Ylber Hysa: Kufiri Kosovë-Serbi është 130 vjet i vjetër

Kufiri lindor dhe verilindor i Kosovës me Serbinë është ndër kufijtë më të vjetër ndërkombëtarë në rajon, i ratifikuar me marrëveshjet e Shën Stefanit dhe Kongresit të Berlinit. Ky është kufiri otoman me Mbretërinë Serbe nga jugu i Vranjës deri në Jarinjë, që me shkallë të lartë legjitimiteti historik ka shërbyer si bazë e kufirit Kosovë-Serbi

Debati i ngritur së fundi rreth kufijve të Kosovës, që është ngrehur zvarrë që nga një ndryshim i pretenduar fantom kufijsh që kanë zhvendosur një pjesë të Kosovës duke i marrë asaj një pjesë me etnikum shqiptar për t’iu shtuar një pjesë tjetër në veri, është një temë interesante që më shumë si mit apo trajtim është bërë disa herë në margjina të shoqërisë, por kurrë i patrajtuar publikisht dhe nga profesionistët.

Si i tillë ai është hapur shpesh në Beograd në kuadër të tendencave të hapura për ndarje të Kosovës apo “korrigjim kufijsh”, që nga Qosiqi, Kërstiqi, akademiku Samarxhiq, e Iviqi, dhe historianët e ndryshëm serbë që kanë tentuar të shpjegonin që Kosova dhe kufijtë e saj janë një krijesë artificiale komuniste që nuk ka bazë të jetë një entitet i veçantë. Një trajtim i këtillë është përvjedhur edhe në disa analiza ndërkombëtare që kanë operuar mbi disa supozime të përsëritura medialisht.

Debati i fundit që është iniciuar në Parlamentin e Kosovës, për herë të parë ka ngritur një temë të këtillë në domen publik.

Duhet thënë që kufiri verior dhe verilindor i Kosovës, që nga pika në juglindje të Vranjës e deri në Jarinjë në veri, është në fakt njëri nga kufijtë më të vjetër ndërkombëtarë në Ballkan, që njihet si i tillë së paku qe 130 vjet. Si një kufi ndërkombëtar në mes dy shtetesh sovrane, mu në kufirin e sotshëm, ishte një vijë kufitare e vendosur me Marrëveshjen e Shën Stefanit, në mars të 1878-s, dhe Kongresin e Berlinit, në qershor 1878, që njohën pavarësinë e plotë të Principatës së Serbisë. Sipas kushteve të marrëveshjes, Serbia mori nën kontroll distriktet otomane, sanxhakun e Nishit, territori i të cilit përfshinte në jug hapësirën deri në Vranjë. Si një kufi i brendshëm administrativ që ndante provincën e Kosovës dhe Nishin, po e njëjta vijë kufitare daton që nga fillimi i shek. XIX.

