë së pedagogjisë dhe i historisë shqiptare për fëmijë.
Ishte anëtar i Akademisë së Shkencave dhe fitues i shumë çmimeve letrare.
100 Nelaj, Milaim; “Profile letrare” – Studime, Tiranë 2008, f.
36
Akademiku Bedri Dedja si një dijetar shumëplanësh është shquar edhe në lëvrimin e përrallës. Shkrimtari aty është një eksplorator që kërkon të gjejë të panjohurën, të zbulojë të paditurën dhe të thotë të pathënën.
Vihet re prirja e autorit në dy rrafshe: në ritregimin e përrallave popullore dhe në krijimin e përrallave origjinale. Veçanërisht në këtë drejtimin e dytë pena e tij shkëlqen. Është nga të parët që theu kornizën e përrallës tradicionale me subjekte nga folklori. Siç vëren Prof. Odhise Grillo, Bedri Dedja i krijoi përrallat krejt ndryshe nga të tjerët. Ai ka mënyrën e vet të gjetjes së fabulës, të ndërtimit të subjektit, të skalitjes së personazheve, të futjes së problemeve e të frymës së kohës në përrallat e veta, të ndërtimit në mënyrë lodruese të fjalisë e të frazës, të futjes së humorit që është aq i kërkuar nga lexuesit e vegjël etj. Këtu qëndron edhe origjinaliteti i tij që është i papërsëritshëm.101 Përmbledhja “Përralla njëmbëdhjetëkatëshe”, nxjerr në pah mjeshtërinë artistike të autorit si dhe pasurimin e mëtejshëm të kësaj gjinie letrare kaq të dashur për fëmijët. Kritika i ka vlerësuar ato përralla si krijime më të mira të autorit. Veç vlerave letrare e edukative, në to ndrit galeria e personazheve jetësorë, të cilët përfaqësojnë tipa shoqërorë me veset dhe të mirat e tyre.
Struktura e librit është konceptuar në mënyrë origjinale. Çdo kat është një pistë zhvillimi, ku ndërthuren fabulat, ku zhvillohen subjektet, ku bota jepet me fantazi të ndezur e në zhvillim të vrullshëm. Të njëmbëdhjetë përrallat dallojnë nga njëra-tjetra; pallati është korniza që i bashkon ato dhe që organizon subjektin.
Kritika ka vënë në dukje se në këto përralla autori shkrin në mënyrë harmonike traditën popullore të konceptimit me mjediset dhe kushtet bashkëkohore të veprimit të personazheve.
Janë përralla të cilat të tërheqin për fantazinë e tyre. Nuk mund të lëmë pa përmendur dhe faktin që gjatësia e krijimeve vjen duke u shkurtuar, nga përralla e parë që zë 12 faqe deri tek e fundit që zë vetëm tri faqe. Patjetër që ky fakt nuk mund të jetë një rastësi, por përkujdesje e autorit për lexuesin e tyre fëmijë, që nuk mund ta përqendrojë gjatë vëmendjen.
Veçanërisht në këto përralla luan rol pozitiv njohja e botës, gjuhës e psikologjisë fëminore dhe mënyra e të treguarit në frymën e përrallave popullore.
Gjithashtu, këto krijime dallohen për temporitmin e lartë të zhvillimit. Si në paradë shfaqen një mori personazhesh, ngjarje e ndodhi të ndryshme që kanë të bëjnë me botën magjike të fëmijëve. Me sy vëzhgues e fantazi të ndezur shkrimtari ka zbuluar çdo detaj, send, personazh që nga historia e miut të fundit të botës e deri tek historia e moshamësve.
Bedri Dedja është një krijues i cili i ka për zemër fëmijët, e njeh shumë mirë botën e tyre, kërkon të japi mjaft informacion me penën e tij. Kështu, për shembull, përmbledhja me përralla dallohet për mjeshtërinë krijuese të autorit. Detaji artistik aty është një element i përfillshëm që e gjen në tërë veprën, që nga toponomastika, emrat e njerëzve, neologjizmat e letrarizimet me efekte etj.
Përmendim këtu: në përralla flitet për një gjuhë të çuditshme të minjve që quhet mijishte (f. 8), apo e pëllumbave – pëllumbisht (f. 22); gjetje të bukura janë edhe: njeriu që humbet emrin si dielli kur vrenjtet koha (f.20), policia zoologjike (f.34),
101 Grillo, Odhise; “Përralla njëmbëdhjetëkatëshe”, të B.
Dedjes, (dy fjalë për autorin), Tiranë 1996, f. 4 kryekaposhi, kaposhi pa pendë që i kishte humbur në beteja heroike (f.35), polic pyllor (f.41); shtypet një luan, shteti do të
