Self-portrait
1887
Piktori i shndërruar në një legjendë, Vincent Van Gogh, mund të mos jetë vetëvrarë, ashtu siç është thënë që prej vdekjes së tij në vitin 1890.
I prekur nga skizofrenia që në moshë të re, është besuar se gjeniu i penelave i dha fund jetës në moshën 37-vjeçare, duke u goditur në stomak me dy plumba pistolete, në një moment humbje të kthjelltësisë mendore.
Agostina Segatori
in the Café du Tambourin
1887 Vincent Van Gogh Rijksmuseum
Amsterdam
Megjithatë, dy studiues britanikë të Van Gogh, pas një eksperize të detajuar, kanë arritur në përfundimin se ka më shumë gjasa që piktori të jetë qëlluar gabimisht prej dy djemve të vegjël që ai i njihte.
%20-%201888) The yellow house (the house of Vincent) 1888 Vincent Van Gogh Rijksmuseum Amsterdam |
Ata kanë arritur të zbulojnë disa dokumente, të cilat tregojnë së bashkëkohësit e tij në Overs sur Uaz, në Francë, vendi ku edhe ndërroi jetë, e pranonin si fakt vdekjen aksidentale.
Megjithatë, Van Gogh kaloi një agoni dyditore përpara se të jepte shpirt dhe besohet se gjatë 48 orëve të fundit, për të mbrojtur djemtë nga ndonjë gjykim, të ketë marrë përsipër fajin, duke thënë se e kishte qëlluar vetë veten.
Wheat field under a stormy sky
1890 Vincent Van Gogh Rijksmuseum
Amsterdam
Në një tjetër dokument zbulohet si përgjegjës emri i 16-vjeçarit Rene Secretan, i cili njihej si një djalosh që vazhdimisht e bezdiste ekspresionistin e sëmurë mendërisht.
Ky është përfundimi i një kërkimi 10-vjeçar mbi fakte të panjohura për jetën e piktorit holandez. Në një komunikatë të publikuar nga Muzeu “Van Gogh” në Amsterdam, faktet e reja janë cilësuar si “shumë intriguese”.
Are me grure e korba...
U realizua ne korrik te vitit 1890.
Gabimisht eshte besuar se kjo eshte puna e fundit e Van Gogh, ose me sakte qe ai goditi veten me revolver gjate kohes qe ishte duke punuar ne te: te pakten keshtu eshte paraqitur ne filmin Lust for Life (Epshi per jete).
Sidoqofte nuk ka prova qe mbeshtesin kete ide dhe sipas kronologjise se Dr Jan Hulsker pas saj vijne dhe shtate piktura te tjera.
Nje interpretim i zakonshem i kesaj pikture eshte ai qe thekson gjendjen mentale te turbullt te Van Gogh, me qiell te erret e te mbyllur, tre shtigje te paqarta qe shkojne ne drejtime te ndryshme, dhe nje tufe me korba te zeza mbi to, si ogur i keq a me teper si vdekje.
Vete Van Gogh ka shkruar se ka bere tri piktura ne Auvers me fusha te medha me grure nen qiej te shqetesuar.
Van Gogh ne te vertete kreu vetvrasje ne te njejtin muaj qe realizoi kete pikture. Besohet se ai ka dale per nje shetitje ne fusha mbremjen e 27 korrikut 1890 dhe qelloi veten me revolver, por arriti te kthehej ne shtepi. Lengoi ne shtrat dy dite dhe vdiq duke pasur prane vellain e tij Teon.
#########
nga Flori Bruqi:Vincent Van Gogh pikturonte mbi tablote e të tjerëve
“Ekziston një mit që e rrethon Van Gogh”, i ka thënë shtypit francez, një nga muratorët e akademisë En Dumas. “Besohet se ai ishte i çmendur dhe që pikturonte shumë shpejt. Po, kjo është e vërtetë që ai pikturonte shpejt, por korrespondenca e tij e tregon atë që ai i përgatiste me themel punët e tij, kohë më parë dhe pastaj konkludonte”.
Po kush është Vincent Van Gogh?
U lind më 30 mars të vitit 1853 në Groot-Zundest, një fshat i vogël në jug të Holandës.
I ati ishte pastor dhe xhaxhallarët e tij-shitësa veprash të artit. Edhe ai vetë nisi të punojë që në moshën 16-vjeçare në Hagë si një shitës i veprave të artit për kompaninë Goupil & Cie.
Pikturat e tij patën qenë gjithnjë të errëta, por kohë pas kohe nisën të përkeqësoheshin deri më 1886, kur nisi sërish studimet në Cormon dhe u takua me piktorët impresionistë, mes të cilëve edhe Camille Pissarro, Claude Monet, Henri de Toulouse-Lautrec dhe Paul Gauguin. Pas takimit me mjeshtrat impresionistë, të cilët zgjidhnin ngjyra të çelura edhe ai nisi ta çelte disi paletin e të pikturonte me dorë më të vendosur.
Jeta e tij ishte gati-gati e lumtur, por temperamenti shumë nervoz e bënte atë njeri të vështirë. Më 27 korrik të vitit 1890 ai shkoi në një fushë me grurë dhe qëlloi veten me armë në kraharor, më pas u kthye në dhomë, ku vdiq dy ditë më pas.
