Ti Kosova ime dielli që më ngroh...

Haxhi Muhaxheri lindi më 04 qershor 1967 në fshatin Kosuriq të Pejës, Republika e Kosovës .
Shkollën fillore e ka kryer në Gllogjan të Pejës, të mesmen në Klinë, ndërsa studimet (letersi dhe gjuhe) i ka vijuar në Univesitetin e Prishtinës.

 Haxhi Muhaxheri ka qenë kryetar i Shoqatës së Letrarëve të Rinj të Kosovës, editor i Shtëpsë Botuese "Pena", kryeredaktorë i të parës revistë erotike "Amori" dhe botues i revistës "Alberos"(erotike). Mepastaj, ka botuar edhe tri revista tjera, si: "Pena"(letrare), "Dëshira"(për familje) dhe "Fanari"(për të rinj) Për mungesë fondi,botimi i këtyre tri revistave është ndërprerë pas daljës së numrit të parë.

Haxhiu ka marrë çmimet e para për poezi në Takimet e Gjeçovit në Zym dhe në Sofra poetike në Drenas. Tash jeton ,vepron dhe krijon në Austri.

UJK MË ËSHTË BËRË VETJA

Përditë zgjohem me mendjen në ty
Shtegun mbuluar e ka bloza e dëshirës
Më përvlon malli
E veten ngushlloj me letra dashurie

Më kot mundohem të mësoj
Kobi je ti që më sillësh vërdallë
A fati im i çalë
Që më shpie drejt çmendisë
Lule ferri je a lule parajse
Bukuri vërbuese
A kumt orësh të liga
Lojtare netesh të humbura
A sëmundje që nuk shërohesh
Pjellë mortore a gjemb durimi
Çelës enigmash a neperkë syri
Si ta kuptoj moj
Më thuaj

Më shanë
Pse me emrin tënd
Pagëzoja yjtë lumenjtë përrallëzat
Pse…

Më qeshen
Për lutjet e mesnatës
E psherëtimat krismë qielli
Për ëndrrat e harlisura
E lotin e buzëqeshur
Për ditet që më iknin
Sy njerëzve të hekurt

Dhëmbet u ranë së qeshuri
E Peruni i Madh
Hiqte valle mbi kockat tona

Ti nuk erdhe e dashur
E në shpirt
Termete shkaktuar më ke

Ti duhej të vije
Bashkë me pranverën
Dhe këngët e të lashtave

Portë e hapur të pret
Dhe karafil i vyshkur
Ne dorën time

Eja e dashur
Eja
Ujk më është bërë vetja

(Prishtine, 1995)

LIRIKË ME PËRDHUNË

Të kujtohet ndajnata
kur në kryqëzim sysh
lexoja biografinë tënde
dhe fjalë e ndryrë në gojë
qëkurthi e ruajtur vetë për ty
që edhe sot mendoj
se kurrë nuk ta thashë vetë
po zëri i brëndisë
ai zë që dëgjohet
vetëm në ligjerim zemrash

Të kujtohen fjalët tua të brishta
dhe bisedat e amullta
kur me plot mund
pushtoja foltoren e bindjes
dhe fillonte kënga e psherëtimave
kënga që aq shumë ia pate frikën
po edhe dashur e ke aq sa unë
dhe pas të gjithave më pate thënë
se tash ke gjetur
princin mbi kalë të bardhë
yllin e dashurisë

E unë tretësha në mendime
sa herë dëgjoja radion
të fliste për atdheun
për dhunën
që u bëhej vëllezërve të mi
dhe i mllefosur të pata pyetur
si të mendoja për yllkën e dashurisë
kur populli vuan për dritën e lirisë
të drejtën e harmonisë kozmike

(Mars, 1991)

GJURMË

Me kohën në hapërim
për të lënë gjurme
në pemën e jetës

Grurisht
duhet kenduar diellit
e legjendave

Me fjalë ndërtoni
ura mbi brigje
ura dashurie

Rrefehuni
në gjuhen
e yjve të baladave

Për të dëshmuar
me emrin
ne gurin e varrit

(RILINDJA, 10.11.1988)

UNË DHE KËNGA*

Do të varrosemi
Kur të na lindin
Të vdekurit
Për të lindur
Kur të vdekurit
Të na varrosin

*Kjo poezi mori çmimin e tretë në manifestimin "Sofra poetike e Drenicës" ne vitin 1995

KUR MË RRËMBEN FJALA

Kur më rëmben fjala
Më vërshojnë gëzimet
Sikur të gjitha të dashurat
Ti kisha pranë

Kur fjala më çalon
Dehem e bëhëm tapë
Si të kisha pirë
Helmin e kësaj bote

Kur më buzëqesh fjala
Diellëzohem lartësohem
Si ti kisha përmbysur
Të gjitha perandoritë.

