1
Demonstatat dhe Veton Suroi ?
Sot është 36 vjetori i demonstratave të 11 marsit 1981, kur kishte nisur organizimi gjithë studentor për Kosovën Republikë.
Pas kësaj demonstrate gjithëpopullore, një dekadë të tërë u protestua nga studentët dhe populli, jo vetëm në Kosovë, por edhe jashtë saj.
Megjithatë, ishte dikush që i kundërshtonte hapur demonstratat dhe kërkesat e studentëve dhe popullit për avancimin e të drejtave në ish-Jugosllavi.
Ky dikush ishte Veton Surroi.
Themeluesi i grupit medial “Koha”, Veton Surroi, dikur me tërë fuqinë e tij publicistike ishte vënë në mbrojtje të Jugosllavisë dhe Kushtetutës së vitit 1974, duke kundërshtuar hapur përpjekjet e shqiptarëve për pavarësi.
Në artikullin e tij “Rojat e Kushtetutës”, të botuar më 4 mars 1989 në gazetën “Rilindja”, Surroi shkruante me nënçmim për protestat e klasës punëtore, grevat në Kosovë dhe për protestat e emigrantëve shqiptarë jashtë kufijve të Jugosllavisë.
“Nëpërmjet të gjoja përkrahjes së klasës punëtore zhvillohet një proces i agjitimit të një programi politik që në thelb s`ka të bëjë me klasën punëtore kosovare. Kështu, në demonstratën e Gjenevës, në të cilat brohoritet lart se organizohen për hir të përkrahjes së punëtorëve kosovarë, harrohet e dhëna se në të njëjta valë të protestës nuk morën pjesë punëtorët e nacionalitetit serb e malazias”, shkruante asokohe Surroi, i shqetësuar për serbët dhe malazezët, derisa kritikonte shqiptarët.
Sipas Surroit, e ashtuquajtura „përkrahje e punëtorëve“ në Gjenevë u përcoll me brohoritjen e parullës nacionaliste „Kosova Republikë“, e kjo gjë është për t`u habitur, kur dihet se pos në disa raste të rralla të brohoritjes gjatë protestave të nëntorit, klasa punëtore shqiptare, turke e myslimane nuk u paraqit me këso parulla e as që e përkrahu.
“Por, rasti i Gjenevës nuk qe i izoluar dhe faktikisht tregoi më përafërsisht se për çka është fjala. Në Bruksel po ashtu në emër të përkrahjes së klasës punëtore, demonstruesit nga pozitat e nacionalizmit shqiptarë arritën të bëjnë një kësi konstrukti të palogjikshëm politik. Nga njëra anë, siç thanë ata, u angazhuan që të mos ndërrohet Kushtetuta e vitit 1974, e nga ana tjetër u angazhuan për „Kosovën Republikë“. Nuk ka nevojë të madhe për elaborim e për të shpjeguar se është në kundërshtim të plotë ruajtja e Kushtetutës së vitit 1974, ku saktësisht definohet pozita e Kosovës si KSA, me parullën „Kosova Republikë“, e cila angazhohet mu për ndryshimin e bazave themelore kushtetuese. E nëse nevojitet edhe ndonjë ilustrim pse të mos përmendet fakti se nacionalistëve shqiptarë mu Kushtetuta e vitit 1974 u pengonte dhe tentuan që me metoda të ndryshme jo institucionale e të dhunshme ta ndërrojnë”, shkruante asokohe rojtari i Jugosllavisë, Veton Surroi.
“Bashkangjitur me programin politik, në kreun e të cilit është parulla „Kosova Republikë“, nacionalistët shqiptar u shpërndan gazetarëve të huaj edhe një hartë, siç thanë ata të territoreve shqiptare në Jugosllavi. Plotësisht në përputhje me ideologjinë nacionaliste të „truallit dhe gjakut“ këto grupe manifestuan jo vetëm sesi e shohin gjeografikisht Jugosllavinë, por si e shohin edhe fatin e nacionalitetit shqiptar”, shkruante Surroi në këtë artikull të tij.
Së pari, sipas Surroit, këtë e bënë duke u shërbyer në radhë të parë me praninë numerike të nacionalitetit shqiptar, vendin ku ata jetojnë e punojnë e shpallin si „truall shqiptar“, duke vënë në rangë të „mysafirëve“ të gjitha nacionalitetet e tjera, gjë që është padrejtësi e madhe ndaj tyre, sipas tij, pra edhe ndaj shqiptarëve që ndajnë të mirën dhe të keqen së bashku me to (në këtë kategori bënte pjesë edhe Surroi).
“E sa larg mund të shkoj kjo tezë mbi truallin e gjakun nuk shihet vetëm në histori, sepse çdo të ndodhte në këtë Jugosllavi po të cilësohej „territor kombëtar“ hapësira ku jetojnë një shumicë e theksuar numerike kombëtare”, shkruante Surroi.
Por, sipas të gjitha gjasave, shton Surroi, as që mendohet për Jugosllavinë kur flitet për „territoret shqiptare“, sepse në përputhje të plotë me hartën e Shqipërisë së madhe, edhe ky, sikundër çdo nacionalizëm shtetomadh, nuk mund të duroj kufi tjerë pos atij etnik, prandaj edhe në pamfletet separatiste përmendet „lufta përfundimtare“ për shkëputje nga Jugosllavia.
“Animoziteti i tyre militant, megjithatë, u ka bërë që të harrojnë disa gjëra”, thoshte Surroi në këtë artikull për shqiptarët që kërkonin Kosova Republikë.