Gjatë dekadës së parë të shek. XX, Mitrovica së bashku me rrethinën e saj më në veri, deri në pikën e sotshme kufitare në Jarinjë, mbetën nën vilajetin otoman të Kosovës, i ndarë nga Serbia në pjesën verilindore dhe lindore, pikërisht në vijën e njëjtë kufitare të sotshme që ndan Kosovën nga Serbia. Detajet mbi këtë vijë kufitare janë të qarta dhe të dokumentueshme në hartat e kohës së shkallës së lartë nga kalimi i shekujve XIX e XX. Njëra nga këto harta të shkallës së lartë 1:210,000 është përgatitur për nevojat e Shtabit Suprem të Armatës Otomane më 1901-1902. Ajo tashmë është e digjitalizuar në Universitetin e Harvardit dhe sillet për herë të parë në publicistikën shqipe (shih foto 1). Në seksionin e përqendruar në pjesën e cilësuar si rajon i Prishtinës mund të vërehet qartazi kufiri ndërkombëtar në mes të Perandorisë Otomane (vilajeti i Kosovës) dhe Serbisë, në hapësirën afër pjesës së Vranjës në jug e deri tek pika më veriore e Kosovës. Pjesa më veriore e këtij porcioni të kufirit është treguar në majën e këndit të majtë të hartës dhe tregon kufirin në veri të Podujevës. Prej ku kufiri i orientuar në drejtimin veri-jug kthehet nga perëndimi në pjesën më kulmore të hartës, vija kufitare shkon nëpër fshatrat kosovare, Sllatinë, Reçicë, Belushë dhe Tërnavicë nga perëndimi-veriperëndimi deri tek fshatrat Majdevë dhe Zërnasek. Të gjitha fshatrat janë të regjistruara në hartë me shkrim arab, respektivisht otomanishte të vjetër. Pjesa tjetër e kësaj harte tregon hapësirën territoriale në perëndim të pjesës së përmendur më lart. Në pjesën verilindore të këndit të djathtë të kësaj pjese të hartës përfshihet pjesa e locuar në lindje dhe jug të qytetit të Novi-Pazarit. Në pjesën e këndit më të lartë në të djathtë (verilindje) mund të shihet fshati Leshak, pak më në jug të Jarinjës, që i takon Kosovës. Nga këtu, pjesa e tehut lindor të hartës kalon mu në lindje të fshatrave kosovare të Suhadollit të Banjës, Padinës dhe Uglarit, afër Zubin-Potokut. Ç’është e vërteta, një pjesë e vogël e këtij tehu lindor të Kosovës nuk paraqitet deri në fund në hartën e Shtabit Qendror të Armatës Otomane. Por ky kënd është i balancuar në kombinim me përdorimin e një harte të provinencës tjetër, nëse konsultohet harta ushtarake austro-hungareze për këtë hapësirë, që është përpiluar më 1898, dhe e printuar më 1910. Harta në fjalë është e përmasave 1:200,000, që është digjitalizuar në Bibliotekën universitare Eötvös Lóránd të Budapestit (shih: foto 2). Seksioni tjetër i kësaj harte nga pjesa e Novi-Pazarit tregon vazhdimin e kufirit Kosovë-Serbi që shkon në perëndim të fshatit Zërnosek. Kufiri duket që vazhdon vijën ekzistuese deri në Jarinjë, mu në veri të Leshakut. Nga Jarinja vija kufitare vazhdon tutje në veri, nëpër shtratin e lumit Ibër, ku Sanxhaku i Novi-Pazarit mbetet në të djathtë të këtij lumi dhe Mbretëria Serbe në lindje të Ibrit. Lumi Ibër ishte kufi në veri deri në derdhjen e lumit Rashka në Ibër, më në jug të Rashkës, që ishte qyteti i parë i Serbisë në Ibër. Nga kjo pikë kufiri shkonte nga rrjedha e epërme e lumit të Rashkës në jugperëndim, deri te fshatrat në Milatkovcë, në bregun të majtë të lumit Rashka, që ishte pjesë e Serbisë, dhe në Panojovicë, në pjesën e djathtë të lumit Rashka, që ishte pjesë otomane e territorit, në distriktin e Novi-Pazarit. Nga kjo pikë kufiri otomano-serb e lë lumin e Rashkës dhe vazhdonte në drejtimin nga veriperëndimi, në vijën që përcillte vargmalet me kuotën 880 m lartësi mbidetare, afër luginës së Tushimlës në Sanxhak. Në fakt, Sanxhaku i Novi-Pazarit ka qenë pjesë e Vilajetit të Kosovës deri në shpërbërje të Perandorisë Otomane më 1912. Qyteti i Mitrovicës mu në këtë kohë arriti një rëndësi kulmore pikërisht duke qenë stacioni i fundit kyç i hekurudhës së re strategjike që lidhej me Selanikun, në vitin 1873-78, por që administrohej nga Novi-Pazari në atë kohë. Sanxhaku i Novi-Pazarit, edhe pse nominalisht perandori osmane, praktikisht ishte nën mbikëqyrjen austro-hungareze deri më 1908.

Pas fundit të luftës ballkanike më 1912, provinca otomane ishte e ndarë në mes të Mbretërisë së Serbisë, që kishte marrë pjesën e lindjes dhe jugun e Kosovës, dhe Mbretërisë së Malit të Zi, që kishte okupuar pjesën perëndimore të Kosovës. Gjatë Luftës së Parë Botërore armata austro-hungareze i kishte dëbuar ushtritë serbe e malazeze, por fundi i luftës solli prapë sundimin serb pas nëntorit 1918, njëherë në formën e Mbretërisë serbo-kroate-sllovene dhe pastaj Mbretërisë Jugosllave, që inkorporoi Kosovën në territoret e saj. Kështu, kufiri i dikurshëm kosovaro-serb ishte tash kufi i brendshëm administrativ, por prapë i pandryshuar. Më 1929 mbreti Aleksandër suspendoi Parlamentin dhe Kushtetutën dhe filloi një centralizëm administrativo-territorial, me qëllim të shpërbërjes së njësive administrative të entiteteve historike-gjeografike. Njësia e imponuar territorialo-administrative u imponua banovina. Kështu, e tërë Maqedonia dhe pjesa e Vranjës dhe rajonet e Kosovës rreth Prishtinës, Gjilanit e deri te Prizrenit u bënë banovinë e Vardarit me seli në Shkup. Një pjesë tjetër e vogël e Kosovës rreth Podujevës e Vushtrrisë u bë pjesë e banovinës së Moravës me qendër në Nish. Pjesa tjetër e Kosovës, perëndimi – Peja, Gjakova, Rahoveci dhe veriu - Istogu, Skenderaj, Mitrovica, Trepça, Leposaviqi, së bashku me një pjesë të Dalmacisë dhe Malit Zi u bënë banovinë e Zetës.

