Vallzimi dhe historia e vallëzimit

Vallëzimi është një formë arti që në përgjithësi i referohet lëvizjes së trupit, zakonisht ritmike dhe në muzikë, përdoret si një formë e të shprehurit, bashkëveprimi social ose të paraqitura në një gjendje shpirtërore apo përcaktimit të performancës.

Valle mund të konsiderohet si një formë e komunikimit joverbale midis njerëzve, dhe është kryer edhe nga kafshët e tjera (kërcim blete, modelet e sjelljeve të tilla si një valle ngatërruese). Gjimnastika, patinazhi dhe noti i sinkronizuar janë sporte që përfshijnë valle, ndërsa artet marciale Kata krahasohen shpesh me vallet. 

Lëvizje në objektet e pajetë gjithashtu mund të përshkruhet si vallëzim (kërcenim në erë), dhe forma të caktuara apo zhanret muzikore. Përkufizimet e asaj që përbën vallet janë të varur nga kufizimet morale, sociale, kulturore, estetike, artistike, letrare dhe variojnë nga lëvizjet funksionale (të tilla si valle populli) të tilla teknika si baleti virtuoz.

 Për një audience, vallja mund të jetë pjesëmarrëse, sociale ose ekzekutive. Ajo mund të jetë ceremoniale, konkurrues ose erotike. 

Lëvizjet e vallëzimit mund të jetë pa rëndësi në vetvete, si në balet apo vallëzim popullore Evropiane, ose kanë një fjalor shenjash / sistem simbolik si në shumë vallet aziatike. Vallja mund të materializoje ose të shprehe ide, emocione ose tregon një histori.


Kërcimi ka evoluar ne shumë stile. Breakdancing dhe Krumping janë të lidhura me kulturën hip hop. Valla afrikane është interpretues. Baletit, Ballroom, Waltz, dhe Tango janë stilet klasike te valles ndërsa Sheshi dhe Slide Elektrike janë format e valles me hapa.

 Çdo valle, pa marrë parasysh se çfarë stili, ka diçka të përbashkët. Ajo përfshin jo vetëm fleksibilitetin dhe lëvizjen e trupit, por edhe fizike.

Në qoftë se fizika e duhur nuk është marrë në konsideratë, plagosjet mund të ndodhin.



Vallja sociale shekulli i XVIII. 


Një valle e gëzueshme zgjon dashuri dhe ushqen shpresa me gëzim të gjallë, (Firence, 1790). 

 Vallja nuk i ka lënë prapa objektivat fizike të identifikueshme qartë të tilla si vegla guri, zbatimi i gjuetisë ose piktura shpelle.

 Nuk është e mundur të them kur vallja u bë pjesë e kulturës njerëzore. 

Vallja ka qenë sigurisht një pjesë e rëndësishme e ceremonisë, ritualaleve, festimeve dhe argëtuese që prej para lindjes së qytetërimeve më të hershme njerëzore. 

Arkeologjia sjell gjurmët e valles nga kohët parahistorike të tilla si viti 9000 Rock Strehat e piktura Bhimbetka në Indi dhe piktura egjiptiane varrin e përshkruanin figurat vallëzimi nga rreth 3.300 para Krishtit.

Një përdorim më të hershme të strukturës se valles mund të ketë qenë në punë dhe në tregimin e miteve.

 Gjithashtu, ajo ndonjëherë ishte përdorur për të treguar ndjenjat e një gjinie të kundërt. 

Kjo është e lidhur edhe me origjinën e "te bërit dashuri".

 Para prodhimit te gjuhëve të shkruara, vallja ishte një nga metodat e cila kalonte këto histori nga brezi në brez.


Një tjetër përdorim i hershme i valles mund të ketë qenë si një shenjë paralajmëruese për shtetet në ekstazë në ritualet e shërimit. 

Vallja përdoret ende për këtë qëllim nga kulturat e shumë prej rainforest braziliane për shkretëtirën Kalahari.