Ndërsa, në artikullin tjetër, të titulluar “Vendimi në peshoren e argjendarit”, i botuar fillimisht në gazetën “Borba” më 29 tetor 1993 dhe pastaj i ribotuar edhe në numrin e parë të gazetës shqipe “Forum”, më 20 nëntor 1993, Surroi e sulmonte edhe ish-presidentin Rugova, i cili kishte thënë se shqiptarët nuk do të marrin pjesë në zgjedhjet e Serbisë, sepse i kanë pasur zgjedhjet e veta dhe me referendum e kanë deklaruar vullnetin e tyre për pavarësi.
Themeluesi i grupit “Koha”, Veton Surroi, asokohe shfaqej shumë i përkushtuar për forcimin e demokracisë në Serbi dhe për shqiptarët shkruante sikur mos të ishin lloji i tij.
Madje, thoshte se “mosdalja e shqiptarëve në zgjedhjet e Serbisë do të mund të konsiderohej edhe njohje e Serbisë, d.m.th. njohje e të drejtave për të dominuar në Kosovë”.
“Tashmë gjatë kohë shqiptarët e Kosovës e kanë humbur iniciativën politike. Në vend të invencionit dhe kreacionit në sjelljen politike i kanë përqafuar vajtimet dhe të shikuarit në qiellin politik”, shkruante Surroi në këtë artikull.
“Zgjedhjet do të mund të ishin mbase një ngjallje e frymës së sfidës dhe e demonstrimit të forcës”, thoshte Surroi në 1993 për mospjesëmarrjen e shqiptarëve në zgjedhjet e Serbisë.
“Shikuar nga qielli – çfarëdo qëndrimi që të marrin shqiptarët në zgjedhjet serbe të dhjetorit – do të gabojnë. Dalja në zgjedhje do t’u krijonte një mosbesim më të madh se pavarësia e Kosovës është aty dikund, pas kthinës së parë të një konference. Do ta humbnin shpresën (e ndoshta edhe mundësinë), që, në atë kthinë historike, t’u çelë fati. Mosdalja i lë aty ku janë – në pozitën e vetëkënaqësisë së të folurit me vetveten, me gjithë vetëpranimin konsensual se kanë të drejtë”, shkruante Surroi për shqiptarët e Kosovës.
https://www.voal.ch/veton-surroi-tallej-demonstratat-e-shqiptareve-ja-si-e-mbronte-jugosllavine/
2
Veton Surroi: Jeta ime si djalë i një ambasadori jugosllav në Meksikë dhe Bolivi
Veton Surroi ka rrëfyer kohë më parë jetën e tij në një intervistë me Aleksandër Furxhi në “PRIZËM” në Albanian Screen. Ai sjell dëshmi se si u arrit paqja në Maqedoni më 2001. Rinia dhe edukimi si djalë ambasadori jugosllav në Meksikë dhe Bolivi. Përballja me Milosheviçin në gjykatën e Hagës. Dhe përse është kundër marrëveshjes së fundit mes Prishtinës dhe Beogradit.
“Libri i Fluturave” është i fokusuar tek ngjarjet e vitit 2001 në Maqedoni, kur vendi u përfshi nga lufta mes forcave te armatosura të shtetit dhe faktorit ushtarak shqiptar me emrin Ushtria Çlirimtare Kombëtare. A është ky libër një kronike e asaj periudhe në Maqedoni?
Më shumë është një përfshirje përshtypjesh të mia, përshtypjesh natyrisht nga prizmi i një individi i cili aksidentalisht përfshihet në këtë ngjarje dhe përshkruan dhe natyrisht pas 10 vjetësh ka mundësinë e të analizuarit të atyre ngjarjeve.
“Përfshirje aksidentale në një luftë të padëshiruar” kështu shpreheni edhe në shënimin në hyrje të librit drejtuar lexuesve. Përse e quani të tillë ?
Po ishte një luftë e padëshiruar, unë nuk isha i përfshirë drejtpërsëdrejti, unë nuk jam qytetar i Maqedonisë, nuk kisha ndonjë motivacion tjetër të përfshirjes. Në një moment isha ftuar nga prijësi i Ushtrisë Kombëtare Çlirimtare që të ndihmoja në arritjen e një formulimi paqësor. Isha ftuar nga ana e ndërmjetësit ndërkombëtar atë kohë, dhe kisha miqësinë e vjetër me zotin Arbën Xhaferri, kështu që ishin elementë që më ftuan siç thashë aksidentalisht sepse nuk isha i përfshirë në këtë luftë, nuk isha lufta ime.
Në atë kohë ka qenë faktori politik mjaft me peshë në ato treva,në një anë Arbën Xhaferrin dhe në anën tjetër prijësi siç e përmendet edhe ju i UÇK-së Ali Ahmeti. Ju njihet merita se i ulët bashkë, i pajtuat në një kohë që ky dukej një mision i pamundur. Koha ju ka dhënë sot të drejtë. Por nuk e di sa keni pasur besim atëherë se mund t’ia arrinit qëllimit?
