Nga Përparim Hysi
Lajmi i zi ! Sa shumë na piku:
Vdiq, or, vdiq Drita Pelingu!
Vdiq vlonjatja bukuroshe
Skenë, moj skenë,sa më je boshe!
Femrë e parë luajti në skenë
Kaq s'është pak, mos jetë legjendë.
Roleve seç u jepte jetë
Nëpër role: e vërtetë!
Nuk harrohet tek "Rrëshqitja"
E veçantë më ishte Drita.
Po tek "Zonja e Bujtinës"
Kush s'e kujton rolin e Dritës?
Vjen si sot, si atëhere:
"Ike... ike, plaku Mere!!!"
Një batutë që të lë top
Kush dëgjoi dhe vallë u "ngop?!"
Vetëm kaq a nuk qe mjaft
Për të thënë: është brilant!
Prapë e "ashpër" seç m'u duke
Kush si ti më loz një "Bude?!"
Të kam parë tek "Mbreti Lir"
Dhe, tek shkruaj, nuk ndihem mirë.
Ku të gjejmë prapë, moj Dritë?
Dritë në jetë. Në role dritë.
Po një rol nga Karaxhale
Kush të pa dhe nuk ndjen malle.
Dhe mundohem t'i kujtoj
Po a mund t'i numëroj?
Tek po mbushje 9 dekada
Prapë në skenë, me flokë të bardha.
Si e lindur qe për skenë
Atje mbete si legjendë.
Dhe legjendat, dihet: s'vdesin
Gjallë brezash ato mbesin.
Gjallë brezash do mbesë Drita
Vjershën shkrova,se u pika.
* në thonjëza disa nga rolet
2 tetor 2013
Nga Agjencioni Floripress
Drita Pelingu njohur edhe si Drita Pelinku (3 dhjetor 1926, Vlorë - 2 tetor 2013, Tiranë) ishte një nga aktoret më të shquara të skenës shqiptare, regjizore dhe petagoge. Kreu shkollën e femrave Nana Mbretneshe në vitin 1944 dhe më pas vazhdoi shkollën e artit Jordan Misja për teatër ku ishte e vetmja femër. Filloi punën si aktore profesioniste në Teatrin Kombëtar në vitin 1946. Nga viti 1976 ka dhënë mësim mbi artin skenik në Akademinë e Arteve.
Në vitin 1982 bëri debutimin në skenën e Teatrit Petro Marko të Vlorës si regjizore me dramën Pavdekësia.
Disa nga komeditë dhe dramat e para ku ajo ka interpretuar në teatrin shqiptar. "Rëshqitja", "Arturo Ui", "I çuditëshmi", "Zonja e Bujtinës", "Gratë gazmore të Uindsorit", "Artani", etj. Në kinematografi ajo u shfaq fillimisht me një rol të vogël tek "Tana" (1958), e më pas tek "Njeriu me top", "Kur hidheshin themelet", ku interpreton rolin e Budës, "Vajzat me kordele të kuqe", "Radiostacioni", "Përtej mureve të gurta", "Fjalë pa fund", "Shpresa", etj.
Si aktore e teatrit dhe kinematografisë numëron mbi 150 role, ndër të cilët më shumë se gjysma janë kryerole femërore të dramaturgjisë kombëtare dhe botërore. Si një nga themeluest e Teatrit Kombëtar ajo ka dhënë një kontribut të rëndësishëm është si autore e shumë botimeve biografike për artistë të skenës shqiptare. Për kontributet e saj të veçanta Drita Pelinkut iu akordua nga Presidenti i Republikës urdhëri “Mjeshtre e madhe”, “Çmimi i Karrierës” dhe gjithashtu titulli “Artiste e Merituar” (1986), çmimi “Ismail Qemali” (1996), ndërsa Bordi Drejtues i Institutit Amerikan të Biografive ka ka zgjedhur ndër 500 udhëheqësit më me influencë në botë. Së fundmi, qyteti i lindjes e ka çmuar si Qytetare Nderi të Vlorës dhe Presidenti i Republikës i ka akorduar titullin më të lartë “Nder i Kombit”.
