Një këndvështrim se si të mbrohemi nga premtimet e rreme nëpërmjet e-mailit, Facebookut, Instagramit dhe telefonataveNga Adrian Civici
“Përshëndetje i nderuar mik… ju ndoshta nuk e dini, por në bankën tonë janë depozituar 5 milionë dollarë nga një i afermi juaj që ka jetuar dhe punuar Lagos, Nigeri…. ai tashmë ka vdekur dhe ne nëpërmjet mbiemrit zbuluam se ju jeni pjesë e familjes… dëshirojmë që ju të tërhiqni këtë trashëgimi…. nga ana juaj duhet të mbulohen vetëm shpenzimet juridike dhe ato bankare të transferimit të shumës; “I nderuar Zoti…. unë jam një besimtare e devotshme e krishterë… jetoj e vetme… sapo kam mësuar nga mjekët se jam sëmurë nga një sëmundje e rëndë…. dëshiroj që pasurinë time prej 2 milion dollarë ta vë në shërbim të bamirësisë…kam zgjedhur t’jua dhuroj juve duke qenë e bindur se ju do ta përdorni si duhet këtë pasuri në shërbim të njerëzve në nevojë…në mënyrë që kjo shumë të vijë menjëherë në llogarinë tuaj, ju duhet të paguani vetëm shpenzimet administrative dhe ato të transferimit”; “Ju njoftojmë se jeni shpallur fitues i Lotarisë Ndërkombëtare me qendër në Lagos…keni fituar 3 milion euro…ju lutem më kontaktoni që të fillojmë procedurat e pagesës në llogarinë tuaj bankare…kjo procedurë parashikon dhe disa pagesa administrative që duhet ti mbuloni ju…”.
Janë të shumtë njerëzit që vitet e fundit kanë marrë në adresat e tyre email mesazhe të tilla. Dhe, nuk janë të paktë ata që i “gëzohen këtij fati të papritur” dhe ju përgjigjen personave që kanë dërguar email-et. Një pjesë e tyre shkon akoma dhe më tej “duke bërë pagesat dhe filluar procedurat për transferimin e këtyre miliona dollarëve apo eurove që do ti bënte brenda ditës të pasur”. Ndërkohë, që ka edhe mjaft persona që kanë shkuar deri në Lagos, Abixhan, Bregun e Fildishtë, Liberi, etj., për të “bërë veprimet bankare” dhe atje janë vrarë, janë rrëmbyer ose janë grabitur….”.
Kjo “procedurë” nga e cila vlerësohet se kanë rënë viktimë me qindra mijëra njerëz dhe janë “zhvatur qindra milionë dollarë” njihet me emrin “versioni nigerian i mashtrimit financiar”, ose “krimi 4-1-9” referuar nenit specifik në kodin penal nigerian që sanksionon këtë lloj mashtrimi.
Supriza e parë në përballjen me këtë mashtrim financiar në përmasa të mëdha është konstatimi se ai nuk ishte një “shpikje e re e panjohur”, por në procedurat dhe mënyrën e veprimit i ngjante të ashtuquajturave “letra të të burgosurës spanjolle” të shfaqura në periudhën e luftës anglo-spanjolle të viteve 1585-1604, periudhë në të cilën funksionoi mashtrimi.
Në Evropë, kryesisht nga Spanja, u shpërndanë me mijëra letra në të cilat shkruhej se “një familje e pasur ishte e detyruar të largohej me ngut nga një zonë lufte duke lënë atje vajzën e vetme, trashëgimtaren e një pasurie të madhe të cilën ajo e mbante të fshehur. Kërkohet ndihmë nga një person që mund të dërgojë para për të paguar ardhjen e saj në Evropë. Në këmbim, ky person do shpërblehej bujarisht dhjetë herë më shumë se shuma e dhuruar për udhëtimin e vajzës, por mund të ishte dhe zotëruesi i kësaj vajze shumë të bukur”.
Me mijëra njerëz dërguan ar dhe argjend në adresat e mashtruesve duke i humbur plotësisht ato dhe ëndrrën për fitime financiare dhe zotërimin e një vajze të bukur!