Unë kisha besim në atë që ofroja, qëllimet e mia të sinqerta, nuk kisha ndonjë motiv tjetër, prapa involvimit tim nuk kishte ndonjë nevojë ndërhyrje të ndonjë faktori të jashtëm, nuk kisha nevojë të inkuadrohesha në jetën politike në Maqedoni, pra do të thotë që nuk kisha ndonjë motivacion pasardhës në këtë ndërhyrje. Kisha besim përsa i përket sinqeritetit të zotit Xhaferri të cilin e njihja isha mik me të prej kohësh, fitova një besim tek zoti Ahmeti, e pashë që ideja e tij themeltare ishte e sinqertë, nuk kishte ndonjë motivacion tjetër dhe mendova se njeriu në atë moment duhet të ofroj atë çka mund të ofroj, dhe nëse ka sukses mirë, nëse nuk ka sukses atëherë duhet të japë pak më shumë. Në thelb njeriu nuk duhet të mendoj për dështim sepse është irrelevante nuk është punë karriere, nuk është punë vaniteti në këtë drejtim por është punë e shpëtimit të jetëve të njerëzve sepse lufta konsumon njerëz, dhe sa më shpejt të përfundoj lufta dhe të filloj paqja, dhe të filloj një proces politik aq më shumë jetë njerëzish shpëtohen.
Ushtrinë Çlirimtare Kombëtare të Maqedonisë të drejtuar nga Ali Ahmeti nuk e përkrahu asnjë prej faktorëve shqiptarë, as Tirana zyrtare, as Prishtina…kurse ju e bëtë pjesë të ujdisë e të paqes. Si ia dolët në këto kushte?
Ka qenë shumë e vështirë, por besimi ka qenë elementarë. Ka qenë besimi im se kur ke të bësh me një kryengritje, ajo nuk zgjidhet duke përjashtuar por duke inkuadruar në një proces politik. Natyrisht jo duke e konsideruar kryengritësin apo kryengritjen si faktorin themeltar por duke u përpjekur të krijohet një konsensus. Fati im i madh ishte që kisha të bëja me zotin Arbën Xhaferri dhe zotin Ali Ahmeti, të dy njerëz jo vetëm që e kuptonin nocionin e konsensusit por ishin drejtpërdrejt të interesuar që të mbërrinin tek një konsensus shqiptar dhe jo që të konfrontoheshin mes veti.
Ish kryeministri Gjeorgjeski në një fjalim në Parlament në Shkup, pas marrëveshjes së Ohrit, përmend emrin tuaj duke thënë: Veton Surroi është hallka kryesore mes politikanëve të Maqedonisë, terroristëve shqiptarë dhe monitorëve ndërkombëtarë dhe është eminenca gri e gjithë asaj që ka ndodhur në Maqedoni. Si jeni ndjerë kur keni dëgjuar këtë?
Jo shumë mirë se me këtë cilësohesha si një lloj krimineli nga ana e autoriteteve të atëhershme dhe përgjatë një viti nuk shkoja atje. Kisha këshilla dhe nga miq ndërkombëtar se jeta ime do të ishte në rrezik po të udhëtoja në Maqedoni. Hera e parë që kam shkuar atje ishte pas një viti kur u organizua mbledhja e Klubit Politik Ballkanik anëtar i të cilit jam dhe atëherë kërkova garanci nga organizatorët që ardhja ime në Maqedoni do të ishte e sigurt. Pas një viti ishte një skenë e jashtëzakonshme, insistova që të shkoja me veturën time, jo i përcjellë me badigardë, ndërkohë që organizatorët Presidenti Zhelev i Bullgarisë më informoi se në pjesën maqedonase të kufirit do të më priste njësiti policor i Maqedonisë që do të më përcillte deri në hotel, dhe do të isha i sigurt dhe shteti maqedon do të garantonte për sigurinë time. Kjo për mua ishte një lëvizje sinjifikative, kishte një rëndësi të madhe.
E nisëm këtë bisedë me librin tuaj, e vërteta është se jeni diplomuar për filozofi dhe letërsi në Meksiko City, sepse babai juaj ka qenë diplomat karriere i Jugosllavisë me misione në Bolivi dhe Meksikë, pikërisht në moshën e shkollimit tuaj. Duhet të ketë qenë përvojë interesante: një shqiptar, një ballkanas që shkollohet ne Amerikën Latine…
Të dyja kanë qenë periudha transformative. Kur kam qenë në Bolivi isha dhjetë vjeç. Për një djalë nga Prishtina, që në këtë moshë shkon në një kontinent tjetër në një civilizim tjetër ishte një ndryshim dramatik. Aq më shumë ishte ndryshim fakti që brenda Bolivisë, brenda atij shteti që ngërthen në vete kundërshti shumë të mëdha, unë shkollohesha në një shkollë elitare amerikane, në të cilën isha i shoqëruar me një elitë ndërkombëtare dhe boliviane, dhe përjetimi i gjithë atyre dallimeve më pasuroi në mënyrë shumë mbresëlënëse. Po ashtu ishin edhe prindërit, babai ime veçse diplomat, ka qenë gazetar, ka qenë shkrimtar, ishte një njeri me interesime të shumta prej sportit deri tek kultura. Nëna ime është teknologe pra ka studimin e kultura ve të ndryshme profesion dhe Bolivia ishte hapësira e duhur për të studiuar edhe atë pjesë të kulturave. Pra kishim një interesim të natyrshëm familjar për të kuptuar atë vend dhe për të kuptuar të gjitha kulturat e atij vendi.
Ju përmendët babain, ai në fakt ka humbur jetën në një aksident automobilistik në Spanjë dhe aty ishte me mision si diplomat. Në atë kohë ju keni qenë në Kosovë?