Vincent Van Gogh e kaloi të gjithë jetën e tij të shkurtër duke pikturuar e duke luftuar me vetveten. çrregullimet nervore, një kompleks i fëmijës së zëvendësuar, që e ndoqi pas gjjthë jetën dhe absurditeti i epokës së artit, ku veprat e tij nuk shiteshin dhe aq shumë, e shtynë shpesh drejt akteve skizofrenike. Një nga historitë më tipike, e famshmja histori e veshit të tij.
Sipas biografëve, një të diel në mbrëmje, më 23 dhjetor 1888, Vincent Van Gogh, atëherë 35 vjeç, preu veshin dhe shkoi në një hotel të dorës së dytë ku kërkoi një prostitutë me emrin Rachel. Ia dhuroi asaj dhe i tha ta ruante me shumë kujdes. Biografë të tjerë pohojnë se ky episod ka ndodhur gjatë një grindjeje me mikun e tij Paul Gauguin, në shenjë proteste ndaj piktorit që ishte i shurdhët, lidhur me vetë Van Gogh.
Por kjo nuk është e vetmja pikturë e dyfishtë pasi në spitalin psikiatrik Saint Remy gjendjen edhe dy ekzemplarë të tjerë. Prania e dy pikturave në spital mendohet se ka lidhje me një kërkesë që murgesha Epiphane Dechanel i bëri piktorit për t’i bërë një pikturë për mensen, por me humbjen e saj, murgesha i dha dy piktura te vjetra mbi te cilat Van Gogh hodhi penelaten e tij.
Piktori i njohur Van Gogh që njihet për jetën e tij jo shumë të rregullt për shkak të problemeve ekonomike, shpesh herë detyrohej të pikturonte mbi pikturat e tij dhe ky është një fakt i njohur tashmë, por ajo që kanë zbuluar kohët e fundit kërkuesit është edhe me interesante.
Por kjo nuk është e vetmja pikturë e dyfishtë pasi në spitalin psikiatrik Saint Remy gjendjen edhe dy ekzemplarë të tjerë. Prania e dy pikturave në spital mendohet se ka lidhje me një kërkesë që murgesha Epiphane Dechanel i bëri piktorit për t’i bërë një pikturë për mensen, por me humbjen e saj, murgesha i dha dy piktura te vjetra mbi te cilat Van Gogh hodhi penelaten e tij.
Studiuesi De Robertis u bën thirrje të gjithë muzeve në botë që të analizojnë ekzemplarët me anën e rrezeve X sepse mendohet që të tjera tablo të piktorit holandez janë vendosur mbi një imazh tjetër.
Ideali i devotshem ndaj artit, ne jeten e Van Gogut zgjati deri buze vdekjes.
Si shprehet Vincent Van Gogh për veprat e tij
Kishte mjaft erë dhe ra shi përgjatë gjithë javës. Unë qëndrova shpesh në Scheveningen për të parë përreth. Solla me vete dy pamje deti, kur u ktheva në shtëpi. E para ishte pjesërisht e mbuluar me rërë; ndërsa e dyta, e bërë gjatë një stuhie të egër me oqeanin e mbyllur tek dunat, ishte e mbuluar prej një shtrese të trashë, nga rëra të cilën u përpoqa ta pastroj dy herë. Stuhia qe kaq e egër, saqë unë mezi isha i zoti të kontrolloja këmbët e mia dhe rëra fluturuese nuk më la të shihja gati asgjë.
Por unë duhet të vazhdoj të eci në rrugën time. Në qoftë se nuk bëj asgjë, në qoftë se nuk mësoj e studioj, në qoftë se nuk kërkoj, atëherë jam i humbur.
?Preferoj të kem njëqind franga në muaj dhe lirinë për t'i harxhuar pikërisht ashtu siç më pëlqen mua, sesa të kem dyqind franga pa këtë liri.
Unë me të vërtetë nuk do ta pyesja veten për këndvështrimin e impresionistëve, për mënyrën time të të pikturuarit, në qoftë se ajo është më e ndikuar nga idetë e Delacroix se sa prej ideve të tyre. Në vend që të riprodhoj saktësisht atë çfarë shohin sytë e mi, preferoj të përdor subjektivisht ngjyrën më në rregull për të shprehur vetveten qartë.
Për pikturat Kumbull, Pemë në lulëzim dhe Urë në shi
Unë i lakmoj artistët japonezë për rregullsinë e qartë e të pabesueshme që kanë të gjitha punët e tyre. Ajo nuk është kurrë e mërzitshme dhe ty kurrë nuk të jepet përshtypja se ata punojnë me nxitim. Ajo është aq e thjeshtë sa dhe frymëmarrja; ata pikturojnë një figurë me një çift vijash, me një thjeshtësi kaq të pabesueshme, sikur të ishte aq e lehtë sa të kopsitësh një xhaketë të zakonshme .
Tashti e qysh se kam parë oqeanin me sytë e mi, e ndiej sesa e rëndësishme është për mua të qëndroj në jug dhe të eksperimentoj ngjyrën, e cila duhet të mbahet në kushte të cilat duhet të jenë jo larg Afrikës .
?Në qoftë se dikush është i shëndetshëm, ai duhet të jetë i zoti të jetojë me një copë bukë dhe të jetë në gjendje të punojë gjithë ditën dhe të ketë forcën për të tymosur dhe pirë alkool; ja çfarë ka nevojë dikush kur plotëson kushtet e lartpërmendura. Dhe për më tepër, ti mund të ndiesh yjet dhe pafundësinë e qiellit. Qëkur lind jeta, para së gjithash, ajo është një trillim.
