Pellasget nje ralitet... dhe jo me, nje mit !
Nga Kol Marku
Pellasgët nuk mund te konsiderohen më, vetem nje popull mitik apo " xhenerik" (siç ështe bere zakon qe ti quajnë arkiologet dhe studjuesit zyrtare). Ato kan lënë deshmi arkiologjike, gjuhesore toponimistike, etnonimistike e hidronimistike, ne te gjith Europen, brigjet Mesdhetare dhe me gjere. Per këte popull flasin, historianët dhe studjuesit e lashtë, por dhe shumë studjues skrupoloz te kohëve moderne.
Eshte koha që të dalë në drite e verteta historike e fshehur për dhjetra shekuj, në errsiren e mashtrimit dhe të padijës, për qellime të mbrapshta nacionaliste.
Ka deshmi gjuhësore por dhe arkilogjike që vertetojne teknika të ngjashme të ndertimit të mureve jo vetem në veriun e Afrikes, por ka shumë gjasa që të ketë perfunduar deri në Ameriken jugore dhe qendrore.
Tashmë është thyer akulli i heshtjes për kete popull qe deri me tani ështe quajtur, si legjendar, mitik, misterik, dhe i panjohur, për te cilin historjanët, gjeografët dhe studjuesit e lashtë kishin kohë që, e kishin deklaruar dhe pranuar pa mendyshje, por që për studjuesit modernë përbënte dhe për nje pjese vazhdon akoma të përbëjë një tabu.
Në vazhden e kesaj ideje;- për të hedhur drite mbi këtë popull të stërlashte i cili popullonte të gjithë Europen, dhe që kolonizoj jo vetem brigjet e mesdheut dhe ishujt e tij, por u përhap deri ne Azinë e Vogel, në Lindjen e Mesme dhe mund te ketë arritur deri ne atë të largmën- nga nje grup studjuesish te Albanologjisë alternative, u sollen, prova mitologjike, gjuhesore, arkiologjike dhe letrare, ne nje konference shkencore, te zhvilluar qellimisht, per nje teme shume te perfolur, por pak të trajtuar.
Por ajo që eshte interesante ështe fakti, se vetem Shqiptarët sot munden qe të ruajne të mbijetuar elementet, gjuhësore të pastra , ndersa tek popuj dhe kulturat e tjera, ato nuk munden te mbijetonin, por qe ne disa raste kane mbetur rrenje qe me pa te drejte trajtohen si para (indo-europiane) apo I-E, por qe e gjejnë shpjegimin vetem tek gjuha shqipe e sotme dhe në asnjë menyrë keto nuk marrin kuptim, as në gjuhen greke (koine), po ashtu në ato neolatine që flitën në Europe.
Pra ne shqiptaret ruajmë një thesar te ç’muar dhe kemi në dorë çelsin për të hapur kasaforten ku fshihen të gjitha misteret e civilizimit dhe mrekullisë pellasge. Populli, i cili na la te pashlyera, mitet, gjuhen, alfabetin, kulturen ndertimore te pa pare dhe te pamundur qe te perseritet ne te gjitha kohrat, per nga mrekullia, arti, dhe teknikat e ndertimit.
Konfernca e II-te shkencore pellasgjike !
Ne vazhdën e cikleve studimore për njohjen e pellasgëve, te ralizuar nga konferenca shkencore "Qendra e studimeve Pellasgjike prane Universitetit Vitrina", Me sakte në ambjentet e Muzeut Historik Kombëtar në Tiranë, u mbajt Simpoziumi i II Ndërkombëtar me temen: “Pellazgët, Gjuha dhe Pasardhësit e tyre” i organizuar nga Qendra e Studimeve Pellazgjike dhe Sh.L.P “Vitrina”. Simpoziumin e hapi dhe drejtoj Kryetari i Shoqatёs “Qendra e Studimeve Pellazgjike”, Prof. Dr. Luftulla Peza.
Ne kete konference te drejtuar me s
hume kompetence dhe dashuri nga drejtuesi i saje Prof. Dr. Luftulla Peza ku pjese e ketij organizimi ishte dhe studjuesja e apasjonuar e Albanologjise alternative ( çeshtjes pellasgjike ) zonja Liljana Peza, qe të dy titullare dhe themelues te kësaj shoqate studimore shkencore.
hume kompetence dhe dashuri nga drejtuesi i saje Prof. Dr. Luftulla Peza ku pjese e ketij organizimi ishte dhe studjuesja e apasjonuar e Albanologjise alternative ( çeshtjes pellasgjike ) zonja Liljana Peza, qe të dy titullare dhe themelues te kësaj shoqate studimore shkencore.
Fotografia,Nr-1 Kryetari i Shoqatёs “Qendra e Studimeve Pellazgjike”, Prof.Dr.Luftulla Peza dhe zonja Liljana Peza.Ndersa fotografia Nr-2 Drejtuesit e konferences dhe Prof.Dr.Neritan Ceka duke pershendetur te pranishmit ne salle.
Pas hapjese se konferences shkencore nga Prof. Dr.Luftulla Peza, fjalen e mori dhe Prof.Dr.Neritan Ceka, i cili ndonse i permendi pellasget si nje popull para historik, por ai u perqendrua me teper nga perjudha e hekurit e me pas dhe foli ne menyre me te zgjeruar rreth te dhenave arkilogjike, te ilireve, te dhena te cilat tashme jane pranuara nga arkilogjia zyrtare. Gjithashtu ne kete simpozium nje trajtim me te gjere, problemi pellasg pati nga nje numur i konsiderushem studjuesish.
Ne kete sim.jpg)
pozium moren pjese shume figura te rendeshme te njohes se historise se lashte te popullit Shqiptarë, sidomos te problemit te etnogjenezes se lashte te shqiptareve, pikerishte ate te lidhjes se tyre me pellasget, si te paret me te hershem jo vetem te shqiptareve, por te gjithe popujve te lashte te Europes.
pozium moren pjese shume figura te rendeshme te njohes se historise se lashte te popullit Shqiptarë, sidomos te problemit te etnogjenezes se lashte te shqiptareve, pikerishte ate te lidhjes se tyre me pellasget, si te paret me te hershem jo vetem te shqiptareve, por te gjithe popujve te lashte te Europes.