Po unë isha në Prishtinë, ka qenë dhjetori i vitit 1988, babai duhet të kthehej dy ditë para se të vdiste, aksidenti ishte dhe është ende i pazbuluar në tërësi. Babai ishte një personalitet i njohur i politikës dhe kulturës i Kosovës, një personalitet që njihej për nga integriteti i tij kosovar edhe në ish-Jugosllavi, dhe një personalitet që nuk konsiderohej pozitiv nga ana e pushtetit të atëhershëm të pushtetit të Millosheviçit. Aksidenti ka ndodhur në Guadalahara në autostradën mes Madridit dhe Guadalaharës në kushte të themi krejtësisht të paqarta.
Pas studimeve dhe diplomimit ktheheni në Prishtinë më 1982 dhe nisni të punoni si gazetar në të përditshmen më të njohur të Kosovës Rilindja. Ka qenë koha e fillimit të represionit të rëndë serb ndaj popullsisë shqiptare në Kosovë, kishin ndodhur demonstratat e vitit 1981 që u mbytën me gjak e dhunë prej shtetit jugosllav të dominuar nga serbët… si e mbani mend atë periudhë?
Ishte periudhë shumë e vështirë në Kosovë. Unë në fakt kur u ktheva në qershor të vitit 1982, u ktheva prej një ambienti liberal, kreativ, sapo kisha mbaruar studimet, isha sportist kisha një jetë shumë të gjallë, u ktheva në një vend i cili ishte represiv. Për herë të parë shihja kallashnikov në duart e policëve të cilët ishin me helmeta, me jelek antiplumb ishin ende në gjendje gatishmërie dhe patrullonin rrugët e Kosovës. Bëhet fjalë për qershorin e vitit 1982, pastaj ky dhjetëvjeçar i viteve ‘80 kaloi në eskalim të nacionalizmit serb, në ndrydhje dhe persekutim të shqiptarëve, në një përpjekje të përditshme të ndrydhjes së shprehjes në Kosovë, dhe një cak i vazhdueshëm ishte pjesa e intelektualëve, Universiteti i Prishtinës,profesorët, arsimdhënësit dhe natyrisht media. Media në fakt pas Universitetit të Prishtinës, cilësohej si një lloj epiqendre e nacionalizmit shqiptar dhe ishte në vëzhgim të përhershëm të autoriteteve të atëhershëm.
Më 1990 themeloni revistën “KOHA” e cila me 1997-ën u shndërrua në të parën gazetë të përditshme të pavarur në Kosovë, “KOHA DITORE”. Si jetonte revista “Koha” dhe më pas “Koha Ditore” në një periudhë kur në Kosovë pushtetin e kontrollonte Serbia dhe shqiptarët kishin ndërtuar institucionet paralele?
Unë e fillova revistën “Koha” me idenë që do të mund të krijonim një gazetari të pavarur, kjo ishte jo vetëm një iluzion por një bindje dhe një vokacion të atillë që do të mund të shkonim drejt një gazetarie të pavarur dhe do të kalonim të gjitha pengesat. Pengesa e parë ishte administrative, Republika e Serbisë e kishte okupuar Kosovën, e kishte shpartalluar sistemin juridik të Kosovës dhe nuk kishte mundësi të botohej gjë në Kosovë, dhe po ashtu në Serbi pos gazetave dhe revistave që ishin autorizuar nga ana e partisë në pushtet. Por nuk ndodhte e njëjta gjë në republikën e Kroacisë, dhe meqë jetonim në një sistem federativ atëherë me ndihmën e zotit Vehbi Velija që jetonte në atë kohë në Kroaci e regjistruam “Kohën” në Kroaci dhe filluam ta botonim si një entitet juridik kroat, pra formalisht ishte revistë kroate në gjuhën shqipe me të drejtë shpërndarje në të gjithë Jugosllavinë kështu që e tejkaluam këtë pengesë juridike. Kjo natyrisht nuk arriti të mbijetoj për një kohë të gjatë, pushteti i kishte mundësitë të kontrollimit edhe pa ndërhyrje të drejtpërdrejt, kishte të drejtën e importit të letrës, të monopolit mbi shtypshkronjën, kishte mundësinë të ndërpriste telefonin kur të donte dhe si të donte, kishte mundësi të kontrollimit të financave, me taksa të ndryshme me ndalesa etj, kështu që e bëri të pamundur këtë gjë. Pas një pauze dy vjeçare u përpoqa prapë që të rifilloj projektin e javores me shpresën se do të vinte dita kur ajo të mund të shndërrohej në një gazetë të përditshme.
Derisa në ‘97-ën filloi si e tillë?
Filloi si e tillë, por duhet të them se pengesë reale nuk ishte vetëm pushteti serb por edhe mosgatishmëria e përgjithshme për të patur një gazetë ditore,duhej thyer modeli i deriatëhershëm i gazetarisë. Modeli i gazetarisë ditore në Kosovë ishte ndërtuar si në të gjithë ish-Jugosllavinë në një relacion me pushtetin, në një relacion servil ndaj pushtetit dhe jo në një relacion kritik ndaj tij. Përgjatë viteve ‘95-96 jam marrë vetë me trajnimet e gazetarëve të rinj, të rinj në moshë të rinj në përvojë dhe që do të shërbenin si bërthama e gazetarisë.
Ndërkohë kaluat edhe një periudhë fare të shkurtër pranë BBC-së në Londër?
