Pajisja e përgjimit trazon Shqipërinë

*Presidenti Nishani: Pajisja e përgjimit kërcënoi sigurinë kombëtare, kush pengon hetimet do përballet me ligjin/

*Ministri i Brendshem Tahiri: Policia e Shtetit nuk ka pajisje përgjimi./

*Basha: Zbardhja e përgjimeve emergjencë, Rama mban përgjegjësi/




Presidenti Bujar Nishani i kërkon prokurorisë të hetojë deri në fund të gjithë autoritetet që kanë përdorur pajisjen e paligjshme të përgjimit ndërsa i bëri thirrje institucioneve të mos bëhen pengesë e hetimeve.“Shikoj tashmë por e konfirmuar dhe zyrtarisht se në institucionet shtetërore funksionon një pajisje përgjimi ilegale. Një instrument antikushtetues të cilin nuk e besoja kur e pashë në media para disa ditësh por tashmë i konfirmuar nga institucionet shtetërore që ky mekanizëm ilegal, antikushtetues, antiligjor qenka prezent e funksionin.

Atëherë ky përbën një shqetësim të madh për shoqërinë tonë për atë dimension të lirisë së shtetit të së drejtës. Nga kjo sallë bëj thirrje dhe i kërkoj zyrtarisht e publikisht prokurorisë së shtetit të mbrojë dinjitetin e shtetit dhe të qytetarëve të tij. Të mbrojë dimensionin e sigurisë tonë kombëtare.

I kërkoj zyrtarisht prokurorisë të hetojë gjithë procesin dhe procedurën e sjelljes në Shqipëri të kësaj pajisjeje ilegale që kërcënon mbi të gjitha dimensionin e lirisë tonë të përbashkët. Të hetojë kush ka qenë ai autoritet doganor që ka lejuar të vijë e të hyjë në Shqipëri një pajisje që në çdo rast nu mund të hyjë kurrë në Shqipëri pa lejen e autorizimin e prokurorisë.

I kërkoj prokurorisë të hetojë deri në fund të gjithë ata autoritete të shtetit që kanë përdorur këtë pajisje të paligjshme. Pajisja dhe veprimtaria e saj kanë kërcënuar sigurinë kombëtare të Shqipërisë, ka kërcënuar integritetin e të gjithë institucioneve të çdo qytetari.

Një pajisje e tillë as nuk mund të vijë në Shqipëri dhe as nuk mund të disponohet nga asnjë institucion pa lejen e vetme të prokurorisë së shtetit shqiptar. I bëj thirrje të gjithë atyre institucioneve ose personave të cilët pengojnë hetimet, nga ana e prokurorisë, të mos bëhen pengesë e funksionimit të zbatimit të ligjit në Shqipëri. Cdo akt që pengon zbatimin e Kushtetutës dhe të ligjit, cdo akt që përbën pengim të hetimit përmes dëmtimit apo tjetërsimit të provave do të përballet me ligjit.

***

*Ministri i Brendshem Tahiri: Policia e Shtetit nuk ka pajisje përgjimi./

Ministri i Brendshëm, Saimir Tahiri, deklaroi sot se policia e shtetit nuk ka asnjë aparaturë përgjimi.Ai pranoi ekzistencën e një paisje me të cilën sipas tij policia e shtetit ka zhvilluar dhe vazhdon të zhvillojë trajnime me policitë europiane, në rastin konkret me atë italiane, por që nuk ka asnjë lidhje me përgjimin.Duke folur nën shoqërinë edhe të deputetëve socialistë të Komisionit të Sigurisë, Tahiri tha se opozita po kërkon të intimidojë policinë e shtetit.

Tiranë-“Policia e shtetit nuk ka patur dhe nuk ka një aparaturë përgjimi për sa kohë nuk ja lejon një gjë të tillë ligji”.

Nga Akademia e Policisë, Ministri i Brendshëm Sajmir Tahiri tha se policia e shtetit bën herë pas here trajnime me policitë partnere për të parandaluar terrorizimin.

Ministri nuk dha detaje se ku ndodhet kjo aparaturë dhe se çfarë bën konkretisht ajo, por tha se opozita që përbalt policinë dhe të gjithë duhet të presin përgjigjen ligjore për këtë çështje.

I pyetur nëse do ti përgjigjet thirrjes së deputetëve demokratë për të raportuar nesër në Komsionin e Sigurisë, ai u përgjigj:

Tahiri: Dëgjova diçka në media por nuk kam marrë akoma ftesë zyrtare. Nëse më vjen ftesë zyrtare jam 24 orë në dispozicion të gjithkujt që ka veshë të dëgjojë.

Bashkëbisedimi i plotë me gazetarët

Gazetarja: Zoti. Ministër ku ndodhet paisja e përgjimit dhe si është futur ajo në Shqipëri?

Tahiri: Ju dini që ka një paisje përgjimi?

Gazetarja: Derisa Prokuroria ka nisur një hetim…

Tahiri: Më duhet tu sqaroj se policia e shtetit nuk disponon dhe as ka disponuar dhe as i lejohet të disponojë në të ardhmen një paisje përgjimi. Në policinë e shtetit nuk ka asnjë paisje përgjimi dhe policia bashkë me partnerët nuk ka punuar kurrë dhe as nuk do të punojë, të paktën sa jam unë në detyrë me një paisje përgjimi. Dhe unë jam në detyrë bashkë me drejtuesit e policisë për të garantuar që policia e shtetit bën detyrën pa shkelur ligjin. Ndërkohë në policinë e shtetit ka një trajnim që vazhdon prej disa javësh i cili zhvillohet mbi bazën e një marrëveshje të nënshkruar mes dy qeverive në 2007, ku parashikohet që mes policisë shqiptare dhe policive partnere, në rastin konkret asaj italiane të bëhet shkëmbimi i eksperiencave me metodologjinë më të mirë në rast të hetimit të krimit dhe veçanërisht të terrorizmit. Në këtë kuadër policia e shtetit ka zhvilluar dhe sot që flasim zhvillon dhe do të vazhdojë të zhvillojë në të ardhmen trajnime me policitë partnere. Siç ka bërë policia e shtetit me po të njëjtën paisje edhe në të kaluarën, edhe kur unë nuk kam qenë Ministër, edhe kur këta që flasin sot kanë qenë në qeveri dhe ju ritheksoj nuk bëhet fjalë për një paisje përgjimi. Bëhet fjalë për një paisje fare normale në punën e policisë.

Gazetarja: Ku ndodhet kjo?

Tahiri: Nuk ka asnjë lidhje me përgjimin. E deklaroj me përgjegjësinë time të plotë. Nuk jam në detyrë për të bërë atë që kanë bërë ata që kanë qenë më parë.Policia e Shtetit nuk ka pasur, nuk ka dhe nuk mund të ketë asnjë paisje përgjimi.

Gazetarja: Ku ndodhet kjo paisje që bëhet trajnimi?

Tahiri: Janë të ftuar të gjithë ata që mendojnë se ka vend për të parë konkretisht se çfarë bëhet, janë të ftuar të vinë të asistojnë në të gjitha rrugët ligjore, të verifikojnë, të hetojnë 24 orë në 24, të shohin nëse policia e shtetit thotë të vërtetën dhe unë them të vërtetën në këtë deklaratë që po bëj, apo ne gënjejmë. Mjafton që të bëhet në rrugë ligjore duke lënë mënjanë thashethemet dhe keqkuptimet.

Gazetarja: Ku ndodhet kjo paisje që bëhet trajnimi? Pse nuk i është vënë në dispozicion Prokurorisë?

Tahiri: Për këto detaje duhet të pyesni instancat përkatëse.Prokuroria e Shtetit i ka të gjitha mundësitë trë verifikojë në cilëndo mënyrë të mundshme dhe ligjore. Jemi terësisht të hapur, në dispozicion dhe pa asnjë merak.

Gazetari: A do të merrni pjesë nesër në Komisionin e Sigurisë?

Tahiri: Dëgjova diçka në media por nuk kam marrë akoma ftesë zyrtare. Nëse më vjen ftesë zyrtare jam 24 orë në dispozicion të gjithkujt që ka veshë të dëgjojë.

Gazetari: A është kjo një paisje gjurmimi dhe prej cilit vit ndodhet në Akademinë e Policisë?

Tahiri: Bëni durim për të marrë detaje kur instancat përkatëse të bëjnë sqarimet e nevojshme. Qeveria e djeshmee ka shumë merak të merret me policinë e shtetit dhe mua personalisht. I mirëkuptoj dhe falenderoj që më kujtojnë detyrën që po bëj çdo ditë, madje dhe dy herë në ditë. I falenderoj për të gjithë konferencat e shtypit që kanë bërë deri më sot, madje i ftoj të nxiten më shumë sepse çdo konferencë e tyre për shtyp mua më nxit të bëj akoma më mirë detyrën. Këta duan të intimidojnë policinë e shtetit dhe nuk do t’ia arrijnë.

Gazetari: Me Balilin çfarë po bëhet?

Tahiri: I bashkohem kolegut tim Manjani, duhet të pyesni Prokurorinë.

Basha: Zbardhja e përgjimeve emergjencë, Rama mban përgjegjësi/

Kryetari i PD-së Lulzim Basha e quajti emergjencë ligjore dhe politike zbardhjen e asaj që e quajti skandalin e përgjimeve me pajisjen e policisë së Shtetit.

Pajisjen e përgjimit e quajti kryeskandal i qeverisë për të cilin Rama sipas Bashes mban përgjegjësi direkte.

“Transaparenca për këtë skandal politik e kriminal është emergjencë” tha Basha në një prononcim për median sot në mesditë nga selia e PD-së.

Basha tha se Rama e Tahiri heshtin për këtë skandal pasi ‘janë ideatorët e përdorimit të kësaj pajisjeje. Me mbrojtjen e tyre pajisja është fuur në Shqipëri pa u regjistruar dhe

pa marrë lejen e prokurorisë njësoj siç veprojnë organziatat krimanele” tha Basha

Ai shtoi se Rama duhet të mbajë përgjegjësi për përgjimin mafioz të presidentit, ambasadorëve, gazertarëve e qytetarëve.

Përgjimi kriminal, provë e shtetit mafioz mbi shtetin

Një krim shtetëror me dijeninë dhe bekimin e Edi Ramës ka ndodhur prej disa muajsh në Shqipëri. Në mënyrë të paligjshme dhe me pajisje të paligjshme, zyrtarë të policisë kanë vënë nën përgjim drejtues të lartë të shtetit, partive politike, trupit diplomatik, medias, biznesit, bankave, qytetarëve.

Ndërsa vetë policia e ka pranuar zyrtarisht se posedon një pajisje të tillë, Edi Rama dhe Saimir Tahiri heshtin, heshtin sepse janë ata ideatorët dhe urdhëruesit e përdorimit të kësaj metode kriminale.

Heshtin sepse me porosinë dhe nën mbrojtjen e tyre kjo pajisje është futur në Shqipëri pa u regjistruar dhe pa marrë lejen e Prokurorisë, njësoj siç veprojnë organizatat kriminale.

Në hierarkinë e skandaleve të kësaj qeveria, ku çdo ditë skandali i mbivendoset skandalit, ky padyshim zë vendin e parë.

Përgjegjësitë për këtë shkojnë drejt e tek kryeministri i vendit, Edi Rama.

Prej ditës kur skandali është bërë publik, Edi Rama nuk ka thënë asnjë fjalë të vetme, duke e bërë edhe më të besueshme që ky krim i rëndë ka ndodhur.

Përpjekjet e tij për ta larguar vëmendjen nga skandali, duke sjellë në skenë kriza të tjera si pazari i madh i check-up-it apo duke plasur tullumbace pas tullumbace, siç dërdëllitjet për inovacionin, janë një konfirmim më shumë se gjendemi përballë një mine të madhe paligjshmërie.

Transparenca për ketë skandal politik dhe kriminal është një emergjencë politike, ligjore, morale dhe shoqërore jo vetëm për Partinë Demokratike dhe opozitën, por për të gjithë spektrin politik, mediatik dhe shoqëror në vend.

Qytetarët kanë nevojë të mësojnë një orë e më parë të vërtetën. Vendi nuk mund të pajtohet për asnjë çast me uzurpimin mafioz të shtetit.

Ndaj, ne kemi kërkuar një dëgjesë urgjente nesër paradite në Komisionin e Sigurisë me ministrin e Brendshëm, drejtorin e Policisë së Shtetit, kreun e Shërbimit Informativ dhe Prokurorin e Përgjithshëm, për të hedhur dritë mbi këtë ngjarje e për të nxjerrë përgjegjësitë shtetërore.

Mbi të gjitha përgjegjësitë qëndron përgjegjësia politike e Edi Ramës.

Ai duhet dhe do të mbajë përgjegjësi për përgjimin mafioz të Presidentit të vendit, të opozitës, të krerëve të institucioneve, të deputetëve, të drejtuesve të medias, të ambasadorëve, të gazetarëve, të qytetarëve.

Edi Rama duhet dhe do të mbajë përgjegjësi për krijimin – në shpërdorim flagrant të detyrës dhe në shkelje kriminale të kushtetutës – jo thjesht të një shteti brenda shtetit, por të një “shteti mafioz” mbi shtetin, që në fakt nënkupton asgjësimin e Republikës.

Flirt i Perëndishëm

Esse-analizë e detajuar rreth vëllimit poetik “Flirtoj me Universin”, të poetes së Haiku-t shqiptar, Reshida Coba/

Shkruar nga Raimonda MOISIU/



Poeti dhe poezia i japin kuptim jetës, dashurisë, respektimit të botës njerëzore dhe hyjnore , vlerave dhe atributeve qytetare, intelektuale e kombëtare, me integritetin krijues të tyre, që janë vlera të domosdoshme në vetvete dhe mbartin filozofinë për jetën dhe me jetën. Botimi i një libri me poezi është shpirti mitik i poetit/poetes, është vigjilja mbresëlënësë me rrjedhën e vetëekzistencës dhe butësinë e të bukurës, universales, dhe po aq mbresëlënëse dhe e vlerësueshme për forcën shpirtërore poetike të mendimeve dhe të ideve, që ndryshojnë botën, me mesazhin e patjetërsueshëm të dashurisë njerëzore. Për sa kohë poeti/poetja bën sakrifica dhe përpjekje të guximëshme në artin e të shkruarit poezi, ai/ajo ndricojnë botën e brendëshme, ndjeshmërinë dhe bukurinë shpirtërore të marrëdhënieve të njeriut me imazhet tradicionale të natyrës, njerëzit dhe sendet që e rrethojnë, me temperamentin e natyrës njerëzore, mes botës natyrore dhe hyjnore, duke i parë ato si ndodhi fenomenale. E fortë, kurajoze dhe duke qenë vetvetja në cdo varg, poetja Reshida Coba, pa e ditur dhe njohur atë, zbuloi flirtin e perëndishëm në vargjet lirike të saj; se ishte e dashuruar me Haiku-n. Në një hark kohor të admirueshëm, ajo arriti të botojë dy vëllime me poezi në stilin e Haiku-t, atë të titulluar, “Unë Gruaja R”, dhe “Flirtoj me Universin”, ky i fundit, i sapo dalë nga shtëpia botuese,- Botimet Nacional, 2016-ë, Tiranë.