Simpoziumi i zhvilloj punimet shkencore të me studiues shqiptarë që punojnë brenda dhe jashtë vendit. Mbi studimet pellazgjike në lidhje me fakte gjuhësore dhe gjurmë arkeologjike referuan: Prof.Dr.Luftulla Peza dhe zonja Liliana Peza, Prof. Dr.Leonard Prifti, Prof.Dr.Rexhep Doçi, Prof.Dr.Idriz Haxhiu, Anastas Shuke, Fatbardha Demi, Brahim Avdyli ( Poet dhe autor i disa librave, poetik ) Eva Brinja ( autore e librit Antikiteti), Kol Marku dhe shume te tjere. Gjithashtu moren pjese ne simpozum dhe studjuesi Skender Hushi ( autori i librit Thoti na zbulon Atlantiden" ) dhe shume te tjere. ( Fotoografia Nr-3,4).
Fotografia Nr-4 ( Prof. Dr. Luftulla Peza, Kol Marku, e zonja Liljana Peza )
..................
Ne vazhdim te ketij artikulli po publikoj temen qe kam referuar ne simpoziumin shkencore per pellasget, pjesen e pare dhe te dyte.
Pellasget ne Itali !
Pjesa e pare " Burimet antike per pellasget "
Kumtese nga Kol Marku
Historianët antikë ishin te nje mendimi se Greqia në origjinë ishte banuar nga Pallezgët. Ata e lidhin këtë emër të këtij populli për të cilin flitej në antikitet me elementin e vjetërsisë e këtij populli, që në kohët e hershme ka mbetur në ku-jtesën e përbashkët.
Rezultatet e gërmimeve arkologjike në Çatal Huyuk, në zemrën e Turqise aktuale, të bëra nga James Mellaart në 1955 dhe ndjekur nga Fritz Schachermeyr në 1979, tentojnë që të demostrojnë që pellazgët emigruan nga Azia e Vogël në brigjet e Egjeut në mijëvjeçarin e IV- pr.Kr.
Sipas dëshmive letrare në fillim të mijëvjeçarit të II- pr.Kr, gjatë kohës së bronxit ato ishin popullsia më e madhe në rajonet e Egjeut. Për ato flasin poemat Homerike, Hesiodi (Esiodio ), Euripidi ( Euripide), Apollodori ( Apollodoro), Pindari ( Pindaro), Efori (Eforo ), veprat historike të Herodotit (Erodoto) dhe Tuq/kiditit (Tuqidide ) dhe ato më të mëvonëshme të Diodorit / (Diodoro Siculo), Strabonit ( Strabone) dhe Pauzianes ( Pausania) . Citimet janë të shumta dhe e bëjnë të vështirë që të dyshohet për prezencën e Pallazgëve në brigjet e Egjeut.
Por ne lidhje me to, mendoj se ekziston dhe një teori për autoktonitetin e tyre në Egje dhe Ballkan, këtë e vërteton kultura e Vinçes. Dhe medoj se kjo duhet të jetë me e besueshmja.
Një teori mendoj e gabuar !
Teoria e origjnës Afrikane të Pellazgëve nuk është e re, por në vitet e fundit gjen një përqasje të re që pellasgët dhe Etruskët, bëjnë pjesë në të njëjtin grup etnik. Kjo teori është mbështetur tashmë 1901 dal sociologu pozitivist Giuseppe Sergi.
Studjues të ndryshëm mendojnë mbi bazën e elementëve gjuhësore së të dy popujt Pellasget dhe Etrusket rrjedhin nga Berberët. Në mbështetje të kësaj teorie ata na rikujtojnë Herodorin dhe Tuqiditin që i quan Pellazgët "Barbari" një term i dyshimtë dhe i dykuptimtë që mund të interpretohet si jo të huaj për si emri etnik i BERBEREVE, të cilët gjenden në Afrikën e Veriut.
Edhe G.J.K. Campbell–Dunn bie ne një mëndje se vendi iorigjinës së popullsis që greket e quanin Pelazgji nuk kishte qenë në Europë, por në Afrikë.
Idioma (gjuha) e folur nga pellasgët duhet lidhur me gjuhët perëndimore të zonës Niger–Congo, në relacion me trungun gjuhësor BANTU.
Gjuha Etruske dhe gjuha Minoica i korrespondon shkrimit “lineare A”dhe nuk janë gjuhë të izoluara, por të origjinës pellasgjike dhe kështu dhe ato të rrjedhura nga familja gjuhësore Niger–Congo. Rreth 100 terma Minoici janë identifikuar që bëjnë pjesë në familjen gjuhësore të Niger–Congo. (13)
Përfundim: Mendoj se kjo teori është e gabuar pasi pellazgët dhe etruskët duke qene e njejta etni ne baze jane perhapur ne te gjitha kontinentet. Dhe kjo sipas demagogjisë së grekëve natyrisht që i ka shoqëruar Pellazgët si përhapje barbare e popullit i cili nuk identifikohej i njejtë me grekët.
Kështu që berberët e Afrikës së veriut, kanë ruajtur elemente të tiparet gjuhësore që flisnin pellazgët e kohës ashtu si Shqiptarët janë të vetmit në Europe që i trashgoinë të plota sot.
Pra kjo s’do të thotë se pellazgët erdhën nga Afrika por mund te kete ndodhur e kundërta ato kanë shkuar atje, dhe shenjat e tyre kulturore dhe gjuhësore kane mbetur në të gjitha brigjet mesdheut dhe të veriut të Afrikës .
Kujtoni ekspeditën e Dionist nga Europa, për në Azi dhe Afrika nuk ka bërë përjashtim në këtë rast. Plus lëvizja e popujve të detit është një tjetër rast që demostron lëvizjen e popujve me origjinë pellazge që kanë invaduar ato vënde. Megjithse ekziston teorija e levizjes baze te popujve nga Afika si emigrime te njeriut,qe jane bere perpjekje per ta vertetuar nga ana gjenetike, ketu po flasim per nje etni te ngjizur, me nje etni, gjuhe dhe kulture te veçante dhe per levizje te organizuara kolonizuese.
