YMER HALIMI
Dje ishim në Likoc me N. Zariqin, dërguam ca gjëra ushqimore edhe barna. E pashë komandant Mujë Krasniqin, që kishte një gjendje të rendë, dhe siç thuhet “dukej si i vdekur, por frymonte”. Ishte i plagosur nga dora shqiptare e shërbimit serb. Takova, në ambulancë, jashtë spital, edhe kirurgun e UÇK-ës, dr. Fadil Bekën. Më sqaroi gjendjen që e kishte Muja, pas operacionit ditë më parë. Fadili e tha hapur: Duhet sa më parë për ta bërë operacion, se gjendja po i përkeqësohet. Ishte kërkesa që të jetë një kirurg i rryer i abdomenit dhe propozoi: prof. dr. Besim Elezin, nga Tirana, ose prof. dr. Riza Binishin. Më porositi që të angazhohem. Më t’u kthyer në Prishtinë kontaktova me dr. Shpëtim Robajn. Ai tha: Diçka në operacion sa duket nuk shkoi në mënyrën e duhur. Dhe gjithsesi duhet pasur një ekip mjekësh me eksperiencë. Shpëtimit i tregova propozimin e dr.Fadilit. Tha: “Po të bëhej ajo do të ishte mirë, por mundësisht disi ta bëjmë pa e lënduar ekipin e parë të operacionit”....
Krimet nuk përfliten çdo ditë, por nuk harrohen kurrë!
Lëkundjet politike në Kosovë, në mes të shqiptarëve dhe serbëve, kanë arritur shkallë maksimale, që prej pushtimit të Kosovës në vitin 1912 e deri sot. Akuzat dhe mohimet përherë janë si koncepte të kundërta, por akuzat serbe për shqiptarët janë sajim i qëllimshëm. Serbët janë të zhgënjyer që nuk arritën t’i realizojnë qëllimet politike mbi shqiptarët, pastrimin e territorit sipas porosive të paraardhësve të tyre, të Garashaninit, Çubriloviqit, Ivo Andriqit, apo më saktë platformës së Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Serbisë dhe idesë së Kishës Ortodokse Serbe.
Krimet nuk përfliten çdo ditë, por nuk harrohen kurrë!
Lëkundjet politike në Kosovë, në mes të shqiptarëve dhe serbëve, kanë arritur shkallë maksimale, që prej pushtimit të Kosovës në vitin 1912 e deri sot. Akuzat dhe mohimet përherë janë si koncepte të kundërta, por akuzat serbe për shqiptarët janë sajim i qëllimshëm. Serbët janë të zhgënjyer që nuk arritën t’i realizojnë qëllimet politike mbi shqiptarët, pastrimin e territorit sipas porosive të paraardhësve të tyre, të Garashaninit, Çubriloviqit, Ivo Andriqit, apo më saktë platformës së Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Serbisë dhe idesë së Kishës Ortodokse Serbe.
I pavdekshmi - Komandant Mujë Krasniqi - Kapuqi.
Kjo megjithatë u shkoi përdore shumë, pas viteve 1878, kur Evropa bënte sehir përballë një krimi shtetëror serb mbi një popullatë duarthatë shqiptare, të pazonjë, të papërgatitur për të mbrojtur veten dhe territoret e saj etnike! Sot shteti serb, përkundër një periudhe të një klime paksa relaksuese të marrëdhënieve mes këtyre dy popujve, që ishte për një kohë të shkurtër, ka shfaqur një urrejtje të papërmbajtur, sa na quajnë “shiftar”, “turq”, “arnaut” dhe assesi me emrin e vërtetë “Albanci”. Kjo urrejtje disi mohon etninë dhe autoktoninë tonë në këtë vend.
Kjo propogandë sa më shumë kohë që po kalon, veprimet brenda kombeve po i bënë më koherente dhe, nuk po lënë hapësirë për fqinjësi e lëre për bashkëjetesë. Kjo trysni serbe, sot mbi shqiptarët, ka shkallë të padurueshme. Shqiptarët, apriori, akuzohen për dhunime, shkatërrim varrezash, ngacmime fqinjësh e po çfarë jo! Madje, edhe për gjëra banale, kur as mundësia teorike nuk qëndron që shqiptarët të ishin aty, dhe prapë ata akuzohen. Edhe afinitetin homoseksual të Martinoviqit, (i cili ishte vetëlënduar me shishe në rektum, edhe mjekoligjorët serbë e vërtetuan vetëlëndimin) politikanët serbë e servuan mbi shqiptarët. Po ashtu, ai personalisht nuk akuzoi askënd. Por, serbët për devijant seksual botuan libër me qindra faqe, serbisht e anglisht, duke drejtuar gishtin drejt shqiptarëve. Në një rast krejt të thjeshtë, një udhëheqës kosovar, nga Lidhja e Rinisë së Kosovës, për rastin e dhunimeve tha: “Dy herë ka më shumë dhunime në Beograd brenda një dite se në Kosovë brenda një viti”. Statistika ishte e saktë. Dhunimet, edhe një i vetëm nuk arsyetohet, por krahasimi ia vlente. Kjo serbët i vuri ne siklet. Në politikë veprimet nuk i përgjigjen edhe momentit, por ato do reflektojnë tek pas një kohe, për veprime shtesë. Prandaj siç thuhet: për të kuptuar atë që mund të ndodhë është e nevojshme arsyeja. Është intuita që rrëfen konfrontimin e pashmangshëm mes serbëve dhe shqiptarëve. Shqiptarët e duan lirinë, e serbët pastrim etnik. Megjithatë, propaganda serbe po na dërgon te ky konfrontim i tmerrshëm. Evropa ua lejoi serbëve pastrimin etnik në Bosnje, e pse jo në Kosove!? Kjo vetëm mbetet të shihet.
Por, për gjithë civilizimin evropian, Kosova është diçka e veçantë: shqiptarët në Kosovë, edhe pse ishin dhe janë në shumicë, janë viktimë e pakicës serbe. Serbët e Kosovës janë të privilegjuar në çdo rrafsh jete, më shumë se çdo racë tjetër në Evropë. Kjo kështu ka filluar që prej kohës së kolonizimit, që shteti serb e bëri në Kosovë e viset shqiptare në përgjithësi. Serbët shqiptarëve ua merrnin tokat, shtëpitë, bagëtitë dhe dhunshëm i dëbonin për Turqi. Serbët, pa pasur asnjë përgjegjësi para ligjit, i vrisnin shqiptarët dhe i trajtonin e i trajtojnë si racë inferiore në sferën e tyre të jetës dhe assesi si të barabartë, dhe Evropa ishte në mbështetje serb.