çalojë- shteti çalaman, makina tallaxhije (f. 44) etj.
Apo të lidhjes së situatave jetësore me fantastiken, gjer fragmente nga e përditshmja: pastaj i dha një kilogram valium dhe të sëmurin e zuri një gjumë elefantësh, që nuk e prishte dot as tërmeti dhjetëballësh…f. 43; do të na falin një pallat me 15 apartamente që t’i japim me qira (f. 45) etj.
Zgjidhjet dhe qëndrimet jepen në forma të ndryshme e me finesë:
Përralla atje por edhe ne atje. f.33
Përralla pa mbaruar, por ne jemi të gëzuar; f. 38 Përralla na ngjethi mishtë, por e lexuam qetësisht: f.46 Përrallën e tregoi Aleksi dhe Tonit të katit VI i erdhi oreksi; f.
53
O përrallë, mos na harro, herë pas here na kujto! f. 64 Përralla, natën e mirë dhe ti, lapsi im, mos qofsh i vështirë. f.
78
Është e qartë që këto krijime të argëtojnë pa masë. Veç këtyre, autori me zotësi ndërthur elementë të tregimit me ato të përrallës dhe kjo i bën ato të pëlqyeshme e më të asimilueshme nga fëmijët.
Po t’i lexosh e studiosh me vëmendje përrallat e këtij autori:
“Përralla popullore mbi kafshët”(1957), “Përralla e tre vëllezërve” (1958), “Kallëzimet e gjyshe Pastërtores”
(1960), “Përrallëzat e Zvicrës” (2002) etj…në të cilën Bedri Dedja ka thurur me ëndje përrallat magjike duke hyrë lirshëm në botën e fëmijëve. Janë përralla që dallohen jo vetëm në formën dhe strukturën e saj të veçantë, duke e bërë përrallën një krijim vërtet letrar, por edhe në përmbajtjen e saj, pasi ka futur në të elementin fantastik, duke e gërshetuar dhe shkrirë edhe me dukuri të realiteti bashkëkohor.
Në përrallën “Përralla popullore mbi kafshët”, autori ka përzgjedhur e ripunuar nga ana letrare përrallën e shkurtër dhe kryesisht me kafshë. Ndërsa në përrallën “Përralla e tre vëllezërve”, të bie në sy përzgjedhja që ka bërë autori:
duke u mbështetur në motive popullore dha modelin e një krijimi letrar nisur nga dy subjekte të përrallës popullore të gënjeshtarëve; duke bërë rikrijimin e situatave dhe të dialogëve i zbërthen tablotë e ngjarjet duke i dhënë ato në përmasat e përrallës së kultivuar. Te kjo përrallë paradokset ndjekin njëra-tjetrën, humori buron nga situata komike që fëmijët i lexojnë me shumë ëndje.
Bedri Dedja është një njohës i botës fëminore, i psikologjisë dhe i gjuhës së të vegjëlve. Fantazia dhe humori janë dy çelësat magjikë që depërtuan në ëndrrat, dëshirat dhe botën e pasur të fëmijëve.
xxx
Një ndihmesë të veçantë Profesor Bedri Dedja dha edhe në lëvrimin e poemës për të vegjlit si: “Numrat”, “Shkolla e pyllit”, “Artan borizani dhe çeta e tij”, “Patoku në plazh”, “Vera, Geri dhe Driloni” etj. Një pjesë e poemave të këtij autori priren në ndërtim të tyre mbi elementë përrallorë e fantastikë, ku veprojnë kafshët me botën dhe jetën e tyre.
Gjithashtu nëpërmjet tablove, ngjarjeve e personazheve personifikohet jeta njerëzore, përcillen vlera estetike për botën e fëmijëve. Vlera të tilla përcillen në poemën-përrallë “Shkolla e pyllit” në të cilën, lexuesit e vegjël, nëpërmjet një fabule të bukur ku veprojnë personazhe kafshë: ketrat, milingonat, lepurushët, shqiponjat, rosat, harabelat, edukohen me dashurinë për shkollën.
Në fakt, është një poemë-përrallë që u drejtohet shkollarëve të vegjël dhe trajton temën e mësimit. Fabula është interesante.
Ngjarjet vendosen në pyll, por në këtë poemë ka mjaft ngjarje e tablo me fantazi, imagjinatë dhe humor. Kështu, gardalina dhe një galë lajmërojnë me trumbetë për lajmin e gëzuar se në pyll u hap një shkollë ku do të mësonin të gjitha kafshët. Subjekti është ndërtuar mbi bazën e konfliktit që lind midis kolektivit të kafshëve të pyllit dhe një lepuri mendjemadh.