Drita Pelingu
Në atë tre dhjetor të 83 viteve të shkuara, në vilën e një familjeje të madhe vlonjate njerëzish të arsimuar jashtë, lindi një vajzë. Do ta pagëzonin Dritë foshnjën që ndriçoi kështjellën e shkëputur nga realiteti i asaj kohe, po askush nuk e dinte se sapo kishte lindur një princeshë për artin shqiptar". Kështu fillon rrëfimi për jetën e Drita Pelinkut, në një katalog plot fotografi që iu "dhurua" dje nga Arkivi Qendror Shtetëror i Filmit, në një aktivitet të mbajtur në Teatrin Kombëtar. është një rrugëtim imazhesh që nisin nga fëmijëria, rinia, hapat e parë në art, rolet më të spikatura në teatër dhe kinematografi. Miq, artistë, aktorë, studentë të saj, kolegë me të cilët ajo ka punuar për një jetë të tërë. Kjo qe dhurata për aktoren për 7-8 mars. Fotografitë që nga fëmijëria e deri më sot janë të një cilësie të lartë, e për këtë është kujdesur Flori Slatina, nëndrejtor i AQSHF-së, i cili e ka përgatitur për botim katalogun. Në këtë katalog, veç fotografive familjare të shkrepura në vogëli, ka rrëfime të sajat. Kësisoj, teksa shfletojmë këtë album të këndshëm, gjejmë një tjetër rrëfim të sajin, e pikërisht për familjen. "Isha e lumtur në një familje prej 20 vetash, ku babai ishte me arsim të lartë, i diplomuar në Selanik dhe në Turqi, dy gjyshërit po ashtu, ku lulëzonte tregtia e tyre, që sillte një gjendje shumë të mirë ekonomike dhe ne më të vegjëlve nuk na mungonte asgjë. As lodrat, as argëtimet, as verimet në vilën e bukur të plazhit të vjetër, apo në shtëpinë prej druri midis Llogarasë, as biçikleta ime e vogël që e pëlqeja aq shumë", - rrëfen ajo në këtë katalog. Më tej shprehet se "këto kujtime janë të hershme, sepse ato të kohës së diktaturës kur u rrëmbyen pasuritë, janë të dhimbshme e nuk dua t'i kujtoj".
Thirrjet e fëmijërisë
“Unë kam lindur në qytetin e bukur të Vlorës... Nëna ma vuri emrin Dritë, sepse shpresonte se kjo fjalë do t’i sillte mbarësi me lindjen e një djali, pas tre vajzave”. Kështu e nis rrëfimin për jetën e saj aktorja e magjishme e skenës dhe kinemasë, Drita Pelingu. Fëmijëria është një argument i pëlqyer për aktoren e cila e kujton këtë kohë me nostalgji. Ajo tregon se ishte e lumtur në një familje prej 20 vetash, ku babai ishte me arsim të lartë, i diplomuar në Turqi dhe Selanik, se ishin tregtarë të pasur dhe në shtëpi nuk mungonte asgjë, duke filluar nga lodrat e argëtimet, për të përfunduar tek verimet në vilën e bukur të plazhit të vjetër apo shtëpinë prej druri, midis pishave të Llogorasë. Asgjë nuk do ta ndalte rrjedhën e lumtur në familjen, sikur ajo të mos kishte marrë vendimin që në një ditë të bukur, të regjistrohej për t’u bërë aktore teatri. “Guxova dhe shkova duke mos pyetur për pasojën që do të më vinte nga familja dhe nga mentaliteti i kohës. Jam e vetmja vajzë që kam hyrë në shkollën e parë dramatike që u hap në Tiranë në janar të 45-ës. Kam qenë studente tek “Nëna Mbretëreshë” ku recitoja bukur. Të gjithë më thoshin “Drita, ti do të bëhesh artiste”. Në dhjetor të 1944 doli njoftimi në gazetë ku lajmërohej hapja e një shkolle e cila do të krijonte embrionin e një teatri të ardhshëm, sepse deri atëherë nuk kishte trupë teatrore profesioniste. Në këtë konkurs u paraqita dhe fitova, por isha e vetmja vajzë me djem të talentuar si Naim Frashëri, Kadri Roshi, Prokop Mima, Vaso Peci dhe Lazër Filipi. Shkolla u hap aty ku sot është hotel “Drini”. Pjesëmarrja e femrës në një shkollë arti konsiderohej si një thyerje e normave morale të shoqërisë. Opinioni shoqëror më dënoi, marrëdhëniet familjare u tronditën, por ëndrra ime po kthehej në realitet. Shkolla vazhdoi derisa u hap teatri, ndërsa unë u detyrova të largohem për pak muaj, sa për të mbaruar Institutin “Nëna Mbretëreshë”. Me mbarimin e shkollës së mesme hyra si profesioniste në Teatrin Kombëtar dhe kjo ndodhi në fillim të 46-ës. Prej atëherë bëjnë 64 e ca vite karrierë”.