Kjo ishte një përvojë shumë e mirë. Në vitin ‘93 ishte rinisja e projektit të BBC në gjuhën shqipe. Një ekip shumë i mirë nga Kosova dhe nga Shqipëria i cili me një redaktor shumë të mirë zotin Kuk u përpoq të ringrejë me një inspiracion të vetin më shumë se sa me ndonjë udhëzim britanik një shërbim në gjuhën shqipe. Këto 6 muaj shërbyen për të dëshmuar se ekziston kapaciteti edhe në Shqipëri edhe në Kosovë për të ndërtuar një gazetari të pavarur, vetëm nevojiten kushtet një kornizë juridike profesionale që ta bëjë këtë. Besoj jemi të dy partnerë në këtë projekt se kemi mbërritur një standard të shprehjes në gjuhën shqipe që ka shërbyer për të gjitha mediumet të gjithandej hapësirës shqiptare përsa i përket profesionalizmit.
Një tjetër inovacion: më 1991 themeloni Partinë Parlamentare të Kosovës, e cila shpejt bëhet partia e dytë më e fuqishme në atë kohë. Si e arritët këtë mbështetje? Çfarë i tërhiqte njerëzit në Kosovë drejt asaj partie?
Në fakt unë nuk e themelova atë, ishte një lëvizje e të rinjve që quhej “Parlamenti i të rinjve” në vitin ‘90 ishte zoti Blerim Shala, ishte Halil Matoshi, ishte Ylber Hysa ishin njerëz që aso kohe ishin student ose sapo i kishin mbaruar ato, kishin lidhmëri me rininë, dhe ata kishin një shpirt organizimi të të rinjve që nuk e kishin të tjerët. Kjo lëvizje rinore në një moment vendos që duhet të shndërrohet në një parti politike dhe atëherë më ftuan që unë ta drejtoja. Unë nuk isha themeltar i saj, dhe nuk isha ithtar shumë i madh që ta drejtoja por ata më vunë në një dilemë esenciale, që ose kjo lëvizje do të zhbëhej ose do të shndërrohej në një parti dhe ata mu lutën që së paku për një periudhë kohore të isha aty,në krye të saj derisa të konsolidohej në parti dhe pastaj do të mund të largohesha. Që nga janari i vitit ‘90 deri në qershor të vitit ‘91, partia parlamentare dhe këto personalitete për të cilat fola ishin bashkorganizator me mua të të gjitha protestave dhe të gjitha formave të manifestimit kundër Serbisë. Kemi patur një moment të protestës kundër orës policore serbe. Kur ata vendosën orën policore ne vendosëm që të ftonim të gjithë qytetarët ti fiknin dritat e shtëpitë e tyre dhe të ndiznin nga një qiri në dritaret e shtëpive të tyre dhe kjo ishte pjesë e një solidariteti të jashtëzakonshëm, një pasqyrë e jashtëzakonshme që në orët e mbrëmjes në Prishtinë që përderisa Serbia shpallte gjendjen e jashtëzakonshme ne tregonim se ka dritë, dhe kjo ishte pjesë e organizimit tonë.
Është kjo koha që merreni nga policia, arrestoheni?
Pak a shumë në atë kohë,p.sh për t’ju përgjigjur dhunës së tyre ne ftonim qytetarët që të dilnin në ballkonet e tyre në dritaret e tyre me çelësa dhe të vringëllonin çelësit dhe ideja ishte që ne të tregonim se kemi çelës për këtë situatë ne kemi mënyra se si dilet prej kësaj situatë përkundër dhunës. Natyrisht pas kësaj, pushteti u përgjigj me arrestim, dhe më çoi në burg por jo për shumë gjatë ndenja 48 orë gjithsej.
Megjithatë mbahet mend pak a shumë nga media sepse keni dalë me kokën e qethur forcërisht nga policia në mos gaboj?
Po ishte mënyra e Millosheviçit për të poshtëruar, të merr me forcë, të qeth kokën të nxjerr jashtë për të të treguar si një lloj krimineli ordiner që të mbajnë në burg, por kjo u shndërrua në një antimodel për ta. Ishte momenti kur edhe unë shndërrohesha në njërin prej gjithë atyre qytetarëve që e kishin ndjerë persekutimin në trupin e vet.
Ju keni njohur Slobodan Milosheviçin? E keni takuar njëherë? Çfarë mund të thoni rreth kësaj?
Në atë takim ishim të detyruar të shkonim. Ishte vendimi i Presidentit Rugova që të bëhej takimi me insistim të ndërmjetësit Hollbruk. Ishte maji i vitit 1998. Ishte ideja që ne të takoheshim me Millosheviçin dhe në atë takim të fillonte procesi i negociatave mes Kosovës dhe Serbisë. Ishte një ide jo shumë e mirëmenduar, por një ide impulsive nëse mund të thuhet kështu e zotit Hollbruk në mënyrë që të fillohet me një proces politik dhe në mënyrë që të konsolidohet rruga politike eventualisht mes zotit Rugova dhe zotit Millosheviç. Ne shkuam në Beograd, ndonëse zoti Rugova kishte vendosur të shkonte, kishte pranuar, ne anëtarët e tjerë të delegacionit, vendosëm që të mos e lëmë vetëm sepse nuk ishte vendim i lehtë dhe vendosëm që ta shoqëronim në këtë takim përkundër mospajtimeve që kishim me këtë qasje. Ai u tregua i tillë çfarë ishte një njeri shumë i zhdërvjelltë, i shkathët në procesin negociator, një njeri i cili nuk kishte skrupuj fare dhe nuk kishte kurrfarë sentimenti për çështje elementare të të drejtave njerëzore kështu që mund të ngriheshim.
Natyrisht ai ishte një takim i vetëm por të krijonte përshtypjen se ai ishte ashtu si thuhej nga shumë të tjerë por edhe që më vonë u cilësua si kasap i Ballkanit?