Keshtu qe per te kenaqur keto elemente asnje e dhene nuk ekziston qe te vertetoje kete hipoteze te ardhjes se pellasgeve nga Afrika. Ka shume mundesi qe popullsia pellasge te jete ngjizur pikerishte ne zonen ballkanike duke i pasur fillesat e saje gjate perjudhes se fund-akullnajes ku mbas saje filluan shkrirjet qe po perjetojme dhe ne sot. Ka nje deshmi arkilogjike te rendshishme qe e percakton kete ndodhi. Ajo eshte e ashtuquajtura kultura e Vinces,qe njihet ndryshe dhe si kulture pellasgjike me shkrimin e famshem ( alfabetin ) qe datohet rreth 8-7 mije vite pr.Kr. per te cilet kemi shkruar artikuj te veçante ne kete sit.
Që të njohësh Pellazgët nga ana letrare duhet të nisesh nga Homeri dhe të vazhdosh me autorët antik.
Është e detyrueshme që të nisesh nga poemat Homerike që janë të parat që citojnë Pellazgët. Pellazgët duken në librin e Iliadës, midis aleatëve të trojanëve dhe vinin nga Thraka (në kufi me Hellespontin). Kundër Akejve midis të tjerëve drejtohet ushtria e IPPOTOO quajtur Pellasgjike e ardhur nga Larisa.
Në pjesë të tjera të Iliadës tregohet si Pellazgë, një rajon që quhet ARGO, në jug të Thesalisë dhe tempulli i Zeusit në Dodonën Epirote.
Tek Odiseja Pellazgët janë të shoqëruar me Kretasit. Ka një ishull qe quhet Kreta në mes të detit, e bukur dhe e rrethuar nga valët e detit atje jetojnë njerëz të panumurt dhe gjenden 90 qytete. Ka gjuhe (dialekte) të përzjera. Janë Akejt, Eteocretesi, Cidonet bujare, Doret ndarë në tre fise dhe Pelazgët e lavdishëm”.
Perfundim:Natyrisht që ka futje të vonshme pasi Dorët i përkasin një periudhe më të vonëshme, se lufta e Trojes -në Iliadë përmenden Akej, Danaj, Argej .
Pastaj gjërat bëhen më të vështira !
Straboni duke u mbështetur tek Esiodi dhe Homeri, e quan Dodonen ‘vendi i pellazgëve’ dhe kujton Pelasgo, si babaj eponim i Licaone, (heronj mitik i Arkadis). Në librin e V-të ai deklaron se dhe Tirrenët ishin të një degëzimi farëfisnore Pellazgjeke dhe radhit shume burime relative për origjinën e pellazgëve.
Euripide, tek “Archelao”, thotë: “Danao, babaj i 50 bijave sapo hynë në AGRO pranë shtëpisë në qytetin e INACO-s dekreton se në Greqi ( ky term akoma nuk ekzistonte-imi ) të gjitha ato që deri me tani kanë qenë quajtur Pellazge duket të quhen si DANAJ.
Pra pellasget me dekret mbretrore na u kthyen ne Danaj. Po a mund te kthehet etnija e nje populli,perveçse si term siperfaqesore.Ky popull ka prejardhjen e tij gjenetike,gjuhen,kulturen,dijen traditen, zakonet,kostumet, doket,e tjere. Pra qe ketu fillon fallsifikimi me termat. Eshte njesoj sikur sot te dekretosh se te gjithe shqiptaret do te quhen Greke. Dhe keshtu nga ky moment e mbrapa te mos flitet me per Shqipare, por vetem per Grek. Po ku do te shkoje gjuha e bukur dhe e lashte shqipe,zakonet,traditat,trashegimija kulturore, kostumet,psikologjia e tjere.
Pra nuk mund te zhduken gjurmet etnike,gjenetike gjuhesore dhe kulturore te nje populli duke i ndryshuar emrin. Keshtu qe ato qe u dekretuan si Danaj, ishin Pellasge te PASTER,qe flisnin pikerishte ate gjuhe qe flasim ne Shqiptaret sot ( natyrsht me metamarfozat e natyrshme te gjuhes).
Vete qyteti Inako e kishte marre emrin nga termi Inako qe adhurohej nga vendasit nje zoti lumore te Thesprotise ( pellasgjike) Legjenda duke e pare ne vija te pergjithshme pa hyre ne detaje tregonte se Inako midis te tjerave kishte pasur nje bije qe quhej IO e cila emgron ne Afriken e veriut, dhe pasi ajo me zeusin kishte pasur nje djale, dhe ne kete linje amesie ne disa breza rridhte DANI /DANEO qe kishte ardhe nga Egjypti dhe u vendos fillimisht ne Argos.
Pra Daneo ishte sternip pellasg nga linja amsore por qe kur erdhi me vehte solli perveçse 50 vajzave, natyrisht te bera me gra te ndryshme nga Egjypti dhe qe qe kerkoj qe ti martoje me pellasge autoktone dhe nje numur popullsie Egjyptjane apo dhe Libiane,qe per nga pamja e jashtme e kishin lekuren me te erret. Pra nuk ishin race e bardhe si pellasget. Keshtu duhet hipotizuar mendoj, se nga ky moment, mund te kete filluar kryqezimi i races qe me vone do qe merrte trajtat e nje popullsije te perzjere.
Ndoshta ketu mund ta kete parur piknisjen, ajo ngjizje qe shume shekuj me pas do te merrte trajtat e nje pjese te popullit te integrauar, ( Krahas asaj te paster pellasge te pa perzjere ) ku akoma mbizotrinin genet e popullsise se bardhe ( pellasge ) por qe filloj te shkeputet nga ana kulturore ( pasi kerkoj te krijoje emertasa te reja, te krijoje nje gjuhe koine qe te mesohej dhe ushtrohej nga instutucionet, kisha dhe shkolla),ndresa populli vazhdonte te fliste gjuhen pellasgjke,qe e kishte folur shejkuj me pare.