Në një vështrim të përgjithshëm mendimet dhe idetë e poetes Coba mishërojnë një ndjeshmëri poetike të perëndishme, stil i guximshëm, ndjeshmëri romantike në fluturimin e saj imagjinativ femëror dhe hyjnor, madhështinë e natyrës, irracionales dhe magjikës, në kërkim të ndricimit nëpërmjet pasazheve të bukurisë shpirtërore e njerëzore dhe intensitetin simbolist që injekton individualitetin sensual, të sinqertë dhe intuitiv të poetes, duke e indentifikuar atë si poete progresive e bashkëkohore. Reshida Coba është e lidhur fort me temat e akretipeve, që përfshijnë rrjedhën e evolucionit, që individë të ndryshëm e përjetojnë dhe e ndjejnë, e mendojnë dhe e respektojnë në modele të ngjashme me enthusiazmin, forcën e harmonisë dhe të dashurisë njerëzore, vargje lirike të frymëzuara me gjithë kompleksitetin e ndjenjave njerëzore si pozitive e negative. Në nivelin metaforik kjo është liria nga prangat e kuptimit dhe qëllimit të poetes, trillimit e origjinalitetit, se bota letraro-artistike është një metaforë e botës reale njerëzore dhe hyjnore, është flirt i perëndishëm dhe tjerrja kuptimplotë me aftësinë krijuese, por e “pikturuar” me sinqeritet e vërtetësi, anë të qenësishme të jetës; mirëkuptimin, sensualen e liriken, me një feminilitet të këndshëm, jashtë kontrollit të kuptimeve dhe ideve të shumta dhe pakuptimësisë së pashmangëshme të tyre, të cilat e bëjnë poezinë lirikë të Cobës, që të lexohet me ëndje dhe përfitim të madh njerëzor, femëror, bashkëkohor dhe dinjitet. Coba është një mesazhiere e lirisë së shpirtit, ajo flirton perëndishëm me universin deri në shenjtëri, me të cilat shpirti i saj frymon nëpërmjet artit poetik, që gjen prehje në hapësirat virtuale të ndjenjave, miqësisë, simbolit, metaforës, kujtimit, romantizmit, nostalgjisë, mallit, ëndrrës dhe dashurisë duke i dhënë impuls jetësor dhe eternal, oazit të botës femërore. Shpesh, poetët, vëllimet e tyre me poezi, zgjedhin të mos i ndajnë në cikle apo kapituj, -por vëllimin e saj poetik, “Flirtoj me Universin”, poetesha e haiku-t, Reshida Coba ka zgjedhur ta ndajë në cikle me tituj të larmishëm dhe krejt të vecantë, sikundër: “Haiku me një varg”, “Haiku me dy vargje”, “Haiku me tre vargje”, “Perëndia jonë është e gjelbëra”, “Puthja e Lipsarit”, “Të Haiku-t tim me një dhe dy vargje”, dhe poezitë e gjata “Nuk ka vetëm një dashuri”, “ Loja e Trupit” ,“Perëndia jonë është e gjelbëra”, “Uji bën dashuri”, “Puthja e Lipsarit”, ” Mos nga Korca …ishte Eva ? ” etj.Vargjet lirike të Haiku-t të poetes Coba, kanë simbolikën e fortë, flirtin e perëndishëm, njerëzor e hyjnor, me lirinë e shpirtit, rebelizëm e mëncuri, etja për dashuri; “Zjarri jo më kot ndizet në mes gjithmonë”, “Dhe lulja në lulëzim, ngelet pafjalë, kur sheh dy njerëz që puthen”, “ I pari që kupton trupin tim të dashuruar është krevati”, “Llastimet e mjelmës më zgjojnë fillime dashurie”, “Kur pres të bëhet e plotë hëna, humb durimin.“Asnjë gardh nuk e ngatërron rrugën e vet”, “Kjo re e thinjur vetëm këshilla jep”, (nga Cikli” Haiku me një varg”, f.9,10,11, 12, 13).

“Cfarë moshe ka ky grurë / Hedh sytë në gjinjtë e grave”, “Syri im i vogël / Si e nxe gjithë këtë oqean të madh ”, “Sa guxon kjo lule / Kapërxeu dhe murin e komshiut “, ”Mbrëmjeve merakosem për dritën / Ku të ketë ikur e vetme”, “Bukur tundet bari /Nuk di të vrapojë”, “Bregu nuk ja u heq njëlloj dallgëve/Mbathjet tyl të bardha”, “Shinat e vjetra akoma kujtojnë / Fërkimet me trenin”, “Më të turpshme se gjethen /Era nuk gjen dot të dashur”, “C’është ky mall i fshehur zemre / Për fjalën zemër”. (“Haiku me dy vargje”, f.31)

Këto vargje me stilin e Haiku-t, janë harmonike me botëndijimin dhe botëperceptimin psiko-analitik dhe metaforik, muzikalitet të ndjeshëm, plot sharm e krenari femërore në vargëzim, melankoli e brishtësi tekanjoze, ëmbëlsi, butësi dhe lirizëm i feminilitetit në kërkim të dhimbjeve të ëmbla dhe gabimeve të bukura njerëzore të intimitet hyjnor dhe forcës tërheqëse të tyre për t’i ndjerë, ku magma ndjesore e delikatesës femërore maturon mendimet dhe eksklamacionet poetike të ndjenjave dhe dashurisë njerëzore. Në mënyrë të sintetizuar Coba kap nocionet kryesore të Haiku-t me një varg, dy vargje dhe tre vargje, fraza post-strukturaliste në të cilën shqetësimi kryesor i poetes, që shkaktohet nga dëshira e pluralitetit të mendimeve dhe marrëdhënia e gjerë dhe intensive, pakti i saj i shpirtit me intimen, që poetja krijon mes tyre: “Cfarë moshe ka ky grurë?/Hedh sytë në gjinjtë e grave.”, “ Me një dimër flenë,/Tre stinët femra.”, “ Dhe gruaja provokuese,/Nuk tundet aq bukur sa bari.”, “Si nxë syri im kaq i vogël”,/Gjithë këtë oqean të madh.”, “E vetmja gjë që zbutet pleqërisë, /Zemra dhe lotët.”, ( “Haiku me dy vargje”, f.31), -dhe poetja i gëzohet pranisë së reales, asaj të dukëshmes dhe emocionit të castit, jo vetëm nga motivi dhe intensiteti emocional, por edhe struktura harmonike brenda realitetit lirik-baladik, të lidhura së bashku me pasionin dhe femilitetin në tërësinë e vargjev, merr hov fluturimi i flirtit të perëndishëm në universin i poeteshës, Reshida Coba.

“Luginës së gjinjve,/Hutuar dallgë e bardhë,/Harroi bregun.”, “Varg i këputur,/Gjinjve shkërmoqen,/Perla të përlotura.”, “Perlë e vogël,/Sy i bardhë,/Për detin blu.”, “Me vërshëllimën e tij,/Veriu capkën,/Puth gjinjtë kodrave.”, Unë në gjumë,/Gjinjtë bisedojnë,/me njëra tjetrën”, “ E cmendi gurin e nxehtë,/Ikë e hajde/Kjo dallgë e lagur.”, “Me erë i njeh krimbi / Gratë që veshin/ Mbathje mëndafshi”, “Grindem me Korcën /Ku i ke kalimtarët /T’i përqafoj ”, “C’thonë korbat e Van Gogut /Re të zëza në shtrat/ Penelave plot ngjyra”, “Gjithmonë në udhëtim / Pluhuri mbledh pluhur/Ushqen universin”, “Xixëllonja e unë / Netëve flirtojmë/ Ndiz e shuaj zjarre”, “Unë në gjumë / Gjinjtë bisedojnë / Me njëra tjetrën”, “Merak më mbeti/ C ngjyrë kishte molla /Që cuditi Neëtonin / ”( “Haiku me tre vargje “)

Poetja Coba krijon harmoninë me qeniet e universit, ku forca e dashurisë, erotizmi dhe sensualiteti në poezitë e saj me tre vargje nuk simbolizojnë vetëm qeniet njerëzore, por edhe botën natyrore me elementët e saj: Lugina, dallga, gjinjtë, bregu, veriu, kodrat, guri i nxehtë, dallgë e bardhë, etj. Poetja përdor metaforat dhe i konsideron kontrastet e dashurisë dhe lumturimit, ndjenja që veprojnë e riveprojnë, mbajnë të tendosur erotizmin e natyrës me flirtin shpirtëror dhe triumfin e dashurisë njerëzore; “ Dy perëndime/Dielli e dashuria ime/ U ndanë në horizont”/, “Dy breshka të gjelbëra/Ciftohen ëmbël/Herë në tokë e herë në ujë.” -vargëzon Coba.

Poema “Nuk ka vetëm një dashuri”, është një nga poemat më të bukura të Cobës, një poemë evokative dhe medituese me vargjet e saj lirike, poetja menaxhon ndjeshëm paralelizmin figurativ: “Netëve tejnetëve …në pakohësi,/mendohem të përzë errësirën brenda vetes,/Për gjërat që nuk jam e gjërat që nuk di,/Guxoj të pyes në terrnajën e universit,/në udhët ku ende drita s’është nisur,”- pavarësisht vargut e aluzioneve; “errësira dhe drita”, “terrnaja dhe tejnetët”, të cilat kanë simbolikën e një prekëshmëri shumëkuptimore, pa rënë në sentimentalizëm dhe fatalitet, duke kapur thelbin në imazhet me strukturë komplekse, emocionale dhe stil ekspresiv, atyre poetja edhe iu kundërvihet: “Pse mbeta gjithë jetën te habia e dyshimi,/Pse mbijnë njëlloj dashuritë e tradhëtitë,/Bota është MONO, por s’janë MONO,/Dashuritë!”, – stil, i cili mbetet i njëkohëshëm dhe i fuqishëm, mishërim i prehjes e paqes shpirërore se “Bota është Mono, por jo dashuritë’, –një lloj mospajtueshmërie romantike, vizuale dhe e erotizuar me materjen lirike dhe konceptin filozofik e hyjneshës së dashurisë njerëzore.

“Ndaj e trishtuar i rrëfehem universit,/ E zgjedh momentin kur dua të sulmohem netëve/ Kur jam e tëra Eter /Kur bëhem e tëra një moment zog Palloi / Me cmendurinë e ngjyrave, hapjes së krahëve /Lojës me format / Atëhere flirtoj me universin / Flirtoj me yjet gjysëm të cmendur /Dhe iki mijra vite drite larg /Kulloj qumësht të bardhë plot dije/ Trupi im një orizore e madhe / Shkund kokra orizi mbi gjokse universesh / Ju shfaqem me të vërtetën time fisnike / Dhe pyes ,a janë Mono…Dashuritë / Dy të vërteta gjithmonë luftojnë / Por vetëm njëra mbetet e vetme / Edhe Hëna dikur guxoi të hiqte dorë nga froni /Kur pa se flitej për një diell plus ,minus një hënë ”.

Koncepti elegjik është një epitaf i paharrueshëm me intensitet të fortë emocional në këto vargje lirike, që në mënyrë të barazvlefshme Coba nënkupton veten e saj dhe marrëdhëniet e dashurisë njerëzore me ankthin e pritjes, ëndrrat dhe dëshirat, se si funksionon bota njerëzore në akord me natyrën dhe hyjnoren. Poetja është vazhdimisht në kërkim të një klimë artistike e filozofike, kontemporane, elegancë dhe elokuencë në varësi të rrethanave natyrore, fizike e shpirtërore: “ Pse kaq e padukëshme lavdia e Dashurisë?/Pse kaq e lartësuar Lavdia e Zotit ndaj Monogamisë?/Unë do pres edhe këtu ku jam dhe në botën tjetër,/Do përgjoj mbi fatin e njëshit të dashurisë,/Edhe pse e zënë do jem me punët e vdekjes sime.”

Poetja e do lexuesin e saj, e vlerëson dhe është e shqetësuar a do ta kuptojnë drejt,ndaj vazhdon me vargjet: “Nuk di c’do thoni ju, kur të më lexoni / Do dyshoni për mua / Mundet të më sugjeroni se duhet të flas me një zot / Por unë nuk do ta bëj / Ju kam zgjedhur juve/ Me zotat bisedoj vetëm kur nuk kam njerëz më të mencur afër.”

Poetja Coba beson në të vërtetën e jetës e dashurisë, në vlerat njerëzore që ato mbartin, beson në tragjedinë njerëzore, jetën në botën e përtejshme, dhe e konsideron atë një botë në harmoni me natyrën edhe “pse e zënë do jem me punët e vdekjes sime”,- thotë poetja,-e cila guxon të drejtojë veten drej tejdukshmërisë lirike të intimes sensuale, brenda cdo individi e universit shpirtëror ku të gjithë dashurojnë, vuajnë, gëzojnë dhe “përgjojnë fatin e njëshit të dashurisë”, këtë ndjenjë universale e flirtit të perëndishëm, nga ku lind jeta, dashuritë dhe dhimbjet e saj. Tashmë pa e fshehur shqetësimin e kohës, poetja kërkon zgjidhje, kërkon ndihmë nga mendjet njerëzore, poetët, duke iu drejtuar: “Ku janë pendesat/ Ku është poeti i Monogamise / As martesën e vet se mbrojti dot /Nga rreziku i dashurive të reja / Është koha të shkruhet e vërteta /Asnjë nuk është i mbrojtur, nga rreziku i rrënies në dashuri edhe në kohën e shenjtë të bashkëjetesës /Ndodh shpesh në shtratin bashkëshortor zgjohen mëkatet / Mbushen brinjët e shtratit me dhimbje / Shtohen ritualet / Gruaja duke zgjatur flokët / Burri duke thërmuar heshtjen / Bashkëjetesa fytyrë e dubluar / Rrënkon në numurin njëjës”.