Poema ka një vijë subjekti. Është më tepër një mozaik ngjarjesh e tablosh plot fantazi e humor, gjë që i ka dhënë dorë autorit ta përdor imagjinatën jo në gërshetimin e një subjekti, qoftë edhe aventurash, por në vizatimin e situatave të veçanta, prej të cilave rrjedh emocioni dhe morali. Është një poemë spontane dhe e këndshme. Sigurisht që autori u jep kafshëve funksione që janë në përshtatje me natyrën e tyre. Të spikatur janë disa
personazhe: Gardalina – mësuese e matematikës, Ariu – mësues i abetares, Maçoku – mësues i vizatimit, Kanarina – mësuese e muzikës, palloi – rrobaqepës.
Në këtë poemë të gjitha personazhet janë kafshë, por pas tyre jepen raporte njerëzore, janë raportet nxënës-shkollë, ku fëmijët edukohen me dashurinë për punën, shkollën e diturinë dhe për t’u përgatitur për jetën. Por në këtë poemë ideja e rëndësisë së arsimimit të njeriut jepen në dy drejtime: shkolla të jep dije, zanat e profesion, të përgatit e të bën të aftë për jetën; mungesa e saj i kushton rëndë njeriut, si në rastin e lepurit analfabet…
Kjo poemë është shkruar në monokolonë, pa u ndarë në strofa.
Vargu është i matur. Përdoret 4-rrokëshi, 8-rrokëshi e 10-rrokëshi; këto dy masat e fundit herë-herë thyhen, duke krijuar variacione e duke i dhënë ngjarjes dinamizëm aty ku duhet.
Në vitin 1997 autori e ripunoi si përrallë në prozë dhe e botoi në përmbledhjen Republika e 1100 çudirave.
Në poemën me titull “Artan borizani dhe çeta e tij”, nëpërmjet elementëve realistë, ngjarjeve e ndodhive nga jeta bashkëkohore e fëmijëve, përshkruhen mesazhe për marrëdhëniet midis fëmijëve, prindërve dhe të moshuarve.
Autori rrëfen për veprimtarinë e gjallë e të gjithanshme të banorëve të vegjël të një pallati në kryeqytet. Ata krijojnë një çetë me fëmijë vullnetarë. Me forma të gjalla pune dhe me veprimtaritë e tyre të guximshme, fëmijët krijojnë një atmosferë të shëndoshë luftarake kundër çdo gjëje, që bëhet pengesë për edukimin e shëndoshë të tyre.
Personazhi Artan është i gjallë e plot kolorit, po ashtu edhe portretizimi i Gentush Qaramanit me tekat e tij. Me gjithë vlerat e veta estetike e edukative, kjo poemë përshkohet nga fryma e kohës.
xxx
Në krijimtarinë e shkrimtarit Bedri Dedja një vend të rëndësishëm zë dhe romani shqiptar për fëmijë. Përmendim
këtu: “Kalamajtë e pallatit tim”, me dy vëllime, i pari i botuar më 1972 dhe i dyti më 1979, si dhe “Kacamisri rreth globit” (1993), “Qyteti me tri kështjella” (1998).
Vlen të ndalemi këtu te romani “Kalamajtë e pallatit tim”. Në të pasqyrohen natyrshëm tablo nga jeta e përditshme e fëmijëve, marrëdhëniet e tyre me të rriturit, prindërit dhe mjedisin shoqëror. Autori është treguar shumë i kujdesshëm në kapjen e temave dhe çështjeve jetësore që prekin fëmijët siç është tema e preferuar e shkollës dhe edukimit, e gërshetuar dhe e shkrirë me elemente të tjerë, si lojërat, ekskursionet në natyrë, aksionet në ndihmë të fshatit. Por në roman dalin në pah dhe mjaft çështje të rëndësishme që lidhen drejtpërsëdrejti apo tërthorazi me botën e fëmijëve, si për shembull, ajo e emancipimit të gruas, ajo e rrugaçërisë, e luftës kundër veseve të këqija etj. Jo pa qëllim akademiku Bedri Dedja trajton e nxjerr në pah problematika të tilla që prekin shoqërinë tonë, pasi si njeri i fushës së arsimit, kulturës e shkencës, kërkon që ky roman t’u drejtohet jo vetëm fëmijëve por edhe të rriturve.
Shpeshherë prindërit, mësuesit gabojnë… ndaj duhet të mësojnë se çfarë është takti, ç’metoda e punë këmbëngulëse duhet bërë për edukimin e fëmijëve me vlerat morale. Romani shpalos kështu vlera pedagogjike krahas vlerave ideoartistike.