Në fakt, ky rirregullim radikal i kufijve të brendshëm ishte një eksperiment afatshkurtër dhe nuk zgjati më shumë se një dekadë, kur me fillimin e Luftës së Dytë Botërore territori në fjalë u vendos nën okupimin gjerman, italian e bullgar.

Pas Luftës së Dytë Botërore pushteti komunist me Titon rivendosi njësitë historike administrative-gjeografike Bosnjë- Hercegovinën e Kosovën, duke respektuar kufijtë e vjetër historikë. Sikurse edhe kufiri i Kosovës, po ashtu edhe ai i Bosnjës njihet ndër kufijtë më të vjetër historikë dhe si të tillë u rikthyen dhe u respektuan si kufij administrativë nga Jugosllavia e dytë. Në këtë aspekt, kufiri Kosovë-Serbi pas vitit 1945 ishte kryesisht i njëjtë si ai i Kosovës me Serbinë i kohës otomane, që shkonte deri në Jarinjë, sikurse 130 vjet më parë.

Në fakt, ky kufi lindor kosovar ishte me precedent historik nga më të vjetrit në rajon dhe si i tillë u respektua, por sfidë për kufi të ri ishte kufiri kosovaro-maqedonas, që nuk kishte precedent historik, në fakt i takonte po të njëjtit Vilajet të Kosovës që qendrën e pati në Shkup, pastaj në Prishtinë. Në këtë problematikë bënte pjesë edhe Presheva, e cila si luginë në jug të Vranjës kishte qenë pjesë e po të njëjtit kufi otoman të para 130 vjetësh. Kjo pjesë kufitare e Kosovës nga lugina e Preshevës dhe nga Maqedonia ishte kufi administrativ që u bë kufi ndërkombëtar më 1992, dhe që kishte përcjellë kufirin natyror të vargmalit të Sharrit.

Kufiri i vendosur me Luginën e Preshevës, si kufi kosovaro-serb duket se ndoqi një logjikë të aneksimit të kësaj pjese për arsye strategjike, pasi që Lugina ishte vendkalimi natyror i ndërlidhjes së korridorit që lidhte Serbinë me basenin e Egjeut, me Maqedoninë. Në këtë aspekt kufiri i dikurshëm otomano-serb nga më në jug të Vranjës deri në Jarinjë, i vendosur në Konferencë dhe me marrëveshje ndërkombëtare para 130 vjetësh, kishte relevancë ndërkombëtare që është respektuar me shkallë legjitimiteti dhe permanencë në masë të madhe si kufi kosovaro-serb, i pranuar madje edhe në kohën e Jugosllavisë së Titos. Ky kufi 130 vjet i vjetër ishte po ashtu kufi i Vilajetit të Kosovës, që ishte entitet i pranuar administrativ otoman.

Nga kjo mund të shihet se nga periudha 1878-1912, kufiri me relevancë historike në mes të Serbisë dhe Perandorisë Otomane ka përcjellë vijën nga jugu i Vranjës në Jarinjë, ndërsa kufiri tjetër pas 1945, kufiri në mes të Kosovës dhe Luginës së Preshevës si Serbi ka qenë i karakterit të brendshëm administrativ dhe nuk ka shërbyer për kontroll të qarkullimit të njerëzve dhe mallrave, deri në shpartallimin e RSFJ-së dhe pavarësimit të Kosovës.