Duke njohur karakteristikat e botës poetike të Cobës, të poezia “Puthja e Lipsarit”, poetja injekton duke përfshirë kontradiktat e dykuptueshmërisë dhe rolin e dualitetit të paqartë të poetit dhe vetë poezisë, për të gërshetuar tema më të gjëra, duke grishur me motive romantike,: “Puthmë, puthmë….lermë të të puth,/Nuk kam puthur kurrë një grua kaq të bukur!/O Zot…cfarë po ndodh, nuk paskam vdekur,/Pse ndjej se mund të puth një grua…vërtet?/Lermë të lutem…lermë të të puth,/I lumtur të bëhet një lipsar..” Në këtë reflektim këmbëngulës poetja shpreh dhimbjen me vargje lirike dhe meditime shumë më të thella në përvojën njerëzore dhe natyrore, dashuria është joshëse, e pashmangëshme dhe fatale.Poetes i dhimbset “Lipsari”, të cilit nuk i plotëson dëshirën e tij, nuk ia zbut dot dhimbjen për një puthje, dëshpërohet poetja dhe vrapon të hedhë dhimbjen në vargje; “Ishte tronditur kujtesa ime,/Ndjeja se isha kthyer nga një funeral,/Ku nuk shkohej për të vdekurin, por për të lindurin nga vdekja, si detaj.” Dashuria për Cobën kurrë nuk është e drejtpërdrejtë, por e paraqitur gjithmonë me elementë komplikues e ngushëlluese: “Në dorë mbante një shishe uiski,/Që përkëdhelej andej këtej,/Fliste fjalë të bukura për gruan,/këndonte kërcente,/Recitonte vargje nga i dehuri Heminguej”/ “Dhe kthehej të humbiste në kërcimin e tij”,/Me përplasjet e dhimbëshme të thembrës në tokë.”

“Ishte tronditur kujtesa ime,/Ndjeja se isha kthyer nga një funeral,/Ku nuk shkohej për të vdekurin, por për të lindurin si detaj.”-një shpërthim i jashtëzakonshëm i poetes, aktakuzë tronditëse shoqërore dhe morale e Cobës, që trajton varfërinë dhe dëshpërimin nëpërmjet kombinacionit poetik, tërë filozofi dhe mjeshtëri artistike, që sfidon didaktin dhe simplicitetin e sferës amatore. Poetja dashuron jetën, vuajtjet e dhimbjet e të tjerëve, (lipsarit), i bën të vetat, dhe shpirti njerëzor i poetes gurgullon me vargje lirike e romantike, për të zbutur sadopak ato, streset, dhimbjet dhe ndjeshmërinë e tyre nga problemet e mosmarrëveshjet e ditës në të përditshmen njerëzore: “Hapa derën /Hyra në shtëpi pa zhurmë /Kisha frikë mos trembja lutjet e tij /Kërcimin, zërin e tij të bukur /Që mpakte cdo grua / Kam qarë dhe kam kërcyer në dyshemenë e dhomës/ Pa asnjë orendi /Jashtë e nxorra ajrin /Gjithë puthjet e mia / Jetën time /Kërceja, qaja, këndoja, recitoja vargjet e mia /E dehur … ashtu si ai “Dashuria pavarësisht nënrrymave të heshtura në vargun e saj, për nga mënyra e artikulimit poetik, Coba intimiton muzikalitet dhe zotërim të konvencioneve lirike. Me anë të fabulës në këtë poezi, Coba jep konceptet e ndërtuara nga shoqëria, që kanë të bëjë me cështjet social ekonomike dhe fatin e individit, cfarë ndodh në botën e brendëshme shpirtërore të saj dhe individëve, mentaliteteve të ndryshme të shoqërisë e përplasjeve të tyre në udhëtimin e trishtë e të lumtur të jetës. E ndodhur mes dilemave dhe pyetje të shumta në mendjen e saj, poetja Coba përpiqet të bëjë dallimin midis instikteve intelektuale të dashurisë e instikteve gjenetike të seksit dhe ja vjen me një poezi shumë të komplikuar si subjekt ; “Loja e Trupit”, nëpërmjet vargjeve: “Nga cili planet vjen ky mesazh qiellor / Dëshirë e fshehur eksitimi zbret nga diku /Ngjan me sekretin e Perëndive të panjohura / Me heshtjen gurkali…Dremitjen e minutave blu”.As me shpjegimet e saj filozofike, as me shpjegimet shkencore, poetja nuk ndjehet komode,e mundon limiti i mendjes njerëzore, që nuk depërton dot në këto mistere të trupit, kaq të pranishme, pjesë e kërkuar vazhdimisht nga trupi, ku njeriu nuk kundërshton ,por dhe nuk shpjegon dot atë cfarë ndodh, ndaj Coba vazhdon; “Bie era trup …era qiell / Sëmundje e përsosmërisë në udhëtim /Për të mbritur në rrëmujën e rregullt të shpirtit / Le të ndodhë përfytyrimi ! “ dhe më tutje: “Epsh i harlisur vjen / Nisur nga diku /Dikush e quan eksitim,ves/ Dikush e quan një fe vulgare / Dikush thjesht e quan seks”.Dyshimi dhe kërkimet e poetes nuk mbarojnë, ajo do të dijë të vërtetën që e mundon netëve dhe e le pa gjumë, ndaj shtron dilemat e saj; “Mos shpirti i thotë trupit nuk të kam harruar / Dhe ikën të mbetet shpirt i pashpjeguar / Mos zoti tallet me naivitetin e krijesës së tij / Dhe shfaqet me guximin e maskës së dritës e frymës /Ndërsa njeriu me guximin e rrënies në dashuri / Atëhere – Epshi është kafsha ! Dashuria është njeriu ( O Zot …mos qoftë kështu ! ) Të mendohem më shumë dua / Ta njoh universin absurd të trupit tim / Por nuk di si ! Ndaj shkruaj për lojën e trupit /Kufijtë midis dritës e ferrit/ Unë luaj me dy gjysmat që kurrë s,do ti kuptoj / Kur I përkasim gjysmës së parajsës / Kur i përkasim gjysmës së ferrit.”

E dashuruar me natyrën, me të gjelbrën, poetja Coba në këtë libër emërton dashurinë e saj “E gjelbra”, ndaj dhe vesh fustanin Jeshil, i përkëdhelet dashurisë së saj,dhe ngjyrës,Jeshile.

“Kam veshur fustanin jeshil për ty,/E mban mend ditën kur u ndamë….unë bëja sikur/shkundja dritën nga supet,/Dhe zëndrojtur fola:-Dukem bukur në jeshile?/Ti mbillje vështrimin në gjoksin tim të bardhë,/Me kujdesin sa më afër qendrës….sa më afër erës së/qumështit.” ( Perëndia jonë është ….e gjelbëra”,f.157).

E vecanta e këtyre vargjeve lirike është metamorfoza e kompleksitetit të emocioneve, e cila me delikatesën femërore elegante e nazike fillon të flirtojë me universin, ëndrrat, dëshirat dhe heroin lirik të saj, që e mbajnë të lidhur përjetësisht poeten. Nëpërmjet ngjyrës jeshile, poetja insiston në coroditjen e turbullt të ndjenjës mashkullore; “ Nga drithërimat e prekjes, lind ylberi tokë-qiell pritur,/Në të kundërtën e shkëlqimit të diellit’, -simbole të adhurimit këto, të prushta e drithëruese, një dritë e dëshirë jeshile, mes vedit dhe heroit lirik të saj; “A nuk ndjehesh i zgjedhuri qiellor..Re-Shi-Diell?/Fol-Qiellori im…që ylberon mbi mua!” Në mënyrë të ngjashme poetja konfirmon romancën potenciale me forcën dhe energjinë shpirtërore, përpos bukurisë shpirtërore e fizike, dhimbjen e ëmbël të egos supernatyrale dhe ambicjes së ndryshimit në botën e brendëshme shpirtërore rrethuar nga dashuria. Vëllimi poetik “Flirtoj me univertsin”, i poeteshës së Haiku-t shqiptar, Reshida COBA, është manifestimi i një shpirti të bukur, të ndjeshëm, sensual, lirik dhe romantik, hymn dashurie për botën njerëzore si dinjiteti, dashuria për jetën -dhe për atë më sublimen, Dashurinë Njerëzore.



Postscriptum

Poeteshën Reshida Çoba, e kam mike të fëmijërisë, lindur e rritur në qytetin e bukur, që vetëm buzëqesh, Korca, në lagjen e aristokracisë myslimane, ku ngrihet madhërishëm për 6 shekuj e gjysëm, Xhamia e Iljaz Bej Mirahorit, themeluesit të Korcës moderne. Arësimin e hershëm tetëvjeçar e kemi bërë në të njëjtën shkollë. Lagja jonë, që nga brezat në vazhdim thirret “lagja e Radanecit”, ishte dhe vazhdon të jetë aq e veçantë, për vetë pozicionin e saj gjeografik, dhe perëndimin më të bukur të diellit. Çdo mbrëmje njerëzit, përfshirë edhe mua e Reshidën dilnim sofateve të shtëpive tona, jo vetëm bënim ndonjë punëdore me grep apo qëndisnim jastëkët, pajën vajzërore, por me kënaqësinë më të madhe ndjenim në atë përcjelljen e ngrohtë të diellit, sikur të ishte pjesëtar i familjes tonë dhe shijonim kabatë me klarinetë të arixhinjve, e Lulushit të pavdekshëm dhe melodinë e fizarmonikës së Bani Kuqos, të cilët cakërqejf nga rakia e muzika, duke kënduar këngët e vjetra të Qerime arixhofkës, na shkelnin syrin e ngacmonin ne qëndistareve bjondina. Të gjithë ata dhe njerëzit që i rrethonin na dukeshin aq të bukur e të përzëmërt, me bekimin diellor, flirtin e perëndishëm dhe dashurinë për njëri tjetrin, dhe vërtet ishin të tillë! Përveç atyre qëndismave me yje, trëndafila dhe perëndimin e diellit, belbëzonim vargje poetike nën tinguj serenatash të Abaz Hajros. Reshida na jepte edhe një kënaqësi më shumë, si folëse në Radio Korça, ku recitonte vargjet e saj të shkruara nën përqafimin e perëndimit diellor, por lexonte edhe ato vargjet fillestare, tonat. Përveçse në këndin letrar të shkollës, poezitë e atëhershme të Reshidës u botuan edhe në revistën “Shqiptarja e Re” dhe “Drita”. Më pas ajo emigron në SHBA-ës, ku jeton, punon e krijon prej 20 vjetësh. Poetja korçare, tashmë shqiptaro-amerikane, i rishikon edhe njëherë poezitë e saj të para, por edhe duke krijuar të tjera dhe zbuloi se ishte dashuruar me Haiku-n, pa e njohur atë, përmes ndjeshmërisë dhe bukurisë që përshkruante marrëdhënien e njeriut me natyrën dhe njerëzit që e rrethojnë, por edhe vetë temperamentin e natyrës njerëzore me botën natyrore. E fortë, kurajoze dhe duke qenë vetvetja në çdo varg të Haiku-t, ajo arriti të botojë fillimisht librin e titulluar “Unë, Gruaja R”, dhe këtë vit, vëllimin e dytë poetik “Flirtoj me Universin”, me vargje prekëse, që të mbeten në mendje dhe që nuk mund t’i anashkalosh pa i lexuar disa herë.

Për stilin poetik të poetes Reshida Coba janë shprehur pena të njohura të letrave shqipe; që nga shkrimtari Nasho Jorgaqi, i cili mendon se: “Shprehja e saj poetike është e thjeshtë e komunikuese, larg retorikës spontane. Mendimet e autores mbartin filozofinë që më shumë ndjehet, sesa shprehet. Kjo e bën poezinë e saj lirike me një feminitet të këndshëm, me figura të përvijuara lehtazi, të dhëna me dashuri e dhimbje, që shpesh vjen larg. Ajo këndon lirisht, cdo gjë njerëzore, e hapur dhe e sinqertë deri në sensualitet. Është padyshim një zë i ri në poezinë femërore, që po e pasuron me vlerat e saj më të mira e bashkëkohore, këtë dekadë të fundit.” Ndërsa kritiku letra Fatbardh Rustemi, i cili është edhe njohës i mirë i penës poetike të Cobës shprehet se: “ Reshida Coba edhe kur guxon të vërë pikëpyetje mbi monogaminë, rrëzon tabunë duke shenjtëruar dashurinë, tek e cila mbahen të gjitha vlerat njerëzore, te butësia femërore, te delikatesa, te shfaqja e një shpirti të dlirë, feminiliteti me ngasje të bukura qendron gjithë pushteti poetik lirik, romantik e sensual i poetes.”

Mjeshtri i Madh, poeti,Petrit Ruka shprehet se: “Vetëm sinqeritete të tilla kaq shkundulluese në vargjet e një gruaje, mund të të shtien në shpirt drithërima kënaqësish estetike. Do mjaftonte vetëm poezia “Luksi me arrixhinj “, për t’u bindur se kjo është poezia e vërtetë, cdo poet do e kishte zili një poezi të tillë në librin e vet “, por jo cdo grua do kish guxim, ta quante “ një luks me arrixhinj ”

Më dt 6 Mars 2016, në ambientet e bibliotekës Tirana Times, Tiranë, -Shtëpia Botuese Nacional, nën moderimin e botuesit të saj, shkrimtarit dhe poetit Mujë Bucpapaj, promovoi vëllimin poetik “Flirtoj me Universin”, i poetes shqiptaro-amerikane Reshida Coba. Morën pjesë figura e personalitete të njohura të letrave shqipe, artit e kulturës shqiptare, mes tyre nuk mungoi edhe këngëtarja e shquar Aurela Gace, e cila me zërin e saj të magjishëm përshëndeti, duke kënduar hymnin apo flirtin e perëndishëm të bukurisë femërore korcare, serenatën, “Perëndeshë e Bukurisë”.

Mic Sokoli nji fjalë po e flet,/ i thuej nanës: ti, mirëmbetësh!/ Pa u farue Malësia krejt/ këtu nuk hyn krajl as mbret!…/

Shkruan: Prof. Murat Gecaj/

Mic Sokoli nji fjalë po e flet,/
i thuej nanës: ti, mirëmbetësh!/
Pa u farue Malësia krejt/
këtu nuk hyn krajl as mbret!…/

Beteja e përgjakshme dhe legjendare e Slivovës, e fundprillit të vitit 1881, kundër pushtuesve shekullorë osmanë, e ngriti në piedestalin e nderit dhe të lavdisë shqiptare, birin e paharruar të Bujanit të Malësisë së Gjakovës (Tropojë), Mic Sokol Rama. Po cili ishte ai kryetrim, që e mbylli me gjosin e tij, pa u trembur aspak, grykën e topit armik, i cili villte zjarr mbi luftëtarët tanë të lirisë?

***
Në të djathtë të rrjedhës së lumit të Valbonës, në Malësinë e Gjakovës (Tropojë), kalimtarëve u bie në sy një shtëpi karakteristike. Ajo është Kulla e njohur e “Heroit të Popullit” Mic Sokoli, trimit të rrallë të atyre anëve, i cili me aktin e tij mbeti i paharruar dhe i skalitur me shkronja ari, në faqet e lavdishme të historisë së brezave.