Ti njeh njerëz që nuk besojnë në Diell dhe në ata që i rrethojnë. Janë të pafe.
Për pikturën Peizazh të korrash
?Një rrafshirë? fushë që e parë nga sytë e një zogu është pamje nga maja e një kodre vreshtarie ? fusha me grurë të korrur. E gjithë kjo është shumëzuar me pafundësinë dhe shtrihet si sipërfaqja e detit në horizont, e cila është e kufizuar nga kodrat e Grau-t.
Varka peshkimi në plazh
Harxhova plot një javë në Saintes Maries Plazh Lundra me fund të sheshtë e me varka pak të gjelbëra, të kuqe dhe blu, të cilat në formën dhe ngjyrën e tyre janë aq të bukura sa dhe lulet. Një burrë i vetëm i përdor ato varka. Këto varka rrallë përfundojnë në det të hapur. Ato dalin kur nuk fryn erë dhe kthehen në breg sapo era bëhet tepër e fortë.
Kafeneja e gjithënatës
Në pikturën Kafeneja e gjithënatës' jam përpjekur të shpreh idenë se kafeneja është një vend ku ndokush mund të humbë veten, të bëhet i çmendur dhe kriminel. Përmes kontrastit të ngjyrës delikate rozë, të kuqes së përgjakur dhe të kuqes së errët e të butë, Louis XV dhe Veronese të gjelbërt, kundër të verdhës së gjelbër dhe të ngrirë, me tone blu e të gjelbër, e gjitha kjo me të verdhë sulfurore të zbehtë si tek ?ferri i djallit'? Jam përpjekur të përçoj fuqinë e majtë të një vendi të tillë.
Kafe Tarrace natën
Një kafene në mbrëmje, parë nga jashtë, në tarracë figura të vogla njerëzish janë të ulur duke pirë. Një llampë e verdhë gjigante ndriçon gjithë tarracën, shtëpinë përballë dhe dyshemenë, dhe lëshon dritën e saj mbi rrugën me kalldrëm, e cila merr një kolorit rozë në vjollcë. Fasadat e shtëpisë në rrugë, nën një qiell blu të yjëzuar, janë blu të errëta ose vjollcë, përballë një peme të gjelbër. Ja ku kemi një pikturë natësore, duke përdorur ngjyrën e zezë, vetëm blunë e bukur, vjollcën dhe të gjelbrën në këtë ambient kafe. Merr një të verdhë të zbehtë sulfurore dhe koloritin e limonit..
Shtëpia e verdhë
Tani po praktikojmë një valë të ngrohtë të lavdishme me aspak erë, kjo vetëm kompleton pikturën. Një diell, një dritë e cila, për fat të një fjale më të mirë, mund të quhet vetëm e verdhë, e verdhë e zbehtë sulfurore, ngjyrë ari e zbehtë në limon. Oh, sa e dashur është kjo e verdha.
Jane vjedhur ne muzeun e Amsterdamit dy tabllo te piktori Van Gogh.
Vlera e tyre nuk eshte e vlersueshme per momentin. Sipas policise hajdutet kane qene dy persona, kane arritur te futen ne muze duke thyer xhamin e nje dritareje qe ndodhej ne çatine e muzeut. Kane zbritur brenda dhe pasi kane marre dy tabllote jane larguar ne drejtime te paditura. Sipas drejtori te muzeut, hajdutet kane zgjedhur pikerisht ato dy tabllo sepse ishine te nje mizure te vogel, dhe me shume mundesi vjedhja eshte urdherur nga ndonje koleksionist veprash arti.dy tabllote e vjedhura jane:
"Congregazione lascia la chiesa riformata di Noenen" e vitit 1885/41 x 32 cm/
"Spaiggia di Scheveningen prima di una tempesta" vitit 1882/34 x 51 cm /.
Vincent van Gogu i ka sjellë disa nga pikturat më të njohura dhe me vlerë në historinë e artit. Por ai kujtohet shpesh edhe për varfërinë e tij dhe natyrën e tij të çuditshme dhe problemet mendore. Një ekspozitë e kohëve të fundit në Nju Jork paraqet një anë të Van Goghut që rrallë është shfaqur, këtë herë përmes fjalëve dhe jo penelit.
Vincent van Gogu ka krijuar pothuajse 900 piktura dhe mbi 1 mijë vizatime dhe vepra me bojë uji, por ai kishte edhe pasionin për të shkruar letra të shumta dhe të gjata. Gjatë jetës së tij ai shkruajti më shumë se 800 letra, shumica drejtuar vëllait të tij Theo. Në dy vitet e fundit të jetës që ai i kaloi në Jug të Francës kur edhe krijoi disa nga veprat më të famshme, van Gogh mbajti korrespondencë edhe me mikun e tij, poet dhe piktor, Emile Bernard.
Në një ekspozitë të titulluar “Pikturuar me fjalë”, Biblioteka Morgan e Nju Jokrut përqendrohet në 20 letra që Van Goghu i shkroi Bernardit nga viti 1887 deri në vitin 1889. Kuratorja Jennifer Tonkovich thotë se fjalët e van Goghut në këto letra tregojnë shfaqin një anë të piktorit të panjohur për publikun e përgjithshëm.
“Ai është shumë më i sinqertë. Ai flet për marrëdhëniet e tij intime dhe për shëndetin e dietën e tij, si edhe idetë e tij për artin, fenë dhe filozofinë. Kështuqë letrat janë më të hapura, më ekspresive, ndërsa gjuha është më e drejtpërdrejtë”.