Në roman pasqyrohet dalëngadalë jeta dhe veprimtaria e fëmijëve të një pallati të zakonshëm në kryeqytet. Ngjarjet rrjedhin natyrshëm nëpërmjet veprimit dhe ndodhive të ndryshme. Janë fëmijë të zakonshëm siç mund të shohësh edhe në jetën e përditshme dhe sot, djem e vajza me plot energji, që luajnë, flasin, punojnë me pasion.
Shpalosen një mori figurash fëmijë, gjë e cila i ka dhënë dorë autorit të paraqesë një galeri tipash e personazhesh të ndryshëm, të cilët janë përshkruar me vërtetësi dhe janë marrë nga jeta.
Mes dashurisë dhe respektit të fëmijëve për njëri-tjetrin pasqyrohet bota qytetare e tyre.
Përmbajtja, që shtrihet në një numër jo aq të madh faqesh në 25 krerët e kësaj proze, është një pasqyrim me bazë dhe vërtetësi artistike, paraqitur kryesisht përmes një dialogu të natyrshëm dhe përshkrimeve të pakta dhe të goditura të tërë asaj që ka mundur të jetë përditshmëri dhe realitet i një fëmijërie të një kohe, vendi dhe rendi të caktuar shoqëror.
Nëpër faqet e romanit zbulohen këndshëm dhe me dinamikë ngjarje, episode, skema me detaje e imtësi të shumta, duke e bërë tërheqëse romani. Kështu, në fillim të tij njihemi me një banor të ri, që sapo është sistemuar në pallatin ku banojnë fëmijët.
Kalamajtë e pallatit tim dhe unë banojmë në një godinë të re shumëkatëshe të kryeqytetit…
Kërrtau! Prrauuu! Fring!
O tmerr! Imagjinoni! Tamam në këtë çast… një top futbolli fluturoi nga jashtë e drejt e brenda në kuzhinën time… Ky është kulmi i fatkeqësisë!
Sepse, që ky top i pacipë të vijë nga jashtë, nëpërmjet dritares së mbyllur dhe të qëndrojë para këmbëve të mia, ju mund ta merrni me mend se ç’rrugë i është dashur të hapë…
Unë sigurisht, kur pashë xhamin copë-copë, u bëra bishë
pylli.102
Ai habitet nga lodrat e shumta të fëmijëve, nga zhurma e gazi që ushton në pallat. Të bën përshtypje sesi ai ndonjëherë nervozohet nga sjelljet e tyre, zemërohet nga thyerja e ndonjë xhami, por dalëngadalë fillon që t’i kuptojë, t’u qëndrojë më pranë, pasi ata janë të dashur e të mirë. Ndaj në ndërgjegjen e banorit të ri bëhet një kthesë rrënjësore dhe ai nis e miqësohet shumë me fëmijët e pallatit.
Thyeja e shpeshtë e xhamave bëhet shkak që në frikën e rrëfyesit të hyjnë fëmijët e këtij pallati: Taulanti, Agimi, Sokoli, Genti dhe më pas shoqëria e zgjeruar me: Edlirën, Laurën, Arjanën, Gaztorin, Rudinën, Ajrinën, Lirikën dhe të tjerë, të gjithë fëmijë të moshës parashkollore dhe të ciklit të ulët të fillores, të cilët harrohen në
102 Dedja, Bedri; “Kalamajtë e pallatit tim”, Shkup 2002, f.
10-11
lojëra e vrapime në hapësirën gjithnjë më të ngushtë ndërmjet pallateve, xhamat e të cilëve shpesh kërcasin nga topi i lojës.
Rrëfimi rrjedh natyrshëm, lehtë e bindshëm, saqë duket se shkrimtari nuk është vetëm soditës e rrëfyes, por edhe shok dhe pjesëmarrës në lojërat, shqetësimet, gëzimet dhe brengat e fëmijëve.
Romani “Kalamajtë e pallatit tim”, është një pasqyrim real i një fëmijërie të një vendi shembull të rendit të ashpër partiak socialist dhe kjo ndjenjë dhe atmosferë është dhënë me vërtetësi artistike, si dokument i një kohe të cilën fëmijët e nesërm vështirë do ta kuptonin pa disa shpjegime të të rriturve.
Autori i skalit me dashuri personazhet duke i bërë të afërt për lexuesin. Këta kalamaj, siç i quan shkrimtari, kanë botën e tyre, hallet e tyre.
Secili personazh ka fizionominë e vet, nuk ngatërrohet me të tjerët duke krijuar individualitetin dhe psikologjinë e vet. Për shembull, lexuesi dëshpërohet me historinë fatkeqe të Sokolit dhe gëzohet me përfundimin e lumtur, kur ai gjen babain e vet, zemërohet dhe e urren figurën e Xhasit, rrugaçit e vjedhësit të ndyrë, që përpiqet ta bëjë si veten edhe Sokolin e vogël, kënaqet me humorin dhe shkathtësinë e Taulantit, Platorit e personazheve të tjerë. Genti, banori i ri i pallatit, Skënder Buna, Drita, Miroshja e vogël zbërthehen nëpërmjet ngjarjeve e ndodhive, që janë përshkruar bukur.