Kishte lindur në fshatin Bujan, më 1839, në një familje me tradita të shquara atdhetare. Babai i tij, Sokol Rama dhe xhaxhai, Binak Alia, ishin dalluar si udhëheqës popullorë në kryengritjet e pandërprera antiosmane. Edhe Mici, qyshë në moshën 16-vjeçare u rendit përkrah forcave popullore, në luftë kundër pushtuesve serbo-malazëzë. Siç tregojnë dokumentet arkivore, kangët popullore dhe dëshmitarët e asaj kohe, ai mori pjesë në beteja të shumta, duke lënë kudo gjurmët e trimërisë dhe të guximit.

Në vitin 1862, Malësinë e Gjakovës e sulmuan afër 12 batalione osmane, të komanduara nga Mehmet Ali Pasha. Ishin të armatosur deri në dhëmbë e të pajisur me topa malorë. Ndër trimat malësorë, që u përballën me armiqtë pushtues, ishte dhe Mic Sokoli i ri. Vargjet e këngës popullore dëshmojnë më së miri këtë gjë:

Mic Sokoli n’ armë të bardha,
vendin Pashës s’ mun’ ia fala,
n’ ujë e mbyta e armët ia ndala!
Ndërsa, duke përmendur betejat e mëvonshme, rapsodi popullor thotë:
Mic Sokoli n’ dy tagana,
-udhë e mbarë,- m’i ka thanë nana;
lufto bir-o për Shqipni,
mos i le turqit me hy!

Përgjigja e kryetrimit ishte e tillë, sa mbeti përbetim i shqiptarëve në roje të tokës amtare:

Mic Sokoli nji fjalë po e flet,
i thuej nanës: ti, mirëmbetësh!
Pa u farue Malësia krejt,
këtu nuk hyn krajl as mbret!

Ndër aktet kryesore të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, ishte dhe krijimi i ushtrisë kombëtare. Me këtë rast, nën komandën e Mic Sokolit, në Malësinë e Gjakovës u formua një batalion i posaçëm, që shërbeu si gardë e këtij Kuvendi historik. Kongresi famëkeq i Berlinit vendosi t’i jepeshin Malit të Zi tokat shqiptare të Plavës e Gucisë. Por kjo shënoi protesta të fuqishme mbarëpopullore. Në luftimet e zhvilluara, mbeti i plagosur djaloshi malësor Mic Sokoli, i cili nuk donte të kuptohej nga armiqtë dhe kërkonte ruba (fasho) për t’i lidhur plagët:

Sillni rubat, t’i lidhi varrët,
t’ lidhi varrët e ta shtërngoj shtatin,
mos t’ ma shohi asqeri gjakun…

Për t’i nënshtruar shqiptarët, Porta e Lartë dërgoi në Kosovë e në malësitë e Veriut mareshallin Ali pashë Maxhari. Po trimat shqiptarë ishin të vendosur që ta bënin “dekën si me le”. Me prijësit e shquar në ballë, si Mic Sokoli, Ali Ibra, Haxhi Zeka, Binak Alia etj., ata bënë betimin që:

Tokën e të parëve mos m’e dhanë,
pa u mbushë vorre anë e mbanë!

Malësorët trima vërshuan drejt Gjakovës, ku ishte vendosur komanda e ushtrisë armike dhe iu shkaktuan atyre dëme të mëdha, në njerëz e armatime. Me gjithë masat e ashpra, që po merrnin ndaj shqiptarëve, ata nuk nënshtroheshin. Përsëri Porta e Lartë nisi një gjeneral tjetër gjakatar, Dervish Pashën, në krye të një ushtrie të madhe. Ndërkaq, në Malësine e Gjakovës komandantët trima, si Mic Sokoli, Ali Ibra etj., dhanë kushtrimin e përgjithshëm, me thirrjen: “Në shtatë e në shtatëdhjetë, për mbrojtjen e vatanit!’ Kënga popullore bëhet dëshmitare me vargjet:

Mic Sokoli po bërtet,
Ali Ibrës po m’i thërret:
-Merr’ bajraqet e hajde shpejt!

Më tepër se 3 mijë luftatarë malësorë u sulën drejt Slivovës. Kurse konandantët armiqë, siç dëshmon kënga popullore, pyesnin:

Ku i ka çadrat Mic Sokoli,
ku i ka çadrat, ku i ka t’ parët?/
M’ ka çue mbreti me ja çartë.
Me ja çartë m’ ka çue mbreti,
se don me kenë krejt në veti!

Pra, qëllimi i tyre ishte ta dëmtonin sa më shumë Mic Sokolin dhe forcat e tij, pasi këta donin të ishin të lirë e të pavarur. Në këto kushte, në ballë të sulmeve armike, luftëtarët e Malësisë së Gjakovës u vendosën në Grykën e Carralevës, me Mic Sokolin në ballë. Betejë e përgjakshme u zhvillua sidomos më 22 prill 1881. Luftime me armë, përleshje trup me trup. U plagosën rëndë Sulejman Vokshi, Ali Ibra etj. Në këtë kohë, Mic Sokoli printe përpara, përmes një shtegu, në ballë të luftëtarëve. Predhat armike e ndriçonin vendin për rreth. Një top i markës “Krup” villte zjarr papushim, nga një kodër përballë Grykës së Carralevës. U vranë e u plagosën disa shqiptarë. Mori plagë në trup edhe Mic Sokoli, por nuk tërhiqej.
Kënga popullore bëhet dëshmitare e atij akti tragjik, por dhe heroik e i rrallë në histori:
Mic Sokoli ban me dorë:

-Bini, shokë, se s’ mujë me folë,
se m’ ka ra do gjak në gojë;
se m’ ka ra do gjak në bark,
shtatë martine i kam në shtat…
Më tej, kënga jep një dëshmi tjetër nga ajo përleshje, për jetë a vdekje:
Man Avdia bveti (pyeti) fisin:
-A m’i patë Zmajlin e Micin?
– Fyt për fyt-o me Dervishin!…

Si një ortek mali, megjithëse me shtatë plagë në trup, Mic Sokoli iu sul me furi topit armik. Donte ta shuante atë, mos ta lente t’i vriste bashkëluftatarët dhe kështu t’u jepte atyre zemër, për t’i thyer me çdo kusht armiqtë. Me gjoksin e tij vigan e mbylli grykën e atij topi, i cili villte zjarr e hekur. Simbol i heroizimit tonë mbarëpopullor, në luftërat për pavarësi e liri, Mic Sokoli ra, për të mbetur i përjetshëm. I frymëzuar nga akti i tij legjendar, duke dashur të përmbledhë të gjithë atdhetarizmin e brezave, rapsodi popullor thuri vargjet lapidar: “Gjithë shqiptarët janë Mic Sokola!…”.Ai mbeti pwrherw nw piedestalin e nderit dhe tw lavdisw shqiptare.

ISA BOLETINI,”GJENERALI I KRYENGRITJEVE MBARËSHQIPTARE

Nga Prof. Murat Gecaj/


Kryetrimi shqiptar, “Heroi i Popullit” Isa Boletini ka thënë: “Njëqind herë jetën e jap, por jo kurrë: Armën, Nderin, Flamurin e Atdheun tim!”/
Lumenj gjaku u derdhën nga populli trim e liridashës shqiptar, deri sa u kurorëzua akti i madh historik i 28 Nëntorit 1912, kur Shqipëria u shpall shtet i lirë dhe i pavarur. Në ballë të sa e sa kryengritjeve masive të shqiptarëve, kundër pushtuesve otomanë, qendruan shumë trima të ditur e luftëtarë. Me armë e me penë, me guxim e dituri, ata nuk kursyen asgjë, që të realizohej ideali ynë i lartë kombëtar.




Kur kujtojmë figurat e shquara të Kombit tonë, menjëherë mendja na shkon edhe te biri i thjeshtë i Boletinit të Shalës, në Mitrovicë të Kosovës, Isa Boletini ose, siç e thërrisnin malësorët “Isa Begi”, për të shprehur kështu nderimin dhe respektin e veçantë për të.

x x x

Lindi më 15 janar 1864, në një familje me tradita atdhetare. Kushtrimi i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit për luftë kundër armikut, çoi në këmbë edhe Isën 17-vjeçar.Kudo, u dallua shpejt për trimëri dhe guxim, zgjuarësi e urtësi. Armiku pushtues e shprehu urrejtjen e madhe për të edhe kur i dogji kullën e tij, gjashtë herë dhe gjashtë herë e rindërtoi. Nuk u mposht ndaj përndjekjeve e presioneve dhe gjurmimeve, që i bëheshin nga pushtuesit gjakatarë. Ka mbetur në kujtesën e brezave shprehja e tij e njohur: “Unë jam mirë, kur asht mirë Shqipnia”. Ndërsa nuk e zinte gjumi, kur shihte padrejtësitë dhe synimet grabitqare të otomanëve pushtues dhe të monarkive shoviniste fqinje.

Në fillim të shekullit të kaluar, Isa Boletini u vu në krye të Malësisë së Shalës dhe bashkë me Idriz Seferin u dallua në udhëheqje të kryengritjeve antiosmane të viteve 1910-1912. Veçanërisht, spikati trimëria e luftëtarëve shqiptarë në grykat e Kaçanikut e Cerralevës. Shumë domethënës është epiteti, që i vuri shtypi i kohës, i cili e quajti Isa Boletinin: “Gjenerali i kryengritjeve shqiptare”.

Ai udhëhoqi me trimëri luftëtarët shqiptarë edhe për të kundërshtuar synimet anaksioniste të shteteve shoviniste fqinje serbo-malazeze etj., që kërkonin t’i copëtonin trojet shqiptare. Qëllimi i lartë, që i vuri vetes, e afroi atë me atdhetarë të shquar e udhëheqës popullorë, ndër të cilët ishte dhe Ismail Qemal Vlora. Biri trim i Kosovës, Isa Boletini ishte në mbështetje të Kuvendit të Vlorëss e përkrah tij dhe delegatëve të tjerë shqiptarë, si: Luigj Gurakuqi, Mithat Frashëri, Vehbi Agolli, Babë Dudë Karbunara, Nikollë Kaçorri, Dervish Hima, Rexhep Mitriovica, Myfit Libohova, Jani Minga, Bedri Pejani, Ilias Vrioni, Dhimitër Zografi etj.. Njëzëri, ata nënshkruan Aktin e madh historik të shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë dhe valvitën lart Flamurin tonë Kombëtar, pas 500 vjet robërie, nën sundimin otoman. Prijësi i betejave legjendare kundër pushtuesve armiq, Isa Boletini, në krye të mbi 300 luftëtarëve të armatosur kosovarë, u bë mburojë e çeliktë për zhvillimin dhe suksesin e atij Kuvendi të madh historik. Ndër të tjerët, aty mori pjesë aktive dhe “Mësuesi i Popullit” Sali Gjukë Dukagjini, delegat i Pejës, Gjakovës, Plavës e Gucisë. Shtypi i kohës e përshkruante kështu ndihmesën, që ky dha, në ato ditë:

“Vetë Ismail Qemali, kur e pa të ndezur, duke folur për rëndësinë e asaj nate, e afroi afër dhe e puthi në të dyja faqet, me lotë ndër sy. Sali Gjuka kishte ndërgjegje me të vërtetë kombëtare. Kur ky pa se delegatët e Korçës mungonin në atë mbledhje, e qau fatin e zi të atij qyteti dhe propozoi që të zgjidheshin delegatë të tjerë, duke qenë se Korça ishte e pushtuar prej armikut”.

x x x

Isa Boletini është i njohur edhe për udhëtimin, që bëri më 1913, nëpër disa shtete të Europës, për të mbrojtur me çdo kusht të drejtat legjitime tëë popullit shqiptar, të cilat donin t’i nëpërkëmbnin armiqtë e përbashkët të Shqipërisë dhe Kosovës.

Shovinistët serbomëdhenj kërkonin ta largonin trimin atdhetar nga rruga e tij e luftës për të drejtat kombëtare. Prandaj u përpoqën, me dinakëri e me të holla, i propozuan poste e detyra, që ta afronin të bashkëpunonte me pushtuesit e rinj ose, të paktën, të hiqte dorë nga lufta e tij e vendosur. Por Isa Boletini trashëgonte cilësitë më të mira të shqiptarit, si krenarinë, besën e burrërinë etj. Prandaj, i përçmoi të gjitha ofertat e përpjekjet e armiqve dhe, si kurdoherë, mbeti luftëtar i papërkulur, i vendosur deri në fund, që populli shqiptar të ishte i lirë dhe i pavarur. Ai i qëndroi besnik idealit të tij, betimit që kishte bërë një herë: “Unë, njëqind herë jetën e jap, por jo kurrë: Armën, Nderin, Flamurin dhe Atdheun tim!”

Pasi ushtritë austro-hungareze pushtuan Cetinën, Isa Boletini kaloi në Podgoricë. Gjenerali gjakatar, Vashoviqi bëri plane për të organizuar një kurth. E lajmëroi të shkonte tek ai, por Isa e mori vesh qëllimin e vërtetë e djallëzor dhe nuk u bind. Në këto rrethana, forcat malazeze organizuan një pritë tjetër, në befasi. Ndërkaq, I.Boletini qëlloi me kobure, duke dhënë kështu sinjalin e luftës. Beteja ishte e përgjakshme dhe ai qëndroi si u ka hije trimave, deri sa u nda përgjithnjë nga jeta. Pranë mbetën dhe djemtë e tij, nipat e disa bashkëluftëtarë. Aty, te Ura e Ribnicës, përherë u çimentuan themelet e një lapidari trimërie e burrërie, në shërbim të çështjes së madhe mbarëkombëtare. Kjo ngjau më 23 janar të vitit 1916.

x x x

Tashmë, është e njohur një histori, nga jeta e këtij kryetrimi shqiptar, që po e ripërsëritim më poshtë. Më 1913, atdhetarët Ismail Qemali e Isa Boletini shkuan bashkë në Londër, përfaqësues të denjë të popullit tonë. Aty do të takonin kryetarin e Konferencës së Ambasadorëve, për t’i shprehur protestën e vendosur ndaj padrejtësive të mëdha, që po i bëheshin Shqipërisë. Gjithashtu, do t’i çonin atij betimin solemn dhe të njëzëshëm të mbarë shqiptarëve, se ata ishin të vendosur deri në fund për t’i bashkuar trojet tona amtare, të cilat na i kishin lënë të parët tanë trashëgim, brez pas brezi.
Ishte një rregull i caktuar që, para se të hynin në zyrën e sër Eduard Greit, duhej t’i lenin armët në garderobë. Këtë kërkesë ia përsëritën edhe rojet Isa Boletinit, i cili veproi po ashtu: la koburën në garderobën e duhur. Pas bisedimeve zyrtare, Grei iu drejtua Isës me të qeshur: “Më në fund, zotëri Boletini, atë që nuk e kanë bërë dot pashallarët turq, e bëmë ne, në Londër!” Kreshniku i Kosovës martire e mori vesh mirë se diplomati europian e kishte fjalën që, gjoja, ata e paskëshin çarmatosur!? Ndërkaq, Isa Boletini e shikoi drejt e në sy ministrin e lartë dhe, po me buzëqeshjen dhe krenarinë e ligjeshme të shqiptarit, trim e të zgjuar, të paçarmatosur kurrë, iu përgjigj shkurt e prerë: “Jo, besa, kurrë, as në Londër!” Aty për aty, nga gjiri nxori një kobure tjetër, me fishekët në gojë…
Marrim, kështu, nga jeta heroike e këtij luftëtari të shquar të lirisë e Pavarësisë, mesazhin e madh që ka përcjellur historia për shqiptarët: Ata kurrë nuk do të durojnë t’i shtypin, t’i çarmatosin as t’i nënshtrojnë armiqtë, sado të fortë e dinakë të jenë. Shqiptarët “e bëjnë dekën si me le”, kur i thërret zëri i tokës amtare, kur rrezikohen seriozisht liria dhe pavarësia e tyre. Për këtë gjë, flasin qartë sakrificat e shumta, që provoi në luftën kundër pushtuesve serbë, deri sa u çlirua, populli martir i Kosovës, vendlindja e kryetrimit Isa Boletini, “gjeneralit të kryengritjeve shqiptare”. Gjeneralë të tillë të shquar, si Adem Jashari me bashkëluftëtarët, bënë që andej të largohen të mundur pushtuesit serbë dhe Kosova të hyjë e sigurtë në rrugën e lirisë dhe pavarësisë, që e meriton.