URATË*

Zotynë

Pranoje Lutjen time

Diell të ketë

Në Mendjen e Durimit

Orëbardhat ta shpejtojnë

Ditën e gëzimit

Lulet e kësaj toke

Ilirisht

Urate le ti këndojnë bashkimit

Nuse e Ujrave

Të na i gëzoj shtëpitë

Circe Jona

Të na i mbëltoj dashuritë

Ëndrrmirat

Të na i zgjedhin Fatitë

Këngët tona

Ti pushtojne lartësitë

Amen

*Kjo poezi mori Çmimin e parë në „Takimet e Gjeçovit“ në Zym, në vitin 1994

POETI

Fle me të gjitha të dashurat
dhe zgjohet bashkë me dritën
Për ta zë frymëzimin e parë

Merr Udhën e Qumshtit
gjuhën e yjve mëson

Ujtë e detit e kalon per vrimë të gjilpërës
për te gjetur
një të vetmen fjalë të pa thënë
për këngën që do lindë

PSE VDIQ POETI

Çdo fjale
vargu a poezie
shpirt i dha nga vetja

Mos pysni
pse vdiq poeti

KUR MË THOSHE…

(Babait)

Më kujtohet kur me thoshe:
-Po s’e zure hapin me kohen,
i rënd do të shkoj moti!

-Më e mirë është një ditë sokol,
se një jetë gogol!

-Dielli huaj verbon,
e shpesh urrehemi nga dashuria!

Më kujtohet kur më thoshe:
-Po u mbështete në diell
s’kan ç’të bëjnë epidemitë!

Plaku im i urtë,
Ç’peshë të kisshte fjala…

LALËS

Rudha e ballit
vrragë kohësh

Fjala
motiv motesh

Hapi i tij
shteg i ri

Unë
bimë e farës së tij

“Rilindja”, 26.04 1987

GURRË E ZJARR

Dashur e kam qëkurthi
kengen e diellit

Gjithmonë ëndërroja
dhe diçka dashuroja

Gurrë që buron jetën gëzimin
zjarr që vret macen e zezë mallkimin

Dashuria ime
gurrë e zjarr

“Rilindja”, 1991

SHENJTOR I LETRAVE TONA

(At Gjeçovit)

Grurisht
Uratë u këndoje fateve të bardha

Përballë stuhish
Polemit i thurje legjendë

Gjeçov
O Ati ynë
Shenjtor i letrave tona
Venecia ende frymon

“Shkendija”, Nr 44, fq.12, 1991

KOSOVËS

Emrin lakuar ta kan ndër shekuj
E keqas pritë të zinin djalli e i biri
Po ti stuhive u bëje ball
Me lutjen për të madhin për bimën dardane
Këngën e mortit shëndrroje në këngë lavdie
Ti Kosova ime dielli që më ngroh

TË PËRBEJ

Të përbej
Në peshë të fjalës
Mos e humb buzëqeshjën
Edhe para dallgëve

Mos i mallko yjet
Për brengat që ke

Mos e lerë të dashurin
Të çmendet në pritje

Mos e thurr këngën
Po nuk pati zë
Mes gurit e tokës

Në peshë të fjalës
Të përbej
Kurorëzoje buzëqeshjen
Për shkatërrim nyjësh
Lidhje fatesh
dhe bulëzim dashurishë

Thëllënze moj
E bukura e dheut

“Flaka e vellazërimit”,E premte,15.11.1991 fq.11

PEMA E MIQËSISË

Frutat i ka te embëla
rritet në të gjitha stinët
nuk ka sëmundje që e zën
farë e saj mbinë çdo ditë
Planetin pushtuar e ka dashuria
Në jetë do vij Njeriu i Ri

LIRIKË ME PËRDHUNË

Të kujtohet ndajnata
kur në kryqëzim sysh
lexoja biografinë tënde
dhe fjalë e ndryrë në gojë
qëkurthi e ruajtur vetë për ty
që edhe sot mendoj
se kurrë nuk ta thashë vetë
po zëri i brëndisë
ai zë që dëgjohet
vetëm në ligjerim zemrash