Ai ishte një njëri jashtëzakonisht i zhdërvjellët në negociata, ai u përpoq të krijonte një afëri me tërë delegacionin kosovar, të krijojë një lidhje personale, të tregoj se nuk ishte ai telashi, nuk ishte ai problemi, por ishin disa të tjerë në Serbi problem, që ai ishte në fakt zgjidhja jo problemi dhe po qe se shqiptarët dhe serbët si ai do të merreshin vesh nuk do të kishte probleme. Ishte gjithashtu një njeri i cili kishte koncept të predeterminuar, dhe koncepti i tij ishte që nëpërmjet negociatave të anashkalonte apo të shtynte apo të parapengonte ndonjë veprim presioni nga ana e perëndimit kundër tij.
Në qeverinë e përkohshme të vitit 1999, të drejtuar nga Hashim Thaçi, ju ofrohet posti i ministrit të jashtëm, por nuk e pranoni. Përse?
Nuk është tamam ashtu por unë isha në Prishtinë dhe formohej një qeveri e përkohshme jashtë Prishtinës, ndërkohë që unë nuk dija asgjë se isha i fshehur në Prishtinë, dhe më duket motra ime me një dozë komike u tha se unë eventualisht mund të isha ministër i Brendshëm sepse isha i vetmi brenda vendit ndërsa të Jashtëm do të ishin të gjithë të tjerët.
Pas luftës jeni i vetmi intelektual, person publik kosovar që merrni në mbrojtje serbët e mbetur në Kosovë? A nuk ka qenë një guxim i tepruar ky në një vend që dilte nga lufta me rreth 20 mijë të vrarë e të zhdukur?
Ka qenë por unë kam menduar se duhet të marrë përgjegjësinë, d.m.th një lidership shqiptar që nënshkruan në Rambuje, që krijon një kontratë me perëndimin për herë të parë në historinë e Kosovës, për herë të parë në historinë e shqiptarëve dhe në momentin që ndërmerret një hap i tillë historik atëherë duhet shkuar më tutje, dhe më tutje do të thoshte që shqiptarët për interes të tyre do duhej të mbronin minoritetet dhe jo të lejonin fushatën e hakmarrjes, e spastrimeve e të tjera. Siç u pa më vonë edhe për çështje shumë praktike për interesa krejtësisht praktike, mbrojtja e minoriteteve u kthye në kutin matës të veprimit të shqiptarëve dhe Kosova u izolua, dhe u cungua, dhe u kufizua në veprimet e veta për shkak të javëve të para të hakmarrjes ndaj minoriteteve të ndëshkimit të tyre ç’ka u manifestua në Kosovë. Ç’është e vërteta nuk ishin viktima vetëm minoritetet kishte shumë viktima shqiptare, mes tyre ka patur pjesëtarë të ish regjimit, por dhe që nuk ishin pjesë e regjimit që ishin ndoshta në Lidhjen Demokratike të Kosovës, pra ishin disa qërime hesapesh politike që dhe sot i bëjnë dëm Kosovës. Po të kishte sjellje tjetër në verën e vitit ‘99, po të kishte lidership Kosova në verën e vitit ‘99, ndryshe do të kishin qenë punët sot.
Sllobodan Milosheviçi arrestohet në vitin 2001 dhe një vit më vonë ju dilni dëshmitar i caktuar nga akuza, nga prokurori i çështjes. Si ka qenë përballja me të në Gjykatën e Hagës?
Ishte ndoshta një ndër momentet më të bukura të jetës sime. Në momentin kur hyra në sallën e gjykimit e kisha kaluar tërë një natë pa gjumë, ballafaqohesha me të gjitha ato imazhet e luftës, imazhet e takimeve me të, imazhet e viktimave dhe ishte një sens personal krejtësisht personal i ballafaqimit me të .Kur hyra në sallë e pashë se si nga dhoma e burgut e sillnin atë. Në një moment u hap dera dhe ishte një polic suedez nëse mbaj mend mirë i cili ia hoqi prangat nga duart, dhe e solli në sallë të gjykimit, Millosheviçin të cilin e kam identifikuar sepse e kam përcjellë si gazetar, momentin e ngritjes së tij atë natë në Fushë Kosovë. Unë e kam kaluar tërë natën duke përcjellë një mbledhje në të cilën ai u shndërrua në lider të serbëve. Evoluimi i tij politik është lidhur gjithmonë me represion, gjithmonë me kërbaç, gjithmonë me pranga, gjithmonë me burg, gjithmonë me rrahje dhe në fund me vrasje pastaj me masakra dhe në momentin kur atë e pashë si njëri të prangosur, ishte momenti ndër më të bukurit të jetës sime.
Si u soll ai me ju, Milosheviçi dihet që nuk pranoi avokatë dhe përballej vetë me prokurorët dhe me dëshmitarët. Si e kujtoni ju sjelljen e tij në gjyq?
Ka dashur të më sfidojë dhe unë u solla si një njeri i cili është fitimtar historik. Unë isha fitimtar historik, unë kisha ardhur jo për të gjykuar atë personalisht por atë çfarë ai përfaqësonte. Ai përfaqësonte fashizmin, përfaqësonte një ide totalitare shfarosëse, përfaqësonte një politikë e cila kishte marrë aq shumë viktima dhe e cila kishte prekur në fund edhe familjen time. Ai përfaqësonte një ide e cila nuk duhej të përsëritej më në këtë rajon dhe kurrkund në botë dhe ishte kënaqësi e madhe që unë të isha në palën e drejtë të historisë ndërsa ai të ishte në pjesën e gjykuar të historisë. Ai në fakt këtë gjykim nuk e bëntë si gjykim individual por e bënte si gjykim historie. Ai e shndërroi këtë gjykim në histori dhe ishte kënaqësi e imja që unë të isha në anën e drejtë të historisë.