Kufiri i Kosovës, sipas Kushtetutës së fundit jugosllave të vitit 1974, nuk është as rastësi e as invencion komunist, siç ka pretenduar nganjëherë një pjesë e historisë nacionaliste serbe. Ai është ndërtuar mbi precedentët historikë të kohës dhe të verifikuar nga marrëveshjet ndërkombëtare. Ky kufi i demarkacionit serbo-otoman, njëkohësisht kufi i Vilajetit të Kosovës, është shtrirë nga Lugina e Preshevës në jug të Vranjës, deri tek pika e sotshme kufitare - Jarinjë, duke ruajtur relevancën e legjitimitetit për kufirin e ardhshëm Kosovë-Serbi. Si i tillë, ky kufi është më i vjetër sesa kufijtë e natyrës administrative në mes të Kosovës dhe Serbisë, te Dheu i Bardhë nga Lugina e Preshevës, që qartazi u inkorporua në Serbi për shkak të relevancës komunikative të korridorit gjeografik që përmes basenit të Vardarit mundëson lidhjen Panoni-Egje, dhe për të thyer kompaktësinë etnike shqiptare në këtë hapësirë gjeografike. Por ndryshimet e supozuara të mëvonshme pas vitit 1945, nuk janë të dokumentueshme me dokumente përkatëse legale, politike e historike.

Realisht, që nga krijimi i shtetit të parë serb ndërkombëtarisht të njohur që u përkufizua me Kosovën, kufiri në mes të Kosovës e Serbisë në konstelacione të ndryshme kohore e politike ka histori relativisht të gjatë për kushte ballkanike. Ai është vendosur për 134 vjet, nga të cilat ka shërbyer si kufi me kontroll për qarkullimin e njerëzve dhe mallrave për nja 47 vjet, ndërkohë që për 33 vjet kufiri ka qenë jofunksional dhe për vetëm 10 nga to plotësisht i ndryshuar, ndërsa për 66 vjet të tjerë ky ka qenë kufiri administrativ i njohur nga dyja palët dhe nga akti më i lartë ligjor, Kushtetuta e përbashkët jugosllave.

Me fjalë të tjera, nga 134 vjetët e vendosjes së këtij kufiri, ai për 113 vjet ka shërbyer si i tillë, herë si kufi shtetëror herë si administrativ, i njohur dhe i pakontestuar nga palët.

Prandaj, kontestimi dhe mosfunksionimi i sotshëm i kufijve duket aq më joreal.

Në fakt, politika hegjemoniste beogradase që nga Naçërtanja e tutje deri në Memorandumin e Akademisë së Shkencave ka synuar që përmes kontestimit të kufijve të bëjë zhbërjen e entiteteve që nga Bosnja e deri në Kosovë, që pjesërisht e ka arritur me krijimin e Republikës Serbe, të kufijve brenda kufijve. Kontestimi i kufijve të 1974-s ka qenë dhe është pjesë e kësaj logjike.

Fotolegjenda: Harta e ushtrisë së Perandorisë Osmane, nga viti 1901-1902

Fotolegjenda2: Vinjeta

Kufiri i Kosovës, sipas Kushtetutës së fundit jugosllave të vitit 1974, nuk është as rastësi e as invencion komunist, siç ka pretenduar nganjëherë një pjesë e historisë nacionaliste serbe. Ai është ndërtuar mbi precedentët historikë të kohës dhe të verifikuar nga marrëveshjet ndërkombëtare

Dosja e pare e CIA-s per Kosoven te dhena qe nuk i dinim

Në faqen zyrtare të CIA-s theksohet se serbët erdhën rreth shekullit të shtatë në gadishullin e Ballkanit. Por deri në shekullin e 13-të, serbët ende nuk ishin grumbulluar rreth një mbretërie të fortë. Beteja e Fushë-Kosovës u solli humbjen serbëve, por aty nis dhe bashkimi i tyre nën një mbretëri. Shkëputja e Kosovës nga serbët dhe vendosja e strukturave shtetërore serbe, sipas të dhënave të CIA-s, është bërë në shekullin e 19-të, pas Luftës së Parë Ballkanike dhe pas Luftës së Parë Botërore. Në këtë shekull, sipas faqes zyrtare të CIA-s, shqiptarët e Kosovës u zëvendësuan me serbët dhe këta të fundit u bënë dominues në të gjithë territorin. Ndërkohë që gjatë Luftës së Parë Ballkanike në 1913-n, sipas raportit, serbët kërkuan shtrirjen e mbretërisë së tyre në gjithë krahinën që më parë cilësohej si pjesë e Perandorinë Osmane, duke përfshirë dhe Shqipërinë e sotme. Ndërsa pas vitit 1945, serbët e përfshinë Kosovën në Federatën Jugosllave, duke i njohur disa të drejta që ishin afër autonomisë. "Për katër dekada shqiptarët e Kosovës kërkuan një autonomi të zgjeruar nga Jugosllavia, deri sa më 1980, pas përbuzjeve të kërkesave të tyre, bënë thirrje për një pavarësi të plotë nga Jugosllavia", thuhet në faqen zyrtare të Shërbimit Sekret Amerikan.