Vallet e Sri-Lankës na kthejnë prapa ne kohen mitologjike e binjakeve vendas yingyang dhe "yakkas" (shejtanët). 

Sipas një legjende Sinhalese, vallet Kandyan origjinën e kane, 250 vjet më parë, nga një ritual magjik që theu magji mbi një mbret te magjepsur.

 Shumë forma vallëzimi bashkëkohore mund ta gjejnë zanafillën tek vallet historike, tradicionale, ceremoniale, dhe etnike.





Vallja është luajtur për qëllime të ndryshme si valle ceremoniale, valle erotike, valle shfaqjeje, valle sociale etj.

Valle dhe muzikë


Shumë forma të hershme të muzikës dhe valles u krijuan dhe u kryen së bashku. 

Ky zhvillim çiftëzimi ka vazhduar përmes kohës me format e valles/muzikës të tilla si : valle e shpejte e gëzueshme, vals, tango, disko, salsa, elektronike dhe hip-hop.

Gjithashtu disa zhanre muzikore kane një formë paralele valleje të tilla si muzikë barok dhe valle barok ndërsa të tjerat zhvillohen të ndara : muzikë klasike dhe balet klasik.

Edhe pse vallja shoqërohet shpesh me muzikë, ajo gjithashtu mund të paraqitet në mënyrë të pavarur ose të sigurojë shoqërimin e vet (vallëzim me kërcitje). 

Vallja e prezantuar me muzikë mund ose nuk mund të kryhet në kohë në varësi të muzikës në stilin e valles. Vallja kryhet pa muzikë është thënë ritmi në kërcimin e vet.

Vallëzimi i sallonit është një art, edhe pse kjo mund të përfshije shumë komponentë palestre duke përdorur një gjendje artistike shpirtërore.


Në fillim të viteve 1920, mësimet e valles (praktika e valles, teoria kritike, analiza muzikore dhe historia) filluan të konsideroheshin si një disiplinë akademike.

 Sot, këto studime janë një pjesë përbërëse e shumë universiteteve te artit dhe programeve humane. 

Nga fundi i shekullit të 20 njohja e njohurive praktike si të barabartë për të udhëhequr njohuri akademike për shfaqjen e kërkimit te praktikës dhe praktika si hulumtim. 


Referenca



^ Nathalie Comte. "Europe, 1450 to 1789: Encyclopedia of the Early Modern World". Ed. Jonathan Dewald. Vol. 2. New York: Charles Scribner's Sons, 2004. pp 94–108.
^ Guenther, Mathias Georg. 'The San Trance Dance: Ritual and Revitalization Among the Farm Bushmen of the Ghanzi District, Republic of Botswana.' Journal, South West Africa Scientific Society, v30, 1975–76.

Flori Bruqi

Si ndodh infektimi i njeriut me leptospirat ?

Nën termin “leptospirozat”, përfshihen një numër i madh infeksionesh të përbashkëta për kafshët dhe për njerëzit, që kanë si shkaktarë organizmat e gjinisë së leptospirave, të cilat i transmetohen njeriut kryesisht nëpërmjet lëkurës së dëmtuar.

Si ndodh infektimi i njeriut me leptospirat ?