Dashuria dhe familja
Jeta familjare dhe artistike për aktoren dhe regjisoren Drita Pelingu përbëjnë një binom, kanë të njëjtën ditëlindje, sepse në shkollën dramatike, vajza e re njohu atë që më vonë do të bëhej bashkëshorti i saj. Ndërsa karriera po niste rrugën e saj të gjatë, dashuria e parë turbullonte ndjenjat e 18-vjeçares. Përsëri luftë me familjen sepse “ishte shumë e re për t’u bërë nusja e djalit që donte”. Hyseni Pelingu, këngëtari i diplomuar në konservatorin e Pezaros, prishi planet e babait të aktores, i cili po planifikonte që sikundër ai vetë, edhe vajza e tij të studionte jashtë shteti. U desh të kalonin dy vjet dashuri që familja e saj të pranonte lidhjen dhe aktorja të krijonte familjen e re. “Muajin e mjaltit e kaluam në Pragë, pasi aty organizohej një festival ku merrte pjesë Ansambli i Këngëve dhe Valleve me solist Hysen Pelingun. Meqë kishim dy javë që ishim martuar kërkuam të mos na ndanin”.
E tillë ka qenë gjithë jeta e tyre, bashkë. Kur në vitin 1997, Hysen Pelingu u nda nga jeta, aktorja kuptoi se humbi jo vetëm bashkëshortin, por edhe një shok e mik të pazëvendësueshëm. Jeta e përbashkët, përpjekjet për t’ia dalë mbanë çdo vështirësie, rritja e dy vajzave njëra violiniste, tjetra mjeke, sakrifica për të qenë jo vetëm prindër, por edhe artistë dhe njerëz dinjitozë, i kishte lidhur edhe më fort. “Hyseni ka qenë një njeri i mrekullueshëm. E them me plot gojë dhe jo nga nostalgjia se nuk është më. Gjatë gjithë jetës ai manifestoi dashurinë bashkëshortore, dashurinë prindërore, ishte zemërgjerë, njeri me vullnet dhe mbi të gjitha ishte një kollonë e rëndësishme ku unë mbështetesha për të bërë punën e vështirë të aktorit, për të thyer tabutë, por edhe për të përballuar vështirësitë e jetës”. “Nuk duhet harruar se përveç të tjerash duhet të përballoja detyrimet si nënë. Zgjohesha herët në mëngjes dhe zija radhët për të marrë ushqimet për fëmijët. Në orën tetë vrapoja për në teatër. Shfaqjet i kishim mbrëmjeve dhe vetëm mesnata më zinte në shtëpi. Kur ktheheshin i gjenim vajzat në gjumë. Nuk thoshim kurrë “u lodha” . Luftonim t’i vidhnim jetës çastin. Jo pak herë shkonim natën pas shfaqjes në tavernën e hotel Dajtit”.