Van Gogu u takuan me Bernardin në Paris në vitin 1886 dhe miqësia e tyre vazhdoi përmes korrespondencës kur piktori hollandez vendosi të shkojë në Jug të Francës për arsye shëndetësore dhe për frymëzim.
Nuk dihet se ku janë letrat që Bernardi i dërgoi Van Gogut, por letrat e piktorit i ka një koleksionues nga Nju Jorku. Ato zbulojnë një dialog dinamik, intensiv dhe të vazhdueshëm mes dy artistëve. Përmes këtyre letrave shpaloset një pjesë e mendjes së piktorit:
“I dashur Bernard,
Jam kurjoz të di se si ia ke kaluar kohët e fundit. Unë po vazhdoj të punoj me peizazhe. Do të më pëlqente gjithashtu të vizitoja Afrikën. Por nuk po bëj plane përfundimtare për të ardhmen. Varet nga rrethanat. Do të kisha dëshirë të dija për shembull se çfarë efekti do të jepte një blu më e thellë e qiellit”.
Zonja Tonkovich thotë se letrat janë dëshmi e viteve të fundit të jetës së shkëlqyer por edhe të turbulluar psikologjikisht të Van Gogut, para se të vriste veten në moshën 37 vjeçare në vitin 1890. Ajo thotë se megjithëse ka paragrafë që i referohen sëmundjes së tij, letrat kanë kryesisht një ton shpresëdhënës, logjik dhe të aryeshëm. Në një letër Van Gogu flet për një nga pikturat e tij më të famshme, “Natë me yje mbi Ronë”.
Veshi i prerë Vinsent van Gogh-ut nga Pol Gogen-i
Kuratorja Tonkovich thotë se letrat e Van Gogut janë të njohura në Evropë dhe studiuesit i citojnë shpesh ato, por publiku i gjerë amerikan nuk i ka parë ende ato. Ajo shton se ekspozita i jep një shans publikut që të njohë mendimet e tij dhe ta shohë veprën e tij përmes fjalëve të atij vetë.
Letrat shoqërohen nga piktura apo skica të Van Gogut dhe Bernardit. Zonja Tonkovich se ajo i vuri së bashku pikturat dhe fotgrafitë që i mori hua nga institucione dhe pronarë të ndryshëm, për të shpjeguar më qartë se për çfarë flasin në letra dy artistët.
Ajo thotë se van Gogu dhe Bernardi ia kishin dërguar njëri-tjetrit disa nga pikturat dhe shumë nga letrat e van Gogut përmbajnë skica që ai kishte vizatuar në krah të fjalëve.
Kuratorja thotë se shumë vizitorë e njohin van Gogun, por ajo shpreson që ata të vlerësojnë një aspekt tjetër të artistit.
“Ne nuk po u mësojmë atyre se cili është van Gogu por mund t’u themi: ‘Ju e njihni van Gogun. Ne po ju tregojmë një anë të tij që mbase nuk e njihni’. Bëhet fjalë për miqësinë me Bernardin dhe kjo do t’ju bëjë ta vlerësoni më shumë artistin, veçanërisht letrat e tij”.
Megjithëse në një nga letrat van Gogu i quan mendimet e tij të rëndomta, kjo është fjala e fundit që të vjen ndër mend kur sjell ndër mend van Gogun dhe ekspozita e fundit është një shfaqje dinamike e fjalëve.
01 nëntor 2009
NGA FLORI BRUQI; Eugène Henri Paul Gauguin (1848-1903)
Eugène Henri Paul Gauguin (1848-1903)
Sherret me thika, gallatat me marinarët, gruaja “e hequr qafe”, arratisja për në Tahiti, harbimet seksuale: sa shumë aventura në jetën e “babait” të simbolizmit. Por nëse mendoni që ëndrra e tij ekzotike (dhe erotike) ishte një ekzistencë prej “egërsire të mirë”, atëherë po gënjeni veten.
Një nga emrat më të famshëm dhe më të vështirë të historisë së artit është ai i Paul Gauguin-it, që shqiptohet “Goghèn”. Së bashku me Cézanne-in dhe Van Gogh-un, është i treti piktor – muskëtier i pikturës moderne, që mbërrin pas fizhekzjarreve të impresionizmit. Cézanne-i do t’i hapë portat kubizmit të Picasso-s dhe Braque-it, Van Gogh-u do t’i jepnin rrugë Ekspresionizmit, apo më mirë të themi atyre piktorëve që binin pre e emocioneve, duke hedhur si të ishin duke punuar me kordhë me ngjyra mbi telajo, duke shprehur pikërisht shumë më tepër nga sa përshkruanin ndjenjat e tyre. Në të kundërt me këta, Gauguin-i do të jetë simbolist dhe primitiv, duke u hapur rrugë njerëzve si Matisse-i.
Gauguin-i është një lloj “Club Méditerranée” në art, edhe pse më shumë sesa në Mesdhe, pushimet do t’i bëjë nëpër Paqësor. Neve, njerëzve të shekullit tonë, ky piktor francez i lindur në Paris në vitin 1848, nga një baba gazetar dhe një nënë gjysmë–peruane, na pëlqen, sepse paraqet ëndrrën e fshehur të çdo mashkulli perëndimor: të hiqet qafe, të braktisë shtëpi e katandi, apo jetën e përditshme dhe familjen e të fshihet, për të hapur ndoshta në një plazh një banak ku monton një aparat ekspresi, në një ishull që gjendet kushedi se ku, ku liria, dashuria dhe seksi janë e njëjta gjë.