Varianti i dytë i këtij mashtrimi ka të bëjë me të ashtuquajturat “”letra nga Jeruzalemi”, të shkruara nga disa burgje në Tulon dhe Paris në Francë në fund të shek.XVIII-të dhe fillimit të shek.XIX-të. U quajtën “letra nga Jeruzalemi, sepse rruga ku ndodhej burgu quhej “rruga e Jeruzalemit”.
Thelbi i tyre ishte: Monsieur Kont/Baron/…. mbasi vranë/ apo burgosën Zotërinë tim — unë isha maxhordomi kryesor dhe më i besuar i tij — unë arrita të fsheh në pyll një arkë me flori dhe bizhuteri të tij. Unë jam në burg dhe i sëmurë dhe kam nevojë për t’u kuruar dhe për të paguar lirimin nga burgu. Në qoftë se ju më jepni këto para, unë do të kem mundësi të shërohem dhe të dal nga burgu dhe do t’ju dërgoj menjëherë një hartë me vendin ku kam fshehur arkën me flori e bizhuteri. Ju do thoni, përse nuk i merr për vete këto para? Jam shtresë e varfër dhe sapo të më gjenin me ndonjë prej tyre në dorë do të më burgosnin apo do të më varnin menjëherë…….”. Një numër i madh njerëzish, kryesisht aristokratë francezë ranë viktima të këtij mashtrimi.
Në fund të shek.XX-të dhe fillim të shek.XXI-të, e njëjta metodë u përdor përsëri nga “mashtruesit e web-it”. Në disa vende afrikane, kryesisht nëpër internet kafe të lagjeve të varfëra të Lagosit, Abixhanit, Dakarit, etj., të rinj “ekspertë” në shfrytëzimin e mundësive të komunikimit të web-it, dërguan me miliona “letra”, në pjesën dërrmuese në Evropë, përmbajtja kryesore e të cilave kishte të bënte me një “lajm suprizë” për një lotari të fituar nga personi që merrte njoftimin, për një trashëgimi në emrin e personit që ishte gjetur rastësisht, për një shumë të madhe parash që dikush në fund të jetës si pasojë e një sëmundje të rëndë ta dhuronte me kërkesën që si njeri i ndershëm ti duhet ta përdorje për bamirësi nëpër spitale e azile, si kërkesë e një vajze që donte të largohej nga shfrytëzimi dhe rrjetet e prostitucionit dhe kishte nevojë për para që të paguante biletën e avionit dhe shpenzimet e tjera të arratisjes”, si propozim për një vend pune “të mrekullueshëm” me pagesa fantastike, etj., etj.
Në çdo rast, personi fatlum që merr këtë njoftim, duhet vetëm të paguajë “paradhënie” disa shpenzime të nevojshme administrative të cilat bëjnë të mundur realizimin e premtimeve dhe “lindjen e tij me këmishë”. Për ta bërë sa më të besueshme “ofertën”, shumica e letrave mbajnë në krye logo të bankave apo institucioneve të njohura përgjegjëse për transaksionin.
Në thelb të kësaj mënyre veprimi qëndron “krijimi i besimit dhe empatisë”, provokimi i ndjenjave të dhembshurisë dhe moralit kristian, konfidencionalitetit, saktësisë dhe ndershmërisë së informacionit, besimin tek “fati” dhe rastësia fatlume.
Për të qenë sa më bindës, mashtruesit kibernetikë, synonin dhe ndërtonin tipologji tipike të evropianëve apo amerikanëve që kishin jetuar e punuar në Afrikën Perëndimore, sidomos femrave, për të krijuar sa më shumë besim e ndjeshmëri. Ata “portretizojnë” individë e grupe të fuqishme biznesi perëndimor që kanë “lulëzuar” duke shfrytëzuar burimet natyrore e njerëzore afrikane.
Nëse këto pasuri e fitime u bënë në bashkëpunim me qeveritë afrikane, personat që ishin tashmë në fund të jetës, domethënë, ata që shkruanin letrat, nuk dëshironin që këto para tu mbeteshin qeverive dhe individëve të korruptuar në Afrikë.