Rolet
Nëse i duhet të zgjedhë mes teatrit dhe filmit, teatri është i pari, i pazëvendësueshmi. “Teatri u kthye në shtëpinë time të dytë, sepse repertori im ka qenë shumë i ngjeshur, nga fillimi deri në fund. Aty përfshihen kryerole dhe role kryesore. Fillova me dramën “Portreti” me rolin e piktores Ira, që pikturonte portretin e kunatës që interpretohej nga Liza Vorfi. Më tej pasuan role të tjera kryesore, si “Vajza nga veriu”, që fliste për dy dashnorë që kishin humbur njëri tjetrin në Luftën e Dytë Botërore dhe që e gjejnë. Vazhdova me pjesët e Gordonit “Shërbëtori i dy zotërinjve”, me rolin e vajzës, Klariçes, apo pjesë të Moljerit, ku kisha rolin e Marjanës me partner Naim Frashërin, e kështu me radhë. Çdo regjisor që vinte më besonte role kryesore. Rolet u pasuruan me Luiza Miler, që e ëndërron çdo aktore. Më vonë erdhën rolet e mëdha shekspiriane, si mbretëresha tek “Hamleti”, apo Kornelia tek “Mbreti Lir”. Kam interpretuar tek “Gratë gazmore të Windsorit”, me partnerë të jashtëzakonshëm, artistin e madh Mihal Popi, apo të madhen Violeta Manushi. Por roli më i dashur për mua mbetet roli i Zojcikës, shkruar nga klasiku i madh rumun, Karaxhale ku interpretoja e vetme mes 22 meshkujsh. Isha gruaja e Prefektit, në kohë zgjedhjeje, por dashuroja një tjetër. Aty kishin humbur ca letra të rëndësishme dhe kjo gjë krijonte vështirësi në familje, bëhej shkak për të mos fituar zgjedhjet. Të gjithë luftonin që të gjendeshin letrat dhe në pjesë tregohen manovrimet e kësaj gruaje, që vepronte herë me zgjuarsi dhe herë me dashuri, për t’i shpëtuar skandalit. Eshtë një nga rolet që e kam dashur më shumë nga të gjithë. Unë kam luajtur në të shumtën e rasteve rolin e dashnoreve dhe dekolteja nuk më është ndarë gjatë gjithë jetës në skenë” . Po të fillosh t’i numërosh, aktorja radhit më shumë se 130 role. Gjithë jetën ka qenë e angazhuar, si në role të dramaturgjisë botërore, ashtu edhe në rolet e dramaturgjisë apo kinematografisë kombëtare, por me pengun e vetëm që rinia e saj nuk u pasqyrua në kinematografi, kjo për shkak të biografisë. Madje ajo kujton se për rolin e hallës tek “Njeriu me top”, u desh të merrej leja në Komitetin e Partisë. Ndër rolet e bukura në kinema, aktorja veçon rolin e Budës tek filmi “Kur hidheshin themelet”, që më vonë u kthye në sinonim të emrit të saj. “Rolet kryesore më kanë ndjekur edhe në moshë të thyer”, tregon aktorja Drita Pelingu. Edhe para pesë vitesh kam patur rol kryesor tek “Mbretëresha e bukur”, me regjisor Kiço London. Aty kam interpretuar me artistë të brezit tjetër, por të mëdhenj të kohës si Yllka Mujo, Ndriçim Xhepa, apo aktori i ri, Arben Derhemi. Më vonë akoma kam interpretuar një rol kryesor tek “Profesioni i fundit”. Ndërsa tani unë po e mbyll karrierën time me një monodramë të Martin Sherman, ku interpretoj rolin e Rouze. Është një rol shumë i fuqishëm, me shumë ngjyra”.