Pra ndodhi mohimi i lidhjes me te kaluaren, modifikuan mitet,zakonet dhe kulturen baze qe gjeten dhe krijuar nje te re artificiale. Pra kjo eshte shkaku qe sot gjuha moderne greke nuk nuk shpiegon lidhjen etimologjike gjuhesore me gjuhen e lashte greke,pra gjuhen e Homerit.
Gjuha e Homerit rreth viteve ( 800 pr.Kr.) shpjegohet vetem me gjuhen Shqipe te sotme. Natyrisht kjo ide eshte e mbeshtetur mbi nje legjende por studimet duhen thelluar me tej. Argumente me te plota mund te nxjerrim nga A.Kola ( Arvanite e shejte) Xh. Katapano ( “Enigma”), nga N.Stilo ( Historia e shejte e arvaniteve dhe Etruskishte-Toskerishte) ( , E. Brijna ( Antikiteti) shume te tjere autore shqiptare si Pilika e Aref, si dhe nga pohimet e fundit te studjueseve dhe histrorjaneve kurajoze greke,ne disa vodio intervista qe gjenden internet.Me falini se u zgjajta pak ne këte koment. Dhe tani le te kthehemi mënjëhere, perseri tek autoret e lashtësisë, të cilët flasin për pellasgët.
Anticleide thotë se ato (pellazgët) ishin të parët që u stabilizuan përreth LEMNOSIT dhe IMBROS, dhe disa nga ato i drejtuar anijet e ty-re drejt Italisë të drejtuar nga Tirreni ( TIRRENO ) (i biri i ATYS).
Historianet e ATTICA-s mendojne së Pellazgët banoni dhe në Athinë dhe që quheshin nga njerzit e Atikës “PELARGI” sepse ishin si zogjtë stabilizoheshin atje ku i çonte fati (2).
Asioe prezanton Pellazgun si njeriun e parë të lindur nga Toka me qëllim që të krijojë racën njerëzore.
Herodoti flet për Pelazgët që ishin bashkohësit e tij që flasin një gjuhë “të thjeshtë”dhe comprensibile”, jetojnë në Tharkë (Tracia), në brigjet Aziatike të He-llespondit dhe afër Creston, në brigjet e lumit Strymon, dhe i kishin Tirrenet në afërisi si fqinjë. (3).
Herodoti tregon rajonet ku Pellazgët jetonin nën emra të ndryshëm si: Samotracia dhe Antandro (në Troade).
Në ishujt Lemnos dhe Imbros shënon popullsi Pelasgiche, nga ku Athinasit kishin pak që i kishin nënshtruar / soggiogato (rreth 500 pr.Kr).
Po Herodoti kujton dhe inkursionet antike të pellazgëve në Atike (Attica) kishin ndodhur në kohën kur Athinasit filluan për herë të parë që të diferencoheshin më vete, definohen si “Helene” “Greke”(?). Në raste të tjera Herodoti tregon me termin Pellazg të gjithë ato që kanë jetuar në Greqi para Grekëve.
Mbeten dëshmitë e Pellasgëve në rite përdorime dhe në ndërtimet antike që gjënden në Arkadia, në rajonet Ionike në veri-lindje të Peleponezit dhe në Atike ku helenizimi u fut i fundit.
Siç na referon Tuqidide në shek. V-të-IV-te pr.Kr.: “Në Athinë muri origjinal i Akropolit dhe themelet nën të ishin adhuruara dhe ishin quajtur Pellasgjike”
Pellazgët identifikohen dhe si Atlantë (nga Tradita)
Një traditë e vjetër jua atribonte ndërtimin e këtyre mureve njerëzve të Atlantidës. Pasi e pushtuan duke u bërë padron të qytetit antik e rrafshuan me tokën dhe ndërtuan mbi akropul një santuar të Hyjnisë –Nënë, “TANIT- Athina” origjinale nga fushat Numidike / Numidiche.
Pastaj ishin Athinasit që e kujtuan këtë hyjni si të shejtë dhe për ata, duke bërë kështu që mohohet, lindja natyrale në linjë mashkullore nga zoti i detit (Poseidon), dhe e bënë si të " lindur nga koka e Zeusit", dhe bënë që të kojçidojë emri i saj me emrin e vetë qytetit.
Kjo gjë fakton dhe një herë identifikimin e Pellazgëve me popullin e Atlantidës. Struktura e veçantë e mureve nga Akropulli i Athinës ndërtuar me blloqe jo të skadruar pa ngjitje në Azinë e Vogël e deri në Spanjë ka bërë që të quhen mure pellazgjike ose (Ciklopike)
“ Atlantët zhduken si popull indipedent, por jetojnë akoma sot në një numur të vogël dhe njihen nga tipi fizik i pa ndryshuar. Njerëz me sy me ngjyrë të hapur (bojqielli) dhe me flokë bjond, që gjënden shpesh midis maleve të Algjerisë. Janë pasardhësit e padronëve të Afrikës dhe të Europës.(11)
Në luftën e Trojës nuk kishte
Helen grek por vetëm Pellazgë.
Tuqidit / Thūkydídēs) 460-379 pr.Kr.). Referimet e Herodotit që kanë të bëjnë me bashkohësit e tij ishin të lidhur me Thrakën Homerike, ndërsa Tuqid-ite i përcakton Pellazgët si Tirreni-Pellagët,por thekson dhe diferenca midis midis Pellazgëve dhe popullsive të tjera tirrenike.
Tuqiditi tregon me emrin Pellazg si eponim i pellazgëve dy personazhe të ndryshëm të shek. XVII-XV- pr.Kr. Ai thote: “Para Helenit njerëz të veçantë-mbi të gjitha Pellazgët- i jepnin emrin e tyre, pjesës së gjërë të vendit…Pellasget grupohen për luftën e Trojës, kur kanë arritur që të zotronin mirë detin, dhe kur, akoma Athinasit ishin me origjinë Pellasgjke”. Më pas, populli grek është shkëputur nga trungu pellazgjik. Pellazgët ishin protagonistë të shume emigrimeve. (4)
PERFUNDIM:Nga Tuqiditi dalim në përfundimin se: Në luftën e Trojës nuk kishte Helene (greke), por vetëm Pellazge, dhe Athinasit që morën pjesë në këtë luftë ishin Pellazge. Populli Helen (Greke) dolën më vonë nga trungu Pellazg.