Në një impuls të fortë atdhetar, dëshira e këtyre “njerëzve që po vdisnin” ishte që ti dhuronin bashkatdhetarëve të tyre në Evropë dhe SHBA pasurinë e tyre, të cilën ata mund ta përdornin për të shpëtuar Afrikën duke krijuar shkolla, qëndra shëndetësore apo jetimore.
Në mënyrë që ti preknin sa më shumë viktimat e tyre, mashtruesit e versionit nigerian përdornin me mjaft inteligjencë retorikën e politikave koloniale të shoqëruar me atë të politikave humanitare të “misionit special të të bardhëve në Afrikë”.
Mashtrimi funksiononte me sukses, sepse tek një pjesë e evropianëve, vecanërisht të moshuarve nostalgjikë, ekzistonte akoma mendimi dhe qëndrimet e “kujdestarisë së të bardhëve të kulturuar, civilizuar dhe të zhvilluar ndaj Afrikës dhe popujve të varfër të saj”.
Për të ngjallur sa më shumë ndjeshmëri e besim, mashtruesit nigerianë evidentonin në letrat e tyre edhe një patologji mjaft të përhapur në jetën e përditshme në Evropë, temën e kancerit dhe sëmundjeve të tjera vdekjeprurëse që mundon sidomos shtresën e popullsisë së moshuar që jeton vetëm e braktisur nga fëmijët.
Në qendër të historisë së treguar janë pacientë afrikanë në kushte të ngjashme me homologët e tyre perëndimorë, që me pasurinë e tyre duan të bëjnë bamirësi në favor të të varfërve afrikanë dhe për këtë “zgjedhin të krishterë të ndershëm” evropianë e amerikanë.
Duke e aplikuar krimin kibernetik në kushtet e një aktiviteti të vërtetë profesional, individët apo grupet e mashtruesve nigerianë, e portretizojnë veten si “biznesmenë të ndërgjegjshëm e transparentë që punojnë në kafenetë kibernetike” duke u paraqitur me emra interesantë si Zala Western Union, Papi Dollar, Maître CFA, etj.
Ata e justifikojnë diskrecionin dhe shpesh herë dhe anonimatin e tyre përballë “klientëve” të zgjedhur me arsyetimin se “duhet të mbrohen nga autoritetet dhe policia e korruptuar e vendit të tyre”, të cilat kërkojnë ti përvetësojnë apo ti vjedhin këto para që duhet të përdoren për “aksione humanitare dhe mbështetje të Afrikës”.
Sociologë e studiues të këtij fenomeni, e lidhin këtë mashtrim edhe me strukturën socio-politike të rrënjosur në historinë e Afrikës Perëndimore dhe marrëdhëniet e saj me ish skllavërinë dhe ish fuqitë koloniale.
Kriminalitetin e tyre kibernetik ata e justifikojnë apo e moralizojnë me justifikimin se “ata vjedhin të pasurit, të bardhët, nipat dhe mbesat e kolonizatorëve që shijojnë pasuritë e vjedhura në Afrikë për t’jua rishpërndarë ato nipave dhe mbesave të të varfërve zezakë të shtypur e shfrytëzuar”. Imazhi i tyre është ai i një “Robin Hoodi post-kolonial që ja merr pasurinë të pasurve dhe ju a shpërndan të varfërve”.
Një pjesë të parave të fituara nëpërmjet këtij mashtrimi ata i “shpërndajnë në familjet e varfëra në getot e Lagos, Abixhan, Dakar, Liberisë, Bregut të Fildishtë, etj. Sipas tyre, “mashtrimet kibernetike janë modalitete të transformimit dhe emacipimit social”.
Vlerësohet, se gjatë 20 apo 25 viteve të fundit, sidomos në dekadën 2000-2050 kur ky fenomen ka qenë shumë intensiv, viktima të këtij mashtrimi disa dhjetëra mijëra njerëz, ndërkohë që të “ardhurat e fituara nga këta mashtrues e kanë kaluar shumën e një miliard dollarëve”.