Lufta
Në ato pak radhë për historinë e Kosovës përshkruhet dhe nisja e luftës për pavarësi, krijimi i UÇK-së, lëvizja e pacifiste e Ibrahim Rugovës dhe sulmi i Sllobodan Milosheviçit mbi Kosovën. Sipas CIA-s, nacionalizmi serb sulmoi Kosovën pas ankimit që serbët bënë te Milosheviçi për keqtrajtimin që u bëhej nga kosovarët. Lideri që mori përsipër që të mos e lejonte shkëputjen e Kosovës, duke e marrë masa represive në arsyen se serbët e etnikë po dhunoheshin. Sipas raportit të CIA-s, në 1989-n Milosheviç ndryshoi kornizën kushtetuese për Kosovën dhe autorizoi ndërtimin e planeve për mposhtjen e rezistencës kosovare. Më 1998, pasi komuniteti ndërkombëtar nuk arriti ta bindë Milosheviçin t'u jepte fund masakrave dhe dhunës ndaj shqiptarëve të Kosovës, ndërhyri me anë të armëve deri në mundjen e Serbisë dhe largimin e ushtrisë nga Kosova.

Shpjegimi i flamurit
Flamuri i shtetit më të ri në botë ishte një ide e ndërkombëtarëve. Ja si shpjegohen simbolet e tij në saitin zyrtar të CIA-s. Fusha blu e gjithë flamurit, në mes harta gjeografike e Kosovës me ngjyrë të verdhë dhe pesë yje që tregojnë të gjashtë grupet më të mëdha etnike që jetojnë në Kosovë, shqiptarët, serbët, boshnjakët, goranët, romët, turqit.

Serbët
Shërbimi Inteligjent Amerikan konfirmon tezën e Akademisë Shqiptare të Shkencave. Serbët erdhën në territoret e Kosovës në shekullin e shtatë pas lindjes së Krishtit. Bashkim i serbëve dhe fillimi i dominimit të tyre në rajon nis me betejën e Fushë-Kosovës, më 1389, ku serbët u grumbulluan në një mbretëri të vetme dhe filluan të synonin më shumë vende në rajon.

Pushtimi
Shekulli i 19-të solli dhe dominimin e serbëve ndaj kosovarëve. Sipas të dhënave të CIA-s në këtë shekull, serbët arritën të imponoheshin mbi shqiptarët e Kosovës, duke shfrytëzuar mungesën e një shteti dhe luftërat që u zhvilluan në Ballkan dhe Lufta e Parë Botërore, ku kërkuan që të shtriheshin deri në kufijtë e Epirit.

Jugosllavia
Në raportin e parë zyrtar të Shërbimit Inteligjent Amerikan, theksohet se pas Luftës së Dytë Botërore, Kosova u njoh si provincë autonome e Jugosllavisë, nën juridiksionin e Serbisë brenda federatës, por me të drejta të kufizuara. Më pas korniza kushtetuese e Kosovës ndryshoi, duke ua pakësuar të drejtat në raporte me shtetet e tjera të federatës.

Zgjimi
Sipas raportit të CIA-s, për katër dekada pas Luftës së Dytë Botërore, kosovarët u përpoqën të merrnin autonominë nga Federata Jugosllave. Ndërkohë që kërkesat për Pavarësi, sipas CIA-s, bëhen zyrtare në vitet 1980. Ndërkohë që serbët nuk ishin dakord me një shkëputje të Kosovës dhe nacionalistët u përpoqën ta kthenin Kosovën në qendër të qytetërimit sllav.

Lufta
Sipas raportit të CIA-s, në 1990-n shqiptarët e Kosovës të lodhur nga pasivitetit i politikës së Ibrahim Rugovës nisën rezistencën, për të shpërthyer në një konflikt të armatosur në vitin 1995. Në këtë vit del për herë të parë në skenë dhe Ushtria për Çlirimin Kosovës, e cila ishte një përgjigje ndaj represionit që po ushtronin nacionalistët serbë në gjithë rajonin e Kosovës.

NATO
Ndërhyrja e NATO-s në Kosovë, sipas raportit të CIA-s, u bë kur faktori ndërkombëtar u lodh me politikën e paqes ndaj Milosheviçit. Pas Marrëveshjes së Rambujesë, serbët refuzuan të njihnin të drejtat e shqiptarëve. Më pas, për tre muaj NATO bombardoi ushtrinë serbe, duke e detyruar të tërhiqet nga Kosova dhe u vendos administrimi i saj nga Kombet e Bashkuara.