Në teatër
Një ditë shtatori të vitit 1946, kolektivit të teatrit iu shtua edhe një aktore e re 20-vjeçare. Ajo hyri në portën e teatrit e ndrojtur, por e lumtur. Kjo lumturi shprehej në sytë e saj që shkëlqenin si emri i saj, plot dritë. Sa i takon kohës së shkollës, vetë Pelinku shprehet: "dhjetor i vitit 1944. Regjisori i asaj kohe Sokrat Mio, i diplomuar në Francë dhe asistenti i tij Andon Pano, kërkonin studentë për shkollën dramatike. Isha studente e shkollës pedagogjike e lajmi më tërhoqi vëmendjen. Me familjen nuk mund të bisedoja, u paraqita pa i thënë gjë dhe fitova. Isha e vetmja vajzë me djemtë e talentuar si Kadri Roshi, Naim Frashëri, Prokop Mima, Lazër Filipi. Për një kohë të gjatë i ndoqa mësimet duke u justifikuar se shkoja tek një shoqe. Sidoqoftë, Tirana ishte e vogël dhe kjo gjë u zbulua. Më 1946 u fejova, e qe burri ai që më dha lejen për të vazhduar shkollën dhe teatrin". Si një aktore me një sërë rolesh, ajo nuk ka harruar të thotë diçka edhe për natyrën e tyre, e mbi rëndësinë e ndikimin që kishin në të. "Që nga fillimi e deri në fund rolet e mia kanë qenë ose role vajzash dashnore, ose role grash me një botë të madhe të brendshme, me shpërthime të fuqishme dhe të gjitha këto kanë bërë që unë të kujdesem për trupin tim, për fizikun, flokët, gjithçka që kërkonin këto role". Një moment mjaft interesant i kujtimeve të saj është interpretimi i rolit të Zojcikës tek komedia rumune "Një letër e humbur". Siç rrëfen Pelinku, ajo ka interpretuar e vetme mes 22 meshkujve. Njëra prej shfaqjeve u ndoq edhe nga përfaqësuesit e ambasadës rumune dhe u vlerësua tepër. Një zonjë diplomate hoqi një trëndafil nga fustani i saj dhe ia vendosi Pelinkut në dekolte. Sa i takon kinematografisë, vetë ajo shprehet se ka hyrë vonë. "Pata disa probleme të kohës që nuk më lejuan. Luajta një rol të vogël në filmin 'Tana', pas tij lindën problemet që u thyen më vonë, kur dola në pension. Madje, ishin Viktor Gjika e Vladimir Prifti që më thirrën të parët.
Rolet
1958: Tana
1977: Njeriu me top në rolin e hallës
1978: Kur hidheshin themelet në rolin Budja
1978: Vajzat me kordele të kuqe në rolin zonja Cavallero
1979: Përtej mureve të gurta në rolin nëna e Ramizit
1979: Radiostacioni (film) në rolin e Mukadezit
1980: Nusja
1981: Shtëpia jonë e përbashkët në rolin e Vitës
1982: Era e ngrohtë e thellësive
1986: Fjalë pa fund në rolin nëna e Bardhylit
1987: Zëvendësi i grave
1988: Shpresa (film) në rolin nëna e Piros
2000: Efimeri poli
2008: Sekretet (film) në rolin nëna e Landit
2009: Rouz (Teatër)
2013: Përjetësisht dashuria (Teatër)
------------
“Përjetësisht dashuria...”në Teatrin Kombëtar
Gjinia: Dramë
Shkruar dhe vënë në skenë nga Mihal Luarasi (Artist i Popullit)
As/regjisore: Eftiola Laçka
Skenografia: Genc Shkodrani
Interpretojnë: Drita Pelingu dhe Vangjel Toçe
“Përjetësisht dashuria...”
Shkruar nga dramaturgu i njohur Mihal Luarasi, vepra të rikthejë në skenën teatrore aktoren e madhe Drita Pelinku në rolin e Zarinës si dhe aktorin Vangjel Toçe në rolin e Dionit. Pranë Teatrit Kombëtar bëjnë të ditur se shfaqja do të jetë këtë fundjavë në skenë, dhe përzgjedhja e saj për të çelur sezonin artistik të TK është bërë për arsye sepse është një dramë shqipe dhe është mirëpritur nga publiku, por dhe duhet të plotësojë vëniet e saj në teatër.
Energjia, pasioni dhe entuziazmi për skenën nuk iu mungon dhe në një moshë kaq të thyer. Ata janë një çift pleqsh, Zarina dhe Dioni, dy prindër, te cilët vuajnë vetminë për shkak të emigrimit të fëmijëve. “Përjetësisht dashuria” është një dramë që trajton një nga problemet më të mëdha sociale, arratinë e të rinjve dhe vetminë e pleqve. Vepra trajton një dramë të shoqërisë së sotme shqiptare, vetminë dhe dhembjen e tyre, por edhe dashurinë e dy njerëzve, të cilët kanë një jetë që jetojnë bashkë. Skenat zhvillohen në dhomën e ndenjes së një shtëpie ku dy bashkëshortët jetojnë vetëm. Regjisori Luarasi dhe Drita Pelingu punojnë përsëri bashkë pas 56 vitesh. Roli i parë në teatër i Drita Pelingut ishte në vitin 1956, kur Mihallaq Luarasi mbronte diplomën me dramën “Intrigë dashurie”.