Pellazgët hynë në Arkadia dhe kolonizonjë të gjithë rajonin (Efori)
Efori (Eforo) ( 390-330 pr.Kr. lindur në Cuma) mbështetur tek Esiodi thekson se: "ka një traditë që flet për një popull të quajtur Pellazg që hyn në Arkadia, dhe hipotiziohet që bëhet fjalë për luftëtarë të nisur nga një atdhe originale për të kolonizuar të gjithë rajonin e Greqisë". Ka shumë autor që citojnë se ky rajon përfshihej nga; Dodona në Kretë, Traoda ( Azia e Vogel ) e deri në Itali. Eforo ka qenë një historian grek ka lindur në Cuma Eolike në Azinë e vogël. Vitet e para ka banuar në Athinë. Kishte si profesion retorikën e Isocratit.
Vepra e parë e tij ishte Historija Unversale redaktuar në 30 libra. Dhe se vepra e fundit është kompletuar nga i biri Demofilio), që përfshinte një periudhë historike që shkonte që nga kthimi i Heraklidëve në Pelepo-nez (1104 pr.Kr.) e deri në luftën e shejtë 356 pr.Kr. kur filloj mbretrimi i Filipit i dytë i Maqedonisë. Nga veprat e tij janë përjashtuar të gjithë ngjarjet të konsideruara mitike nga autori përfshir dhe luftën e Trojës. Përveç se një vepër mbi gjeografinë dhe etnografinë ku përshkruhen evenimentet në greqi, Efori tregon dhe për ndodhitë me popujt e tjerë të njohur atëherë. Fragmente të historisë së tij kanë arritur të shkurtëra por numeroze dhe që janë marrë nga Diodoro Siculo dhe janë futur në vepran e tij.
Kështu vendbanimet e tyre (pellasgeve) ishin të njohura mirë në kohën e helenëve dhe ishin në relacion të ngushtë me Tirrenet. Informacionet e tjera vinë nga shkrimtarët e mëvonshëm që interpretojë legjendat lokale në dritën e teorisë së Eforit.
Lidhja e Pellazgëve me Tirrenet sugjeruar nga Ellanico e Sofocle, bëhet e ngatëruar kur në shek. e III pr.Kr., ...piratët e Lemnosit dhe të afërmit e tyre në Atikë janë quajtur në mënyrë të veçantë Tirrene dhe të gjitha muret e fortesave antike në Itali (si ato të "Colle Palatino a Roma") janë konsideruar gjurmë të kolonive Arkadiane (Arcadiche).
Perfundim: Banorët e Lemnosit dhe Atikasit si të afërm janë quajtur Tirrene sepse ato ishin pellazgë dhe farefis me Tirrenet.
Autoret antike thonin gjithnjë se Greqia para arritjes së helenëve quhej Pellazgji dhe Greket mësojnë nga Pellazgët artin e punimit të metaleve, mjeshtrinë e ndërtimit të mureve, prefeksionin e shkrimit dhe adhurimin e hyjnive.
Perfundim: (Pellazgët u mësuan heleneve; artin e punimit te metaleve, menyren e shkrimit , menyren e ndërtimit te mureve, emertimet dhe adhurimin e hyjnivë)
Përgjithsisht emrin e një popullsie (fisesh me një origjinë) që si Historianët klasike ashtu dhe arkeologët modern janë mësuar ta quajnë Pellazge, përfshijne të gjitha ata njerëz që banonin përreth detit Egje dhe me gjere, para se të vinin valët e ivazorëve që shume kohe me pas do te flasin greqishten e tyre kione.
Më sipër pamë se pellazgët ishin bërë zotërit e Arkadias. Kështu që quajtja e veprave që gjenden në Itali Arkadiane nuk është gjë tjetër veçse pohimi indirekt si vepra të pellazgëve.
Pellazgët në Itali
Për Pellazgët në Itali flasin Ellanico di Lesbo (shek. V-të, pr.Kr.), Mirsilo di Lesbo (shek.III-te, prkr.), Dionisio Periegete (sek.II-pr.Kr.), Diodoro Siculo (shek. I-rë pr.Kr.), të cilët tregojnë prezencën Pellasgjke përgjatë Adriatikut. Gjithashtu flasin dhe Dionigi d’Alicarnasso (shek. I, ps.Kr.), Varrone, Silio Italico, Strabone, Trogo Pompeo, Plinio il Vecchio, Virgilio e Stefano di Bisanzio e tjere.
Sipas disa gjeografeve antike Pelazgët, e ardhur nga Arkadia zbarko-jnë në Etrurian Jugore. Dëshmija më antike është ajo e Dionisio Periegete (shek. II-të,pr.Kr.) që shkruan: “Përreth Apeninit,takojmë shumë njerëz që i përshkruajn duke filluar nga Veri-Perëndimi. Të parët janë Tirrenët e pas tyre janë Pellazgët që në një kohë nga Kilene/Cillene (në Arcadia) arrinë detin perëndi-more dhe vendosen së bashku me Tirrenet..."
Pas tyre ishte populli i fortë dhe arrogant i Latineve. Tradita gjendet dhe tek Rufo Festo Avieno (shek. IV-te, pas kr.), që ishte një Etrusk Vulsinii, në Etrurian Jugore ku vete ai i lokalizon Pellazgët.
Ai i rradhit nga veriu në Jug: Më parë vendos njerzit e Tirreneve antike, pastaj rrjeshton Pallazgjinë që zinte fushat e Italisë, dhe këto pasi kane lenë vendin Cillene (në Arkadia).