Të kujtohen fjalët tua të brishta
dhe bisedat e amullta
kur me plot mund
pushtoja foltoren e bindjes
dhe fillonte kënga e psherëtimave
kënga që aq shumë ia pate frikën
po edhe dashur e ke aq sa unë
dhe pas të gjithave më pate thënë
se tash ke gjetur
princin mbi kalë të bardhë
yllin e dashurisë

E unë tretësha në mendime
sa herë dëgjoja radion
të fliste për atdheun
për dhunën
që u bëhej vëllezërve të mi
dhe i mllefosur të pata pyetur
si të mendoja për yllkën e dashurisë
kur populli vuan për dritën e lirisë
të drejtën e harmonisë kozmike

Mars, 1991


LETËRKËMBIM

Mora letrën tënde shkruar me fjalë malli
fjalë zemre për mua yllin e dashurisë sate
dhe si i krisur zura të bisedoja
me fotografinë tënde vendosur mbi tavolinë
dhe mallkoja ditët që pa ty më gdhijnë
Mike
Të ne punët prapë nuk venë mirë
dorë e hekurt
pareshtur mbi kokat tona rëndon lëndon
ushtaret kthehen në arkivole përsëri
e ne presim Çmimin Nobel
për mendjen e durimit

Me vite prita të mësoja
e ende nuk e di
durimi është pjellë e vdekjës
a vdekja pjellë e tij

E di moj
do të thuash durimi ka kufij
po polemi di më mirë se ne të dy
a duhet flijuar a pritur për lirinë

Do më pyesje për ditën e gëzimit
e vështirë është pritja për ty
të bëj benë
nuk do të vonoj shumë
vadja e dasmës së madhe

Gusht, 1991


ATLANDIDA E RE

Urime Veneci shekullin e dhjetë
mbi ujë
kujdes njëzetenjëshin
nuk u besohet më
pellumbave të bardhë
banorëve të parë
në sheshin Santa Maria Sallita
uji po han tokën tuaj
e një ditë do ta përpijë
se bashku me 46 ishujt
dhe Urën e Psherëtimave
qe të krijohet Atlantidë e re
Veneci

1995

Rreth librit “Këpucët e mjegullës” të FATIME KULLIT

NJË PLANET I BANUAR NË ORBITËN SHPIRTËRORE POETIKE

Pilo Zyba

Ka rrjedha dhe përrenj që mbushin lumënjtë dhe humbasin në detin e thellë të kulturës, por ka dhe burime këngësh që krijojnë një lumë krijimtarie që i mbetet kohës. Ai vadit arat e ndjenjave e të mendimit, të dashurisë e të urrejtjes, të asaj pjese të jetës që nuk duket por shprehet, të asaj që nuk preket por që lexohet.Një lumë të tillë, shikon, ndjen, kur lexon krijimtarinë e shkrimtares, poetes dhe publicistes, Fatime Kulli.
Na është bërë zakon, që kur marrim në duart tona libra që shprehin botën intime në faqet e tij, tërhiqemi diku mënjanë , në intimitet, çkopsisim këmishën e bukur të mendimeve dhe shijojmë bukuritë e shprehjes, figurën apo fantazinë.Kështu ndodh edhe me poeten F.Kulli.Ajo me gurët e shkronjave bloqet e vargjeve
dhe godinat e poezive po ngren një arkitekturë të re, moderne dhe me themele të forta.Një arkitekturë me dritare të mëdha për të parë dritën, për të kapur trillet e ngjyrave dhe aromat e luleve që lulëzojnë shpirtin njerëzor.