Pavarësia
Më 17 shkurt 2008, Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia. Sipas raportit të CIA-s, gjatë viteve 1999-2008 administrata e Kosovës nën drejtimin dhe kornizat ligjore të Kombeve të Bashkuara tregoi se respektonte të drejtat e njeriut dhe minoritetet që jetojnë në atë territor. Ndërkohë që aktualisht korniza e saj ligjore është sipas standardeve ndërkombëtare.

Republikë
Sistemi i qeverisjes së Kosovës është ai i demokracisë parlamentare. Parlamenti ka 120 vende dhe ato janë të ndarë në bazë të minoriteve që ka Kosova. 100 vende në Parlament janë për shqiptarët, 10 vende janë nga minoriteti serb dhe 10 vende për minoritetet e tjera. Në këtë mënyrë Kosova respekton të drejtat e minoritetit sipas kritereve ndërkombëtare.

Republika e Kosovës nën "sytë" e CIA-s

Në faqen zyrtare të internetit të shërbimit sekret më të fuqishëm në botë janë shtuar dhe të dhënat për shtetin më të ri. Qendra e CIA-s ka hedhur së fundi gjithë informacionin që disponon për shtetin e Kosovës. Një informacion që jo vetëm njeh shtetin e dytë të shqiptarëve në Ballkan, por shërben dhe si pikë referimi për të gjitha agjencitë ndërkombëtare. Të gjitha të dhënat janë klasifikuar sipas informacioneve më të sakta, duke nisur nga historia e vendit, të dhënat gjeografike, popullsia, etnitë që banojnë, ekonomia, burimet natyrore, besimet fetare, përdorimi i gjuhëve zyrtare e deri te niveli i arsimit dhe kushtet sociale të Kosovës.

Popullsia
Tashmë jo vetëm ne, por edhe CIA thekson se popullsia e Kosovës është autoktone shqiptare. Sipas të dhënave të kësaj agjencie, 88 për qind e popullsisë së Kosovës janë shqiptarë dhe vetëm 7 për qind janë serbë. Ndërsa pakicat e tjera përbëjnë vetëm 5 për qind. Emri zyrtar i njësisë administrative të Kosovës pothuajse gjatë gjithë periudhës së Titos ka qenë "Kosova dhe Metohia", shpesh e shkurtuar në një fjalë të vetme si "Kosmet". Ndërsa tani Kosova në arenën ndërkombëtare njihet me emrin Republic of Kosovo, kurse në gjuhën shqipe Republika e Kosovës ose shkurt Kosova. Sipas CIA-s, 2 126 708 banorë është numri i popullsisë së Republikës së Kosovës. Kurse prodhimi i brendshëm bruto (GDB) është 4 miliardë dollarë. Por, sipas CIA-s, rreth 43 për qind e popullsisë së Kosovës është e papunë dhe 37 % e kosovarëve janë të varfër.

Pozita e Kosovës
Vija kufitare me Shqipërinë, në tërësinë e saj ndan shqiptarët me shqiptarët. E gjithë vija kufitare e Kosovës është 700.7 km. Vendet kufitare janë: Shqipëria 111.8 km, Maqedonia 158.7 km, Mali i Zi 78.6 km dhe Serbia 351.6 km. Ndonëse e rrethuar nga male deri 2000 m lartësi, Kosova ka dalje rrugore për në gjithë Ballkanin. Kosova ka 1,925 km rrugë automobilistike dhe ka 430 km hekurudha.

Gjeografia
Gjeografia dhe gjeologjia na japin arsye thelbësore për të kuptuar rëndësinë historike dhe vazhdimësinë e Kosovës veçanërisht për gjysmën lindore të saj. Ajo përmban përqendrim të madh të mineraleve sa e gjithë Evropa Jug-Lindore. CIA vlerëson se pasuritë më të mëdha natyrore të Kosovës janë nikeli, plumbi, zinku, magnezi, kromi dhe shumë minerale të tjera.

Burimet
Kosova përcaktohet si një shtet me burime natyrore mjaft të pasura. Burimet kryesore janë: Nikeli, plumbi, zinku, magnezi, kromi, etj. Prej vitit '90 burimet nuk janë shfrytëzuar

Grupet etnike
Kosova ka një popullsi autoktone shqiptare dhe shumicën e të cilës e përbëjnë po shqiptarët. Pasi 88 % e popullsisë është shqiptare, vetëm 7% serbe dhe pakicat e tjera janë 5 %

Gjuhët
Kosova ka dy gjuhë zyrtare, të cilat janë gjuha shqipe dhe ajo serbe. Gjuhët e tjera jozyrtare janë boshnjake, turqishtja dhe ajo rome

Haradinaj: Kjo është harta e kufirit me Malin e Zi e vitit 1974

Kreu i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës ka theksuar se çështja e demarkacionit të kufirit me Malin e Zi është serioze, temë mbarë-shtetërore dhe duhet të trajtohet profesionalisht dhe në bazë të fakteve.