Drita Pelinku dhe Vangjel Toçe në dramën “Përjetësisht dashuria”
Duhet të kalonin 56 vjet që Mihal Luarasi dhe aktorja Drita Pelinku të bashkëpunonin. Bashkëpunimi i parë ka qenë pikërisht në vitin 1956 në veprën “Intrigë dhe dashuri”, ku Pelinku luante rolin kryesor. Për këtë të fundit, ky rezultoi një rol me fat, ajo do të bëhej më pas një nga ikonat e skenës dhe kinematografisë shqiptare, çka nuk do të ishte e njëjtë për regjisorin e ri Luarasi, i cili duhet të vuante haraçet e regjimit. “Përjetësisht dashuria”, mësohet të jetë krijuar dhjetë vjet më parë dhe kur Luarasi ndërtoi personazhin kryesor, ndër mend kishte profilin e aktores Drita Pelinku. Por të vësh sot një pjesë në skenë, nuk është edhe aq e thjeshtë. Për një mori arsyesh personale apo financiare, vetëm tani u bë e mundur që kjo vepër të shohë dritat e skenës. Ky bashkëpunim ka qenë i shumëpritur si për regjisorin, ashtu edhe për aktoren, që dy skajet e karrierave të tyre i kanë të lidhura së bashku. Regjisori Luarasi ka luajtur një rol të rëndësishëm për ta bindur aktoren të kthehet në skenë edhe në rastin e dramës “Shtrigat e Salemit”. “Kam premtuar dy herë që do tërhiqem. Kur luajta monodramën “Rouz”, dola para publikut dhe i thashë se kjo do të ishte dalja ime e fundit. Publiku u ngrit i gjithi në këmbë dhe duartrokiste, kurse unë qaja. Nuk kaloi shumë kohë, m’u propozua roli i Rebekës. Nga njëra anë doja ta bëja rolin, nga ana tjetër ishte premtimi që kisha dhënë. Mediat që më kanë ndjekur kurdoherë, kishin folur për këtë. Por, ishte regjisori Mihallaq Luarasi, që ka luajtur një rol shumë të madh në karrierën time, që më tha: O Drita, kjo ndodh në të gjithë botën. Edhe aktorë të mëdhenj janë betuar e prapë janë kthyer të luajnë. Nuk është turp, merre dhe bëje rolin! E mora dhe kur u ktheva në teatër, e kuptova se sa më mungonte. Nuk mund të rrija dot larg skenës së teatrit”, është shprehur aktorja. Drama lirike Zarina dhe Dioni janë një çift pleqsh që ndajnë jetën bashkë prej një gjysmë shekulli. Kanë kaluar gjithçka bashkë, të mira e të këqija. Ishin të rinj, të fortë, ndërtuan familje së bashku. Jeta i gëzoi edhe me fëmijë, por sot, pas 50 vjetësh, ajo çka u ka mbetur është vetëm njëri-tjetri. E gjithë historia zhvillohet në dhomën e ndenjjes, mobiluar ashtu, si u përshtatet moshës së tyre dhe ku tashmë kalojnë pjesën më të madhe të ditës së tyre. Zarina dhe Dioni janë dy përfaqësues të brezit të tyre. Atyre tashmë u duhet të përballen me të gjitha problemet dhe vështirësitë që sjell mosha, por më shumë se ekonomike, brenga e tyre më e madhe është vetmia. Drama ngre problemin e emigracionit, që ka detyruar shumë të rinj të ndahen prej familjeve të tyre për një jetë më të mirë jashtë vendit. E tashmë ata, edhe pse herë pas here marrin ndonjë zarf nga fëmijët, duhet t’i ngrysin ditët vetëm. E në këtë pikë të jetës, nuk u mbetet gjë tjetër veçse t’i luten Zotit që edhe në botën tjetër të jenë sërish bashkë.
(Flori Bruqi)