Libri më i ri i saj “Këpucët e mjegullës” hapet me ciklin “rrënjët e mia”. Ajo i këndon me pathos prejardhjes, dashurisë saj, gjakut dhe gjenezës.Në të vargu është thirrës, kërkues, ose një tingull oshëtimëthellë, një Kambanë për ta dëgjuar shekujt e shurdhuar që ikën, ata që jetojmë dhe ata që vijnë.Ky cikël është pasaporta e identitetit të saj, me të cilën, ajo mburret me të drejtë në aradhën e madhe të letërsisë.Rrënjët e saj janë çelsi i hapjes së 20 dyerv të shtëpive të saj poetike që quhen, libra. Ata hapin derën e madhe të kozmosit të saj poetik.Këtu bie në sy herë një poezi thirrje dhe herë melankolike, e cila kurbohet, ulet apo ngjitet sipas peshës emocionale dhe ndjenjës së hollë që përshkon autoren në çastin e lindjes së fëmijëve, poezi.Po të lexosh poezitë “Gur i konakut” “Pije kulloshtrën e gjinjve të mi” “ Thinjat e tua” etj, kjo kuptohet krejt lehtë. Ja si shprehet ajo:


Eja, o djalë malësie
Pije kulloshtrën e gjinjve të mi!
Janë gjinj dhimbje,
Gjinj të ushqyer me dashurinë e Artës.

“Pije kulloshtrën e gjinjve të mi”


Është gjiri i Rozafës mbetur jashtë murimit, për të pirë fëmija i porsa lindur, të pijë historinë, jetën, për të ecur në rrugën e moshumbjes si komb, si histori, si njeri.Legjenda e “Urës së Artës” është vazhdimësia e legjendës historike të saj, e Rozafës.E legjendës që bën lidhjen e gjakut dhe të identitetit kombëtar.
Më pas , në librin në fjalë, hapet një derë tjetër e cila ka të varur në shpatullat e saj emërtimin e thjeshtë:
“ Beteja mes meje dhe realitetit”. Derë kjo që të con në një botë të ndryshme nga e para, por prap të vështirë në lëvrim dhe pak të pa njohur në thellësinë e lojës dhe larushisë me fjalën dhe përmbajtjen e saj.
Të gjithë ata që hyjnë në shtëpinë mikpritëse të poezisë Kullit shprehen: “Poezia e saj është e brishtë e liriko-erotike deri në palcë, intime deri në qelizat më të thella të ndjeshmërisë njerëzore”. Unë shtroj pyetjen, ku është çudia, ku është e pa qarta, ku është e pabesushmja? Në këtë kohë të vështirë nuk ka më vlerë asgjë më shumë se ndjenja.Fatimja ka zbuluar suksesin e vetëm. Ndërtimet rrëzohen e ndërtohen të reja, sistemet zëvëndësohen, Kozmonoautët vajtën në Mars, në Hënë,çfar prunë? Asgjë!
U zbuluan kontinente, u emëruan kometat, u zbulua Amerika, po kontinenti i madh i botës njerëzore u zbulua? At’herë Fatimja u bë kozmonaute e botës së madhe të shpirit, të qënies njerëzore, të asaj qënie që nuk vdes kurrë.Këtë bën Fatime Kulli.Poetja!Po-etja, etja e saj për të gjetur dhe burimin më të fundit në plantin e pyllnajën më të thellë të ndjenjës, dhe për ta bërë atë publik.
Po cilat janë veçoritë e këtij lumi poetik, sasia e prurjes, kristalizimi, mënyra, forma, ngjyrat, rrjedhshmëria, mesazhi, shtrirja apo këndvështrimi? Të gjitha këto që përmënda janë burime që mbushin shtratin e lumit të saj. Atë lumë që të bën ta duash kur lundron në brëndësi te tij, ta urresh kur të përplas fuqishëm nëpër shpellat e mendimit e të duket se të lodh. Të shlodh e të bën të shijosh shushurimën e rrjedhave, të metaforave peshq që lundrojnë në lumin e krijimit, që godasin me bisht puthjet e hënës mbi sipërfaqen e virgjër të ujit, që fotografojnë gjelbërimin e pemëve dhe brigjeve.Tashmë çdo tingull, një zog që pi ujë në lumin e saj, qoftë edhe një gur i hedhur mbi sipërfaqen e tij që krijon rrathët e mendimit dhe drithërimën e ndjenjës, kthehet në varg , në mbresë, në mendim.