Ju jeni kritik ne mos gaboj për marrëveshjen e arritur mes Prishtinës dhe Beogradit cili është thelbi i kritikës suaj?
Thelbi i kritikës sime është se Prishtina në vend që ta shfrytëzoj këtë rast dhe ka mundur ta shfrytëzonte për 2 vjet rresht që të avancoj pozitën e vet karshi Bashkimit Europian, që të mbroj interesat e veta të krijoj një marrëdhënie me Beogradin i është nënshtruar një koncepti tjetër politik që do të thotë që çfarëdo marrëveshje të nënshkruhet me Beogradin në mënyrë që Beogradi të ndihmohet drejt integrimit në Bashkimin Europian. Unë për vete nuk kam problem me integrimin e Beogradit në BE, unë mendoj se Serbia duhet të jetë pjesë e BE-së, po ashtu mendoj se Serbia nuk duhet jetë pjesë e BE-së në kurriz të Kosovës. Mendoj se Serbia duhet të jetë pjesë e BE-së, por po ashtu mendoj se Kosova duhet të integrohet në BE me ndihmën e Serbisë. Serbia është ajo që e ka penguar Kosovën që të integrohet, e ka penguar që të zhvillohet, në fund të fundit e ka penguar frymimin e lirë të shumë qytetarëve të Kosovës të cilët janë të vrarë nga politika shtetërore e Serbisë.
Si mendoni juve sa realiste është ideja e bashkimit të shqiptarëve në një shtet unitary, është një ide e cila është aktualizuar?
Është një ide e cila fiton në popullaritet, është shumë e më e popullarizuar sot se çka qenë par apes vjetësh apo dhjetë vjetësh. Është një ide që lidhet po ashtu me mungesën e stabilitetit të shteteve në Ballkanin Perëndimor. Tashmë kemi disa shtete të papërfunduara, kemi Bosnje-Hercegovinën, kemi Kosovën,rrjedhimisht Serbia është e papërfunduar si shtet sepse nuk i njeh kufijtë e Kosovës. Maqedonia është i papërfunduar sepse ka të papërfunduar identitetin e vet shtetëror karshi Bashkësisë Ndërkombëtare, apo të penguar nga ana e Greqisë. Ideja e bashkimit territorial brenda një shteti është e lidhur ngushtë me çështjen e mospërfundimit të këtyre shteteve. Ajo që unë mendoj se do të duhej të shtrohej si pyetje e anasjelltë është kjo: Nëse bashkimi kombëtar i zgjidh të gjitha problemet e shqiptarëve ç’ka është ajo që e pengon sot Shqipërinë që të jetë shtet funksional demokratik? Nuk besoj se është mospërfshirja e Gjakovës, Pejës apo Tetovës brenda territorit të Republikës së Shqipërisë. Shqipërinë nuk e pengon as Gjakova, as Peja as Tetova, Shqipërinë e pengon vetvetja, dhe këtu duhet kërkuar dhe nuk duhen nxjerrë kontekste të tjera problemesh për probleme që ekzistojnë ende sot. Ajo që padyshim do të duhej të zgjidhet dhe do të zgjidhet historikisht është çështja e komunikimit mes shqiptarëve në Ballkan. A do të jetë kjo brenda formacioneve më te lehta shtetërore, brenda formave të reja të komunikimit mes shteteve, zhbërjes së kufijve, kjo është çështje tjetër. Ajo që është esenciale është se përse këto formacione nuk mund të funksionojnë siç duhet sot? Përse Shqipëria nuk është shtet kandidat sot? Ky është problem esencial. Nuk është problem esencial a është Shqipëria e lidhur me Kosovën apo e lidhur me shqiptarët e Maqedonisë.
Kemi folur gjatë sonte për politikë do të ndryshoja temën e bisedës ndoshta disi, thonë se jeni i kamur dhe se bizneset tuaja ecin shumë mirë?
Në fakt nuk jam dhe jam tërhequr nga të gjitha format e afarizmit të cilat i kam pasur në vitin 2004 kur kam konkurruar për deputet të Kuvendit të Kosovës. Jam tërhequr plotësisht nga kompania “Koha”.
Marrë me shkurtime nga emisioni “PRIZËM”
3
Nje reagim nga Veton Surroi. Dhe nje përgjigje nga Gazeta Blic !