Por, saktë, serbët, përkundër të gjithave enorme që kanë në Kosovë, ndjehen të pasigurt më shumë se kudo tjetër. Krejt natyrshëm, se bënë bëjnë krime sistematike mbi shqiptarët, herë më shumë e herë më pak. Kjo ka peshë psikologjike, aq më parë kur po shohin se shqiptarët po zgjohen. Është e kuptueshme, krimet nuk përfliten çdo ditë, por nuk harrohen kurrë. Edhe pse shqiptarët këto nuk i sistemuan e nuk i sistemojnë në mënyrën e duhur, në arkiva të tyre, megjithatë brenda familjeve i rrëfejnë, po si raca izraelite e shpërndarë nëpër botë, që e kujtojnë vuajtjen izraelite me mija vite dhe e përcjellin porosinë te brezat që: uratën e bukës, uratën e gjumit, uratën për Zotin, kudo që janë, ta bëjnë me gjuhë e shpirt izraelit. Edhe shqiptarët i shpjegojnë rrënjët e tyre me dhjetëra e dhjetëra breza që jetuan në këtë vend, para të gjithëve dhe përcjellin kujtimin për vuajtjet dhe ëndrrën e bashkimit kombëtar, prej së Evropa na copëtojë.
Megjithatë shqiptarëve, disi, u mungoi shpirti unik, ai “Zoti i tyre”. Në kisha, në xhamia, predikimet për Zotin i kishin në serbisht, bullgarisht, greqisht, arabisht apo turqisht, dhe shumë shqiptarë u serbizuan, bullgarizuan, greqizuan po edhe u turqizuan. Përfytyrimin për botën bënë duke i derdhur energjitë në kulturën e të gjithë fqinjëve, dhe fqinjët i konsiderojnë disi si pjesë e tyre, se derdhën gjakun për ta bërë Greqinë, Bullgarinë, Serbinë. Por fqinjët ua kthyen me armiqësinë më të egër të mundshme.
Qëllimin e shtetit serb, unë e mësova si fëmijë nga fjalët e axhallarëve të mi (1956). Jo pak herë e pat dëgjuar duke thënë: “Këta qyfarë nuk po na rrahin për pushkë...! Kanë qëllim tjetër, duan që të na heqin nga kjo tokë, kërkojnë të na përcjellin për Turqi”. Dikush nga ata që maltretonin asokohe, bajagi për armët, i kishin dhënë një porosi axhës Dakë: “Merrni vesikat e ikni se këtu vështirë se jetohet”. Në atë kohë, axhës Smajl, kushëririt tonë të parë, ia kishin sjellë “vesikat” për t’i shpërngulur për Turqi. Dhe, shkaku i vesikave atë e kishin lënë paksa më qetë. Si shembull. Por, u vendos që vesikat të digjen se ne nuk jemi turq. “Këtu do të mbesim” - u tha. Dhe kështu ndodhi. Vesikave u iku koha, thoshte axha Avdullah, se ne tash kemi armën më të fortë, e kemi shkollën e fëmijëve tanë. Ai e pohonte: “Në këtë të keqe të këtij socializmi, shkollën që na e lejuan u bë mirë”, se në Jugosllavinë e kralit po u gjet libri shqip bëhej tmerri.
Por sot, gjerat janë ndryshe. Që nga koha e lindjes së shtetit shqiptar, shqiptarët jashtë Shqipërisë Londineze e ruanin dhe e ruajnë në shpirtin e tyre ëndrrën më të lakmuar, atë që Evropa ua mohoi dhe mohon: që të jetojmë bashkë si të gjitha kombet. E kërkojnë lirinë, dhe brezave u lanë porosi të mos e harrojnë vuajtjen dhe qëllimin.
Megjithatë, pata rastin që nga axha im, Azemi ta mësoj edhe këtë: “Mashkullin e gjakut tënd nuk ke të drejtë për asgjë ta vrasësh, ama për asgjë, por kur ai bëhet krah me shkaun (serbin) po, edhe vëlla po ta kesh”. Do të thotë se tradhtia e kombit është më e rëndë se çdo tradhti tjetër që njeriu mund ta bëjë. E besoj, nuk është pak ta ngulitësh në kokë këtë porosi si fëmijë tetëvjeçar.
Mjekësia jonë në shërbim të Luftës Çlirimtare
Dje ishim në Likoc me N. Zariqin, dërguam ca gjëra ushqimore edhe barna. E pashë komandant Mujë Krasniqin, që kishte një gjendje të rendë, dhe siç thuhet “dukej si i vdekur, por frymonte”. Ishte i plagosur nga dora shqiptare e shërbimit serb. Takova, në ambulancë, jashtë spital, edhe kirurgun e UÇK-ës, dr. Fadil Bekën. Më sqaroi gjendjen që e kishte Muja, pas operacionit ditë më parë. Fadili e tha hapur: Duhet sa më parë për ta bërë operacion, se gjendja po i përkeqësohet. Ishte kërkesa që të jetë një kirurg i rryer i abdomenit dhe propozoi: prof. dr. Besim Elezin, nga Tirana, ose prof. dr. Riza Binishin. Më porositi që të angazhohem. Më t’u kthyer në Prishtinë kontaktova me dr. Shpëtim Robajn. Ai tha: Diçka në operacion sa duket nuk shkoi në mënyrën e duhur. Dhe gjithsesi duhet pasur një ekip mjekësh me eksperiencë. Shpëtimit i tregova propozimin e dr.Fadilit. Tha: “Po të bëhej ajo do të ishte mirë, por mundësisht disi ta bëjmë pa e lënduar ekipin e parë të operacionit”.