Fatime Kulli është dhe poete dhe fotografe, dhe piktore dhe psikologe, dhe këngëtare e ndjenjës qoftë kjo e vrazhdë apo e brishtë. E di, mengadalë, do shprehet dikush, ulu pak më poshtë!Unë ulem por nuk më lë arti i saj. Ai ka një ndjenjë fluturimi, vegime mëngjesore, zjarre që digjen për të shuar etjen dashurore të ndjenjës së dashurisë. Unë, po, do ulem në tryezën e rrumbullakët të diskutimit për tu bindur për ato që thashë e për të tjera që do të them.Jo se dua të flas, se në kohën tonë flitet shumë por mbeten pak, por t’u bind se në tryezën tonë poetike, poezia nuk është buke e mish për të mbushur stomakun, as gurë për të ndërtuar vila lavdie apo për ti bojatisua ato.Këto nuk kërkon të bëjë poetja në fjalë, dhe ky është suksesi kryesor i penës dhe mendimit të saj.
Në kapakun e librit të saj të fundit “ Këpucët e mjegullës” autorja ka varur një palë këpucë. Qesharake në pamje. Por në të vërtetë, pa mendoni! Të gjithë e njohim Fatimen! Me të drejtë asaj nuk i duhen këpucët.Në livadhet e artit të saj, mes luleve,ajo ecën zbathur për të mos shkelur lulet e ndjenjave, Ajo hapëzon lehtë, të mos dëmtojë ngjyrat e prishi aromat. Më pas poezia e saj zhvishet ashtu si është në të vërtetë, e bukur, e brishtë, spërkatur nga larushia e ngjyrave të diellit të dashurisë dhe fytyra e argjëntë e ndjesisë së hënës, femër.Për të qënë sa më afër ndjenjës, dashurisë, shpirtit, asaj nuk i duhen këpucët por krahët ëngjëllorë, dhe ajo i vesh ato. Që nga ai çast që kthehet në ëngjëll, Ajo nuk jeton me realitetin
por me ndjenjën, përshtypjet, prekjet.Fluturimet duken pak të përmasave egzagjeruese, por duhet të kuptojmë momentin që autorja flet, kur jeton në vullkanin shpirtëror të krijimit, ajo nuk mund të shtiret,
të ndalojë e të zgjedhë fjalë e figura, engjëjt janë vetë ndjenja dhe pafajsia.Ata nuk mendojnë për përshtypjet, dhe as për kornizat që njerzit i kanë krijuar ndjenjave të tyre.
Në një çast tjetër, Fatimja me aparatin e saj poetik fotografik bën me dhjeta shkrepje.Ajo i bën ashtu si i shikon aparati i saj, syri, dhe si i lexon kamera e saj shpirtërore prej poete. Të mbledhura së bashku këto blice, këto flashe poetike, përbëjnë një ekspozitë ku njeriu i futur në ekspozitën e ndjenjës
të krijuar nga Fatimja gjen vetveten të shprehur në mozaik, në moral. Këtu mund të përmënd, “Si qiriri”
“ Adoleshente” “ Testamenti i pritjes” “ Nën gjuhë të pasionit” “ Me qumështin e syrit” etj.Mendoj se kjo ekspozitë poetike mund të ishte një libër më vete, i veçantë nga mënyra, forma dhe mendimi.Në këtë cikël
bie në sy një veçori. Ajo duket se nuk e zgjedh as vargun dhe as temën. Poezinë e nxjerr nga një shkrepje
që del nga qielli i botës së saj, na e bie si moment të ndjesisë të nxjerrë nga bota e frymëzimit.Ajo është e qartë si drita, nuk hallakatet as në hamëndje, as në vargëzim, dhe as bie në moral. Ja një rast :

Derën e shpirtit tim, e di
Për ty asnjëherë s’është mbyllur
Pakëz, vetem, pakëz shtyje
Do prehesh në një mal me mall...

Poezia “ Shtyje pakëz”

Kjo poezi i thotë të gjitha.Është ajo një poezi erotike? Mund të them edhe jo. Ja pse them jo! Kjo poezi më duket se u kushtohet prindërve të mi, fëmijëve të mi, që prisnin deri në të zbardhur të mëngjsit kur kthehesha nga mërgimi. Dera e shpirtit të tyre nuk ishte për ta porta e një malli?Pra shumë prej tyre duken si poezi erotike por shtrirja, qëllimi dhe morali janë të fshehura diku thellë, duhen kërkuar për tu kuptuar e shijuar.
Ndërtimi i konstruktit të poezisë Kullit varet nga pesha, forca e mbresave.E përpirë nga frymëzimi ajo zgjedh formën e shtrirjes së saj, figuracionin, mendon ta bëjë atë vizuale apo temë thelbësore.Këto ndodhin natyrshëm por ne na krijohet përshtypja se autorja lufton e përpiqet në krijimin e saj deri sa të lind;, dhe për tu mbarsur përsëri me një motiv të ri.