Variantet e mashtrimeve me email, facebook, instagram dhe celular
Fitimi i një lotarie
Në njoftimin që ju shkon “viktimave” pretendohet në emër të një organizmi serioz që drejton një lojë fati apo lotari në të cilin njoftohet personi se ka fituar një sasi të caktuar parash për tërheqjen e të cilave duhet të kontaktojë përfaqësuesit ligjorë të lotarisë dhe duhet të bëjë disa veprime proceduriale e të paguajë shpenzimet e administrimit përpara se të marrin shumën e plotë që kanë fituar nga lotaria.
Ofertë pune
Një person apo një kompani ofron një vend pune të paguar shumë mirë në një nga vendet e Afrikës Perëndimore, por përpara se të shkosh për të filluar punë ofrohet një kontratë paraprake që duhet firmosur e shoqëruar me disa detyrime financiare për të përgatitur lejen e punës dhe qëndrimit. Personave të veçantë, kryesisht projektues, përkthyesve ose studiues të ndryshëm ju ofrohet punë kundrejt një shpërblimi interesant.
Gjatë kohës së hartimit të kontratës dhe finalizimit të saj, “të punësuarve” ju kërkohet një volum pune i cili “do të paguhet kur të dorëzohet”. Shpesh propozohet që pagesa të bëhet në fund të vitit. Në fakt, projektet apo përkthimet e tyre përvetësohen e shiten nga mashtruesit, ndërsa pagesat nuk bëhen kurrë.
Shitje makinash dhe aparatura high-tech
Nëpërmjet adresave të ndryshme elektronike shpërndahen njoftime për shitje objektesh të ndryshme, kryesisht makina të markave të njohura dhe lote materialesh high-tech të prodhimeve nga më të fundit, me çmime tepër joshëse, 80-90% më të ulëta se çmimet e tregut të shoqëruara dhe me fotot përkatëse. Pagesat duhen bërë nëpërmjet Western-Union duke shtuar dhe një tarifë të vogël për shpenzimet e transportit dhe autoritetet doganore. Në fakt, artikulli nuk ekziston fare dhe adresa korrespondente në Western Union zhduket menjëherë sapo “klienti” paguan paratë.
Shitje veprash arti
Nëpërmjet adresave të ndryshme elektronike shpërndahen njoftime për shitje veprash të rëndësishme e të rralla arti me çmime “shumë të arsyeshme”. Njoftimet janë kopje të fallsifikuara të njoftimeve zyrtare nga agjenci të specializuara e me reputacion në tregëtinë e veprave të artit në Evropë dhe SHBA.
Por, “përpara dërgimit të veprave të artit është e nevojshme të bëhen disa pagesa paraprake të cilat janë urgjente për të bërë një pagesë në Ministrinë e Kulturës dhe doganat”.
Oferta marrëdhëniesh intime
E-mail nga një vajzë (apo dhe një djalë) e dashuruar me ju nëpërmjet adresave dhe siteve online të takimeve, që ju pëlqen shumë dhe do të krijojë një lidhje, që fillimisht nuk ju kërkon para, por thjesht kontakte e marrëdhënie me ju, që ju dërgon foto e video “origjinale” nga më të ndryshme që ta njihni më mirë.
Mbas disa kohësh vjen një kërkesë e “papritur” për një shumë parash që ka nevojë meqenëse ka pësuar një aksident të vogël dhe duhet të kurohet, apo “i kanë vjedhur portofolin gjatë një udhëtimi dhe i duhen urgjent para për të paguar udhëtimin e kthimit”, etj.
Oferta kredie
Synojnë njerëz në vështirësi ekonomike dhe të paformuar me kulturë financiare, duke ofruar “kredi të leverdisshme në shuma të mëdha dhe me norma interesi minimale, pa nevojën e kolateralit apo garancive të tjera”. Letrat e tyre janë të pajisura me logo të sofistikuara shoqërish financiare e bankash për ta bërë sa më bindëse ofertën.
Ofruesi prezantohet si ekspert i nivelit të lartë në sektorin bankar duke të vënë në dispozicion një “listë të gjatë bindëse” të klientëve apo kompanive të tjera që e kanë shfrytëzuar këtë mundësi.