Në roman ka çaste që të emocionojnë, kujtojmë këtu punën e fëmijëve për ngritjen e këndit të lodrave, organizimin e spartakiadës në lojërat midis shkollave, ngjarja me mësuesen e matematikës që u jepte fëmijëve ushtrime pa fund për t’i zgjidhur, grindja e Sokolit me Xhasin, zhdukja e regjistrit të klasës, shpëtimi nga fëmijët i Miroshes së vogël, të cilën duan ta martojnë me mblesëri. Në jetën e tyre, mes shqetësimeve edhe të vegjlit dinë të dallojnë të mirën nga e keqja, e në këtë aspekt, gjithnjë e më tepër ata fitojnë vlera morale e shoqërore.
Krahas lojës, gëzimeve dhe shqetësimeve të kalamajve të lagjes, me vërtetësi janë shtruar edhe disa dukuri dhe probleme të tjera nga jeta e fëmijëve në shkollë dhe në organizatat e tyre, problemet edukative dhe shoqërore të kohës.
Mësuesja e aritmetikës, me qëndrimin e saj të rreptë dhe serioz, është fytyrë që shkakton ftohtësi ndaj mësimit dhe shkollës deri në atë shkallë saqë i bën fëmijët e “bandës së zezë” të vjedhin dhe të djegin regjistrin…
Më në fund erdhi ora e tretë e aritmetikës, zilen e së cilës kalamajtë e pritën si ato kambanat e kishave mesjetare…
Mësuesja e pesëdhjetë problemeve hyri në klasë me fytyrën e ftohtë e të ngrirë si mermer… f.70 … Regjistri i grabitur i klasës ishte bërë shkrumb si Xhordano Brunoja nënë tufën e druve të priftërinjve të mesjetës… f. 81 Në roman kapen edhe disa dukuri dhe probleme që sjell mosha e adoleshencës ose djalërisë.
“Ej, kujdes se po troket djalëria! – paralajmëron shkrimtari.
Djalëria nuk është kënetë, po përrua i pastër dhe i rrëmbyeshëm malor!” f. 87 Në faqet e fundit, autori na kthen në vitet e betejës së vërtetë kundër analfabetizmit, kur babai dhe i biri rrinin në një bankë para abetares…
Unë bashkë me çiliminjtë e tjerë të fshatit qëndruam në këmbë prapa grave për të dëgjuar, në atë kohë njëri nga partizanët, ai më i vjetri, më vuri mua dorën në kokë dhe na tha të gjithëve:
A doni të mësoni në shkollë?
Çiliminjtë ulën kokat se nuk dinin ç’të përgjigjeshin, pastaj shikuan njëri-tjetrin dhe ia plasën të qeshurit. E ku dinim ne atëherë se ç’ishte shkolla!
… Pas dy vjetësh në fshat u hap një shkollë fillore, ku të gjithë ne shkuam për të mësuar që të zhdukej analfabetizmi.
Ja ku na doli dhe një fjalë tjetër. Analfabetizmi!
Po ky çfarë është, përbindësh që duhet zhdukur?
… Atë ditë ne po punonim në kopshtin e shkollës. Pas pak mësuesja më dërgoi për të mbushur ujë te burimi i pyllit. Në pyll vura re se zogjtë cicëronin e këndonin të lumtur, pa menduar dhe pa e çarë kokën fare për analfabetizmin. Kjo gjë më çuditi shumë.
Ç’të jetë vallë kjo kuçedër?
Në darkë vendosa të pyes tatën.
Tati im kishte qenë tërë jetën blegtor, pa shkollë, po i zgjuar.
Kur e pyeta, ai më vështroi buzagaz dhe më tha:
Më duket se unë jam analfabetizmi… – u kthye nga zjarri për të ndezur çibukun.
Më pas u desh gati një orë që të më mbushej mendja se në fshat kish shumë të tjerë si tata im, që nuk dinin shkrim e këndim. Ja, këta ishin analfabetizmi! Prandaj, që të zhdukej ky, ose prindërit duhet të mbyteshin në lumë, ose të regjistrohen në kurs.
… Tata im ra në kurs me mua… f. 110
Ky roman ka një ndërtim kompozicional që mbështetet në disa linja. Ai është ndarë në kapituj, nënkapituj, ditare, letra në një mënyrë të tillë që lexuesi i vogël t’i perceptojë më mirë ngjarjet.
Stili i romanit është i shkathët, i ngjeshur, interesant. Dialogu është i gjallë, real. Gjuha është e pastër dhe e kuptueshme.
Fjalitë janë të shkurtra e koncize. Autori, ka bërë kujdes në pasurimin e fjalorit të fëmijëve me fjalë të reja.