Shënim:

Megjithëse nuk jam poet, figura e ndritur e Isa Boletinit më ka frymëzuar që, kohë më pare, t’i shkruaja pak radhë, në vjershën, që po e paraqes më poshtë…Ju falënderoj për mirëkuptimin!

DY KOBURET E ISË BOLETINIT…
Kur Isa para Lordit Grei qendronte
dhe misërin kokoshka e bëri,
anglezi shumë gjëra mendonte
e me “dredhinë” u ngazëllye i tëri:

“Këtu nuk lejohet, zotëri, me armë,
prandaj hiqe shpejt koburen nga brezi!”
Ndërsa, sakaq, Isa diku atë e vari,
por në kokë një mendim i erdhi.

Ai një kobure tjetër me vete kishte marrë.
“Ja, u çarmatose sot,o trimi Isë!”-
foli Lordi me qesëndi dhe në sy e vështroi,
se si do të vepronte bir’ i Shqipërisë.

Pa iu dridhur qerpiku Isës-burrë,
nga xhepi nxori koburen, të re flakë:
“Mua nuk më çarmatosë kush, kurrë!”,
tha ai, si t’i kish rënë Lordit shuplakë!

”PROCESI I KRIJIMIT DHE PRODUKTI I TIJ, MË JAPIN LUMTURI TË VEÇANTË…”