Në poezitë klasike të gjata e pa rimë, mendimi rrjedh i lirë e shushuritës i gërshetuar me figuracionin e dëndur, me një mbyllje si titull që të mbetet në kujtesë edhe pasi të kesh mbyllur librin. Për ata që njohin paksa dhe mizikën dhe kohët e saj, vargu krijon një ritmikë të thyer, jo monotone dhe një harmoni shkallzuese e cila ndonse të zbret në shkallinën e fundit nuk ke kuptuar që poezia ka mbaruar. Në përhumbje e sipër kupton veten, ngjarjen, dhe përjetësimin e saj mbi tingullin e ndjenjave, e cila të shton dëshirën përjetimit artistik. Kjo duket te poezitë: “Kam një zemër”, “ Duart e tua” “ Orgazëm Diellore” “ Në kështjellë të trazuar” etj.


Po të vëmë re me kujdes, fjala ëndërr përsëritet në 60% të poezive të saj.Të vjen të mendosh se, në fjalësinë dhe arkitekturën e këngës së saj ka mungesë të leksikologjisë (Fjalëshprehjes, fjalës së shkruar) por më pas kupton që kjo fjalë e futur gjithnjë në të njëjtin tonalitet, është një refren i gjate që të jep të kuptosh veçorinë dhe identitetin e tingullit, zërit dhe këngës së saj.
Një veçori e penës së Kullit është dhe proza poetike, si jemi mësuar ta quajmë. Formë dhe mënyrë kjo që e kam ndeshur shumë edhe te poeti grek Janis Ricos gjatë përkthimit të veprës së tij
shumëdimesionale. Këtu të bën përshtypje një tjetër stil, i lirë me muzikalitet, vështrim i thellë dhe i kujdesshëm i peizazheve, lëvizjeve e mbresave.Talenti i poetit ato që mërr nga ekrani i syrit na i bie në letër të ngritura në art.Të duket se ke hipur mbi një pjano të madhe e në ecje e sipër luan një sinfoni që të zgjon dëshirën me tinguj e harmonishëm. Kjo lloj poezie shikoj të zërë vënd edhe te poetë të tjerë, por që nuk është vëndi për të përmëndur emra, por mendoj, se Kulli e ka më të arrirë në ngjyrë, në formë e më kryesorja në peshën e mendimit që mbart e përcjell te lexuesi.
Me pak fjalë, mendoj se poezia e Kullit, ka ngritur një kullë të veçantë në qytetit e madh poetik.Bota e madhe e ndjenjës së njeriut parë nga këndvështrimi dhe eksplorimi i syrit dhe talentit të saj vlen për tu respektuar.


Librit i bashkangjitet edhe një cikël i përkthyer në anglisht. Dhe kjo një veçori dhe domosdoshmëri për kohën ku jetojmë. Gjuhët e huaja janë bërë pjesë e jetës sonë, dritare për të parë e shijuar më tej.Edhe këtë Fatimja e ka shfrytëzuar në interes të artit të saj.
Kullin nuk e njoh personalisht, por njoh artin e saj. Ai më flet, më shlodh e më frymëzon, pse ta fsheh. Kjo më bën të shikoj anët e vaçanta, ta analizoj e ta bie përpara jush, që ta shijojmë së bashku. Poezia e Kullit është e ndritshme, një planet i vogël, i veçantë në gjithësinë artistike. Mendoj se duhet folur për dritën e tij përpara se të tjerët të qeshin me heshtjen dhe naivitetin tonë.

RRETH VËLLIMIT POETIK TE FATIME KULLIT “KËPUCËT E MJEGULLËS”

ROBERT MARTIKO




Nëse për rrezen e burgosur të dritës në shkëmb është thënë se në krye të mijëvjeçarëve është në gjëndje të transformohet e shndërrohet në diamant, përafërsisht e njëjta gjë mund të thuhet edhe për mendimin poetik i cili shfaqet e paraqitet në jetën e poetit, si një proçes delikat mendimi, shqetësimi e pse jo torture shpirtërore, duke u shndërruar në vargje marramendëse, të bukura, të brishta e delikate. Jo më kot Viktor Hygoi të cilin marr guximin të citoj anonimisht në hyrje të këtij shkrimi, në kulmin e preokupimit shoqëror, poetik e intelektual shpërthente ndaj vetvehtes: “Oh, pour mois!” (“Oh, për mua!”)