Në përgjithësi ato i transmetohen njeriut në rrugë indirekte nga brejtësit dhe kafshët e tjera, të cilat i ruajnë leptospirat në veshka. Burimi kryesor janë minjtë, por edhe gjedhët, qentë, etj. Leptospirat hyjnë përgjithësisht në organizmin e njeriut nëpërmjet lëkurës së dëmtuar, por si portë hyrjeje mund të shërbejnë edhe sytë, gryka, hunda dhe mushkëritë. Infektimi ndodh shumë shpejt, sidomos kur ajo është e dëmtuar, pra ka plagë, gërvishtje, tëçara, etj. Sëmundja vërehet më shumë tek punonjësit që merren me korrjet, e sidomos ata që punojnë në orizore. Rrezikshmëri të lartë kanë edhe punëtorët që hapin kanale, punëtorët e minierave, veterinerët, personeli mjekësor (kryesisht ata që punojnë në laboratorë). Po ashtu infeksioni mund të ndodhë kur përdoret ujë ose produkte ushqimore të ndotura me urinën e brejtësve të infektuar. Leptospirat pasi kalojnë portën e hyrjes bien në rrymën e gjakut, ku pasi shumëzohen u drejtohen veshkave. Prej veshkave ato eliminohen me urinën duke ndotur mjedisin. Leptospirat shkaktojnë dëmtime në veshka që nga enjtja (edema) e tyre, e deri te pamjaftueshmëria e plotë e punës së tyre. Ato dëmtojnë edhe gjëndrrat limfatike duke shkaktuar zmadhimin e tyre dhe çrregullimin e funksionit. Dëmtime pëson edhe mëlçia. Mund të kemi shfaqjen e ikterit (zverdhjes) si rezultat i hepatitit që zhvillohet gjatë kësaj sëmundjeje. Shpretka mund të jetë normale ose e zmadhuar. Ndryshime pëson gjithashtu edhe kuadri i gjakut, kemi shfaqje të anemisë, rritjen e azotit dhe të kreatininës në gjak.



Cila është ecuria klinike dhe prognoza e sëmundjes?

Periudha nga moment i infektimit e deri në shfaqjen e shenjave klinike shkon afërsisht 10 ditë. Fillimi është i menjëhershëm me ethe të forta dhe temperaturë të lartë, me dhimbje koke, dhimbje prapa syve, të vjella, djersitje të shtuar. Mjaft e shprehur është edhe dhimbja e barkut që mund të ngjasojë me një urgjencë kirurgjikale. Qysh në fillim mund të shfaqet zverdhja, por edhe fenomenet hemorragjike në lëkurë dhe në mukoza. Java e dytë e sëmundjes është mjaft kritike. Thellohet ikteri (zverdhja) dhe fenomenet hemorragjike në lëkurë, në mushkëri, urinim me gjak, etj. Mund të ndodhin edhe meningite, encefalit (infeksione të trurit), polineurit (dëmtime të nervave të ndryshëm). Gjatë javës së tretë, shenjat e sëmundjes zbuten, fillon përmirësimi i funksionit të veshkës. Gjatë kësaj periudhe ose më vonë mund të rritet temperatura, por karakteristike është se nuk shoqërohet me rishfaqjen e shenjave klinike të mëparshme. Shërimi i plotë vjen pas 6 deri 12 javësh. Sëmundja kërkon trajtim sa më të shpejtë spitalor sepse edhe ndërlikimet e saj mund të përbëjë rrezik për jetën. Sigurisht që dëmtimin kryesor në këtë sëmundje e pëson veshka, e cila kërkon trajtim të shpejtë dhe të specializuar. Nëse merret në kohën e duhur ecuria e sëmundjes është e mirë. Sigurisht që ecuria klinike dhe ndërlikimet e saj varen në radhë të parë nga lloji i leptospirave infektuese. Për shembull një formë e rëndë dhe me shkallë të lartë vdekshmërie është leptospiroza ikterike (sindromi ËEIL). Ky sindrom i rëndë karakterizohet nga prekja e rëndë e mëlçisë, veshkave, me hemorragji të shprehura (gjakderdhje) dhe errësim të ndërgjegjes. Por, pas shërimit, dëmtimet e veshkave dhe të mëlçisë kthehen në normalitet.



Cilat janë masat parandaluese ?