Bisedë me poeten dhe shkrimtaren e mirënjohur, VOJSAVA NELO/

Nga: Prof. Murat Gecaj- publicist e studiues/

“Vojsava Nelo është një poete origjinale, e veçantë./

Poezia e saj është e natyrshme, e bukur…”- DRITËRO AGOLLI/




1. Në “Jetëshkrimin” tënd, mike Sava, kam lexuar, se ke nisur të shkruash që në moshë të re. Por, këtë gjë e di edhe unë nga njohjet tona shumëvjeçare. Si ka filluar dhe si erdhi libri i parë me poezi, “Kur çelin ëndrrat“? Çfarë kujtimesh ruan, nga ajo periudhë e bukur e jetës?
– Po, fillimet e mia letrare nisin që në adoleshencë. Krijimet e para janë botuar në revistat e kohës; në revistën “Pionieri” e më pas, në gazetës “Zëri i Rinisë, “Drita” dhe revistën “Nëntori”.
Librin e parë, “Kur çelin ëndërrat”, e kam botuar kur isha studente, pra në vitin 1977, nga SHB “N. Frashëri”. Ai u mirëprit nga lexuesit dhe kritika e tha fjalën e saj vlerësuese, duke më hapur rrugën e gjatë të krijimit letrar.
Çfarë kujtoj? Edhe tani sjell ndërmend lumturinë e madhe që kam ndier atëherë. Megjithëse botimi i çdo libri është lumturi, një lindje e re, një krijesë e re, që vjen në jetën tënde artistike, sigurisht e para, mbetet e pashlyer. Pra, edhe për mua ishte emocion i patreguar. Ky gëzim i madh, u pasua me një akt institucional: u pranova anëtare e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë. Për kohën që flasim, në jetën e një shkrimtari ky vlerësim përbënte ngjarje, për më tepër, në jetën e një letrareje të re, siç isha unë.
2. Po më tej, si e vazhdove udhën tënde të krijimit letrar? Cilat janë librat poetikë, që mbajnë emrin tend? A mund të tregosh diçka edhe për temëtikën kryesore të tyre?
-Udha ime e krijimit letrar ka vazhduar natyrshëm, pa ndërprerje. Krijimin letrar e kam pjesë të ekzistencës sime, që më rregullon ritmin e jetës. Unë jetoj me poezinë, me fjalën. Krijimi letrar është bota ime. E përditshmja, e përnatshmja ime. Në këtë botë lëvizi e përmbushur. Pa sforco, pa vështirësi, përkundrazi. Poezia është një univers i mrekullueshëm. Vet poeti është një botë e mrekullueshme. Jam e lidhur pazgjidhshmërisht me të.
Qysh kur kam filluar të shkruaj, herët e deri më sot, por besoj dhe në vazhdim, orët e krijimit janë orët e mia më të bukura. Vetë procesi i krijimit dhe produkti i tij, më japin lumturi të veçantë dhe më bëjnë të ndihem e realizuar. Tavolina e punës, orët aty, janë për mua një realitet krejt tjetër, gati-gati, me trajtë hyjnore. Aty lëviz unë. Kështu, në vazhdim, kam botuar librat: “Mbretëroj”(1995), “Idil në dy akte”(1997), “Benvenuta Artemida”, shqip-italisht (2001), “Tretur te puthja” Lirika për dashurinë)”(2004), “Gërsheti i prerë“ (2010). Janë dhe dy libra të tjerë poetikë në rradhën e botimeve të mia: “E qeshur” dhe “Shtëpia më e lumtur”, që nuk i rendis. Jo se i mohoj dhe, ndonëse në kohën kur janë botuar, përkatësisht në vitet 1985 dhe 1990, janë pritur mirë, nuk i rezistuan dot kohës. Do të shtoja dhe se, në këndvështrimin e sotëm, në largësi, kur gjërat shihen më mirë e më qartë, në gjykimin tim, ato janë një pasqyrim i realitetit njerëzor, fill pas martesës, një realitet tejet i vështirë. Me shpirt ndër dhëmbë unë, krijuesja e tyre, por me shpirt ndër dhembë ato, krijesat e mia. Prandaj, më shumë se sa ecje përpara, ato vijnë si regëtitje e një shpirti, që nuk vdiq: poetik e njerëzor, njëherazi, gjë që e them për herë të parë në intervistën me ju. Ato dy libra janë si dëshmi qendrese. Prandaj i dua dhe i mbaj veçanërisht, duke i prekur rrallë, megjithëse bëj pjesë në ata njerëz, që jetojnë me të kaluarën. Atyre nuk u kthehem shpesh, dhe kjo, besoj, është e kuptueshme. Pastaj do të rigjeja veten, atë të librit të parë, “Kur çeilin ëndërrat”, për t’i çelur në vazhdimësi, pa ndërprerje, gjithmonë e më të shumta e, mbi të gjitha, gjithmonë e më të bukura, ndoshta, përtej pritshmërisë së ndokujt, përfshirë dhe mua vetë.
Tematika në poezinë time? Në se flasim për tematikë, hapësira zotëruesë në krijimtarinë time është dashuria. Kjo ndjenjë, e lindur bashkë me njerinë, mëkon poezinë, si askush dhe si asgjë. Ajo e përtërin përjetësisht poezinë, poetët, vetë jetën. Sa herë që u këndoj marrëdhënieve të tilla, si dashuria, humbja, iluzioni, përpiqem të kontaktoj me zona të panjohura. Të lëviz atje, ku unë jam. Ku jetoj. Ku marr frymë…
Nëse do të ndaleshim për një çast te libri, “Gërsheti i prerë“, botimi im më i fundit (në poezi), po dhe te të gjithë titujt tjerë, do të shohim se ai sjell këndvështrime të reja për raporte të vjetra të botës, si: dashuria, brenga, dhimbja, drama, ekstaza. Mund të vihet re lehtësisht se mbart shumë dashuri, siç thash pak më lart, shumë dritë, ndiesi të gëzuara, të bukura, ekspresive, plot jetë dhe kënaqësi, por dhe shumë dhimbje; shumë brengë, revoltë dhe indinjatë, gjë, që të bën të besosh, në atë që thuhet se “poezia është një britmë, që del nga një shpirt i lënduar”.
3. Krahas poezisë, lëvron dhe prozën, në gjininë e romanit. Cilët janë librat e botuar deri tani dhe si ndodh kalimi nga njëra gjini, në tjetrën?
– Po… Krahas poezisë kam shkruar dhe kam botuar romanet: “Mikesha e yjeve”(1999), (Përfshirë në letërsinë rekomanduese të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës, për shkollat e mesme). “Vajza e gjysmës së Diellit”(2002), “Të fshehtat e mikeve të mia”-(Njëzetë e një ngjarje në një) (2007) dhe “Gruaja me të Zeza” që sapo është botuar, nën siglën e SHB “Toena”, pra 2015.
Dua të them që në krye se, dhe kur shkruaj poezi, dhe kur shkruaj prozë, shkruaj me të njëjtin frymëzim. Pasion. Dashuri. Kalimi ndodh natyrshëm, siç vjen dhe frymëzimi, ideja, subjekti, personazhet; ajo që do të shkruaj, natyrshëm. Procesi i punës, pastaj, është i ndryshëm. Për mua, poezia nuk kërkon “komoditet”. Nuk të kërkon shumë kohë fizike, por as vend. Domosdoshmërisht, një tavolinë, qetësi, pak muzikë në sfond etj, siç ndodh kur shkruaj prozë. Jo, poezia është moment, çast poetik. Një përjetim i thellë, i shpejtë, fluturimthi, që duhet kapur, po fluturimthi, se ndryshe…. E shkruaj, siç e ndiej, siç më vjen nga shpirti, aty për aty. Prandaj e them me bindje se poezia që shkruaj, është shpirt. Është ndjenjë, emocion.
Edhe në prozë, e njëjta gjë, pak a shumë. Ndonëse, siç thashë, gjini të ndryshme, stile të ndryshme që, aty-këtu, tek unë përzihen, siç ka ndodhur te romani i sapobotuar, “Gruaja me të Zeza”. Por thelbi është i njëjtë: letërsi, art.
4. Në muajin maj të këtij viti, në Pallatin e Kongreseve të kryeqytetit, u organizua “Panairi Pranveror i Librit-2015”. Aty erdhe me romanin e ri,“Gruaja me të Zeza”, publikkuar nga SHB “Toena”. Ai u përurua në një nga ato ditë, ku pata kënaqësinë që të isha i pranishëm. Romani zgjoi mjaft interes dhe startoi suksesshëm. Pse? Cili është ”sekreti”dhe për çfarë flet ky roman?
-”Panairi Pranveror i Librit-2015”, për mua erdhi me romanin, “Gruaja me të Zeza”. Ai doli tetë vjet pas botimit të romanit “Të fshehtat e mikeve të mia”, (2007) dhe pesë vjet pas botimit të librit me poezi, “Gërsheti i prerë“, (2010).
Siç shihet, harku kohor që ka dashur për të ardhur ky roman, ka qenë relativisht i gjatë. Një roman pak “delikat” për historinë që sjell, për atë të vërtetë të kësaj historie, të subjektit të tij, që nuk arrin të pranohet lehtë, qoftë dhe si trill. Po unë, në tërësinë time, nuk i iki së vërtetës dhe përpiqem ta shoh atë sy më sy.
Romani “Gruaja me të Zeza”, ka në thelb tradhëtinë. Po jo atë tradhëti, që jemi “mësuar” të dëgjojmë ose lexojmë. Tradhëtia e Gruas me të Zeza është brenda familjes. Historia e saj është historia e gruas që krijon lidhje intime brenda për brenda familjes dhe që, pa asnjë mëdyshje, është shfaqja më e shëmtuar e njeriut.
Gruaja me të Zeza, prej nga ka marrë titullin romani, ka një kuptim metaforik. Ajo është protagonistja e romanit dhe nuk gjendet vetëm në historinë, ku zë fill ai dhe që mua më vjen si një imazh nga fëmijëria. Por është një dukuri shumë më e pranishme e shumë më e përhapur, nga sa mund ta mendojmë. Por që mbytet aty, ku lind, në përgjigje të nderit, kodeve, rregullave e moraliteteve të shoqërisë. Ndërsa njeriu, shpesh, ecën përmes të vërtetës, si të ecë mespërmes ujërave të zeza.
Romani është një narracion artistik, që tipologjikisht qëndron shumë afër me romanin magjik, ku kohët, ngjarjet, personazhet dhe përjetimet vendosen në kufi të ekzistencës së tyre. Vetë prototogonstja e romanit, pra Gruaja me të Zeza, shfaqet herë si një personazh real, herë si një fantazëm; herë e dukshme dhe herë e padukshme, duke përhapur një makth tragjik; duke shkatërruar njerëz dhe jetë njerëzish: me tradhëtinë, pabesinë dhe perversitetin pa cak; lidhje të një gjaku.
Për ndërtimin artistik të veprës kam shfrytëzuar simbole dhe kumte, që vijnë nga legjendat; tekste dhe mendësi të botës magjike, duke realizuar një çvendosje semantike të tyre në kohët e sotme. Kjo mënyrë rrëfimi, besoj, i jep narracionit dramacitet dhe tension, që e bëjnë lexuesin “t’i mbahet fryma”. Romani të rrëmben, që në faqet e para dhe të mban të mbërthyer, deri në rrjeshtin e fundit. Ai përcjell mesazhin, se progresi i njeriut dhe shoqërisë, ndjek një trajektore dramatike.
Gjatë leximit të lindin shumë pyetje, përgjigjen e të cilave e mësojmë duke lexuar romanin, i cili, siç thashë, të trondit me dramacitetin, të pajis me mesazhe për jetën dhe njeriun. Ndokush, mund të gjejë edhe diçka nga vetja aty ose të marrë një përgjigje për të vërteta të hidhura, që shpesh njeriu nuk arrin t’i gjejë; për një ngërç, për diçka që mund t’i rrijë aty, në fundin e shpirtit, ku, siç thotë shkrimtari i madh francez i shek XIX, Viktor Hygo, “…shpesh gjen gjëra të mbytura, më shumë se në fundin e detit”.
5.Si ka ecur ky roman i ri në udhën e tij dhe sa e si është vlerësuar, nga dashamirësit e kësaj fushe, por dhe nga kritika letrare?
– Së pari, gjej rastin t’u falenderoj për praninë tuaj në festën përuruese dhe publicitetin që i keni bërë më pas romanit tim, “Gruaja me të Zeza”.
Siç thatë dhe ju, romani ka startuar suksesshëm. Ka zgjuar interes te lexuesit, mediat, studiues dhe kritikë. Edhe pse thuhet se “fillimi i mbarë, gjysma e punës”, janë vetëm ditët dhe javët e para. Pra, le të presim. Ata, që e kanë mbyllur kapakun e tij, ndoshta, në një mbasdite të vetme, ndoshta në dy, thonë se romani të depërton në shpirt dhe të ngelet në mendje. Nëse kjo është e vërtetë, është ajo, që dëshiroj më shumë, pra që lexuesi, siç thotë John Le Carre, “ta lexojë historinë time, (librin tim), pa u lodhur, deri në fjalën e fundit”.
6. Megjithëse është e vështirë ta bësh dallimin, cilin nga librat e tu poetikë ke më përzemër dhe pse? Po nga romanet? A ke libër të ri në dorëshkrim ose të gatshëm për në shtyp dhe kur mendon që ai do ta shohë dritën e botimit?
Nga librat e mi të dashur me poezi? Të gjithë, përfshirë dhe ata të dy, që nuk i rezistuan kohës, por që mua më drithërojnë, sa herë i prek. Fati… Jeta…Poezia…. Megjithatë, në respekt të pyetjes suaj, do të veçoja tre prej librave të mi poetikë.
Të parin, “ Kur çelin ëndërrat”(1977), sepse më futi në udhën e krijimit letrar. Më dha shumë: gëzim, lumturi, njohje e miq, disa prej të cilëve i kam dhe sot. Të tjerë kanë ikur, po unë i kujtoj me respekt e nostalgji.
I dyti, është libri “Mbretëroj”, një nga tre librat e mi më të dashur, sepse me të arrita ta rimarr veten. E rigjeta dhe u sula… Pas tij, u bëra e pandalshme. Prandaj e veçoj. “Mbretëroj” është libri, që më jep ndiesinë e habitshme të mbretërimit, të cilën, besoj e ka çdo njeri në hapsirën e tij; në punë dhe në jetë, në shtëpinë e vet, poet qoftë ose jo.
I treti është libri, “Gërsheti i prerë“ (2010). Mund të thosha shumë për këtë libër, por do të mbetem te një çast i jetuar e që i ka dhënë titullin këtij libri. Ka ndodhur shumë vite më parë, pra më 1995, ndërsa vetë libri do të vinte në vitin 2010. Është një çast jo i bukur, përkundrazi, i dhimbshëm. Gërsheti im i prerë befasisht dhe lotët e vajzës sime, atëhere 9-10 vjeçe; unë që iu duka si një grua tjetër, që hyri në shtëpi…Duart e saj, që dridheshin lehtazi, duke kërkuar gërshetin në supet e mi… Ose, së paku, ta kishte aty, në shtëpi, ashtu të prerë. Gërsheti i nënës së vet, me të cilin më kishte njohur që kur lindi ose kur filloi të rritej e të luante me të, duke e thurrur si donte e kur donte, ndërsa ushqehej në gjirin tim. Ndërsa unë nuk e dija kurrë se ajo ishte lidhur aq fort pas atij gërsheti. Se, pa të, nuk më kuptonte dot. S’do ta harroj kurrë atë ngjarje. Është, si të kem bërë një mëkat. E vuaj.
Si një lloj kompesimi, a s’di se si, erdhi poezia “Gërsheti i prerë“, që, vite më vonë, do të çelte librin, po me atë titull, pra “Gërsheti i prerë“.
Kur vajza ime, Artemida, tashmë studente në Itali, e lexoi poezinë, qau përsëri. Iu kujtua ajo ditë, ai çast, që s’do të donte ta kujtonte. Por poezia i pëlqeu. Libri, gjithashtu, të cilin e redaktoi vetë. Është dhe kjo arësye, se përse e veçoj këtë libër, ndër më të dashurit. Është dhe autorja e fotos sime artistike, hobi i saj, në kopertinën e këtij libri. E çmoj punën dhe aftësitë e saj në fushën e letërsisë, ndonëse i është dhënë jurispodencës.
Kështu, ja pra, këta janë tre librat me poezi, që munda të veçoja.
Po nga romanet? Pa dyshim, i pari, “Mikesha e yjeve”. Edhe kjo ka një arësye private, po që, kësaj rradhe, lidhet me djalin tim, Gentin. Me të, me “Mikeshën e yjeve”, kam mundur të siguroj të ardhurat për t’i blerë kompjuterin, ndërsa ai studionte për informatikë, në Greqi (1999). Kur tha se kompjuteri ishte libri i tij, të cilin, deri në atë çast nuk e kishte, por që arrinte ta siguronte deri diku, prej një shoku të tij student, pasi t’i mbaronte detyrat e tij, lash çdo gjë. Harrova çdo gjë dhe fillova të shkruaj fundjavëve të mia, (e vetmja kohë që kisha), me ngulm. Me një frymë. Pa u ndalur. Kështu lindi romani “Mikesha e yjeve”, subjektin e të cilit kisha vite që e vërtisja nëpër mend.
Që atë ditë, biri im, Genti, nuk kishte më nevojë të punonte për dikë tjetër, por drejtpërsëdrejti për veten, pasionin e tij për dijen, talentin për shkencën, vullnetin e pashoq, punën e palodhur, që do ta çonte drejt suksesit, që gëzon sot. Ja, pse ky roman, “Mikesha e yjeve”, më është i dashur dhe e veçova me lehtësinë më të madhe.
Më pyetët, a kam libër të ri të gatshëm për botim? Po, kam një libër të ri. Është me poezi dhe besoj se do të vijë vitin tjetër, pra më 2016. Viti që jemi, pra 2015-ta, është viti i romanit tim të ri, “Gruaja me të Zeza”.
7. Në kuadër të 100-vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë, Teatri Metropol realizoi tri mbremje poetike–teatrore. Dy prej të cilave ishin me poezitë e autorëve tanë të mëdhenj, Naim Frashërit dhe Lasgush Poradecit. Ndërsa mbrëmja e tretë ishte me poezinë e perzgjedhur nga krijimtaria jote poetike. Si u ndjetë, në atë realizim? Si qëndrove pranë dy kollosëve tanë?
– Mendoj se me dinjitet. Kaq mund të them. Po një përgjigje më të plotë për këtë pyetje, zgjedh ta jap nëpërmjet kritikut dhe studiuesit të mirënjohur të artit në përgjithësi dhe atij skenik në veçanti, Prof. Dr. Josif Papagjoni. Në shkrimin e tij, “Shpirti i një gruaje në vargje mirësie” , botuar në ”Gazeta Shqiptare”, më 25 mars 2012, ndër të tjera, shkruan::
“…Poezia e Vojsava Nelos nuk është e vështirë të dekodohet; ajo s’ka mbingarkesa kuptimesh të shumëfishta, hermetizma, ngujim nëpër skutat e misterit… Është e bardhë, e tejdukshme, e rrokshme qysh në leximin e parë…Kjo mbresë m’u krijua, ca më shumë, kur ndoqa mbrëmjen poetike, “Eja të duhemi”, me vargjet e zgjedhura të saj. Aktorët e njohur, që recituan, si Margarita Xhepa, Yllka Mujo, Fatos Sela, Anila Bisha, Rozi Kostani e Kastriot Ramollari, patën mundësinë që ta lartësonin ndjeshmërinë e tyre artistike në ndoca rima, ritme, tingëllima, vallëzime imazhesh, që trokisnin lehtë-lehtë, të pabëzajta, përtej çdo zhurme, aty, në intimitetin tonë… Aty, ku porta s’hapet aq kollaj, sepse lipset një kod tjetër; kodi i mirëkuptimit. Ky kod, qoftë pse jo fort i vështirë e me një mori kyçesh, në veprimtari kësilloj, gjakonte pikërisht simbiozën ndërmjet poezisë së thjeshtë, të brishtë e lirike, në stilin po të tillë të recitimit, çka u realizua hijshëm, në këtë mbrëmje poetike elegante…”.
Kjo mbrëmje poetike, “Eja, të duhemi!”, (21 mars, 2012), do mbetet një vlerësim special për poezinë time modeste; një çmim i konsiderueshëm, krahas çmimeve dhe vlerësimeve të tjera. Një akt i bukur, impresionues, në zinxhirin e artë të veprave të zgjedhura për festimet mbarëkombëtare të 100 Vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë. Respekt për Teatrin Metropol që e realizoi, dhe për drejtuesen e tij, artisten Suela Konjari!
Për ta mbyllur përgjigjen, që rrokë poezinë time edhe përtej mbrëmjes poetike, “Eja të duhemi”, dëshiroj të citoj shkrimtarin tonë të shquar, Dritëro Agolli, i cili, në parathënien e librit, “Gërsheti i prerë“, është shprehur: “…Vojsava Nelo është një poete origjinale, e veçantë… Poezia e saj është e natyrshme, e bukur… Vjershat e saj janë vjersha të një femre delikate, të brishtë, të ndjeshme… Në poezinë e saj tingëllon një harmoni në lëvizje. Nuk është një harmoni, si sendet në një dhomë, por një harmoni me shpirt… Ka identitetin dhe figuracionin e saj, metaforat dhe mjetet e tjera artistike. Është një poezi, që nuk të lë indiferent, po të bën për vete. Është spontane dhe të kujton atë, që thotë Tolstoi, shkrimtari gjenial i shekullit të XIX, “krijimtaria është si teshtima, që, kur të vjen, nuk e mban dot”. Dhe Vojsavës i vjen për të shkruar dhe shkruan poezi, siç e ndjen, siç e përjeton nga shpirti”.
8. Një grua dhe një nënë, si ti, me një djalë e një vajzë, tashmë të rritur, sigurisht, ata nuk e kanë kaluar “në heshtje” punën tënde krijuese dhe botues në fushën e poezisë dhe të prozës letrare. Pra, sa e si të kanë ndihmuar ose mbështetur, në këtë drejtim?
– Shumë, vërtetë shumë. Genti dhe Artemida janë dy fëmijët e mi, ekzistenca e të cilëve është mbështetja ime e parë, e madhe. Më e rëndësishmja. Ata janë frymëzimi im.
Në krijimtarinë time, veçanërisht në poezi, ku ndihet më shumë dhe është më e drejtpërdrejtë, një nga tingëllimet më të bukura, më të ndiera e ndoshta më të arrira, besoj unë, është ajo e mëmësisë.
Në filozofinë time, në bindjen time, ”sivi”-ja e çdo gruaje, cilado qoftë ajo, sado larg e sado lart të jetë ngjitur e ngjitet në art, në politikë, në shkencë, në sport e gjetiu, fillon nga mëmësia. Prandaj dhe mua ajo e mbush dhe e ushqen muzën time. Genti dhe Artemida, thash dhe e them sa herë bie fjala, janë dhe mbeten frymëzimi im. Janë jeta dhe ekzistenca ime fizike dhe artistike. Shumë poezi, libra, jo vetëm frymëzohen prej tyre, por dhe u kushtohen atyre, sepse janë dy fëmijë të shkëlqyer në kuptimin e plotë të fjalës. Këtë gjë e kanë dëshmuar më së miri në detyrimet ndaj vetes, jo vetëm si nxënës e studentë, brenda dhe jashtë vendit, por, para së gjithash, me edukatën e sjelljen shembullore, me tiparet morale dhe njerëzore, që jam përpjekur t’u jap, krahas mësuesve dhe pedagogëve të tyre, që janë kudo: në Skrapar e Delvinë, në Greqi, Itali e Amerikë dhe gjej rastin që t’i falenderoj dhe t’u shpreh mirënjohjen time. Genti, është sot pedagog në një nga universitetet më të famshëm të Francës. Që prej vitit 2011, kur ishte vetëm 30-31 vjeç, mban titullin ”Prof. ass. Doktor”, të cilin e ka marrë në SHBA. Kur ishte atje, Genti mbështeti dhe realizoi paraqitjen e librit tim me poezi, “Gërsheti i prerë“ (28 nëntor 2010), në mbrëmjen festive me rastin e festës së Shpalljes së Pavarësisë, në bashkësinë shqiptaro-amerikane, që jeton në Boston. Po dhe në Nju Jork. E, prej andej, dr. Anna Kohen, e pranishme në festën e Bostonit, simpatinë e së cilës e fitoi “Gërsheti i prerë“, e paraqiti pak ditë më vonë, në NY, pra më 12 dhjetor 2010, në një mbrëmje speciale të Shoqatës së Grave “Motrat Qiriazi”, pa pranainë time, për shkak të datës së kthimit në Shqipëri. Ishte surprizë e bukur dhe lumturi për mua. Artemida është pak vjet pas vëllait dhe ecën në rrugën e tij. E diplomuar exelent për juriste në Universitetin e Bolonjës, është juriste në një kompani të rëndësishme në Milano. Krahas profesionit, kthen kokën nga prirja e saj letrare. Ajo është redaktore e dy librave të mi më të fundit, “Gërsheti i prerë“ dhe “Gruaja me të Zeza”. Ka filluar punën me librin e ri, për të cilin folëm pak më lart. Hera-herës, përkthen ndonjë poezi në gjuhën italiane, gjuhë për të cilën dhe ka studiuar pesë vjet, në Institutin Linguistik të Salernos.
Dhe, për ta mbyllur përgjigjen e pyetjes suaj, po them shkurt: janë dy fëmijë të shkëlqyer që më frymëzojnë pambarimisht për jetë e krijimtari e që pambarimisht u uroj, me gjithë fuqinë e shpirtit, që të kenë shendet, fat dhe lumturi pa fund!
9. Kemi kënaqësinë që, në radhët e kësaj bisede modeste, të urojmë dhe të përgëzojmë, përzemërsisht, për tërë këtë punë krijuese e botuese, si dhe për sqarimet korrekte, në pyetjet e bëra. Por, në mbyllje, deshëm të dinim edhe se sa e si është çmuar ose vlerësuar puna e përkushtimi yt i çmuar, në fushën e letërsisë shqipe, ku ke një vend të merituar, për të cilën vendlindja jote Delvina të ka dhënë, së fundmi titullin, “Qytetare Nderi”…
– Krijimtaria ime ka marrë vlerësime dhe çmime, që i quaj të rëndësishëm. Por, mbi të gjitha, çmoj vlerësimin e lexuesve ndër vite, të cilët meritojnë respektin më të madh. Prandaj flas shpesh për ta dhe u kushtoj një vëmendje të veçantë marrëdhënieve të ndërsjellta.
Po përmend këtu se kam fituar çmimin e dytë, „Për botimet më të mira të vitit“, në gazetën Drita“(1977), „Çmim Special“ në Netët Korçare të Poezisë (2009): „Për krijimtarinë letrare me nivel të lartë artistik duke sjellë vlera të spikatura dhe të qëndrueshme në fushën e poezisë“. Çmimin “Asdreni“, në Netët Korçare të Poezisë (2010) etj. Së fundmi, siç e cituat në pyetjen tuaj, Këshilli Bashkiak i qytetit të Delvinës më ka dhënë titullin, “Qytetare Nderi, “Për kontributin e dhënë në fushën e letërsisë, për pjesëmarrje në nivele të larta të Artit Letrar Kombëtar, duke shpalosur traditat më të mira të qytetit të Delvinës”. Është një titull i lartë, për mua, duke e parë edhe përtej kufijve letrarë. Sepse, sado tituj e çmime, që mund të marrë një njeri, krijues apo për vlera të tjera, vlerësimi i bashkëqytetarëve të tu, i njerëzve ndërmjet të cilëve ke lindur dhe je rritur, është në vendin e parë. Një një nxitje dhe një përjetim, që për mua do të mbetet kulm.
Siç e thash, kam lindur në Delvinë dhe, ngado që të shkoj nëpër botë, i kam rrënjët e mia atje. “Tek rrënjët e tua”, – shprehet shkrimtari nobelist grek, Seferas. Aty ka marrë e merr jetë krijimtaria ime. Është ushqyer dhe ushqehet poezia dhe romanet e mi. Aty marrin impaktin e parë, impulsin e parë, në Delvinë. Ajo është e ”Bukura e Dheut”, që e dua pafundësisht, që më ndjek kudo, që më frymëzon. Edhe pse e vogël (gjeografikisht), Delvina është një truall kolosal ndodhish, idesh, karakteresh, dramash të panjohura, të cilat janë lënda më e mirë, që kanë ushqyer dhe ushqejnë frymëzimin tim më të mirë. Në çdo hap të jetës më ndjek: ajo atmosferë, ai mjedis, ata njerëz, bashkëqytetarët e mi; ata që kanë qenë e nuk janë më; ata që janë dhe ata që do të jenë.
Në qytetin tim, në Delvinë, kam kaluar fëmijërinë e fëmijëria është ajo baza më e fortë, ku shkrimtari ushqen idetë e tij. Sa më e pasur me kujtime dhe njohje të jetë fëmijëria, aq më mirë është për atë që dëshiron të bëhet shkrimtar. E, unë e kam patur dhe e kam këtë fat. Me kureshtjen e jashtëzakonshme, kam mësuar shumë. Atë e kam dhe sot e kësaj dite, gjë që më bën të besoj në atë që thuhet se: “poeti, në vetëvete, ruan një fëmijëri të përjetshme”.
Mos dola gjë, përtej pyetjes suaj? Ndjesë! Por, kur vjen puna për atë, pra për të ”Bukurën e Dheut”, ”Xhevahirin e Botës”, siç e quaj në një nga poezitë e mia, iki…, rrëmbehem e harroj… Pastaj, e patëm fjalën te vlerësimet, te çmimet, dhe ata më kanë bërë vlerësimin më të lartë, më kanë dhënë çmimin më të madh që gëzoj, të paktën, deri sot, ” Qytetare Nderi”.
10. Sçi e kanë vlerësuar studiuesit, sot shkrimtarja Vojsava Nelo është ”një zë origjinal i letërsisë shqipe”, si në poezi, ashtu dhe në prozë. Si po vijon puna jote krijuese?
– Intensivisht… Jam në një fazë të jetës që e gëzoj këtë mundësi e, që, do të thotë se mua më gjen vazhdimisht te poezia, te proza; tek një motiv, te një varg, te një ide. Pse pikërisht tani?! Dikush mund të thotë që poezia e ka kulmin e ve, në kulmin e rinisë. Edhe mund të jetë kështu. Por, tek unë, siç shihet, nuk është kështu. Them tek unë, meqë më pyesni mua, se kjo është një e vërtetë, që kalon përtej meje. Dikur kam menduar se, ndoshta, me rininë që mbetej mbrapa, do të mbetej dhe poezia. Por jo! Poezia, tek unë, siç u pa, nuk ka qenë arësye biologjike, arësye moshe. Prandaj ajo ecën bashkë me mua dhe, të shpresoj, në rritje.
Punoj intensivisht, sepse tani jam më e lirë. Ata që merrnin më së shumti energjitë e mia, kohën, përkushtimin, fëmijët e mi, sot janë të rritur. Sot kam një shtëpi të bukur, timen, e mbushur me dritë, qiell dhe yje, që shkëlqejnë para syve të mi, që shndrisin, ndërsa shkruaj. Kam përvojën. Kam njerëz që e duan poezinë time, romanin tim. Janë të gjitha këto arësye, të marra sëbashku, që më mundësojnë intensitetin e dëshiruar, që më frymëzojnë, ndërsa më ndjekin motive pafund. Pafundësisht, pa u ngopur, mua ”më gjen” te hëna dhe te yjet, që më ndrijnë nga të gjitha anët. Te dielli që perëndon… Te mëngjesi që vjen… Te dita që lind… Aty jam unë.
-Faleminderit, prof.Murati për bisedën që bëmë së bashku, si dhe për vëmendjen e treguar ndaj krijimtarisë sime letrare, ndër vite, në vijimësi. Shpreh mirënjohjen time për shkrimet e ndryshme publicitarë, kritikë, informues për lexuesin, që ju keni botuar. Janë vlerësime e ndihmesa të vyera, që i çmoj, ashtu si dhe kohën e shpenzuar e kafen miqësore. Shpresoj që, në botime të tjera, do të realizojmë biseda edhe më domethënëse.