I njëjti version gjendet dhe tek Prisciano (shek. V-të, pas.Kr.) dhe në koment-et e Niceforo Eustazio për Dionisio Periegete. (5)
Nga një fragment i Varrone (shek.II–I-rë ,pr.Kr.) dimë se “Pelazgët, të larguar nga vendi i tyre kërkonin toka të tjera. Më të shumtit u bash-kuan në Dodonë dhe duke qenë të paqartë për vendin ku do të fiksonin vendbanimet i kërkuan ndihmë orakullit tev Dodones dhe morën nga ai këtë përgjigje: Në tokën Saturnia të Siculeve e te Aborigeni kërkoni Cortilan. Ku ndodhet një ishull. Kur të keni arritur bëni detyrimet për sakrifi-kimet për Febo (Apollonin-imi).
Me besim për atë çfarë ju këshillonte Orakulli pas shumë vuajtjesh dhe sakrificash zbarkojnë në Lazio e mbi të gjitha me pas vajten në një ishull në liqenin Cutilia.
Ky ishull ishte një terren i madh balte kënetore i tharë pa pyll të rregullt por me pemë të rritur rrëmujë dhe që dukej sikur “spostohej” vazhdimisht nga shtytja e valeve. Kur e shi-kojnë këtë mrekulli që kjo ishte toka e parashikuar nga orakulli largojnë me force Sikulet ( Siculi ) që e banonin dhe pushtojne rajonin (6).
Varronei identifikonte Pellazgët me Etruskët por thekson zbarkimin e tyre në brigjet e detit Tirren, në Lazio Vetus.
Sipas poetit Latin Silio Italico ( ?-104 pas.kr.) Pellazgët, të drejtuar nga mbreti Aesis, arrinë në brigjet e Adriatikut dhe shkrihen me popujt prezente në te-rritorin Piceno.
Duke u vendosur në “Colle dell’Annunziata”, e quajtur përgjithsisht “Colle Pelasgico”. Nga rrënja ‘As’ nga mbreti mitik derivon toponimet e Ascoli, Aso, Lesi.
Diodoro Siculo mbështet idenë se popujt parahomeike (Homeri jetoj rreth vitit 800,pr.kr-imi) shpreheshin me alfabete e të paktën ky shkrim përdorej që nga 10 shekuj pr.Kr.
Diodoro, dhe me të Plini Plak (Plinio il Vecchio), referon se Pellazgët e futen alfabetin në Itali dhe në pjesën tjetër të Europës duke praktikuar adaptime oportune dhe përmirësime.
Virgjili ( Virgilio ) shkruante: “thuhet se banorët e parë të italisë sonë ishin Pelasgi”. (7)
Staboni ( Strabone ) (shek. I pr.kr. – I pas.kr.) flet për koloni Pellazgjike në Ravenna, në Adriatik, Cere, Pirgi e Regisvilla, në detin Tirreno.
Trogo Pompeo (shek. I pr.kr – I pas.kr.), flet për qytetet Umberiane dhe Etruske të origjinës Pellasgjike, ku përmend, ndër të tjera qytetin e Tarquinia e Spina, si qytete emblamatike të kolonizimit Pellasgjik në Etruria dhe në Umbria. (8)
Dionigi d’Alicarnasso shkruan se Pellazgët arritën në Itali nga Thesalia (Tessaglia) shtatëmbedhjete gjenerata para luftës së Trojes. Ato ishin të fortë në dete sepse kishin jetuar së bashku me Tirrenet. Termi Pellasgu dhe Nanas ( Pelasgo e Nanas) janë lidhura se bashku si terma. Megjithate kete term Nanas na e shpjegon mire Niko Stylos kur permend se Nano ( do te thote se ishte nje epitetit i te birit te Albanit sternipit ne pese brez te pellasgut, dhe quhej i tille pasi ishte i shkurter, por shume i zgjuar dhe i fuqishem, i cili kishte ardhur ne Alba Longa. ( Ilali e sotme prane Romes ). Në traditën Etruske (pellasge) me emrin Nanas kemi dhe nje epitet te nje nga emrat e Uliksit, mbretit te Itakes qe mori pjese ne luften e Trojes. Pra edhe pse Uliksi jetoj 17 generata pasi pellasget erdhen ne Itali kujtimi i Nanas ( si epiteti i pellageve te Albalonges) e shoqeroj ate nga pas, Shtalartesia e tij bije ne sy dhe nga statujat qe ruhen neper muzete e Greqise dhe Europes , ku ai dukej me trup jo te larte. Karakteristike eshte se ai gjendet dhe me plisin ( qeleshen) ne koke, te cilen e mbanin Pellasget, Iliret, Arberit dhe shqiptaret.
Popujt e detit (Pellazgët)
Disa studiues i identifikojnë Pellazgët me Peleset, një degëzim i “popujve të detit”, të parët e Filisteive që vendosen në Palestinë. Një hipotezë të tillë është avancuar nga François Chabas në 1873, pastaj rimarrë nga W. F. Albright dhe nga Vladimir Georgiev *në 1950.
Këto zbulime të teksteve antike me emrin Pellazge ishte shkruar ‘Pelastoi’, si emri i emrit “Filistei–Peleset” në shkrimet Egjiptiane.
Dhe J. Ventris përkthyesi i “ linearit B” “B di Creta”, te Kretes e J. Bérard, specialist i veprave te Homerit janë deklaruar në favor të identifikimit të emrit në këtë sens.
Pellazgët = Etrusket
J.J. Prado identikon direkt me Etruskët Pellazgët të vendosur në territorin Italjan dhe flet për një kulturë Etruske e shtrirë në të gjithë gadishullin në një hark prej 9 shekujsh.
Sipas ketij autori kjo kulture ishte e organizuar sipas nje sistemi te nje lidhje midis dymbedhjete qytetete “Dodecapoli (12-qytete)”, të ndryshme sipas skemës së Atlantidës. Kjo ishte një federate e artikuluar në dymbedhjetë mbreteri. Prado rradhit të paktën katër konfederata të tilla. “Dodecapoli dei Tursan del Nord, ..”