Gjithashtu në krijimtarinë e autorit zë një vend të rëndësishëm edhe veprat fantastiko-shkencore, zhanër ky i parapëlqyer nga Bedri Dedja. Kështu, vepra e fundit “Presidenti i Planetit të Kuq”, botuar më 2006, pas vdekjes së tij, është një kryqëzim origjinal midis romanit përrallë dhe romanit fantastiko-shkencor. Një roman shënon një hap të mëtejshëm në krijimtarinë për fëmijë dhe njëkohësisht ruan vetitë më të mira të romaneve të tij të mëparshëm si dhe ngre në një stad të ri letërsinë shqiptare për fëmijë të shekullit XXI.
Ky roman është ndarë në dyzet kapituj, me një subjekt interesant; ngjarjet zhvendosen nga Toka në një planet tjetër, te planeti i kuq ose planeti Mars. Ndërmerret një udhëtim interesant i fëmijëve.
Lexuesit e vegjël e shohin veten si vizitorë në hapësirat e planetit të kuq, ku sigurisht mësojnë të dhëna shkencore për planetin Mars, zakonet e banorëve të Marsit, përjetojnë natën dhe ditën, njihen me stinët, me klimën, kushtet atmosferike, bimësinë, gjallesat, satelitët dhe sistemin diellor. Bedri Dedja është shkrimtar që e njeh në thellësi botën e fëmijëve, dëshirat dhe kërkesat e tyre. Ai e di shumë mirë se çfarë duan dhe pëlqejnë fëmijët. Ndaj, në këtë roman, ndërthuren fantazia, shkenca, dija, ëndrrat, dëshirat, gjithçka…
Kjo duket që në fillim të romanit, e ngjashme me klishetë që kemi ndeshur në përrallat e vjetra: “Na ishte njëherë…”
Nuk ka sesi të mos ndjesh dëshirën dhe pasionin për të lexuar se çfarë do të ndodhë… Me një gjuhë të thjeshtë e të qartë na shpalosen ngjarje që duken sikur vijnë nga lashtësia, mbushur me mistere dhe që vendosen në kozmos, në bashkëkohësi. Dhe fantazia bën punën e saj, arrin majat më të larta, zbulon dhe zhvillon imagjinatën dhe kreativitetin e pafund të fëmijëve. Fëmijët mahniten dhe surprizohen nga pritja plot dashuri e ngrohtësi që u bëhet nga Presidenti i Planetit të Kuq, sikur të njiheshin prej kohësh e të ishin miq të vjetër. Ai qëndron në çdo çast pranë tyre, shijon e gëzon me ta bukurinë dhe mrekullitë e këtij planeti të kuq. Personazhet e vegjël lundrojnë në një det plot ngjyra e fantazi ashtu si Saturni që shpalos përpara shkencëtarëve të vegjël ylberin e ngjyrave të tij.
Dukuritë interesante që shpalosen në faqet e romanit i zhysin fëmijët në mendime dhe dëshira për të mësuar dhe për t’u argëtuar sa më shumë. Libri u transmeton fëmijëve dije shkencore e shumë të vërteta për galaktikën tonë. Leximi i ngjarjeve e i ndodhive ngjall shumë emocione, i argëton fëmijët por kërkon edhe një punë mendore për të zbuluar misteret e shumta. Në fushën e pedagogjisë bashkëkohore synohet drejt hartimit të këtyre librave, që ndërthurin dijen me argëtimin e edukimin, prandaj, siç vlerëson studiuesja Klara Kodra, ky libër i psikologut dhe shkrimtarit të madh për fëmijë Bedri Dedja është ideal për të mësuar dhe argëtuar njëkohësisht lexuesit e vegjël.103 Ky roman për vlerat që mbart u drejtohet jo vetëm fëmijëve, por çdo moshë të lexuesve, pasi në këtë libër përcillen mesazhe shumë të forta, që të bëjnë të mendosh e të reflektosh thellë. Kështu shkrimtari transmeton në mënyrë të natyrshme frymën pozitive për të kontribuar secili nga ne për të mirën e vendit, botës sonë dhe mbarë njerëzimit.
Veprat e këtij shkrimtari të papërsëritshëm lexohen me kërshëri nga fëmijët, sepse nxisin tek ata imagjinatën dhe kureshtjen.
Nëpërmjet fjalës magjike, autori e vë lexuesin e vogël përballë të papriturës dhe interesantes, detyrës dhe përgjegjësisë për të kërkuar zgjidhje. Nëpërmjet mesazheve të ngrohta, ai nxit tek ata vetëveprimin dhe iniciativën, guximin dhe vullnetin, dashurinë për të bukurën dhe përbuzjen ndaj të shëmtuarës.
Profesor Bedri Dedja ishte dhe mbeti njëri nga miqtë më të mirë e më të dashur të fëmijëve.