Paul Gauguin-i është paksa Marlon Brando–ja i pikturës: aventurier, karizmatik dhe hajvan. Historia e tij ashtu si dhe pikturat e tij të gudulisin fantazinë, duke na shpënë në një botë erotike dhe ekzotike në të njëjtën kohë. E megjithatë, nuk e lëmë veten të gënjehemi nga ky personazh, që rrëfen se kërkon pastërtinë primitive dhe fëmijërinë e qytetërimit: Gauguin-i është një i përkëdhelur i Perëndimit. Rritet mjaft i llastuar nga gjyshi nga ana e nënës në Lima, në Peru. Kthehet në Francë, bëhet agjent i Bursës, në vitin 1873 martohet me danezen e varfër Mette Sophie Gad, me të cilën do të bëjë pesë fëmijë, fiton një mal me para, blen vepra të artit bashkëkohor. Pastaj, në vitin 1883 humbet thuajse të gjitha investimet e tij dhe vendos të bëhet artist.
Lë familjen, që kthehet në Kopenhagen, dhe i hipën anijes për në Martinikë, në kërkim të origjinës së botës. Pikturon, por askush nuk do t’ia dijë për kuadrot e tij. Me një mik piktor shkon në Panama, ku për dy javë e vënë të gërmojë atë që do të bëhet “kanali” i famshëm, gjë që e lodh shumë, derisa e pushojnë nga puna. Kthehet në Paris , ku si çdo piktor i asaj kohe që respektohet, jeton me mundime. Shkon në Bretanjë, ku pikturon gratë vendase me veshjet e bardha tradicionale. Rikthehet në Paris dhe takon Theo Van Gogh-un, e cili e bind të shkojë në Arles me të vëllain, Vincent-in, duke i ofruar gjashtë muaj të paguara.
Veshi i Van Gogh-ut
Gauguin-i e pranon ftesën, por do të rrijë atje vetëm dy muaj, duke u zënë me Van Gogh-un nga mëngjesi deri në darkë, derisa Vincent-i do të tentojë ta vrasë me një thikë, me të njëjtin teh me të cilin pak orë më vonë do të presë veshin e famshëm, duke e lënë mikun të tromaksur.
Ka edhe nga ata që thonë që në sherr e sipër, veshin ia preu pikërisht ai, Gauguin-i. Sido që të ketë shkuar puna, simbolisti ynë ia mbath nga sytë këmbët nga Arlesi: preferon të vuajë nga uria në Paris sesa të vdesë mes luledielleve. Në vitin 1889 bëhet pjesë e një ekspozite në grup në Caffè Volpini. Kritika e mbyt. Kurse ai vazhdon të këmbëngulë.
Përqafon teknikën që u quajt “cloisonniste”, që me fjalë të thata është ajo e librave me ngjyrosje për fëmijë, imazhi ndahet në zona që duhet të mbushen me ngjyrë. Krijon një nga veprat e tij më të famshme: “Krishti i verdhë”, që sot gjendet në Albright – Knox Art Gallery të Bufalos. Gjithmonë në të njëjtin vit, Gauguin-i do të bëjë një autoportret në një qeramikë në kormën e kanës, ndërsa e shoqja, së cilës nuk i dërgon më asnjë kacidhe, do të mendojë njëherë e mirë se atë e kanë lënë trutë. Edhe miku i vet, artisti Schuffenecker, që deri në atë kohë me shumë bujari i ka hapur derën e shtëpisë, vendos ta dëbojë.
Gauguin-i është prepotent, egoist dhe egocentrik, as që do t’ia dijë për njeri. I shkruan Van Gogh-ut se asnjeri nuk e kupton. Van Gogh-u, që mendonte se ai vetë kuptohej edhe më pak, për t’ia dëshmuar këtë vret veten ca muaj më pas. Tashmë pa miq, i pakuptuar dhe i zemëruar me Evropën, përshëndet për herën e disatën herë të shoqen, duke i premtuar se do të kthehet i pasur dhe i famshëm. Niset në ditën e parë të prillit të vitit 1891, për në detrat e Jugut. Arrin në Tahiti, të cilin e gjen ndërkaq paksa të shkatërruar nga turizmi i kolonëve francezë. Zë miqësi me mbretëreshën e Maorëve dhe nuk kuptohet nëse arrin ta çojë në shtrat apo jo. Gauguin-i është një lloj përzierje mes një Robison Crusoe-je dhe një Carravaggio-je të Paqësorit, me ngjyrat e tij të forta dhe sensualitetin e trupave të modeleve njomëzake vendase e që mesa kuptohet nga ditarët e tij nuk binin dhe aq pre e lakmisë së tij prej maçoje latin. Primitive ndoshta, por budallaqe jo dhe aq.