Si zakonisht, u konsultuam me Kryetarin e Kryqit të Kuq të Kosovës, prof. I.Dedushajn. Informacionin e gjendjes i dhashë drejtpërsëdrejti edhe dekanit të FM-së, Hashim Maloku. Në mbrëmje kontaktuam edhe me rektorin, Z. Kelmendin. Mbeti që nesër para orës tetë të takohemi në kafenenë “Top Kapi” në “Bregun e Diellit” që ishte aty pranë Fakultetit të Mjekësisë. Dhe ishin thirrur ca profesorë eminentë të mjekësisë, po edhe profesor R. Binishi. Edhe udhëheqja e Fakultetit. Aty ishte edhe Rektori, Z. Kelmendi. Në atë kafene mbretëronte një gjendjeje mosbesimi në vetveten tonë. Si t’ia dalim!? Por, ishte edhe një detyrim. Ishte një çast i veçantë i secilit nga ne. Mbretëronte gjysmë heshtje, po si ndriçimi i kafenesë që ishte i paktë. Zërat që llafosnin ishin gjysmëzërash. Është një kohë e fillimit të vështirë, e pa parashikuar! Udhëtimi për në Drenicë jepte një shkallë pasigurie të madhe. Duhet kaluar nëpër postblloqe të policisë, ku edhe maltretonin. Dhe po u kuptua nga pushteti serb, se dikush ka operuar në Drenicë “terrorist”, siç thonë ata, atëherë cilat janë pasojat?! Tmerri vet. Në anën tjetër, askush askujt nuk mund t’i japë një urdhër për të shkuar, përveç një sugjerim. Për një çast u ndalën llafet. Propozova: “Kushdo që shkon në Likoc, qëllimshëm adresova, po edhe profesor Riza, do të shkojë me gruan time, Dritën, dhe vajzën e vogël, Ilirianën. Edhe ato do të vijnë me ju për Drenicë, se kur të kalohet nëpër postblloqet e policisë serbe, do të duket si një udhëtim miqësor”. Ky u duk një mendim i habitshëm! U vendos. Pa humbur kohë, Shaban Hoxha shkoi e mori Dritën edhe Ilirianën, u pajisën me gjithë ato që duhej të merrnin me vete, së bashku me anasteziologun dr. Shpëtimin e profesor Binishin u nisen për të shkuar për në Likoc. Ishte një rast i detyrimit moral. Ishte një rast që na thërriste, ishte një rast që më e lehtë dukej vuajtja personale sesa mos kryerja e porosisë. Të pranishmit u treguan tepër të përgjegjshëm. Ishte një rast që duhej kap; çasti i duhur i historisë. Por në mua kumbonte porosia “është nder me të ra hise me luftua për atdhe”. Porosi dhe detyrim.
Më pas, derisa shkuam në zyrat e Kryqit të Kuq të Kosovës, profesor I. Dedushajt i rrëfeva këtë porosi e detyrim: “Është nder me të ra hise me luftua për atdhe”. Kur familja jonë pesëdhjetanëtarëshe ishte e shpërbërë, në konakun tonë shekullor, baba im ishte i vetmi nga brezi i axhallarëve që ende jetonte. Në një çast, derisa ne të dy e shikonim në TV, se si votohej për ndërrimet kushtetuese në Kuvendin e Kosovës, asokohe, nën trysninë e politikës së Serbisë, ku aty shihej edhe lavdia edhe tradhtia akademike, ende pa përfunduar mirë duarngritja, baba m’u drejtua me një tonë urdhërues: “Bir, është nder me të ra hise me luftue për atdhe, se shkojnë breza e breza e kjo nuk u takon. Lum atij brezi që i takon. Lufta është e vështirë, o biri im, por pasha të madhin Zot, sot pa e kap pushkën me luftue, po u ba kjo, me ty përkrah biro! Ju nuk e dini çka është shkau (serbi), ju nuk e dini çka është liria! Mos u mashtroni bir për asgjë, se serbët janë ata që na e kanë thithë gjakun me pamuk”. U ngritë në këmbë dhe doli në oborr. Ndoshta edhe me lot në sy, por për këta lot nuk jam edhe aq i sigurt? Megjithatë mosha ia lejonte. Si ta kuptosh një votim të tillë, veç si abuzim i të ardhmes me kombin tonë.
Por, porosinë më të shpejtë e shkrova me ngjyrë të kaltër, jo në fletë të pastër e as fletë fletoreje, por mbi shkronjat e librit te Kadaresë “Prilli i thyer”, që e kisha më afër, se u frikësova mos po m’i ik gjë kësaj shprehjeje. Ndoshta e kërkonte hakmarrjen për shokët që iu kishin vrarë pranë këmbëve të tij në Tivar; ndoshta i kujtoheshin torturat kur shtëpinë ua kishin e rrethuar xhandarmëria dhe ushtria, në një muzg nate në vjeshtë të 1924, e ai si shtatëvjeçar e kishte pa babën e vete si vdiste i rrethuar nga armiqtë e tij. Ndoshta i kujtohej rasti kur familjarisht, i gjithë katundi, i kishin kaluar në pyll net të tëra në dimër plot acar; apo e kujtoi kur farefisin tonë, siç thoshte, “mixhën Man e bacën Ramadan”, ua kishin mbyllur derën dhe i kishin djegur për së gjalli, ndoshta e ëndërronte lirinë në dimensionin e saj, ndoshta e kërkonte lavdin e historisë, apo hakmarrjen. Çfarëdo që të ketë menduar, kjo: “Është nder me të ra hise me luftue për atdhe”, është moto, që asnjëherë nuk bën të harrohet. Por, kjo luftë, siç kërkonte ai, nuk bëhet vetëm më armë, bëhet në çdo kohë. Me prof. I. Dedushajn derisa e përshkuam rrugën e “Dubrovniku”, llafosem shumë gjëra nga e kaluara, por mua mendja më thërret tek udhëtimi i ekipit për Likoc. Ndoshta edhe pa arsye. Por, dita ishte plotë diell.
SHTETI I KRIMIT DHE VESI
Kjo propogandë sa më shumë kohë që po kalon, veprimet brenda kombeve po i bënë më koherente dhe, nuk po lënë hapësirë për fqinjësi e lëre për bashkëjetesë. Kjo trysni serbe, sot mbi shqiptarët, ka shkallë të padurueshme. Shqiptarët, apriori, akuzohen për dhunime, shkatërrim varrezash, ngacmime fqinjësh e po çfarë jo! Madje, edhe për gjëra banale, kur as mundësia teorike nuk qëndron që shqiptarët të ishin aty, dhe prapë ata akuzohen. Edhe afinitetin homoseksual të Martinoviqit, (i cili ishte vetëlënduar me shishe në rektum, edhe mjekoligjorët serbë e vërtetuan vetëlëndimin) politikanët serbë e servuan mbi shqiptarët. Po ashtu, ai personalisht nuk akuzoi askënd. Por, serbët për devijant seksual botuan libër me qindra faqe, serbisht e anglisht, duke drejtuar gishtin drejt shqiptarëve. Në një rast krejt të thjeshtë, një udhëheqës kosovar, nga Lidhja e Rinisë së Kosovës, për rastin e dhunimeve tha: “Dy herë ka më shumë dhunime në Beograd brenda një dite se në Kosovë brenda një viti”. Statistika ishte e saktë. Dhunimet, edhe një i vetëm nuk arsyetohet, por krahasimi ia vlente. Kjo serbët i vuri ne siklet. Në politikë veprimet nuk i përgjigjen edhe momentit, por ato do reflektojnë tek pas një kohe, për veprime shtesë. Prandaj siç thuhet: për të kuptuar atë që mund të ndodhë është e nevojshme arsyeja. Është intuita që rrëfen konfrontimin e pashmangshëm mes serbëve dhe shqiptarëve. Shqiptarët e duan lirinë, e serbët pastrim etnik. Megjithatë, propaganda serbe po na dërgon te ky konfrontim i tmerrshëm. Evropa ua lejoi serbëve pastrimin etnik në Bosnje, e pse jo në Kosove!? Kjo vetëm mbetet të shihet.