Në radhë të parë rol me rëndësi të madhe ka edukimi i popullatës, veçanërisht ata që merren me kafshët, për rreziqet që paraqesin këto infeksione. Këshillohet që të mos notohet nëçdo pellg me ujë. Ata duhet të përdorin mjete mbrojtëse kur trajtojnë bagëtitë apo gjedhët si për shembull veshje, çizme, doreza, maska. Imunizimi i kafshëve mund të parandalojë sëmundjen e tyre, por jo nëçdo rast. Këshillohen kontrollet periodike nga veterinerët. Kafshët mund të jenë burim infeksioni për njeriun duke mbajtur në veshkat e tyre leptospirat që i eliminojnë me urinën, edhe pa qenë të sëmura. Për njerëzit që janë më shumë të ekspozuar, në shumë vende të botës realizohet imunizimi i tyre (Itali, Spanjë, Japoni etj). Rastet me leptospirozë detyrimisht duhet të denoncohen. Duhet të kontrollohen vatrat për rreziqet e mundshme të popullatës sidomos për mundësinë e kontaminimit të ujërave. Pellgjet me ujë duhen dezinfektuar dhe drenuar (t’u sigurohet rrjedhje e mundshme), sidomos kur janë pranë zonave të kullotave. Duhet të kontrollohen dhe të zhduken brejtësit, sa herë që shfaqen në banesat dhe në kampingjet e pushimeve.

Flori Bruqi

IKSHPK , apelon te qytetarët e Kosovës për kujdes nga leptospirozat

Kosova



Instituti Kombëtar thotë se këtë muaj në laboratoret e institutit është izoluar shkaktari i sëmundjes dhe ekziston mundësia e shfaqjes së rasteve të reja.

Instituti Kombëtar i Shëndetësisë Publike të Kosovës u ka kërkuar qytetarëve që të kenë kujdes në ambiente me pellgje uji afër kullotave, sepse mund të sëmuren nga leptospiroza, sëmundje bakteriale, e cila bartet te njeriu kryesisht nëpërmjet lëkurës së dëmtuar.

Instituti Kombëtar thotë se këtë muaj në laboratoret e institutit është izoluar shkaktari i sëmundjes  Leptospiroza dhe ekziston mundësia e shfaqjes së rasteve të reja.

“Burimi kryesor janë minjtë, por edhe gjedhët, qentë etj. Leptospirat hyjnë përgjithësisht në organizmin e njeriut nëpërmjet lëkurës së dëmtuar, por si portë hyrjeje mund të shërbejnë edhe sytë, gryka, hunda dhe mushkëritë.

Infektimi ndodh shumë shpejt, sidomos kur ajo është e dëmtuar, pra ka plagë, gërvishtje, të çara etj.

Sëmundja vërehet më shumë te punonjësit që merren me korrje-shirje, por edhe te kampuesit në natyrë afër pellgjeve me ujë të ndotur nga urina e brejtësve dhe ushqimet që përdoren në piknik të palara.

Rrezikshmëri të lartë kanë edhe punëtorët që hapin kanale, punëtorët e minierave, veterinerët, personeli mjekësor (kryesisht ata që punojnë në laboratorë)”, thuhet në komunikatë.

Komunikata e plotë:

Qytetarë të nderuar!

Kujdes nga leptospirozat!

Kujdes ne ambiente me pellgje uji afër kullotave sepse mund të sëmureni nga leptospiroza, sëmundje bakteriale e cila bartet te njeriu kryesisht nëpërmjet lëkurës së dëmtuar.

Këtë muaj në laboratoret e Institutit Kombëtar është izoluar shkaktari i sēmundjes dhe ekziston mundësia e shfaqjes së rasteve të reja.

Burimi kryesor janë minjtë, por edhe gjedhët, qentë, etj. Leptospirat hyjnë përgjithësisht në organizmin e njeriut nëpërmjet lëkurës së dëmtuar, por si portë hyrjeje mund të shërbejnë edhe sytë, gryka, hunda dhe mushkëritë.

Infektimi ndodh shumë shpejt, sidomos kur ajo është e dëmtuar, pra ka plagë, gërvishtje, tëçara, etj. Sëmundja vërehet më shumë tek punonjësit që merren me korrje-shirjet por edhe tek kampuesit në natyrë afër pellgjeve me ujë të ndotur nga urina e brejtësve dhe ushqimet që përdoren ne piknik të palara.