Ai përmes një postimi në Facebook ka bërë të ditur se sot , në kuadër të konsultimeve të vazhdueshme në këtë temë shtëtërore, prita një ekip profesorësh me eksperiencë shumë-dekadëshe në këtë fushë studimi.

“Kosova ka të drejtë plotësisht në argumentet shkencore për vijën kufitare të vitit 1974. Kjo është harta zyrtare ushtarake e vitit 1963 që ka bërë demarkacionin e kufirit me Malin e Zi (me“Kjo është situata reale e kufirit midis Kosovës dhe Malit të Zi. Për këtë temë, që është e rëndësisë nacionale, do të diskutojmë këtë të mërkure me disa nga ekspertet më të njohur të fushës, njohës të rrethanave në terren, anëtar të komisionit të demarkacionit dhe deputet të Kuvendit të Kosovës.” shkruan Haradinaj në Facebook.s Republikave të atëhershme të ish-Jugosllavisë), në bazë të së cilës është bërë vija kufitare e vitit 1974.”

Kosova dhe Bullgaria në hartat historike dhe etnografike të Evropës

Disa ditë para 8-vjetorit të pavarësisë së Kosovës në Sofje u hap ekspozita “Kosova dhe Bullgaria në hartat e Evropës”. Aktiviteti është frytë e bashkëpunimit të shkëlqyeshëm mes Agjencisë Shtetërore të Arkivave të Kosovës dhe Agjencisë së Arkivave Shtetërore të Bullgarisë. Për këtë shkak ky bashkëpunim u zgjat me akoma tri vjet përmes nënshkrimit të marrëveshjes së bashkëpunimit gjatë ceremonisë zyrtare për çeljen e ekspozitës.

Nënshkrimi i memorandumit të bashkëpunimit nga kryetarët e agjencive arkivore të Bullgarisë dhe të Kosovës Mihail Gruev dhe Ramë Manaj

“Përmes kësaj ekspozite duam të tregojmë një pjesë të vogël të eksponateve tona më të vlefshme. Kemi treguar kopje të hartave nga shekujt XIV dhe XV – theksoi Kryetari i Agjencisë Shtetërore “Arkiva” z. Mihail Gruev.

– Në këtë mënyrë duam të drejtojmë vëmendjen te pasuritë të cilat ruhen në arkivat e dy vendeve. Kjo na jep dituri për të kaluarën, si edhe për etnografinë dhe kulturën e dy popujve – bullgarë dhe shqiptarë.”

 Vizituesit mund të njihen me historinë e Ballkanit edhe përmes syrit të udhëtarëve gjermanë dhe francezë të cilët e kanë zbuluar gadishullin gjatë shekullit të XIX-të.

Më shumë rreth ekspozitës dhe projekteve të përbashkëta mes institucioneve arkivore të Ballkanit mësojmë nga Kryeshefi Ekzekutiv i Agjencisë Shtetërore të Arkivave të Kosovës z. Ramë Manaj.

                                                 Harta më e vjetër është nga viti 1375.

Raporti malazez, për caktimin e kufirit me Kosovën (Dokumente/Harta)

Telegrafi ka siguruar raportin e plotë Ministrisë së Brendshme të Malit të Zi, përkitazi me procesin e negociatave për përcaktimin e vijës kufitare me Kosovën.

Raporti kryesor ka 39 faqe (plus dz tjera, në një prej të cilëve eliminohet qasja sekrete te këto dokumente) thuhet se demarkacioni me Kosovën ka rëndësi për Malin e Zi, ndërsa përshkruhen edhe aktivitetet kryesore të cilat shoqërohen me harta.

Aty përmenden emrat e delegacioneve, të Kosovës dhe të Malit të Zi, ndërsa si vëzhgues nga Komuna e Pejës është edhe Ali Lajçi (25-26 mars 2013). Në një rast të tillë thuhet se 34 shtetas të Kosovës kanë prona në Malin e Zi dhe se delegacioni i këtij shteti propozon caktimin e kufirit sipas dokumentet e kadastrave. Kosova prezanton dy versione të drejtimit që dallonin nga ai i Malit të Zi. Por, ceket që të merren parasysh kufijtë e Malit të Zi me rastin e shpalljes së pavarësisë, me të cilët kufij ky shtet njihet.