Por, për gjithë civilizimin evropian, Kosova është diçka e veçantë: shqiptarët në Kosovë, edhe pse ishin dhe janë në shumicë, janë viktimë e pakicës serbe. Serbët e Kosovës janë të privilegjuar në çdo rrafsh jete, më shumë se çdo racë tjetër në Evropë. Kjo kështu ka filluar që prej kohës së kolonizimit, që shteti serb e bëri në Kosovë e viset shqiptare në përgjithësi. Serbët shqiptarëve ua merrnin tokat, shtëpitë, bagëtitë dhe dhunshëm i dëbonin për Turqi. Serbët, pa pasur asnjë përgjegjësi para ligjit, i vrisnin shqiptarët dhe i trajtonin e i trajtojnë si racë inferiore në sferën e tyre të jetës dhe assesi si të barabartë, dhe Evropa ishte në mbështetje serb.
Por, saktë, serbët, përkundër të gjithave enorme që kanë në Kosovë, ndjehen të pasigurt më shumë se kudo tjetër. Krejt natyrshëm, se bënë bëjnë krime sistematike mbi shqiptarët, herë më shumë e herë më pak. Kjo ka peshë psikologjike, aq më parë kur po shohin se shqiptarët po zgjohen. Është e kuptueshme, krimet nuk përfliten çdo ditë, por nuk harrohen kurrë. Edhe pse shqiptarët këto nuk i sistemuan e nuk i sistemojnë në mënyrën e duhur, në arkiva të tyre, megjithatë brenda familjeve i rrëfejnë, po si raca izraelite e shpërndarë nëpër botë, që e kujtojnë vuajtjen izraelite me mija vite dhe e përcjellin porosinë te brezat që: uratën e bukës, uratën e gjumit, uratën për Zotin, kudo që janë, ta bëjnë me gjuhë e shpirt izraelit. Edhe shqiptarët i shpjegojnë rrënjët e tyre me dhjetëra e dhjetëra breza që jetuan në këtë vend, para të gjithëve dhe përcjellin kujtimin për vuajtjet dhe ëndrrën e bashkimit kombëtar, prej së Evropa na copëtojë.
Megjithatë shqiptarëve, disi, u mungoi shpirti unik, ai “Zoti i tyre”. Në kisha, në xhamia, predikimet për Zotin i kishin në serbisht, bullgarisht, greqisht, arabisht apo turqisht, dhe shumë shqiptarë u serbizuan, bullgarizuan, greqizuan po edhe u turqizuan. Përfytyrimin për botën bënë duke i derdhur energjitë në kulturën e të gjithë fqinjëve, dhe fqinjët i konsiderojnë disi si pjesë e tyre, se derdhën gjakun për ta bërë Greqinë, Bullgarinë, Serbinë. Por fqinjët ua kthyen me armiqësinë më të egër të mundshme.
Qëllimin e shtetit serb, unë e mësova si fëmijë nga fjalët e axhallarëve të mi (1956). Jo pak herë e pat dëgjuar duke thënë: “Këta qyfarë nuk po na rrahin për pushkë...! Kanë qëllim tjetër, duan që të na heqin nga kjo tokë, kërkojnë të na përcjellin për Turqi”. Dikush nga ata që maltretonin asokohe, bajagi për armët, i kishin dhënë një porosi axhës Dakë: “Merrni vesikat e ikni se këtu vështirë se jetohet”. Në atë kohë, axhës Smajl, kushëririt tonë të parë, ia kishin sjellë “vesikat” për t’i shpërngulur për Turqi. Dhe, shkaku i vesikave atë e kishin lënë paksa më qetë. Si shembull. Por, u vendos që vesikat të digjen se ne nuk jemi turq. “Këtu do të mbesim” - u tha. Dhe kështu ndodhi. Vesikave u iku koha, thoshte axha Avdullah, se ne tash kemi armën më të fortë, e kemi shkollën e fëmijëve tanë. Ai e pohonte: “Në këtë të keqe të këtij socializmi, shkollën që na e lejuan u bë mirë”, se në Jugosllavinë e kralit po u gjet libri shqip bëhej tmerri.
Por sot, gjerat janë ndryshe. Që nga koha e lindjes së shtetit shqiptar, shqiptarët jashtë Shqipërisë Londineze e ruanin dhe e ruajnë në shpirtin e tyre ëndrrën më të lakmuar, atë që Evropa ua mohoi dhe mohon: që të jetojmë bashkë si të gjitha kombet. E kërkojnë lirinë, dhe brezave u lanë porosi të mos e harrojnë vuajtjen dhe qëllimin.
Megjithatë, pata rastin që nga axha im, Azemi ta mësoj edhe këtë: “Mashkullin e gjakut tënd nuk ke të drejtë për asgjë ta vrasësh, ama për asgjë, por kur ai bëhet krah me shkaun (serbin) po, edhe vëlla po ta kesh”. Do të thotë se tradhtia e kombit është më e rëndë se çdo tradhti tjetër që njeriu mund ta bëjë. E besoj, nuk është pak ta ngulitësh në kokë këtë porosi si fëmijë tetëvjeçar.
Mjekësia jonë në shërbim të Luftës Çlirimtare
Dje ishim në Likoc me N. Zariqin, dërguam ca gjëra ushqimore edhe barna. E pashë komandant Mujë Krasniqin, që kishte një gjendje të rendë, dhe siç thuhet “dukej si i vdekur, por frymonte”. Ishte i plagosur nga dora shqiptare e shërbimit serb. Takova, në ambulancë, jashtë spital, edhe kirurgun e UÇK-ës, dr. Fadil Bekën. Më sqaroi gjendjen që e kishte Muja, pas operacionit ditë më parë. Fadili e tha hapur: Duhet sa më parë për ta bërë operacion, se gjendja po i përkeqësohet. Ishte kërkesa që të jetë një kirurg i rryer i abdomenit dhe propozoi: prof. dr. Besim Elezin, nga Tirana, ose prof. dr. Riza Binishin. Më porositi që të angazhohem. Më t’u kthyer në Prishtinë kontaktova me dr. Shpëtim Robajn. Ai tha: Diçka në operacion sa duket nuk shkoi në mënyrën e duhur. Dhe gjithsesi duhet pasur një ekip mjekësh me eksperiencë. Shpëtimit i tregova propozimin e dr.Fadilit. Tha: “Po të bëhej ajo do të ishte mirë, por mundësisht disi ta bëjmë pa e lënduar ekipin e parë të operacionit”.