Do të dëshiroja të shprehja e njëkohësisht nënvizoja admirimin tim të thellë rreth vëllimit poetik “Këpucët e Mjegullës” të poeteshës së talentuar Fatime Kulli me një shprehje të shkrimtarit italian Antonio Tabuki, i cili thotë se nëse filozofia të jep idenë se preokupohet për të gjetur të vërtetën e përfundon në fantazi, arti i gërmave të jep përshtypjen sikur merret me përfytyrimin duke gjetur mënyrën për të shprehur të vërtetën.


Për fat të keq, kjo e vërtetë paraqitet mjaft e hidhur dhe emocionante në vargjet e Fatimesë. Personalisht dalloj të më rrëmbejë e bëjë për vehte qysh në vjershat e para të vëllimit poetik “Këpucët e Mjergullës”. E kam fjalën për ato vargje ku në përngjashmëri me një filmi negativ bardhë e zi shfaqet gradualisht në laboratorin e mendimit bota e torturuar, latente e heroinës së saj, që ka të bëjë me keqtrajtimin shpirtëror të gruas nga ana e personit që ajo dashuron me gjithë forcën e qënies së saj. Bëhet fjalë në këtë rast për një lloj fryme viskoze të kondensuar ose ndonjë lloj bryme helmi me origjinë insektesh hijesh, brumbujsh e gjithfarë instinktesh të gjysëm errësirës të depozituar në trajtë vemjesh të sëmura mbi petale të kuqe e të brishta trëndafili apo krahë të bardhe fluture... Pikërisht në këtë mënyrë i konceptova vjershat e Fatimesë duke ndier të më rrëmbenin e bënin një përshtypje të thellë.


Në lojën e saj poetike dallon pothuajse trajtat e një obsesioni marramendës... dhimbjen e thellë, sedrën e plagosur, krenarinë e vajzës së dashuruar, urrejtjen e brishtë pas lakuriqësisë, të shoqëruara në çdo hap nga përpëlitjet e zemrës së dashuruar drejt monopatit torturues të dilemës: të thyerjes ose mbajtjes të lidhjeve dashurore me individin e tejadhuruar, mizorisht të pakuptueshëm e në një farë mënyre brutal. Gjen për fat të keq në vargjet e vëllimit poetik “Këpucët e Mjergullës” fatin e gruas së veçantë, heroinën tradicionale, romantike... Ose ndryshe fatin erotik të një lloj qënie njerëzore e cila, paralelisht me përparimin e kohërave moderne, shkon dita ditës duke u zhdukur. Mbasi është fakt i pakundërshtueshëm që ky lloj individi i rrallë femëror mbetet mjaft i çuditëshëm e i pakuptuar, madje edhe për të ashtuquajturën botë të civilizuar e moderne, e cila tregon të tërhiqet në ditët e sotëshme më shumë drejt pornografisë e marëdhënieve të një nate: në qark të shkurtër, se sa të vlerësojë ndjenjën e dashurisë së pastër e të sinqertë.


Trajtimi i kësaj teme interesante, rreth zbulimit e daljes në dritë të universit të fshehtë të botës shpirtërore të gruas, mendoj se përbën një model të mirëfilltë e prototip në historinë e poezisë shqiptare. Heroina e veçantë ose gruaja me nerva të holluara e shpirtëririsht e kultivuar e bën tepër tërheqëse poezinë e Fatimesë. Në vëllimin e saj poetik ajo zbulon padashur gjurmë të jetës së mbyllur e deri diku të izoluar si ato që u konstatuan në jetën private të poeteshës amerikane Emily Dikinson, në përpjekje të gjetjes së një ishulli të qetë brenda muzës magjepsëse të poezisë. Te “Këpucët e Mjegullës” jo pak herë shijon të shprehur në vargje përsëritjen e fjalëve të caktuara që godasin parreshtur si gishtrinj të stërvitur në një shtrat tastierash të pafund notash muzikore... të thjeshta, fare të thjeshta në pamje të parë, por mjaft shpërthyese në ironi, sarkazmë e eksklamacion poetik. Nëpërmjet trajtave të zgjedhura poetiko-linguistike shpaloset dëshpërimi, vetmia, sensibiliteti i autores i përjetuar intensivisht me pastërti shpirtërore në një labirint të rafinuar feminiliteti e erotizmi. Gjejmë aty elementet të një ditari prej dhjetra episodesh e këndvështrimesh, mjaft homogjene në vevehte, të kondensuara e kompakte, me gjithë atë pasion dridhërues të denja për artin e magjishëm poetik. Bëhet fjalë në të vërtetë për një psdikodramë marramendëse të larë me lotë të nxehtë e të pastër dashurie.