Share this:

Krijimi i kulteve të rreme ?!

Nga Skënder MULLIQI

Të gjitha zgjedhjet e deritashme në Kosovë nuk sollën gjë të hajrit nga ajo që ishte premtuar gjatë fushatave elektorale. Na u përseriten situatat politike, kur protagonistët e njejtë arritën në krye të shtetit. Vazhduan të njejtën politikë nënçmuese karshi premtimeve të dhëna gjatë fushatave zgjedhore. Mbetën në pushtet oligarkët politiko-finanaciar. Mbeten në shtëpitë e tyre gjysma ose më shumë të atyre të cilët kishin të drejtë vote. Pse ndodhi kjo rregulisht deri me tani duhet të bëhët një analizë e posaqme. Sigurisht së ka ekzistuar edhe dilema për kënd ta qesin votën. Kjo ndikoi shumë që të mbesin të njejtat garnitura politike në pushtet.

Mos dalja masovike në votime bëri që të mbeten në pushtet gariniturat e kriminalizuara dhe të korruptuara. Mos dalja në votime dhe vjedhjet industriale i kan dëmtuar ato pak principe të demokracisë, kur duhej që të bëhëshin ndryshimet në pushtet. Për aq sa dalin në zgjedhje për aq edhe kemi shtet të fortë ose të dobët. Dihet së dalja në zgjedhje ishte ishte e ulët, dhe mu për ate e kemi këtë gjendje degraduese politike dhe të rrjedhave ekonomike. Mos dalja masovike në votime rezultoi më gjendje sociale të mjerueshme, me paga minimale, më numer të madh të pa punësuarve, me penzione të dobëta etj. Të një shumicë ekziston logjika” se nuk kam çka dalë në zgjedhje së nuk do të këtë ndryshime”.

Kjo logjikë përkundrazi ka bër që të trashen krimi dhe korrupcioni si dukurit më fataliste që janë për çdo shoqëri demokratike. Ka ardhur koha që qytetarët të kuptojnë rëndësinë e daljës masovike në zgjedhje. Të kuptojnë së nese nuk i përgjigjen procesit zgjedhor bëhën bashkëfajtor të gjendjes së keqe. Mos dalja në votime është kapitulim para të keqës dhe pranimi i statustit të robit. Në Kosovë qytetarët më të drejtë vote ishte dashur të kuptojnë se nese dojnë ta kemi një ardhmeri të ndritur nuk duhet të pranojnë ti kaplon ndjenja e kapitulimit dhe ndjenja e defetizmit.

Ky do të ishte një shëmbull i diletantizmit qytetarë me elemente të fatalizmit. Mos ngritja e vetëdijës qytetare don të thotë mos avancim së pari të vetës dhe mos avansim të proceseve demokratike. Kjo temë më duket mua më shumë i takon domenit dhe një studimi në fushën e sociologjisë. Mos të kapemi ashtu të them pas kulteve të rreme dhe të pavlera të atyre që gjenden në krye të partive politike dhe në krye të shtetit. Në zgjedhjet e radhës do të duhej të mbretëronte logjika pozitive për ndryshime përmbajtësore. Të zgjedhim ata që vërtetë kan vlera dhe moral politikë, e jo të përcaktohemi si deri me tash në njerëzit e konsumuar, të cilët nuk i sollën të mira Kosovës veq dëme në vazhdimësi.

Ti heqim qafe njerëzit të cilët më qëndrimet dhe veprimet e tyre politike na sollën shtetin në pikëpyetje dhe na sollën mirëqenjën në pikën më të ulët. Kjo kastë politike jo që nuk meriton kurrfarë respekti, por përkundrazi meriton të marrë dënimin më të rëndë të popullit. Pasurimi i tyre i pafund është treguesi më i mirë së më çfarë njerëzish kemi të bëjmë. Këta nuk janë udhëheqës shtetëror, por janë do banda të cilat janë ba bashkë për të ruajtur pasurinë e paligjshme dhe për ti vazhduar hajnit dhe keqperdorimet. Në fakt këta janë mësuar të jetojnë në menyrë të pandershme, dhe nga të pandershimit dhe të pa moralët politik, është iluzion të presim diçka të hajrit…

Eh na populli: „i lashtë, i leshtë, i besës, i trimënisë, i fjalës, i punës, i intelektit, i rrahhagjokësit, i vallznillakut, i bashkimit, i luftës, i atdhedashurisë

Pa të keqe ndaj askujt, ndaj asnji individi apo grupi, shul shqip për të gjithë ne nga pak!