Si zakonisht, u konsultuam me Kryetarin e Kryqit të Kuq të Kosovës, prof. I.Dedushajn. Informacionin e gjendjes i dhashë drejtpërsëdrejti edhe dekanit të FM-së, Hashim Maloku. Në mbrëmje kontaktuam edhe me rektorin, Z. Kelmendin. Mbeti që nesër para orës tetë të takohemi në kafenenë “Top Kapi” në “Bregun e Diellit” që ishte aty pranë Fakultetit të Mjekësisë. Dhe ishin thirrur ca profesorë eminentë të mjekësisë, po edhe profesor R. Binishi. Edhe udhëheqja e Fakultetit. Aty ishte edhe Rektori, Z. Kelmendi. Në atë kafene mbretëronte një gjendjeje mosbesimi në vetveten tonë. Si t’ia dalim!? Por, ishte edhe një detyrim. Ishte një çast i veçantë i secilit nga ne. Mbretëronte gjysmë heshtje, po si ndriçimi i kafenesë që ishte i paktë. Zërat që llafosnin ishin gjysmëzërash. Është një kohë e fillimit të vështirë, e pa parashikuar! Udhëtimi për në Drenicë jepte një shkallë pasigurie të madhe. Duhet kaluar nëpër postblloqe të policisë, ku edhe maltretonin. Dhe po u kuptua nga pushteti serb, se dikush ka operuar në Drenicë “terrorist”, siç thonë ata, atëherë cilat janë pasojat?! Tmerri vet. Në anën tjetër, askush askujt nuk mund t’i japë një urdhër për të shkuar, përveç një sugjerim. Për një çast u ndalën llafet. Propozova: “Kushdo që shkon në Likoc, qëllimshëm adresova, po edhe profesor Riza, do të shkojë me gruan time, Dritën, dhe vajzën e vogël, Ilirianën. Edhe ato do të vijnë me ju për Drenicë, se kur të kalohet nëpër postblloqet e policisë serbe, do të duket si një udhëtim miqësor”. Ky u duk një mendim i habitshëm! U vendos. Pa humbur kohë, Shaban Hoxha shkoi e mori Dritën edhe Ilirianën, u pajisën me gjithë ato që duhej të merrnin me vete, së bashku me anasteziologun dr. Shpëtimin e profesor Binishin u nisen për të shkuar për në Likoc. Ishte një rast i detyrimit moral. Ishte një rast që na thërriste, ishte një rast që më e lehtë dukej vuajtja personale sesa mos kryerja e porosisë. Të pranishmit u treguan tepër të përgjegjshëm. Ishte një rast që duhej kap; çasti i duhur i historisë. Por në mua kumbonte porosia “është nder me të ra hise me luftua për atdhe”. Porosi dhe detyrim.
Më pas, derisa shkuam në zyrat e Kryqit të Kuq të Kosovës, profesor I. Dedushajt i rrëfeva këtë porosi e detyrim: “Është nder me të ra hise me luftua për atdhe”. Kur familja jonë pesëdhjetanëtarëshe ishte e shpërbërë, në konakun tonë shekullor, baba im ishte i vetmi nga brezi i axhallarëve që ende jetonte. Në një çast, derisa ne të dy e shikonim në TV, se si votohej për ndërrimet kushtetuese në Kuvendin e Kosovës, asokohe, nën trysninë e politikës së Serbisë, ku aty shihej edhe lavdia edhe tradhtia akademike, ende pa përfunduar mirë duarngritja, baba m’u drejtua me një tonë urdhërues: “Bir, është nder me të ra hise me luftue për atdhe, se shkojnë breza e breza e kjo nuk u takon. Lum atij brezi që i takon. Lufta është e vështirë, o biri im, por pasha të madhin Zot, sot pa e kap pushkën me luftue, po u ba kjo, me ty përkrah biro! Ju nuk e dini çka është shkau (serbi), ju nuk e dini çka është liria! Mos u mashtroni bir për asgjë, se serbët janë ata që na e kanë thithë gjakun me pamuk”. U ngritë në këmbë dhe doli në oborr. Ndoshta edhe me lot në sy, por për këta lot nuk jam edhe aq i sigurt? Megjithatë mosha ia lejonte. Si ta kuptosh një votim të tillë, veç si abuzim i të ardhmes me kombin tonë.
Por, porosinë më të shpejtë e shkrova me ngjyrë të kaltër, jo në fletë të pastër e as fletë fletoreje, por mbi shkronjat e librit te Kadaresë “Prilli i thyer”, që e kisha më afër, se u frikësova mos po m’i ik gjë kësaj shprehjeje. Ndoshta e kërkonte hakmarrjen për shokët që iu kishin vrarë pranë këmbëve të tij në Tivar; ndoshta i kujtoheshin torturat kur shtëpinë ua kishin e rrethuar xhandarmëria dhe ushtria, në një muzg nate në vjeshtë të 1924, e ai si shtatëvjeçar e kishte pa babën e vete si vdiste i rrethuar nga armiqtë e tij. Ndoshta i kujtohej rasti kur familjarisht, i gjithë katundi, i kishin kaluar në pyll net të tëra në dimër plot acar; apo e kujtoi kur farefisin tonë, siç thoshte, “mixhën Man e bacën Ramadan”, ua kishin mbyllur derën dhe i kishin djegur për së gjalli, ndoshta e ëndërronte lirinë në dimensionin e saj, ndoshta e kërkonte lavdin e historisë, apo hakmarrjen. Çfarëdo që të ketë menduar, kjo: “Është nder me të ra hise me luftue për atdhe”, është moto, që asnjëherë nuk bën të harrohet. Por, kjo luftë, siç kërkonte ai, nuk bëhet vetëm më armë, bëhet në çdo kohë. Me prof. I. Dedushajn derisa e përshkuam rrugën e “Dubrovniku”, llafosem shumë gjëra nga e kaluara, por mua mendja më thërret tek udhëtimi i ekipit për Likoc. Ndoshta edhe pa arsye. Por, dita ishte plotë diell.