Mashtruesi ju premton, që dosja juaj do të trajtohet me përparësi dhe shumë shpejt, por për këtë janë të nevojshme disa pagesa paraprake nga ana juaj, të cilët mund ti dërgoni në llogarinë bankare të bankës që po ju ofron kredinë. Mbasi ju bëni këto pagesa, adresa e llogarisë dhe kordinatat e bankës zhduken menjëherë nga web-i.
Transferim trashëgimie
Një studio juridike e specializuar, një avokat, një noter apo një person i autorizuar ju njofton se në emrin tuaj figuron një trashëgimi e rëndësishme në para ose prona. Ju mund të shkoni ta tërhiqni atë në Nigeli, Senegal, Bregun e Fildishtë, etj., ose mund t’jua transferojnë nëpërmjet një banke.
Në mënyrë që “procedurat të kryhen sa më shpejt, duhet të bëni disa pagesa administrative dhe të paguani disa taksa të vogla lokale”. Bashkangjitur ju jepet dhe adresa e bankës dhe numri i llogarisë bankare. Mbasi ju bëni këto pagesa, adresa e llogarisë dhe koordinatat e bankës zhduken menjëherë nga web-i. Po kështu dhe studio juridike, avokati ndërmjetës apo noteri.
Çmime apo vlerësime prestigjoze
Në adresën tuaj email, facebook apo instagram (shpesh edhe me postë) ju vjen një njoftim ku ju bëhet e ditur se Akademia e Shkencave, institucione të rëndësishme akademike e shkencore, universitete të ndryshme prestigjoze, etj., ju kanë zgjedhur dhe seleksionuar si pjesë e “100 shkencëtarëve …. mjekëve … inxhinerëve …. menaxherëve …. politikanëve …. artistëve, etj., më të shquar të shekullit, të botës, të kontinentit, etj.
Kjo përzgjedhje shoqërohet me një diplomë speciale dhe botimin e një libri me 100 personalitetet e zgjedhura sipas fushave të ndryshme. Por, për organizimin e ceremonisë së diplomave dhe botimin e librit ju duhet të dërgoni një CV të zgjeruar dhe një jetëshkrim prej 10 faqesh, si dhe të paguani një kontribut prej disa mijëra euro ose dollarë në llogarinë e komitetit përzgjedhës. Ju duhet të paguani dhe biletën e avionit dhe shpenzimet e hotelit në qytetin ku do organizohet ceremonia “ku do jenë prezentë dhe shumë personalitete të larta”.
Për t’ju bindur për seriozitetin, fillimisht ju vjen një libër luksoz me 100 personalitetet e përzgjedhura, ku jeni dhe ju, dhe pastaj një programi i ceremonisë së diplomave dhe kosto e biletave të avionit dhe shpenzimeve të qëndrimit. Mbasi ju bëni këto pagesa, çdo lloj kontakti zhduket. Ju mbetet vetëm një libër nga vetëm 100 të tillë që kanë botuar “organizatorët”.
Ndihmë për organizatat humanitare
Në adresën tuaj email, facebook apo istagram vjen një thirrje (lutje) me natyrë humanitare për të kontribuar financiarisht një zonë apo një grup të caktuar të popullsisë së një vendi, kryesisht në Afrikën Perëndimore, e cila ka qenë viktimë e një epidemie, përmbytje, tërmeti, lufte civile, urie, etj.
Në letrën e kërkesës për kontribute financiare janë të manipuluara logot e organizatave humanitare apo OJF Ndërkombëtare, dhe website-t, emrat, vulat dhe firmat e drejtuesve të tyre. Në fund jepet dhe një numër llogarie ku ju mund të derdhni kontributin tuaj.
Letra e cila është shumë prekëse e mallëngjyese “ në emër të fëmijëve jetimë e të sëmurë afrikanë dhe familjeve e shtëpive të tyre të shkatërruara” shoqërohet me premtimin se ju do të merrni një certifikatë mirënjohje e falënderimi nga autoritetet lokale e qendrore të vendit ku ka ndodhur fatkeqësia dhe emri juaj do bëhet publik në website e organizatës humantare.
Sapo ju dërgoni shumën e parave të kontributit tuaj, adresat e kontaktit, websitet dhe llogaria bankare zhduken menjëherë nga web. Mashtrimi është realizuar.