Margarita Stoja: LLAVA E POEZISE

“SI NJË VULLKAN, BRENDA MEJE VLONTE LLAVA E POEZISË, KRIJIMTARISË LETRARE…”/

(Bisedë me poeten e shkrimtaren, Margarita Stoja)/

Nga: Prof.Murat Gecaj-publicist e studiues-Tiranë/




1.Përshëndetje mike krijuese, Margarita Stoja! Kam kënaqësi, që u lidhëm bashkë e u njohëm, sadopak, përmes Internetit…Shpresoj që një ditë të shihemi nga afër, këtu në Shqipëri, në vendlindjen tënde, me të cilën edhe pse jeton larg, në emigracion, pra në Itali, mban lidhje të vazhdueshme dhe ke mall të natyrshëm. E them ketë gjë, pasi edhe pesë librat e tu, janë botuar në Tiranë, dy nga të cilët janë përuruar po këtu…Lidhur me këtë pyetje, a mund t’u tregosh lexuesve diçka, për jetën tende?

–Po, me dëshirë…Kam lindur nè qytetin e Burrelit dhe jam rritur nè qytetin e Laçit,pas trasferimit tè prindèrve tè mi, nga Jugu i Shqipërisë.Kam mbarur gjimnazin “Ismail Qemali”, po nè Laç dhe pedagogjiken “17Nèntori”, nè Tiranè.Kam punuar mèsuese e ciklit tè ulèt,nè fshatrat afër qytetit të Laçit, deri sa u largova nga Shqipèria Gjatë këtyre viteve, kam jetuar 15 vjet nè qytetin e Firences, ku jam gjèndur mjaft mirë, nè tè gjitha aspektet.Për këtë gjë, më ndihmoi edhe gjuha italiane, të cilën e njihja dhe e kisha mësuar, që nè rininè time,madje,dhe kur ishte e ndaluar.

2.Si të lindi dëshira për të shkruar krijime letrare dhe kur nise t’i botoje ato?

-Tani, mè mungojnè ato dorèshkrimet e para,kur isha ende njomèshtake. Ishte koha, kur rrija orë e orë mbi shkrimet e mia dhe.jam tepèr e lènduar, qè nuk i gjej dot ato! Mendoni, kam filluar tè shkruaj, nè prozè, kur isha vetèm 16-vjeçare. Kam praktikuar, pèrveç skicès e tregimeve,edhe njè novelè… O Zot, kujtoj edhe subjektin: Jeta e vèshtirè e qytetarève tè vendbanimit tim, pasi ishte njè lagje, qè nuk kishte ujè brènda,edhe pse tubacionet nuk mungonin… Sa tmerr! Ujin e mbanin me enè tè mèdha, edhe moshataret e mia, Mua mè kujtojnè vetèm me dy shishe në duar,kètè gjë e mbaj mend edhe unè. Pra, isha njè adoleshente, qè trajtoja njè problem shoqëror të kohës, nè njè novelè. Ndèrsa sot, adoleshentet…? Ah, jo, mè mirè mos tè flas!…. Ndèrsa romanin e kam shkruar pas 10-vjetèsh, pasi ishte maturuar brènda meje, ashtu siç ndodh me njè nènè, e cila lindë fèmijèn e saj.Eshtè njè rrèfim i vèrtetè, ngjarjen e kam marrë nga Firence…

Pra, siç e tregova me lart, kam filluar tè shkruaj nè moshën e adoleshencës, tè lexoj ende mè shpejt.Kujtoj këtu, se, pèr herè tè pare, kam lexuar nè moshèn 9-vjeçare ,njè novelè tè Agim Cergès, “Duke kèrkuar lumturinè…”. Si tani, e mbaj mend pasditen, kur shkova nè biblotekèn e qytetit dhe e kèrkova kètè libèr. Punonjësi, qè shèrbente nè biblotekè, u habit se si njè njomèshtake e kèrkonte kètè libër, me titull tè madh! Mè pyeti pèr moshèn dhe, pasi mori pèrgjigjen,serish m’u drejtua: “A e dinë prindèrit, qè ti lexon libra të tillë?” Nuk e mbaj mend përgjigjen time, po, kur e mora atë libër, e shtrèngoja fort, si tè mbaja diçka tè fshehtè dhe askush nuk duhej ta dinte, qè unè po mbaja ashtu lumturinè e njè novele. Kèshtu, ky libèr shènoi pèr mua fillimin e leximit fshehurazi prindèrve, pra që nuk ishin pèr moshèn time. I vendosja ata nè mes tè librit tè historisë dhe, ashtu, dukesha sikur po mësoja!? (ha,ha). Nè lidhje me kètë, gjithmonè u jam drejtuar prindèrve tè kontrollojnè atè, çka lexojnè fèmijèt edhe pse sot ata janè mè tè lidhur me tè rejat e teknologjisè elektronike, sesa me leximin…

Fèmijërinè time e kujtoj me shumè kënaqësi, por edhe me dhimbje. E theksoj kètè gjë, sespse ajo periudhè, pèr mua, ishte mjaft delikate. Nè vènd qè tè rritesha ngadalè, me kullullat dhe lodrat e njè fèmije ndër duar, rritesha me shpejtèsi marramèndèse, nga shqetësimet e kohës. Mendoj që fèmijëria èshtè njè etapè shumè e rèndèsishme nè jetèn e individit.

Realiteti, ku jetoja, mè dukej i papèrshtatshèm, ndrydhës. Ai nuk mè la që ta shijoja fëmijërinë, siç duhej. Por, njëkohësisht, ma zhvilloi fantazinè e u rrita shpejt edhe nè psikologji. Nè moshèn 18-vjeçare, i mblodha tè gjitha dorèshkrimet dhe i çova te kryeredaktori i gazetës “Drita”, i vetmi rrjet artistik, nè atè kohè.Shkrimet e para i pata tè gjitha nè prozè.

Si sot e kujtoj atè pasmesnatè tè vonè,kur u ngrita nga gjumi dhe u ula që ta shkruaja skicèn e parë, me titullin “Ajo ndihej e lumtur”. E pasova me krijime të tjerë, pra me tregime dhe novela, por asnjèri prej tyre nuk e pa dritèn e botimit! Në rastin, që përmenda më lart, kryeredaktori i gazetës në fjalë mè tha se ishte tepèr shpejt që t’i botonin krijimet e mia,ndonèse i kishte lexuar dhe pèlqyer.Si pèr ironi, mè tha se Balzaku i kishte botuar krijimet e tij, vetëm pas 100 shkrimeve! Por nuk e di, nëse ai e kuptonte që, ashtu, po e ndrydhte penèn time tè brishtè, duke ma vrarè èndrrèn, por jo pasionin, dhuntinè për të krijuar e shkruar…

3.Më lart, më fole për krijimet tua…Po cilët janë librat e publikuar, deri tani, sipas viteve të botimit?

– Faleminderit për interesimin! Po ua tregoj ata, duke përmendur dhe shtëpitë botuese, në Tiranë, të cilat i falënderoj për bashkëpunimin e ndihmën e dhënë:

Librat, që janè publikuar ose në proces botimi:

-“Fshehur pas yjeve”, vëllim me poezi, ShB “Milosao”, Tiranë, nëntor 2013;

-“Dashuritë e mia”, prozè poetike, ShB “Ada”, Tiranë, 2014;

-“Nata e një lamtumire”, tregime dhe novela, ShB “Ada”, Tiranë, 2014;

-“Rrëfmet e një gruaje bionde”, roman, ShB “Toena”, Tiranë, dhjetor 2014;

-“Mbulomë me qiell”, poezi dhe aforizma, ShB “Ada”, Tiranë, 2015.

4.Sigurisht, ke dhe krijime tjera, në dorëshkrim ose në proces botimi…

-Duke vazhduar në gjininë e romanit, e cila tani më rrëmben, kam në proces botimi “Edhe ëndrrat shuhen një ditë”. Gjithashtu, është në proces botimi një libër me poezi, në gjuhën italiane, përkthyer në shqip. Titulli i tij është, “Le onde della fantasia” (Valët e fantazisë).

5.A është organizuar përurimi i ndonjërit nga këta libra?

-Kam bèrè pèrurimin e librit tè parë, “Fshehur pas yjeve”, në mjediset e Biblotekës Kombètare, në bashkëpunim me P.Koçin. Pèrurimin tjetèr, pra të librit “Nata e një lamtumire”, e kam bèrè në tetor 2014, te Qendra e Biznesit, në “Rruga e Kavajès” së kryeqytetit.