Rrezikshmëri të lartë kanë edhe punëtorët që hapin kanale, punëtorët e minierave, veterinerët, personeli mjekësor (kryesisht ata që punojnë në laboratorë).

Periudha nga moment i infektimit e deri në shfaqjen e shenjave klinike shkon afërsisht 10 ditë. Fillimi është i menjëhershëm me ethe të forta dhe temperaturë të lartë, me dhimbje koke, dhimbje prapa syve, të vjella, djersitje të shtuar.

Mjaft e shprehur është edhe dhimbja e barkut që mund të ngjasojë me një urgjencë kirurgjikale. Qysh në fillim mund të shfaqet zverdhja, por edhe fenomenet hemorragjike në lëkurë dhe në mukoza.

Java e dytë e sëmundjes është mjaft kritike. Thellohet ikteri (zverdhja) dhe fenomenet hemorragjike në lëkurë, në mushkëri, urinim me gjak, etj. Mund të ndodhin edhe meningite, encefalit (infeksione të trurit), polineurit (dëmtime të nervave të ndryshëm). Gjatë javës së tretë, shenjat e sëmundjes zbuten, fillon përmirësimi i funksionit të veshkës. 

Gjatë kësaj periudhe ose më vonë mund të rritet temperatura, por karakteristike është se nuk shoqërohet me rishfaqjen e shenjave klinike të mëparshme
. 

Shërimi i plotë vjen pas 6 deri 12 javësh. Sëmundja kërkon trajtim sa më të shpejtë spitalor sepse edhe ndërlikimet e saj mund të përbëjë rrezik për jetën. 

Sigurisht që dëmtimin kryesor në këtë sëmundje e pëson veshka, e cila kërkon trajtim të shpejtë dhe të specializuar. Nëse merret në kohën e duhur ecuria e sëmundjes është e mirë.

Sigurisht që ecuria klinike dhe ndërlikimet e saj varen në radhë të parë nga lloji i leptospirave infektuese andaj diagnostikimi laboratorik në Institutin Kombëtar është i domosdoshëm. 

Për shembull një formë e rëndë dhe me shkallë të lartë vdekshmërie është leptospiroza ikterike (sindromi Weil).

Por, pas shërimit, dëmtimet e veshkave dhe të mëlçisë kthehen në normalitet.

Masat parandaluese

Edukimi shëndetësor i popullatës, veçanërisht ata që merren me kafshët, për rreziqet që paraqesin këto infeksione.

Këshillohet që të mos notohet në pellgje me ujë që nuk rrjedh.

Përdorimi i mjeteve mbrojtëse gjatë kujdesit me bagëtitë apo gjedhet si për shembull veshje, çizme, doreza, maska. Imunizimi i kafshëve mund të parandalojë sëmundjen e tyre, por jo në çdo rast.

Këshillohen kontrollet periodike nga veterinarët.

Kafshët mund të jenë burim infeksioni për njeriun duke mbajtur në veshkat e tyre leptospirat që i eliminojnë me urinën, edhe pa qenë të sëmura. Për njerëzit që janë më shumë të ekspozuar, në shumë vende të botës realizohet imunizimi i tyre (Itali, Spanjë, Japoni etj).

Rastet me leptospirozë detyrimisht duhet të raportohen në Institutin Kombëtar.

Duhet të kontrollohen vatrat për rreziqet e mundshme të popullatës sidomos për mundësinë e kontaminimit të ujërave. Pellgjet me ujë duhen dezinfektuar dhe drenuar (t’u sigurohet rrjedhje e mundshme), sidomos kur janë pranë zonave të kullotave.

Duhet të kontrollohen dhe të zhduken brejtësit, sa herë që shfaqen në banesat dhe në kampingjet e pushimeve.

E domosdoshme për parandalimin e sëmurjës Leptosbiroza duhet të bëhët DDD -ja hapsinore dhe e objeketeve të brendshme(e domosdoshme së pakut 2-4 herë gjatë vitit kalendarik).

Flori Bruqi