Në vend të Shënmërive, femra me pareo
Gauguin-i, megjithatë, nuk është dhe aq naiv sa të kërkojë vetëm pastërtinë e qytetërimit dhe të dashurisë: me intuitë e kupton se ekzotizmi mund të shesë dhe i dërgon telajot e tij në Paris, duke shpresuar se ndokush do t’i blejë. Të paktë do të jenë ata që do ta bëjnë. I veshur si njeri i egër, por me trutë e një kapitalisti, artisti mbetet i fiksuar nga suksesi dhe nga paratë që nuk duan të arrijnë. Gjatë qëndrimit të tij në Tahiti, gjithsesi ai punon në mënyrë mjaft intensive, zhytet në legjendat vendase dhe përzien imazhe të besimit të krishterë me idhujt polinezianë. Megjithatë, të mos iluzionohemi që frymëzimi i tij qe atmosfera tropikale. Gauguin-i mbërrin në ishull me një baule të mbushur plot me imazhe veprash të historisë së artit evropian, që do t’i shërbejnë si modele për pikturat e tij të ardhshme, ku shenjtët dhe shënmëritë do t’i zëvendësojë me personazhe që mbathin pareon tradicionale.
Pas tre vitesh larg nga shtëpia, nostalgjia fillon të ndihet dhe ai riatdhesohet me shpenzimet e qeverisë franceze. I rikthyer në qytetërimin e kafeneve dhe bulevardeve, pa pasur as edhe një kacidhe në xhep, mjeshtri i detrave të Jugut pritet si mbreti i artistëve simbolistë. Në nëntor të vitit 1893, galeria Durand -Ruel i kushton një ekspozitë personale. Duke mos dashur t’ia dinë për lagështirën e vjeshtës, vizitorët e ekspozitës do të mbeten të magjepsur dhe të ngrohur nga ngjyrat tropikale të telajove të ekspozuar.
Megjithë suksesin e publikut dhe të kritikës, nga 44 pikturat e ekspozuara vetëm 11 do të shiten. I kënaqur, por jo shumë, përpara se të vendosë të mërgojë përgjithmonë, Gauguin-i, që ndërkohë ka marrë një trashëgimi të vogël, rikthehet në Bretanjë. Në Pont–Aven do të lërë pa gojë të rinjtë artistë të atyre vendeve, duke u treguar zotësitë e tij seksuale dhe do zihet me grushte me marinarët, që i thyejnë një kavilje.
Përpos këtyre aventurave patetike, do të vazhdojë të punojë duke eksperimentuar në këtë periudhë teknikën e stampimit, për të cilën do të bëhet mjeshtër i madh. Por tashmë egoist dhe ëndërrimtar i pashërueshëm, artisti ynë nuk do ta durojë më as Evropën dhe as përgjegjësitë mikroborgjeze. Tregtarit të tij të ri, Ambroise Vollard do t’i rrëfejë se “gjithçka ndodh në përfytyrimin tim të çmendur”. Kështu në shtator të vitit 1895 do të rikthehet në Tahiti. Për fat të keq, sëmundja sifilizit (SIDA e viteve tetëqind) kishte nisur rrugën e vet në trupin e artistit që, megjithatë, në vitin 1897 gjen forcën për të pikturuar kryeveprën e tij gjigande, një telajo gati tetë metër të gjatë, një lloj Pranvere të Boticelli-it, që zhvillohet në vendet tropikale e që titullohet “Nga vijmë? Kush jemi? Ku shkojmë”, që sot gjendet në “Museum of Fine Arts” në Boston.
Do të ndjekë një fund të paevitueshëm, por i pathyeshmi Gauguin nuk do të reshtë kurrë së punuari. Në vitin 1901 do të largohet edhe më nga qytetërimi dhe do të shkojë në një nga ishujt markezë, ku në vitin 1903 do të vdesë në një mënyrë jo shumë dinjitoze, pa së paku një varrim të krishterë, sepse ishte grindur me peshkopin vendas. Në 1906, Salloni i Vjeshtës do ta përkujtojë me një retrospektivë, që do të ndikojë talentet e rinj të asaj epoke, mes të cilëve një tip që e quanin Picasso… Shkrimtari Somerset Maugham do të rrëfejë jetën e këtij piktori të çuditshëm në një roman tepër të bukur “Hëna dhe gjashtë paratë”. Ne, nëpunësit e ngratë të civilizimit e të konsumimit, përmes pikturave të Paul Gauguin-it do të vazhdojmë të ëndërrojmë arratinë. Në mos deri në Tahiti, së paku në bregdetin më të afërt.
Eugène Henri Paul Gauguin (7 June 1848 – 8 May 1903) was a leading Post-Impressionist painter. His bold experimentation with colouring led directly to the Synthetist style of modern art while his expression of the inherent meaning of the subjects in his paintings, under the influence of the cloisonnist style, paved the way to Primitivism and the return to the pastoral. He was also an influential exponent of wood engraving and woodcuts as art forms.[1][2]
Paul Gauguin was born in Paris, France to journalist Clovis Gauguin and half-Peruvian Aline Maria Chazal, the daughter of proto-socialist leader Flora Tristan. In 1851 the family left Paris for Peru, motivated by the political climate of the period. Clovis died on the voyage, leaving three-year old Paul, his mother and his sister to fend for themselves. They lived for four years in Lima, Peru with Paul's uncle and his family. The imagery of Peru would later influence Paul in his art.
At the age of seven, Paul and his family returned to France. They moved to Orléans, France to live with his grandfather. He soon learned French and excelled in his studies. At seventeen, Gauguin signed on as a pilot's assistant in the merchant marine to fulfill his required military service. Three years later, he joined the navy where he stayed for two years. In 1871, Gauguin returned to Paris where he secured a job as a stockbroker. In 1873, he married a Danish woman, Mette Sophie Gad. Over the next ten years, they had five children.