SHTETI I KRIMIT DHE VESI
Sot ishte si ditë vere. Është muaji i Ramazanit. Diku pak para iftarit, dëgjova se në afërsi të Nedakocit, në rrugë Prishtinë-Vushtrri ishin vrarë tre djem të rinj, në një pritë të milicisë serbe. Familjarë të mi, që jetojnë në hyrje të Vushtrrisë, më rrëfyen në telefon atë që e kishin parë: Se policia, të rruga që ndahej për në Samadrexhë, për një kohë nuk kishte lejuar asnjë veturë të kalojë në drejtim të Prishtinës. Të gjitha automjetet i kishte detyruar të shkojnë rrugës dytësore. Edhe nga ana e Prishtinës, në hyrje të Maxhunajve, po ashtu i kishin ndaluar veturat e tjera për të lëvizur për në Vushtrri. Kështu kishte mbetur një distancë prej rreth dy kilometrash, në të cilën nuk po lejohej qarkullimi i automjeteve.
Së shpejti u mor vesh se në këtë fragment rruge ishte pritur të kalonte një veturë e shënjuar. Në kohën kur nga drejtimi i Prishtinës kishte ardhur vetura e pritur, jo larg pikës ku ndahet rruga për Samadrexhë, nga të dyja anët e rrugës, pa paralajmërim, policia kishte shtirë me armë në veturë. Ata që kishin zënë pritë nuk ishin të uniformuar me veshje policore e as ushtarake, dhe pranë nuk kishin vetura zyrtare të milicisë, por private. E gjithë kjo ishte bërë, që prita të ishte sa më e maskuar, që njerëzit në veturës të ishin të pa vëmendshëm për ndonjë një kurthe ndaj tyre. Në TV, menjëherë u lajmërua se u vranë tre terroristë dhe u shpalosen emrat e tyre: Zahir Pajaziti, Edmon Hoxha dhe Hakif Zenullahu. U shqetësova si shumica shqiptare në Kosovë. Kjo ndodh, mbase, se është një kohë ku si komb jemi të ngjeshur, në shumicë, njeri pranë tjetrit dhe çdo vdekje të kësaj natyre e përjetojmë si një vrasje të një të afërmi të familjes. I telefonova një mikut llapjan, I. Berishës, me qëllim që të kuptoj diç më shumë. Ma preu shkurt: shihemi në varrim. Përgjigjja kaq e shkurtër më dha shumë me kuptua.
Së shpejti u mor vesh se në këtë fragment rruge ishte pritur të kalonte një veturë e shënjuar. Në kohën kur nga drejtimi i Prishtinës kishte ardhur vetura e pritur, jo larg pikës ku ndahet rruga për Samadrexhë, nga të dyja anët e rrugës, pa paralajmërim, policia kishte shtirë me armë në veturë. Ata që kishin zënë pritë nuk ishin të uniformuar me veshje policore e as ushtarake, dhe pranë nuk kishin vetura zyrtare të milicisë, por private. E gjithë kjo ishte bërë, që prita të ishte sa më e maskuar, që njerëzit në veturës të ishin të pa vëmendshëm për ndonjë një kurthe ndaj tyre. Në TV, menjëherë u lajmërua se u vranë tre terroristë dhe u shpalosen emrat e tyre: Zahir Pajaziti, Edmon Hoxha dhe Hakif Zenullahu. U shqetësova si shumica shqiptare në Kosovë. Kjo ndodh, mbase, se është një kohë ku si komb jemi të ngjeshur, në shumicë, njeri pranë tjetrit dhe çdo vdekje të kësaj natyre e përjetojmë si një vrasje të një të afërmi të familjes. I telefonova një mikut llapjan, I. Berishës, me qëllim që të kuptoj diç më shumë. Ma preu shkurt: shihemi në varrim. Përgjigjja kaq e shkurtër më dha shumë me kuptua.
.............................................
Pas kësaj bisede, diçka tjetër më tronditi aq sa edhe vetë vrasja: Pse ata djem të rinj shkojnë aq lehtë rrugëve të kontrolluara nga milicia, të vetëdijshëm për rrezikshmërinë e veprimtarisë së vet. Organizimi i vrasjes me vuri në një rrafsh dyshimi dhe më erdhi ndërmend diçka që kisha dëgjuar kohë më parë.
Kur një kushëriri im, Hyseni, ishte helmuar dhe për pasojë ishte detyruar të shtrihej për ca kohë në Spitalin e Mitrovicës (aso kohe edhe minatorët e “Trepçës” ishin të ngujuar në minierë), në dhomën ku lëngonte ky ishte edhe një serb i moshuar nga Kolashini. Aty bisedohej edhe për gjendjen politike që mbretëronte në atë kohë. Në një rast kolashinasi u kishte thënë hapur: “Ju shqiptarëve do t’ju sundojë Serbia, për aq kohë sa do të ketë shqiptarë që punojnë për të”! Ai e kishte thënë një të vërtetë, e cila nuk vlen vetëm për shqiptarët, por për të gjithë të pushtuarit. Por, vrasja e këtyre djemve më shqetësonte edhe më shumë sa më shumë që dëgjoja rrëfime që lidheshin me ta. Më vuri në dilemë morale “kush punoi për ta”. Kuptova se një ditë më parë ata kishin qenë në Vushtrri. E gjithë kjo më ngjason, nga ana tjetër, në një rrëfim që kisha dëgjuar nga profesori T. Imami, por edhe akademik O. Imami, se si e rrëfenin rastin e vëllait të tyre, Abdurrahmanit, i cili jetonte me karrierë oficeri të marinës, në Rjekë të Kroacisë. Ngjarja, Abdurrahmanit i kishte rastisur në një kontinent jashtë Evropës.
Në fillim të viteve të gjashtëdhjeta, kur Abdurrahmani ishte edhe kapiten në anijen “Galeb”, me të cilën komunisti Tito kishte shkuar në një ekspeditë njëmujore në vendet e Afrikës dhe Azisë, për qëllimet e krijimit të bllokut të tretë të “Shteteve të Painkuadruara”, se si në një hotel në Aleksandri, ku kishte qëndruar plot tridhjetë ditë, në një mbrëmje deri sa ishte ulur i vetëm në një tavolinë, nga një tavolinë në distancë, një i panjohur pak sa më i moshuar i kishte bërë shenjë me dorë, duke e ftuar që t’i bashkohej në tavolinën e tij, ose anasjelltas. I vetmi shkas ishte se të gjitha tavolinat e tjera ishin në shoqëri më shumë veta, përveç këtyre të dyjave ku këta rrinin të vetmit, veç e veç. Abdurrahmani kishte shkuar te tavolina e tij. Ishte kuptuar se është shqiptar nga Jugosllavia, ndërsa miku i tavolinës ishte italian. Që në fillim, Italiani ishte kureshtar të dinte se nga cili vend konkretisht ishte Abrdurrahmani. Abdurrahmani si e injoroj njohjen e gjeografisë së italianit dhe me mospërfillje i kishte thënë: atje nga jugu i Jugosllavisë. Italiani ishte përgjigjur duke filluar t’i përmendë me radhe emrat e qyteteve si: Prizrenin, Gjakovën, Shkupin, Pejën, Prishtinën. Abdurrahmani ishte befasuar tej mase përballë një njohjeje kaq të saktë të italianit, për qytetet e Kosovës. Kush është ky njeri që këtu, në Aleksandri, në këtë mbrëmje që i shpjegon për Kosovën?! Italiani kishte sqaruar se kishte qenë në Kosovë gjatë viteve 1941/43, si pjesëtar i ushtrisë fashiste të Musolinit. Abdurrahmani e donte përshtypjen e tij dhe nuk kishte ngurruar t’i shtrojë pyetjen: Po si kaluat atëbotë atje?.