Dodecapoli Veneta: Marzabotto, Felsina, Ravenna, Cesena, Mantua, Rimini, Spina, Parma, Piacenza, Modena, Melpum (Mediolanum), Adria.
Dodecapoli dei Tursan del Centro–Nord: Fiesole, Quinto, Arezzo, Volterra, Cortona, Perugia, Chiusi, Roselle, Vetulonia, Populonia.
Dodecapoli dei Tursan del Centro–Sud: Palestrina, Roma, Alba, Fidene, Cerveteri, Veio, Falera, Tarquinia, Vulci, Volsinii, Telamone, Orvieto, Pyrgi, Tuscania.
Dodecapoli dei Tursan del Sud: Capua, (Volturno), Nola, Pontecagnano, Pompei, Acerra, Irnthi, Velsa, Urina, Velcha, Sorrento, Nocera.
Eshtë e qartë se ishin dhe të tjera: një në Liguria dhe një ose dy përgjatë Adriatikut.
Nuk ka pasur zbulime, sepse në këto rajone popujt autoktone janë çliruar të parët nga dominimi i pushtuseve dhe kanë marrë drejtimin e shoqërive kulturore të tyre por duke mbetur fort të lidhur me cilvilizimin Etrusk. (9)
Qytetet ku gjënden muret poliginale në Itali
Muret poligonale janë Ciklopike rrethojnë shumë qëndra antike, të Toskanët e deri në Sicili. Të rrjeshtuar sipas rendit alfabetik ato janë:
Alatri(la Civita), Alba Fucens (pranë liqenit Fucino e qytezës Massa d’Albe aktuale AQ), Amelia (në Umbria, Provincia di Terrrni (TR). Këtu në Janar 2006 ka rënë një pjesë e murit qikllopike 30 metra), Anagni, Arce, Arpino ( la Civita Vecchia), Atina, Cori, Ferentino, Fondi, Norba (qyteti i vjetër pranë Norma), Osteria Nuova, Pescorocchiano, Rocca-secca, San Felice Circeo, Santa Severa, Saturnia (GR), Sezze, Trevi (PG), Spoleto (PG) Veroli, Vicovaro e tjere.
Buccino (SA) gjendet përbrijë në lindje të Maleve Lucania dhe në Luginën e Diano Vallo di Diano dhe në gjirin Salerno. Banorët e parë të Volceit antik ishin Pellazge. Në Puglia gjënden mure megalitike në Altamura (BA) dhe Manduria (TA). Në Sicilia gjendenmure poligonale në Erice e në lokalitet të tjera. °
Harta ku gjeden zonat pellazge në Lazio dhe në veri të saj
Teza e prezencës Pellazge në këtë vend është konfirmuar me ekzistencën e mureve të larta dhe me një gjatësi 400 m të vendbanimit të Buccino, në kuartjerin e San Mauro, formuar nga blloqe të mëdha gëlqerore mur i thatë të bëra me mjeshtri te madhe.
Në këtë mure është gdhendur një simbol i “fallo o Turpicolares”/ organe gjenitale (siç Varrone dëshironte ta emërtonte), ku nga autori na paraqitet si një objekt adhurimi i popullsive Pellazgjike, sepse e mbanin si efikas kundër syrit të keq dhe fatkeqsive.
Por une mendoj se ka dhe nje tjeter interpretim: Në fakt pellazgët e kishin ber zakon qe në ato vende që i pushtonin me lehtësi vinin në mure organet gjenitale të femrave, ndërsa atje ku hasnin shumë rezistencë vinin or-ganet gjenitale mashkullore. Ne vepren e Niko stylos " Etruskishte = Toskerishte " na sjelle fakte se Dionisi gjate fushatave te tij ne pushtimin e vendeve te largata te Azise dhe Indise si dhe ne rikthimin e pushtimit te Europes e praktikonte nje gje te tille,per pupujt e nenshtruar. Nje nga keto objekte eshte gjetur dhe ne Epir ne zonen e toskerise se veriut.( Stylo: 285 )
Cili civilizim i solli muret ciklopike në Itali ?
Muret ciklopike paraprijne epokën e lindjes së Romës që jemi mësuar të tregojmë rreth vitit 750 pr.kr. Dëshmia me antike e këtyre mureve na vjen nga Tito Livio. (23).
Mbreti i fundit me origjinë Etruske i Romës dërgon kolonë në disa qytete si ne; (Circei e Signia) që faktikisht ekzistonin para viteve 510 pr.kr.
Studjuesit e shek XIX-te , konfrontohen shpesh në diskutimet e tezave të kundërta që kanë të bëjnë me faktin që në Lazio midis shek. XIII–XII pr.kr. një influencë e jashtme solli një civilizim dhe penetroj kulturë që shoqërohej me njohjen e lidhjeve metalike dhe lindjen e një shoqërijë me të shtatifikuat të klasave sociale.
Duket se në këtë perjudhë përhapet një civilizim, jo si frut i evolimi të ngadalshëm shekullore autoktone, por vjen nga jashtë Italisë dhe në një kohë të shkurtër përhapet.
Terminologia e Romakeve e përcakton si “opus siliceum” teknikën e ndërtimit të mureve të fortifikuara. Materjalet që përdoreshin ishin bloqe të mëdha gelqerore marrë në afërsi të vëndeve të ndërtimit dhe të gdhendur në formë poligonale.
Një teknike e tillë ishte quajtur dhe “opus poligonale” dhe në veçanti konteksti lokal ishte treguar me emra të ndryshëm: “opus ciclopicum”, opus trintium”, “opus saturnium”, “opus lesbicum”.
MENYRAT E PUNIMIT TE GURVE CIKLOPIKË ( PELLASGJIKË )
Mund të klasifikohen katër mënyra (stile) ndërtimi që demostrojnë dhe progresin e modernizimit të teknikave dhe na ofrojnë dhe tregu-esit kronologjike vetëm në një hapsirë të madhe kohore.
Në mënyrën e parë; (prima maniera), blloqet e gureve ishin përdoruar ashtu siç gjëndeshin në natyrë, vetëm me një ndërhyrje të vogël për të rregulluar pak faqet mbështetse dhe vendoseshin me mbajtse gurësh të tjerë të vegjël ndihmës.