Early art career
Gauguin had been interested in art since his childhood. In his free time, he began painting. He also visited galleries frequently and purchased work by emerging artists. Gauguin formed a friendship with artist Camille Pissarro, who introduced him to various other artists. As he progressed in his art, Gauguin rented a studio, and showed paintings in Impressionist exhibitions held in 1881 and 1882. Over two summer holidays, he painted with Camille Pissarro and occasionally Paul Cézanne.
By 1884 Gauguin had moved with his family to Copenhagen, where he pursued a business career as a stockbroker. Driven to paint full-time, he returned to Paris in 1885, leaving his family in Denmark. Without adequate subsistence, his wife (Mette Sophie Gadd) and their five children returned to her family. Gauguin outlived two of his children.
In 1887, after visiting Panama, he spent several months near Saint Pierre in Martinique, in the company of his friend the artist Charles Laval. At first, the 'negro hut' in which they lived suited him and he enjoyed watching people in their daily activities.[3] However, the weather in the summer was hot and the hut leaked in the rain. He also suffered dysentery and marsh fever. While in Martinique, he produced between ten and twenty works (twelve being the most common estimate). While in Martinique, Gauguin traveled widely there and apparently came into contact with the small community of Indian immigrants, a contact that would later influence his art through the incorporation of Indian symbols. Gauguin, along with Emile Bernard, Charles Laval, Emile Schuffenecker and many others frequently visited the artist colony of Pont-Aven in Brittany. By the bold use of pure color and Symbolist choice of subject matter the group is now considered a Pont-Aven School.
Influences: European, African and Asian art
Like his friend Vincent van Gogh, with whom in 1888 he spent nine weeks painting in Arles, Paul Gauguin experienced bouts of depression and at one time attempted suicide. Disappointed with Impressionism, he felt that traditional European painting had become too imitative and lacked symbolic depth. By contrast, the art of Africa and Asia seemed to him full of mystic symbolism and vigour. There was a vogue in Europe at the time for the art of other cultures, especially that of Japan (Japonism). He was invited to participate in the 1889 exhibition organized by Les XX.
Under the influence of folk art and Japanese prints, Gauguin evolved towards Cloisonnism, a style given its name by the critic Édouard Dujardin in response to Emile Bernard's cloisonné enamelling technique. Gauguin was very appreciative of Bernard's art and of his daring with the employment of a style which suited Gauguin in his quest to express the essence of the objects in his art.
In The Yellow Christ (1889), often cited as a quintessential Cloisonnist work, the image was reduced to areas of pure colour separated by heavy black outlines. In such works Gauguin paid little attention to classical perspective and boldly eliminated subtle gradations of colour, thereby dispensing with the two most characteristic principles of post-Renaissance painting. His painting later evolved towards Synthetism in which neither form nor colour predominate but each has an equal role.
Tahiti, Polynesia, and death
In 1891, Gauguin, frustrated by lack of recognition at home and financially destitute, sailed to the tropics to escape European civilization and "everything that is artificial and conventional." (Before this he had made several attempts to find a tropical paradise where he could 'live on fish and fruit' and paint in his increasingly primitive style, including short stays in Martinique and as a labourer on the Panama Canal construction, however he was dismissed from his job after only two weeks).
Living in Mataiea Village in Tahiti, he painted "Fatata te Miti" ("By the Sea"), "Ia Orana Maria" (Ave Maria) and other depictions of Tahitian life. He moved to Punaauia in 1897, where he created the masterpiece painting "Where Do We Come From" and then lived the rest of his life in the Marquesas Islands, returning to France only once, when he painted at Pont-Aven.
In 1903, due to a problem with the church and the government, he was sentenced to three months in prison, and charged a fine. At that time he was being supported by the art dealer Ambroise Vollard[4] He died of syphilis before he could start the prison sentence. His body had been weakened by alcohol and a dissipated life. He was 54 years old.
Gauguin died on May 8, 1903 and is buried in Calvary Cemetery (Cimetière Calvaire), Atuona, Hiva ‘Oa, Marquesas Islands, French Polynesia.
Historical significance
Primitivism was an art movement of late 19th century painting and sculpture; characterized by exaggerated body proportions, animal totems, geometric designs and stark contrasts. The first artist to systematically use these effects and achieve broad public success was Paul Gauguin. The European cultural elite discovering the art of Africa, Micronesia, and Native Americans for the first time were fascinated, intrigued and educated by the newness, wildness and the stark power embodied in the art of those faraway places. Like Pablo Picasso in the early days of the 20th century, Gauguin was inspired and motivated by the raw power and simplicity of the so-called Primitive art of those foreign cultures.
Gauguin is also considered a Post-Impressionist painter. His bold, colorful and design oriented paintings significantly influenced Modern art. Gauguin's influence on artists and movements in the early 20th century include Vincent van Gogh, Henri Matisse, Pablo Picasso, Georges Braque, André Derain, Fauvism, Cubism and Orphism, among others. Later he influenced Arthur Frank Mathews and the American Arts and Crafts Movement movement.
John Rewald, an art historian focused on the birth of Modern art, wrote a series of books about the Post-Impressionist period, including Post-Impressionism: From Van Gogh to Gaugin (1956) and an essay, Paul Gaugin: Letters to Ambroise Vollard and André Fontainas (included in Rewald's Studies in Post-Impressionism, 1986), discusses Gaugin's years in Tahiti, and the struggles of his survival as seen through correspondence with the art dealer Vollard and others.