Xhevat Rexhaj

Eh na populli: „i lashtë, i leshtë, i besës, i trimënisë, i fjalës, i punës, i intelektit, i rrahhagjokësit, i vallznillakut, i bashkimit, i luftës, i atdhedashurisë e i shumë gjërave të tjera që si ka asnji komb në rruzullin tokësor…!!!“, kur kujtojmë data historie ta merre mendja se as Gjermania nuk ashtë ma e fortë se na shypet?

Diplomacia e dobët e Kosovës?!

Nga Skënder MULLIQI

Është tashmë e qartë së nuk kemi njerëz të mirëfilltë të diplomacisë. Që shumë kohë janë stopuar njohjet. Janë stopuar së nuk kemi minister të Punëve të Jashtme të hajrit dhe staf komplet diplomatik. Enver Hoxhaj është treguar edhe herën e parë shumë diplomat i ngathët dhe i pa autoritet. Edhe tash është po ai Enver Hoxhaj i cili nuk din kush as qka është duke punuar.

Edhe Thaçi një kohë sa ishte minister i Punëve të Jashtme ishte i dobët, siç është i dobët edhe si president i vendit. Nuk kemi prurje të reja nuk kemi investitorë të jashtem, dhe unë për veten time nuk di së qka punojnë këta njerëz në krye të shtetit dhe të diplomacisë së Kosovës.

Po punësojnë njerëz militantë partiakë më begraund shumë të dobët politikë dhe profesional, ose më diploma shkel e shko. Është mbushur Qeveria e Kosovës më njerëz që tybe as vet nuk dinë së cili është profesioni apo puna e tyre. Sorollatën koridoreve të zyrave qeveritare dhe marrin paga pa kurrfarë mundi. Ne, jemi shtet i vogël dhe sigurisht së shumë më pak kemi nevojë për aq shumë njerëz në institucione, të cilët veq sa e kan sterngarkuar buxhetin edhe ashtu të dobët të Republikës së Kosovës. U folë për riformatizim e u la ajo punë krejt ë. U la të funksionoj një qeveri gadi sa e Kinës !!! Mos vet hiq.

Deri sa qytetarëve nuk u kthehet besimi i humbur në institucione të shtetit nuk ka prosperitet dhe zhvillim. Nuk bëhën ose bëhën fare pak publike konkursët për pranime në punë. Kur shkojnë punët sa për t’i përmbushur kërkesat e grupeve të caktuara politike, nuk do të kemi diplomaci të hajrit.

Të gjitha pushtet e pas luftës na krijuan situata gadi të jashtëzakonshme politike dhe e kolapsuan Kosovën më rrjedha të dobëta të politikës ekonomike dhe sociale. Kjo kastë politike e delegjitimuar shkoj aq largë në veprimet e veta hazarde gadi në përmbysjën e institucioneve të shtetit.

E dërguan Kosovën në rrugën pa krye si në planin e jashtem, ashtu edhe në planin e mbrendshem. Ky pushtet aktual veq aferave të çdo ditëshme nuk është duke i dhënë asgjë popullit dhe shtetit.

Kosova e ka humbur pavarësinë politike dhe pavarësinë ekonomike. Kjo politikë aktuale nuk është duke gjetur formula adekuate për dalje nga kriza e katandisur institucionale tash e një kohë të gjatë.

Këta në krye të shtetit në vend që ti mbrojnë interesat vitale shtetërore, po i mbrojnë pa fije turpi interesat përsonale. Pushteti interesimin e ndryshimeve pozitive moti e ka humbur, por as opozita nuk është duke u gjendur mirë në një situatë të tillë. Asnjë pushtet nuk punon ashtu siq duhet, kur opozita nuk e kontrollon rreptë punën e tij.

Kosova ka njerëz të dijshem dhe mjaftë të zhdervjelltë politikisht të cilën gjë e kam theksuar disa herë deri më tash. Nuk ka zhvillim të gjithëmbarshem kur shteti u lejohet matrapazëve politikë, kur pushteti lihet shumë gjatë në duar të atyre të cilët e ropën vendin pa asnjë mëshirë. Me ata që kanë afera kriminale nuk ka shtet ndërtim dhe mirëqenje, ka vetëm rrënim.


Këta njerëz të cilët janë në pushtet janë njerëz të konsumuar politikisht. Duke filluar nga Presidenti i shtetit, për të vazhduar të Kreu i ekzekutivit, të Qeveria komplet dhe të Parlamenti e kanë humbur legjitimitetin. Këta e kan burgosur një popull të terë si në geto…