Në takimin e 29 prillit 2013, pala kosovare pranon qëndrimin që kufijtë e dikurshëm kadastral mes Kosovës dhe Malit të Zi janë shtetëror dhe që të vazhdohet në këtë aspekt. Në takim i pranishëm ishte edhe Ali Lajçi.

Më 28-29 maj 2013 caktohet vija prej 18.5 kilometra në trekëndëshin Kosovë-Shqipëri-Mali i Zi. Po ashtu, merren vesh që të vazhdohet me vizatimin e linjës në hartën topografike 1:25000 në bazë të dokumenteve kadastrale.

Në takimin e 25 qershorit caktohen 15 kilometra në trekëndëshin Kosovë-Serbi-Mali i Zi. Aty pala malazeze propozon që vija të shtyhet në pjesën e rrugës Pejë-Çakorr me 0.751 kilometra. Këtu, Ali Lajçi prezanton hartën pedologjike 1:50000 të bërë në Beograd më 1974, të cilën e refuzon pala malazeze.

Më 9-10 shtator 2013, pala e Malit të Zi jep propozimin, ndërsa në kohë prej 15 ditësh të njëjtën duhet ta japë Kosova, sipas dokumenteve të kadastrave. Aty miratohet vendimi që kufiri të zgjerohet në Çakorr.

Më 14-15 tetor 2013 palët merren vesh për marrëveshje trilaterale për kufirin Kosovë-Shqipëri-Mali i Zi.

Më 12 nëntor 2013 parafohet marrëveshja për kufirin.

Më 6-7 dhjetor 2013 pala e Kosovës sjell vërejtjet për rajonin Ilazoviq me 76-89 hektarë, në gjatësi prej tri kilometrave, si dhe në Kullë dhe Savina Voda në gjatësi prej pesë kilometrave duke thënë se janë pjesë e Kosovës. Mali i Zi thotë se i ka dorëzuar dokumentet dhe pyet se si erdhi në këtë konkludim pala e Kosovës për Ilazoviqin dhe “ndryshim kufiri”, siç e kanë quajtur ata. Por, kolegët nga Kosova kanë thënë se po analizojnë dokumentet. Mali i Zi po ashtu tha se do të japë dokumentet për rajonin Kullë-Savina Voda.

Më 14-15 janar 2014 parafohet marrëveshja në gjuhën angleze ku merren vesh për 93 për qind të vijës kufitare. Mali i Zi ofron harta të vitit 1932, 1952 dhe 1972 që thotë se përkojnë me kadastrat e këtij shteti.

Më 14 shkurt, pala kosovare thotë se ende po analizon disa dokumente, transmeton Telegrafi.

Më 14 prill 2014, flitet për takimin trilateral të Tiranës dhe se i njëjti do të mbahet në Podgoricë. Pala e Kosovës thotë se ende po analizon dokumentet, ndërsa pala malazeze kërkon sqarime për rajonin Ilazoviq dhe Kullë-Savina Voda që thonë se nuk ka ndryshuar që nga 1929.

Më 16 maj 2014, pala kosovare prapë thotë se po analizon dokumentet dhe se do të flasë me ekspertët për këtë çështje.

Më 21 nëntor 2014 palët punojnë në vizatimin e vijës në hartat topografike.

Më 27 shkurt 2015 caktohet kufiri Kosovë-Shqipëri-Mali i Zi. Të dy palët pajtohen për tekstin final në shqip, anglisht dhe gjuhën malazeze, ndërsa paralajmërohet se do të nënshkruhen të gjitha dokumentet në takimin e radhës.

Në këto dokumente është edhe marrëveshja, ku thuhet se kufiri shtetëror mes dy palëve do të shënjohet në afat prej dy viteve nga nënshkrimi dhe se ndryshimi i marrëveshjes mund të bëhet vetëm me pajtimin e të dy palëve.

Po ashtu, në kuadër të këtyre dokumenteve është përshkrimi me fjalë i vijës kufitare, marrëveshja në tri gjuhë dhe dukja e simboleve kufitare.

Ndërsa, me një vendim të ministrit të Brendshëm malazez, Rashko Konjeviq, më 3 shtator 2015, pasi nënshkruhet marrëveshja në Vjenë nga ish-ministri i Jashtëm, Hashim Thaçi, dhe ai i brendshëm i Kosovës, Skender Hyseni, nga dokumentet malazeze hiqet mbishkrimi sekret për këto çështje. /Telegrafi/