Gauguin and Van Gogh
Gauguin's relationship with Van Gogh was rocky. Gauguin had shown an early interest in Impressionism, and the two shared bouts of depression and suicidal tendencies. In 1888, Gauguin and Van Gogh spent nine weeks together, painting in the latter's Yellow House in Arles. During this time, Gauguin became increasingly disillusioned with Impressionism, and the two quarrelled.
Legacy
The vogue for Gauguin's work started soon after his death. Many of his later paintings were acquired by the Russian collector Sergei Shchukin. A substantial part of his collection is displayed in the Pushkin Museum and the Hermitage. Gauguin paintings are rarely offered for sale; their price may be as high as $39.2 million US dollars.
Gauguin's posthumous retrospective exhibitions at the Salon d'Automne in Paris in 1903 and an even larger one in 1906 had a stunning and powerful influence on the French avant-garde and in particular Pablo Picasso's paintings. Picasso's friend the Spanish artist and collector Ignacio Zuloaga a friend of Emile Bernard as well, was also influenced by Gauguin.
In the autumn of 1906, Picasso made paintings of oversized nude women, and monumental sculptural figures that recalled the work of Paul Gauguin and showed his interest in primitive art. Picasso's paintings of massive figures from 1906 were directly influenced by Gauguin's sculpture, painting and his writing as well. The power evoked by Gauguin's work lead directly to Les Demoiselles D'Avignon in 1907.
According to Gauguin biographer David Sweetman, Picasso as early as 1902 became an aficionado of Gauguin's work when he met and befriended the expatriate Spanish sculptor and ceramist Paco Durrio (1875-1940), in Paris. Durrio had several of Gauguin's works on hand because he was a friend of Gauguin's and an unpaid agent of his work. Durrio tried to help his poverty-stricken friend in Tahiti by promoting his ouevre in Paris. After they met Durrio introduced Picasso to Gauguin's stoneware, helped Picasso make some ceramic pieces and gave Picasso a first La Plume edition of Noa Noa: The Tahiti Journal of Paul Gauguin.[5] In addition to seeing Gauguin's work at Durrio's Picasso also saw the work at Ambroise Vollard's gallery where both he and Gauguin were represented.
The 1906 exhibition of Gauguin's work left Picasso more than ever in this artist's thrall. Gauguin demonstrated the most disparate types of art—not to speak of elements from metaphysics, ethnology, symbolism, the Bible, classical myths, and much else besides—could be combined into a synthesis that was of its time yet timeless. An artist could also confound conventional notions of beauty, he demonstrated, by harnessing his demons to the dark gods (not necessarily Tahitian ones) and tapping a new source of divine energy. If in later years Picasso played down his debt to Gauguin, there is no doubt that between 1905 and 1907 he felt a very close kinship with this other Paul, who prided himself on Spanish genes inherited from his Peruvian grandmother. Had not Picasso signed himself 'Paul' in Gauguin's honor.[6]
Both David Sweetman and John Richardson point to the Gauguin sculpture called Oviri (literally meaning 'savage'), the gruesome phallic figure of the Tahitian goddess of life and death that was intended for Gauguin's grave, exhibited in the 1906 retrospective exhibition that even more directly led to Les Demoiselles. Sweetman writes, "Gauguin's statue Oviri, which was prominently displayed in 1906, was to stimulate Picasso's interest in both sculpture and ceramics, while the woodcuts would reinforce his interest in print-making, though it was the element of the primitive in all of them which most conditioned the direction that Picasso's art would take. This interest would culminate in the seminal Les Demoiselles d'Avignon."[7]
According to Richardson,
Picasso's interest in stoneware was further stimulated by the examples he saw at the 1906 Gauguin retrospective at the Salon d'Automne. The most disturbing of those ceramics (one that Picasso might have already seen at Vollard's) was the gruesome Oviri. Until 1987, when the Musée d'Orsay acquired this little-known work (exhibited only once since 1906) it had never been recognized as the masterpiece it is, let alone recognized for its relevance to the works leading up to the Demoiselles. Although just under 30 inches high , Oviri has an awesome presence, as befits a monument intended for Gauguin's grave. Picasso was very struck by Oviri. 50 years later he was delighted when [Douglas] Cooper and I told him that we had come upon this sculpture in a collection that also included the original plaster of his cubist head. Has it been a revelation, like Iberian sculpture? Picasso's shrug was grudgingly affirmative. He was always loath to admit Gauguin's role in setting him on the road to primitivism.[8]
The Japanese styled Gauguin Museum, opposite the Botanical Gardens of Papeari in Papeari, Tahiti, contains some exhibits, documents, photographs, reproductions and original sketches and block prints of Gauguin and Tahitians. In 2003, the Paul Gauguin Cultural Center opened in Atuona in the Marquesas Islands.
Paul Gauguin's life inspired Somerset Maugham to write The Moon and Sixpence. It is also the subject of at least two operas: Federico Elizalde's Paul Gauguin (1943), and Gauguin (a synthetic life) by Michael Smetanin and Alison Croggon. Déodat de Séverac wrote his Elegy for piano in memory of Gauguin. Mario Vargas Llosa has also based his 2003 novel The Way to Paradise on Gauguin's life.
Paul Gauguin is referred to in Calvin and Hobbes by Bill Watterson. Calvin is seen walking past his mother, shouting "Paul Gauguin once said, 'Where do we come from? What are we? Where are we going?'" Then, a couple of panels over, Calvin returns and asks, "Who the heck is Paul Gauguin anyway?"
FLORI BRUQI