Pas një ofshame të lehtë, ndoshta nga kujtimet e kohës, oficeri i pensionuar kishte rrëfyer:
- Unë isha në Afrikë, edhe kur u pushtua Etiopia. Atje hasëm në një rezistencë të pashoqe. Edhe kur i kapnim njerëzit e rezistencës ndaj ushtrisë sonë, për asnjë çmim nuk kemi arritur të mësojmë fshehtësitë e organizimit të rezistencës së tyre. Heshtnin edhe kur i kërcënonim me vdekje, por edhe kur informatën e tyre e peshonim me ar. Për asnjë çmim nuk tregonin se ku gjendeshin forcat e tyre të rezistencës, që na luftonin pa mëshirë. Ndërsa në Kosovë, sa kam qëndruar unë, kemi pasur informata me bollëk, për ca njerëz që bënin një rezistencë te vogël. Bile edhe na bezdisnin, informatat e panevojshme. Ndoshta kjo ndodhte kështu - thoshte oficeri italian - se ai popull, pati robëri mijëra vjeçare, dhe është mësuar t’u shërbejë të huajve, e kështu, edhe e ka humbur besimin tek vetvetja.
Për të mohuar këtë mendim të oficerit italian, meqë ndjehej keq Abdurrahmani, për bindjen e këtillë, kishte shtuar: mos kjo gjendje ishte krijuar ngase sundimi serb ishte më mizor, se ai qe e kishte vendosur Italia fashiste. Italianët patën hapur shkolla shqipe edhe administratën e kishte shqip, ndërsa Serbia na ka vrarë po ta gjente abetaren shqip në shtëpi. Ndoshta për këtë ishit ajo mbeshtetje!?
- Jo, ishte përgjigj oficeri, se krejt ngjashëm ishte edhe n’anën tjetër, në shqipëri.
-Po, si gjithkund njerëzit i vishen forcës, përderisa nuk shohin rrugë tjetër. Por, në veçanti te ne, nuk ekzistoj një bosht shpirtërorë koheziv që të shfaqnim një tërësi unike as në kohën e Bizantit e as në kohën e sundimit Osman, që të zhvillonim, s’paku, mëvetësinë e brendisë tonë shpirtërore kolektive përveç gjuhës. Disi, si me lehtësi u veshëm me rite bizantine e pastaj me shallvare Osmane. Në çdo kohë e përvetsuam atë që erdhi në lakmin e ndryshimeve, po edhe të ndryshimit të qenies tonë shpirtërore. E gjitha si nuk kishim besim të vetja e jonë. Derisa fqinjët vepruan më ndryshe, ruajtën brendin shpirtërore dhe për një shekull më parë se ne u zgjuan si kombe.
* * *
Nuk di pse këto rrëfime m’u kujtuan bash në këtë çast? Ndoshta se më lindi dyshimi se vesi për t’u shërbyer të tjerëve, është ende në shprehje! Megjithate kësaj radhe kemi një frymë kolektive që po na diferencon nga të gjitha kohët e shkuara. Por, unë jetoj me bindjen e thellë se gjërat nuk janë edhe të rastësia.
Kur një kushëriri im, Hyseni, ishte helmuar dhe për pasojë ishte detyruar të shtrihej për ca kohë në Spitalin e Mitrovicës (aso kohe edhe minatorët e “Trepçës” ishin të ngujuar në minierë), në dhomën ku lëngonte ky ishte edhe një serb i moshuar nga Kolashini. Aty bisedohej edhe për gjendjen politike që mbretëronte në atë kohë. Në një rast kolashinasi u kishte thënë hapur: “Ju shqiptarëve do t’ju sundojë Serbia, për aq kohë sa do të ketë shqiptarë që punojnë për të”! Ai e kishte thënë një të vërtetë, e cila nuk vlen vetëm për shqiptarët, por për të gjithë të pushtuarit. Por, vrasja e këtyre djemve më shqetësonte edhe më shumë sa më shumë që dëgjoja rrëfime që lidheshin me ta. Më vuri në dilemë morale “kush punoi për ta”. Kuptova se një ditë më parë ata kishin qenë në Vushtrri. E gjithë kjo më ngjason, nga ana tjetër, në një rrëfim që kisha dëgjuar nga profesori T. Imami, por edhe akademik O. Imami, se si e rrëfenin rastin e vëllait të tyre, Abdurrahmanit, i cili jetonte me karrierë oficeri të marinës, në Rjekë të Kroacisë. Ngjarja, Abdurrahmanit i kishte rastisur në një kontinent jashtë Evropës.
Në fillim të viteve të gjashtëdhjeta, kur Abdurrahmani ishte edhe kapiten në anijen “Galeb”, me të cilën komunisti Tito kishte shkuar në një ekspeditë njëmujore në vendet e Afrikës dhe Azisë, për qëllimet e krijimit të bllokut të tretë të “Shteteve të Painkuadruara”, se si në një hotel në Aleksandri, ku kishte qëndruar plot tridhjetë ditë, në një mbrëmje deri sa ishte ulur i vetëm në një tavolinë, nga një tavolinë në distancë, një i panjohur pak sa më i moshuar i kishte bërë shenjë me dorë, duke e ftuar që t’i bashkohej në tavolinën e tij, ose anasjelltas. I vetmi shkas ishte se të gjitha tavolinat e tjera ishin në shoqëri më shumë veta, përveç këtyre të dyjave ku këta rrinin të vetmit, veç e veç. Abdurrahmani kishte shkuar te tavolina e tij. Ishte kuptuar se është shqiptar nga Jugosllavia, ndërsa miku i tavolinës ishte italian. Që në fillim, Italiani ishte kureshtar të dinte se nga cili vend konkretisht ishte Abrdurrahmani. Abdurrahmani si e injoroj njohjen e gjeografisë së italianit dhe me mospërfillje i kishte thënë: atje nga jugu i Jugosllavisë. Italiani ishte përgjigjur duke filluar t’i përmendë me radhe emrat e qyteteve si: Prizrenin, Gjakovën, Shkupin, Pejën, Prishtinën. Abdurrahmani ishte befasuar tej mase përballë një njohjeje kaq të saktë të italianit, për qytetet e Kosovës. Kush është ky njeri që këtu, në Aleksandri, në këtë mbrëmje që i shpjegon për Kosovën?! Italiani kishte sqaruar se kishte qenë në Kosovë gjatë viteve 1941/43, si pjesëtar i ushtrisë fashiste të Musolinit. Abdurrahmani e donte përshtypjen e tij dhe nuk kishte ngurruar t’i shtrojë pyetjen: Po si kaluat atëbotë atje?.