Një pyetje paksa larg krijimtarisë…Po profesionin e mësueses, a e ushtrove ndonjëherë?
-E detyruar, nga sa thashë më sipër, e ndèrpreva përkohësisht krijimtarinë, duke iu pèrkushtuar njè profesioni tè bukur, të cilin e kam dashuruar, pra mësuesinë. Por, megjithëse i ndèpreva shkrimet, si njè vullkan brènda meje vlonte llava e poezisè, krijimtarisè letrare…. Ndërkaq, shpejt kuptova se unè adhuroja e kisha po tè njèjtin pasion edhe pèr interpretimin. Kështu, realizova nè “Radio-Tirana” CD-në, “Frymë dashurie”. Atë e ruaj, si një diçka mjaft të çmuar nga jeta ime…

Dëshirojmë të dimë edhe sa e si është vlerësuar kjo punë e përkushtuar, në udhën e krijimtarisë letrare?
-Jam pjesëmarrëse në një antologji poetike, me autorë shqiptarë, publikuar nga Shtèpia Botuese “Muzgu”. Jam fituese e konkursit “Amazon”, organizuar nga Shtèpia Botuese “Pagine”, Romè, me drejtues Elio Pecora. Kam marrë pjesè nè kolanën poetike “Riflessi”. Botoj, pandërprerje, nè Revistën kulturore tè pèrmuajshme “Dituria”, nè Itali, me drejtor gazetarin dhe redaktorin G.Paraggio, i cili èshtè edhe redaktor i librit tim me poezi, në italisht…

8.Duke qenë larg vendlindjes, pra në emigracion, besoj ke mbajtur lidhje me bashkatdhetarët tanë…

-Sidomos nè fillim, kam ndjekur disa veprimtari në bashkësinë shqiptare të qytetit, ku banoja. Ndërsa mè vonè “i humba” lidhjet e mëparshme! Gjithashtu, duke jetuar larg, nuk kam patur mundèsi që tè bèj çdo pèrurim libri të ri. Nè Itali kam lidhje me studiuesin e çështjeve historike, shkrimtarin, gazetarin dhe drejtorin e revistès “Dituria”, G.Paraggio. Bashkè do tè organizojmè pèrurimin e librit tim me poezi, në italisht, “Le onde della fantazia”(“Valët e fantazisë”).

–Të përshëndesim dhe të falanderojmë përzemërsisht, mike Margarita Stoja, për përgjigjet tua të sakta dhe, pse jo, interesante, gjatë kësaj bisede të përbashkët! Me këtë rast, urojmë që të keshë: shëndet të plotë, krijimtari sa më të suksesshme dhe gjitha të mirat, në jetën e përditëshme!

“BAJRAM CURR, O BAJRAM CURR, EMRI YT S’ HARROHET KURRË!…”

Nga: Prof. MURAT GECAJ/

1.Sado vite që të kalojnë, brez pas brezi, do të nderohet e kujtohet biri i paharruar i Kosovës dhe i mbarë Shqipërisë, “Heroi i Popullit” Bajram Curri. Sepse, ashtu si shumë atdhetarë e luftëtarë tjerë tanë trima, jetën e shkriu për lirinë, pavarësinë dhe përparimin e mbarë trojeve tona amtare.

Lindi në një karrocë, në vitin 1862, në fshatin Krushtë e Madhe të Kosovës, gjatë rrugës për në qytetin e Prizrenit. Pushtuesit osmanë po i internonin familjen, nga Malësia e Gjakovës (Tropoja), si hakmarrje ndaj qendresës antiosmane të babait të tij, Shaqir Currit. Erdhi në jetë “i burgosur”, por kurrë burgun nuk e pa me sy as e lidhi do kush ndonjëherë, veç nëna në djep edhe pse armiqtë tërë jetën e ndoqën kamba-këmbës. Se ishte trim e trimëri merrte përherë nga populli ynë, për të cilin nuk kurseu asgjë, as jetën e tij.

Rasti e ka sjellë që, gjatë jetës, jam njohur nga afër me bashkëshorten e tij, kreshniken Dervishe ose “Ajkunën”, siç e quante vetë Bajram Curri. Por kam njohur nga afër dhe bijat e tij, nënë Feriden, në Tiranë e nënë Hajrinë dhe mbesat, Valdetin e Mimozën, në Shkodër. Kur shkoja për ndonjë arsye shërbimi në këtë qytet të lashtë, gjeja kohë e kthehesha në banesën e tyre mikpritëse. Deri para disa viteve, kur u nda nga kjo jetë, aty jetonte e moshuar dhe nënë Hajria. Sigurisht, temë e bisedave tona ishte dhe babai i saj, “Heroi i Popullit” Bajram Curri.

Në vijim të këtyre lidhjeve, jemi takuar në Tiranë ose më ka marrë në telefon, nga Shkodra edhe mbesa e B.Currit, Mimoza Kraja. Ajo kishte një merak dhe amanet të nënë Hajrisë: “Mos e harroni asnjëherë gjyshin tuaj dhe kujtojeni me nderim çdo përvjetor të rënies së tij”.

Siç tregonin bashkëkohësit, që në rininë e tij, Bajram Curri, i cili e kishte prejardhjen nga fshati Curraj i Epërm i Nikaj-Mërturit, në Malësinë e Gjakovës (Tropojë), u dallua për zgjuarësi dhe gjallëri. Bashkëmoshatarët dhe ata, që e njohën nga afër, tregonin se qyshë 10-12 vjeç i pëlqente të stërvitej me kalë dhe të godiste shenjën me gurë e më vonë me armë. I edukuar me ndjenjat atdhetare në gjirin e familjes, urrejtja për pushtuesit dhe çdo lloj armiku, iu kthye në nevojë jetësore.

Megjithëse provoi disa fatkeqësi familjare, Bajrami nuk e dha veten. Përkundrazi, gjeti forca për të punuar e luftuar më shumë për Atdheun. Nënë Feride Bajram Curri më tregonte: “Babës i vdiqën dy vëllezër, djem e vajza, por nuk u ligështua. Përkundrazi, u jepte forcë e zemër njerëzve, kur kishin halle. Më shumë kujdesej për të tjerët, se sa për vete. Baba ka patur muhabet të mirë, të shtruar dhe kurrë nuk rrinte pa shokë e dashamirë. Asnjeherë nuk ishte me nerva të ngritura në jetën familjare e shoqërore dhe nuk dëshironte t’i dëgjonte të tjerët të bënin shamatë. Ishte shakaxhi dhe i pëlqenin kënga e muzika popullore. Zërin e kishte të bukur, melodioz; mendjen të hollë dhe ishte shumë zemërgjerë”.

Siç dihet, Bajram Curri nuk pati shkollë, por ishte mjaft i zgjuar nga natyra dhe arsimdashës. Me kujdesin e tij, u çelën shkolla shqipe në: Gjakovë (më 1915), në Malësinë e Gjakovës dhe në Has e Lumë etj., në vitet ’20 të shekullit të kaluar. Me dhjetëra djem kosovarë i dërgoi për të vazhduar mësimet në Shkup, Kolgecaj e Krumë, në Tiranë dhe Elbasan. Duke vlerësuar lart ndihmesën e tij në këtë fushë, në Kongresin e Arsimtarëve të Tiranës (më 1924), atë e zgjodhën kryetar nderi etj. Siç e fikësuan studentët shqiptarë në një fotografi, tashmë të njohur, Bacë Bajrami pati si moto të jetës së tij: “Një për të gjithë, të gjithë për një”.

3.Qyshë në rini, Bajram Curri doli në ballë të qendresës popullore kundër pushtuesve otomanë. Në Malësinë e Gjakovës ai mblodhi rreth vetes një çetë me luftëtarë të vendosur dhe u ndesh me ushtrinë e Mustafa pashës, duke i penguar që ta nënshtronin atë krahinë liridashëse dhe të mblidhnin rekrutë e taksa të shumta. Kjo veprimtari i shqetësoi pushtuesit, prandaj u përpoqën që ta afronin atë me mënyra të ndryshme e duke i bërë lajka. Por atdhetari i madh nuk e ndërroi asnjeherë mendjen, pra qendroi i vendosur në luftën e tij të drejtë.

Kryengritjet e mëdha antisomane të viteve 1910-1912 ngritën peshë zemrat e qindra e mijëra luftëtarëve, në Kosovë e kudo në Shqipëri. Veçanërisht, është e njohur veprimtaria e Bajram Currit gjatë kësaj periudhe, në krye të forcave kryengritëse të krahinave veriore, si Gash, Krasniqe, Bytyç, Nikaj-Mërtur, Shalë etj. Një qendresë e pashoqe malësorët u bënë pushtuesve në Qafën e Morinës dhe në prita të tjera, kur sulmoi ushtria e gjaneralit gjakatar Durgut Pasha. Ndërsa në Qafën e Prushit (ku të parët tanë farkëtonin armët kundër pushtuesve,-siç pohonte Akademiku Eqrem Çabej) armiqtë lanë shumë të vrarë e të plagosur. Bacë Bajrami i udhëhoqi me guxim luftimet për mbrojtjen e trojeve shqiptare edhe kundër pushtuesve serbo-malazezë. Veprimtaria e tij luftarake u bë e njohur kudo, ku flitej shqipja, por dhe ndërmjet armiqëve. Janë mjaft domethënesë fjalët e B. Currit, sipas bashkëluftëtarit të tij, atdhetarit Hasan Prishtina: “Asht nji detyrë e shenjtë për me luftue kundra çdo anmiku dhe mos me pasë aspak pushkë. Lufta na u ka ba detyrë. Pra, duhet t’u dalim zot të drejtave tona dhe të shpëtojmëë prej robnisë”. Synim të jetës së vet, B.Curri kishte dhe edukimin e brezit të ri me virtytet më të larta të shqiptarizmit. Kështu, bashkëkohësit tregojnë se u drejtohej kështu të rinjëve: “Merrni vesh, djemtë e mij: -Kur një djalë shqiptar nuk ka besë e nder, kur nuk e do vatanin e vet dhe nuk vdes për të, ai nuk është shqiptar, ai është më e fundit vrimë e kavallit (fyellit)”.

Shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë, më 28 Nëntor 1912, Bajram Curri e priti me gëzim të madh. Por përsëri nuk e rreshti luftën e tij të vendosur kundër armiqëve, ndaj synimeve të serbomëdhenjve dhe të shteteve të tjera shoviniste fqinje. Mbështeti fuqimisht qeverinë e Ismail Qemalit, në Vlorë dhe më pas atë të dalë nga Kongresi i Lushnjës, e cila e emëroi Ministër Paportofol dhe komandant të Forcave Kombëtare. Duke e përshëndetur këtë gjë, përfaqësues të popullit i shkruanin ato ditë:” E gjendmja e një burri me shpirt të thjeshtë, kombëtar, na jep një shpresë të madhe për Shqipërinë”. Ndërsa në fitoren e Revolucionit të Qershorit 1924, Bajram Curri luajti rol vendimtar. Ai udhëhoqi afër 2.000 forca kryengritëse, të cilët hynë me fitore në Tiranë.

Por edhe pas dështimit të këtij Revolucioni, B.Curri e vazhdoi qendresën e vendosur në malet e Veriut të Shqipërisë, në mbrojtje të idealeve demokratike. Atje gjeti strehë të sigurtë dhe përkrahje të gjithanshme nga malësorët trima e liridashës. Kudo la mbresa të pashlyera dhe te secili gjeti besnikë për kokë. Prandaj nuk është e rastit që, sa e sa familje atdhetare e bujare në Malësinë e Gjakovës, Dukagjin, Has, Lumë, Pukë, Dibër a gjetiu, e kujtojnë atë edhe sot e kësaj dite si mik e bashkëluftëtar të paharruar të shtëpive të tyre. Janë të njohura familjet në Malësinë e Gjakovës (Tropojë) e më gjerë, ku ai u strehua e gjeti mbështetje të fortë, si te Sali Mani i Bujanit, Shend Balia i Margegajve, Dulë Alia i Dragobisë, Gjonajt e Geghysenit, Qarrët e Hasit etj.

Në vitet ’60-të e ’70-të të shekullit të kaluar, babai im më tregonte për “kreshnikun Curr”: “Bajrami ishte burrë i pashëm, trupmadh, si lisi me rrema. Ta fitonte zemrën me thjeshtësi, urtësi e dashuri. Fliste me cilindo, bile edhe me fëmijët e gratë e moshuara. Ta dinte nderën e ishte mikpritës. Këtë gjë e kam provuar tek ai edhe vetë unë…”.

Armiqtë e gjurmonin ta kapnin të gjallë atë, por nuk ia arritën dot qëllimit. Mjaft shtëpi malësorësh u bastisën, në atë dimër të egër të fillim-vitit 1925. Por nuk treguan asgjë për vendndodhjen e tij. Sapo përmendim këto fjalë, menjëherë na bien ndërmend vargjet-lapidar të një elegjie të njohur: “Thon’ u shtri e thonë u vra,/ po ti s’ vdiqe, or Baba,/ as te Shkëmb’ i Dragobisë,/ as te zemër’ e djalërisë…”. I shkroi me dhimbje e pasion Fan Noli, në përkujtim të “tribunit të vegjëlisë”, B.Curri.

Po si kishte ndodhur ajo epope legjendare? Siç thamë, armiqtë e ndiqnin Bajram Currin. Ai gjeti strehë në Alpet e Shqipërisë, bashkë me luftëtarët e vetë besnikë. Shpella e Dragobisë u bë istikam i sigurtë për të, deri sa e rrethuan nga të gjitha anët. Atëherë, ai gjeti një shteg kalimi e u nis drejt një vatre mikpritëse të atij fshati. Por, papritmas, u ndesh në forcat armike. Ata qëllonin, por nuk donin ta vrisnin. Se kryeministri serb Pashiq,”hajni”, në bashkëpunim me tradhtarët vendës, kishin venë shuma të mëdha, 10 mijë franga ari, si shpërblim për atë, që do ta kapte të gjallë Kryetrimin. Lufta u bë e ashpër ndërmjet Bajram Currit, me pak veta dhe kundërshtarëve, që shkonin në front luftimi.

Ishte 29 marsi i vitit 1925. Fillim pranëvere. Bjeshkët kreshnike gjëmuan nga armët e paulura të “Dragoit të Dragobisë”. Por zogjtë e malit përhapën lajmin tragjik, “ma të idhtë se zana”, se, më në fund, kishte rënë “lisi me rrema”. Ushtimën e tij e përhapën me dhimbje të pazakontë valët e Valbonës ujëkaltër dhe Alpet e mbuluara me borë të përhershme. Ndërsa rapsodi popullor e përjetësoi atë, me vargje të dhimbshme e kranare: “Bajram Curr, o Bajram Curr,/ emri yt s’ harrohet kurrë!/Të kujton gjithnjë Shqipëria,/ s’të harron përjetë Kosova…”. Shumë epitete e fjalë nderimi e vlerësimi i kanë bërë Bacë Bajramit, duke e quajtur: “Fatosi i lirisë së Shqipërisë”, “Dragoi i Dragobisë”, “Babai i vegjëlisë”, “Shqiponja e maleve shqiptare” etj. Emri i tij është përjetësuar në shumë shkolla e rrugë, në Shqipëri e në Kosovë dhe në qytetin alpin “Bajram Curri”.

Trupi vigan i Bajram Currit u mbulua me flamurin e lavdisë shqiptare; ai u kthye në simbol lirie e në Përmendore të bardhë, e cila përherë i fton brezat për atdhetarizëm, guxim e trimëri.