Publicisti Veton Surroi, ka reaguar ndaj publikimit të një pjese të intervistës së tij në Gazetën Blic, intervistë të cilën e kishte dhënë sot për “Kohën Ditore”.Gazeta Blic dëshiron të sqaroj se titulli ka dal nga deklarata e Veton Surroi e cituar nga media tjera. Ajo ka qenë në thonjëza, dhe redaksia nuk e ka pa te arsyeshme ta verifikoj. Nëse citati i transmetuar nga ne nuk ka qenë korrekt, Redaksia e Gazeta Blic i kërkon ndjesë Surroit- njejtë sikur edhe për secilën pjesë të transmetuar tek ne për të cilën Surroi konsideron se nuk është cituar drejtë.Ne kemi transmetuar copëza të intervistës së z. Surroi, jo për ta dëmtuar atë, por përkundrazi për t’i dhënë hapësirë opinioneve të tij.Gazeta Blic rikujton se është media e pavarur e themeluar nga tre gazetarë, dhe ka një politikë editoriale poashtu krejtësisht të pavarura nga grupet e interesit politik dhe ekonomik. Gazeta Blic nuk udhëheqë fushata të orkestruara ndaj asnjë individi apo grupacioni- por vetëm trajton temat që i konsideron ajo dhe opinioni si me interes shoqërorë. Çdo insituatë në këtë drejtim- është e pasaktë.Natyrisht se gjatë punës dinamike prej 7 ditësh në javë, dhe 16 orësh në ditë, as ne nuk jemi imun ndaj lëshimeve apo gabimeve- por edhe sa herë që ato na janë bërë të ditura i kemi përmirësuar apo tërhequr. Pak media në ditët e sotme e bëjnë këtë fatkeqësisht.Ne refuzojmë të merremi e argumentojmë për çfarëdo atribiumi, ndërlidhje apo krahasimi që tërthorazi na mvesh z. Surroi. Gazeta Blic ka opinionet e saj për mediat tjera, e për individët në Kosovë, por në refuzojmë t’i komentojmë ato përderisa kjo gjë nuk ka të bëjë me interesin publik, por me atë privat.
Me nderime,Redaksia e Gazeta Blic.com
Në vazhdim Gazeta Blic e boton të plotë dhe pa asnjë ndërhyrje reagimin e Veton Surroit:Për Astrit Gashin, themelues dhe drejtues i Bordit të Gazeta Blic
Astrit ,
u befasova me titullin e lajmit për intervistën time të sotme në KOHA Ditore , si dhe për mënyrën e sajimit të lajmit.
Në lajmin që e ka plasuar gazeta Blic thuhet që në titull “Veton Surroi: Hashim Thaçi do të gjykohet nga Gjykata speciale!”. Këtë unë nuk e them në intervistë, e nuk e them as kund tjetër, pra portali ka mashtruar publikun me këso titulli dhe më ka vendosur fjalët që nuk i kam thënë.
Në tekstin e portalit tënd thuhet se “Surroi, i cili para lufte kërkonte pjesëmarrje në zgjedhje jugosllave…”, që është e pavërteta në vijim.
Dhe, menjëherë pas saj edhe një tjetër: ” Surroi ka folur edhe për UÇK’në. Konkretisht për dy ish-Komandantët e përgjithshëm të saj, Azem Sylën e Sylejman Selimin si dhe Sami Lushtakun. Ka treguar detaje, që sipas tij, tregojnë kriminalitetin e tyre edhe në kohë lufte”. Në fakt , nuk kam treguar asnjë detaj që “tregojnë kriminalitetin e tyre edhe në kohë lufte”. Kam konstatuar se njëri është gjykuar edhe është në burg dhe tjetri po gjykohet dhe nëse dënohet mund të përfundojë në burg. Kaq.
Një qasje e tillë në artikull është poshtë standardeve profesionale. Nëse portali yt pretendon ta ngrejë cilësinë e shprehjes profesionale , do të duhej të kishe më tepër kujdes. Sepse me shkrimin e sotëm i je afruar portalit “Gazeta express” standardet profesionale e të cilit nuk e kalojnë testin elementar të kundërmimit.
Ashtu si në Gazetën Blic intervista ime u përgjithësua me një titull mashtrues, Gazeta Express dëshmoi se mund të shkojë edhe një hap më tutje , qoftë në titull , qoftë në përmbajtje, dhe kështu sot në mesditë hapi me :”Surroi: Lufta e UÇK’së ishte kriminale, Thaçi do të përfundojë në Tribunal Special”. Natyrisht, as njëri e as tjetri pohim në këtë titull nuk është në intervistën time, rrjedhimisht nuk është i vërtetë, rrjedhimisht është gënjeshtër, shpifje.
Nuk ka nevojë të të shpjegoj se ajo çka ngjan më vonë është loja e telefonave të prishur ,ku çdo kush mendon se ka dëgjuar dhe lexuar diçka që paskam thënë unë dhe duhet të reagojë.
Këtë mesazh po ta dërgoj si porosi private.
Jo shumë momente pasi të të arrijë, do ta postoj si porosi publike. Është më mirë për të dytë se në të kundërtën mund të dalë titulli në ndonjërin prej portaleve që nuk përfillin kriteret profesionale:
“Surroi kërcënon drejtuesin e Bordit të portalit Gazeta Blic!”
4
Duke shkruar për projektligjin lidhur me shndërrimin e FSK-së në Ushtri të Kosovës , të cilin projugosllavi, Veton Surroi e quan “projektligj të Hashim Thaçit”, ai thotë se projektligji qenka i papranueshëm për qytetarët e Kosovës. “Loja me sigurinë e qytetarëve të Republikës së Kosovës, si produkt i garave partiake, është një veprim edhe aq më i papranueshëm”, ka saktësuar Surroi në gazetën e tij. Ky, deri tani është reagimi i vetëm i shkruar në gjuhën shqipe kundër themelimit të Ushtrisë së Kosovës, krejt i njëjtë me reagimin e kryeministri të Serbisë, Aleksadër Vuçiq, i cili madje kërcënon edhe me ndërhyrje ushtarake.
Ende pa përgjigje !
Ndofshta kjo ditë duhej, duhet nga një ditë si "Ditë Prove", por ajo ishte nje provë që kushtoj shumë.