Pas një ofshame të lehtë, ndoshta nga kujtimet e kohës, oficeri i pensionuar kishte rrëfyer:
- Unë isha në Afrikë, edhe kur u pushtua Etiopia. Atje hasëm në një rezistencë të pashoqe. Edhe kur i kapnim njerëzit e rezistencës ndaj ushtrisë sonë, për asnjë çmim nuk kemi arritur të mësojmë fshehtësitë e organizimit të rezistencës së tyre. Heshtnin edhe kur i kërcënonim me vdekje, por edhe kur informatën e tyre e peshonim me ar. Për asnjë çmim nuk tregonin se ku gjendeshin forcat e tyre të rezistencës, që na luftonin pa mëshirë. Ndërsa në Kosovë, sa kam qëndruar unë, kemi pasur informata me bollëk, për ca njerëz që bënin një rezistencë te vogël. Bile edhe na bezdisnin, informatat e panevojshme. Ndoshta kjo ndodhte kështu - thoshte oficeri italian - se ai popull, pati robëri mijëra vjeçare, dhe është mësuar t’u shërbejë të huajve, e kështu, edhe e ka humbur besimin tek vetvetja.
Për të mohuar këtë mendim të oficerit italian, meqë ndjehej keq Abdurrahmani, për bindjen e këtillë, kishte shtuar: mos kjo gjendje ishte krijuar ngase sundimi serb ishte më mizor, se ai qe e kishte vendosur Italia fashiste. Italianët patën hapur shkolla shqipe edhe administratën e kishte shqip, ndërsa Serbia na ka vrarë po ta gjente abetaren shqip në shtëpi. Ndoshta për këtë ishit ajo mbeshtetje!?
- Jo, ishte përgjigj oficeri, se krejt ngjashëm ishte edhe n’anën tjetër, në shqipëri.
-Po, si gjithkund njerëzit i vishen forcës, përderisa nuk shohin rrugë tjetër. Por, në veçanti te ne, nuk ekzistoj një bosht shpirtërorë koheziv që të shfaqnim një tërësi unike as në kohën e Bizantit e as në kohën e sundimit Osman, që të zhvillonim, s’paku, mëvetësinë e brendisë tonë shpirtërore kolektive përveç gjuhës. Disi, si me lehtësi u veshëm me rite bizantine e pastaj me shallvare Osmane. Në çdo kohë e përvetsuam atë që erdhi në lakmin e ndryshimeve, po edhe të ndryshimit të qenies tonë shpirtërore. E gjitha si nuk kishim besim të vetja e jonë. Derisa fqinjët vepruan më ndryshe, ruajtën brendin shpirtërore dhe për një shekull më parë se ne u zgjuan si kombe.
* * *
Nuk di pse këto rrëfime m’u kujtuan bash në këtë çast? Ndoshta se më lindi dyshimi se vesi për t’u shërbyer të tjerëve, është ende në shprehje! Megjithate kësaj radhe kemi një frymë kolektive që po na diferencon nga të gjitha kohët e shkuara. Por, unë jetoj me bindjen e thellë se gjërat nuk janë edhe të rastësia.
...................................................
Makina e Zahir Pajazitit, me të cilën atë ditë kishin udhëtuar në drejtim të Vushtrrisë.
....................................................
Miku llapjan, në ditën e varrimit të tyre, më sqaroi se më 29 janar, Zahiri ishte në Vushtrri dhe e kishte lënë që të shkonte të nesërmen në kohën e caktuar. Ndoshta, për të mos thënë me siguri, koha e fiksuar me njeriun në Vushtrri, apo individët me të cilët ishte ndarë në Prishtinë në çastin e nisjes, ishin kobi i jetës së tyre! Miku Llapjan, më tha se Zahiri ishte një djalë shumë i vendosur dhe të gjitha aksionet në Llap lidhen me emrin e tij.
Si do që të jetë, një është e vërtetë, se Zahirin, Edmondin dhe Hakifin, milicia nuk i deshi të gjallë, sepse po t’i donin të tillë, do t’i kishin po atë ditë, por ata i duheshin të vdekur. Vrasja ishte qëllimi i shtetit serb, i cili veç po hyn në një spirale dhune, jo më me dajak, por me vrasje. Shqiptaret më nuk kanë pse t’i shpalosin lakuriqësinë e mavijosur apo fytyrat e përgjakura para kamerave. Tash janë të vrarët. Ndërsa ne, në çdo çast po fitojmë lirinë, lirinë shpirtërorë. Por kjo edhe nuk është pak.
Në atë mbrëmje na bashkojë dhembja ku, me prof I. Dedushaj e I. Krasniqin dhe N. Shabanin, në banesën time, qëndruam deri vonë duke kuvenduar për një kohë e procese krejt të padeterminuara.
Si do që të jetë, një është e vërtetë, se Zahirin, Edmondin dhe Hakifin, milicia nuk i deshi të gjallë, sepse po t’i donin të tillë, do t’i kishin po atë ditë, por ata i duheshin të vdekur. Vrasja ishte qëllimi i shtetit serb, i cili veç po hyn në një spirale dhune, jo më me dajak, por me vrasje. Shqiptaret më nuk kanë pse t’i shpalosin lakuriqësinë e mavijosur apo fytyrat e përgjakura para kamerave. Tash janë të vrarët. Ndërsa ne, në çdo çast po fitojmë lirinë, lirinë shpirtërorë. Por kjo edhe nuk është pak.
Në atë mbrëmje na bashkojë dhembja ku, me prof I. Dedushaj e I. Krasniqin dhe N. Shabanin, në banesën time, qëndruam deri vonë duke kuvenduar për një kohë e procese krejt të padeterminuara.
(Autori është Profesor në Fakultetin e Mjekësisë në UP dhe ish-deputet i Kuvendit të Republikës së Kosovës - në vitin 2007.)