Mënyra e dytë; (seconda maniera), gurët ishin zgjedhur me kujdes dhe i nënshtroheshn një pune të madhe në planet e vendosjes dhe në pamjen e dukshme. Bashkimi ishin më precise, dhe të mbushura me pjesë guri të gdhendura sipas boshllekut që krijohej.
Mënyra e tretë; (terza maniera), guri punohej në mënyrë që sipë-rfaqja e kontaktit konsiderohej perfekte pa pjesëza guresh ndërmje-tes. Faqja e pamjes së gureve dukej e sheshtë dhe blloqet e formës poligonale janë të adaptuar dhe integruar në mënyrë perfekte njeri me tjetrin. Bëhej kujdes që planet që shërbenin si bazë nuk ishin shtesa të pierrët.
Mënyra e katërt; ( quarta maniera), planet e mbështetjes tentojnë që të bëhen horizontal, por mbeten dhe shkëputje dhe tentojnë drejt formës së drejtkëndëshit paralelpipede. Disa herë kjo mvaret nga karakteristikat natyrale të gurit që tenton të çahet thyhet sipas planeve paralele.
Në planet ndërtimore të dy mënyrave të fundit faqja e jashtme është e rafinuar me një kujdes të veçantë e rrafshët dhe e privuar nga lidhëset ndërmjetse dhe rënje shkallore, në veçanti para portave të qytetit dhe në afërsi të mureve që ishin të ekspozuara nga sulmet, në kënde dhe në vendet e lidhjes.
Sipërfaqja është më pak e rafinaur e pa rrafshuar mirë dhe pjesëzat ndër-mjetse janë më të shumta në boshlleqe të brendshme të mureve ku nuk pre-zantohen sulme të frikshme si dhe në muret sekondare.
Muret ndërtohen me blloqe të mëdha me shumë se 1,5 m. Lartësia mesatare e një individi të kësaj kohe ishte nga 1,65 m - 1,75 m. Ishte e veshture per nje sulmues qe te mund te kalonte nje bllok blloku guri 1,65 x 1,80–2,20 m. Blloku i diminsioneve të mëdhe i matur ne Circeo, në formë trapezoidale është 1,10 x 2,85 metri, me një peshë me të madhe se 6000 kg.
Misteri rrethon teknikat e ndërtimit të Pellasgeve, mënyrën e nxjerrjes, transportit modelimit dhe manipulimit të gurëve të medhenj. Muret ciklopike prezantojnë enigmën e natyrës teknologjike. Ndoshta përdornin teknika të panjohura për ne.
Mure dhe gure Cikllopike jashte Europes !
Perveç gureve te mureve pellasge ne Itali kemi dhe gure të përmasave marramendase !
Psh, në xokolin në bazamentin e tempullit fenikas Baalbek, në Liban, gjenden blloqe të mëdha më të gjatë më se 18 metra ,dhe me peshë me tepër se 700 ton .
Blloku i diminsioneve më të mëdha është konsideruar ai Hajar el Hibla, Bllok guri i gjatë e prerë për ta nxjerrur që gjendet në vendin e sajë amë. Diminsionet e saj janë shumë të madha- 4,30 x 6,30 x 21,50 m, dhe peshon sipas llogartiteve 1200 ton. Nuk dimë shpjegimin se me cilat in strumenta teknika njerzit e asaj epoka mund të punonin dhe transportonin dhe ngrinin gurë të këtyre diminsioneve dhe çfarë njo-hjesh teknologjike mund të kenë patur.
Ekzistenca e mureve pellasgjike ne brigjet verjore te Afrikes ( Tunizi dhe Marok), Mesdhe (Malte) Anataoll dhe ne Ameriken qendrore e jugore.
Ekzistojnë pjesë të mureve poligonale në Teboursouk, (në Tuni-sia), në kodrën që dominon sitin Romak të Dougga.
Muri poligonal në Dougga, ngjanë me shëmbujt më të mirë të Italisë qëndrore dhe të greqisë. Ne afërsi gjenden nekropuj megaliteike (dolmen e cromlech) të epokës pre– protostorica.
Datimi është i paqartë dhe teknikat e ndërtimit demostrojnë që bëhet fjalë për struktura (pre-puniche) dhe ndërtimi pak a shumë i atribohet epokës Numidica, por afërsia dhe përfapja e siteve të va-rreve preistorike dhe stili i veprave megalitike sugjerojnë një datim me antik.
Dougga e Lixus, ne Marok, janë shëmbujt me domethënës të mureve poligonale në Afriken e Veriut.
Në të gjitha rajonin (Maktar, Eltes), gjënden gjurmë një kulturë të ra-finuar megalitike që për formën e manifestimit është e ngjashme me megalitismin e Maltes dhe të mesdheut qëndrore.
Gjejme teknika te ngjashme ndertimesh ne boten Greke ne Anatolia prane Iteve (Ittiti) dhe ne proporcione me te dukshem ne Ameriken qender-jugore.
Ndërtimet Pellazgjike ose Qiklopike na kujtojnë arkitekturën e Peruse antike në Maqu Piqu / Machu Picchu e Sacsayhuamán. Lumej boje janë derdhur për të shkruar për muret e Maqu Piqu / Machu Picchu. Kush ishin nga vinin kur dhe si ishin ndërtuesit e tyre?
Bibligrafia e Sitografia
Mund te shikoni dhe vidion per pjesen e pare te kumteses ( Kol Marku )
janë shenja-germa të alfabetit të përdorur në shkrimin e Linearit A dhe B, të cila njësohen me I, Y, Y, T, F, I, P, Z (S), N, F, Z (S), Th. Edhe shenjat e tilla si I, II, III, IIII, IIIII, IIIIII, X, XX, etj. shprehin ato shenja, që më vonë u përpunuan nga etruskët si I, II, III, IV, V, VI dhe romakët, duke marrë emrin “numrat romakë”.
tregojnë se banorët e saj besonin tek perëndia Zeus, i cili është perëndia e pellazgëve.