Shtëpi apo apartament me qera
Personave të interesuar për të marrë me qera një shtëpi apo një apartament ju vjen një ofertë “shumë e leverdisshme” nga zotëruesi i banesës ose një agjenci imobiliare që bën ndërmjetësime kërkesë-ofertë shtëpish banimi.
Oferta është e trukuar e kuruar më së miri: adresë e saktë që mund ta verifikosh në internet, foto joshëse brenda dhe jashtë shtëpisë, fotot e pronarëve ose agjencisë, etj. Gjithmonë, letra mbyllet me shënimin se oferta është e limituar, por ju dukeni klient serioz, prandaj po ju bëjmë dhe një ulje të konsiderueshme të çmimit. Ju duhet të paguani një kaucion paraprak dhe qeranë e tre muajve të parë. Bashkangjitur numri i llogarisë bankare ku duhet të paguani. Është e preferueshme që ju ti kaloni paratë duke përdorur Western Union. Sapo ju dërgoni shumën e parave të kontributit tuaj, adresat e kontaktit, websitet dhe llogaria bankare zhduken menjëherë nga web-i.
Mashtrimi Valentin
Është një nga mashtrimet informatike mjaft frekuente në vitet 1990-2009 nga një djalosh rus rezident në qytetin Kaluga që prezantohej me emrin Valentin Mikhaylin ose me pseudonime të tjera të ndryshme.
Ai gjeti mundësinë për të dërguar me dhjetëra mijëra email-e në Evropë dhe SHBA në të cilat tregonte historinë e tij të dhimshme: ishte shumë i varfër, me një nënë të sëmurë rëndë, me një shtëpi të vjetër që nuk e përballonte dot dimrin e ashpër rus. Për këtë arsye, kërkonte dëshpërimisht ndihmë në para, ilaçe, veshje ose CD muzikore të cilat mund ti shiste në tregun lokal dhe të fitonte disa të holla.
Në disa raste, kur ishte vetëm 11 vjeç, duke u hequr si ushtarak, arriti të dërgonte në më shumë se 17000 adresa evropiane mesazhin e mëposhtëm: Ne, ushtarakët e rajonit të Kozelskut, kemi vendosur të shpërthejmë raketat bërthamore drejt qendrave të mëdha politike, ushtarake dhe industriale të Evropës Perëndimore, sepse jemi të lodhur të shikojmë se si i japin fund jetës bijtë tanë nga varfëria, se si nënat dhe baballarët tanë rrezikojnë çdo ditë të vdesin nga varfëria dhe uria.
Ju mund të më ndihmoni duke më dërguar disa para me postë ose nëpërmjet Western Union, si dhe, brenda mundësive, pako të ndryshme me veshje, ilaçe, etj. Disa mijëra njerëz mendohet se kanë rënë viktima të këtij mashtruesi duke dërguar para, veshje të shtrenjta dimri, medikamente, CD, etj., në adresat e dhëna nga Valentin.
Mashtrimi “Man in the mail” ose vjedhja e IBAN-it
Cilësohet si mashtrimi që “të zbraz llogarinë bankare”. Hacker të specializuar ndjekin me javë e me muaj të tërë korrespondencën email e personave të ndryshëm për të “kapur” informacionin që ju duhet, atë që përmban kodin IBAN të një blerësi apo shitësi.
Korrespondenca për blerje të ndryshme apo marrëdhënie ndërmjet bizneseve që përmban fatura për blerje makinash, bizhuterish, materiale informatike e teknologji të cilësisë së lartë, produkte mode, etj., hakerohet me vëmendje maksimale.
Sapo gjurmohet dokumenti tregtar që përmban detaje mbi konton korrente bankare mbi të cilën kërkohet të bëhet pagesa, hakerat zëvendësojnë IBAN-in e tregtarit me IBAN-in e tyre. Në këtë mënyrë paratë shkojnë në llogarinë e tyre bankare.
Menjëherë mbas “transferimit të rregullt të parave” nga blerësi, mashtruesit e zbrazin llogarinë e tyre duke bërë një seri transferimesh të parave në disa vende të botës duke ja humbur gjurmët shumës së parave. E njëjta skemë aplikohet dhe në rastet e kodit SWIFT.