Padashur lexuesit i lind përshtypja se ka pasur çaste që ditari “Këpucët e Mjegullës” duhet të jetë zhubrosur keq prej duarve të vetë heroinës. Nuk mungon të përfytyrojë se duhet të jetë vërvitur disa herë në ndonjë cep të dhomës së vetmuar për hir të dëshpërimit të një dashurie pa ngushëllim e shpresë. E përsëri, për hir të rezinjacionit shpirtmadh e njëkohësisht gjetjes së një ishulli magjepsës poetik është marrë sërishmi në dorë për tu lexuar. Nuk ka dyshim që bëhet fjalë për zbulimin e universit femëror, madje jo vetëm në lidhje me seksin tjetër por edhe me vetvehten...


Mëndja duhet të na shkojë se ne si lexues nuk kemi zbuluar vetëm botën e brishtë të gruas poete ose shkrimtare, në të cilën dallohet që në pamje të pare, që gjëndet e burgosur brenda natyrës së saj të brishtë, të vetmuar, të huaj, të fyer, të ngrehosur, pasionante e delikate. Mendja nuk duhet të na shkojë as për kushtet sociologjike inferiore të gruas në përgjithësi ndaj seksit të forte. Kryesisht vëllimi poetik duhet të na ndihmojë që nëpërmjet përngjajshmërive sugjestionale të tipareve mashkullore të gjejmë fajtorin… Bëhet fjalë në këtë rast për ndërtimin e një identikiti të pamëshirshëm ku sigurisht pjesa më e madhe e burrave në botë do tu jepej mundësia, të njihnin vetvehten si një qënie e paformuar, sa e pabesë e po aq fëminore… gjithmonë e paaftë për të prodhuar delikatesë... Në një fare mënyre të rishpikë e rikrijojë vetvehten... Si për të gjitha gjërat e bukura, madheshtore e të ndershme të kësaj bote të vendosë dy sy të rinj në shpirt. Në rastin e mësipërm për të njohur veçantitë e partneres apo heroinës së dashuruar në mënyrë romantike e të pazgjidhëshme.


Nuk më mbetet veç të uroj poeteshën Fatime Kulli, suksese të mëtejshme në rrugën e bukur të artit, duke e siguruar nga ana ime se gjendet denjësisht e futur në botën e magjishme të Malit Parnaso, Apollonit e nëndë muzave, ku përherë rrezatuese spikat Eratoja me kurorë prej myrtoje e trëndafilash... si edhe me lirën dhe penën në dorë, si muzë e përherëshme e dashurisë, erotikës, odeve dionisiane e anakreontike...


-----------------------------

Eqrem Basha:“Lakorja e iks-it” si mbyllje e rrethit të iluzioneve

                  Faruk Myrtaj





Kur përfundon së lexuari prozat e Eqrem Bashës shijon ndjesinë e të qenit lexues i kënaqur. Madje shtyhesh ca më tej: lexuesi shqiptar nuk se është aq i pa fat, edhe pse mosmarrëveshjet e shkrimtarëve të tij me veten dhe me kolegët, ndonjëherë, i adresohen atij lexuesi, si entitet kombëtar!


Sidosi, s’janë aq të shumtë emrat që ia rrëmbejnë mirënjohjen këtij lexuesi...


Pas romanit “Alpinisti” dhe prozave të përfshira në “Shtëpia e Mallit”, Eqrem Basha si autor elitar vjen sërishmi me romanin “Lakorja e ik’sit”.


Mbase ia vlen të qartësohem fillimisht në raportet, lidhjet, harmoninë, mes autorit elitar dhe lexuesit të tij: a kërkohet elitar edhe lexuesi? A duhet konsideruar apriori elitar, edhe lexuesi i autorit që “s’gatuan për të gjithë”?


Të lexuarit, leximi si akt, është përftesë vetiake e lexuesit: siç lexon dikush, nuk lexon tjetri. Nënteksti, që tashmë jo rrallë tentohet të përfitohet si vlerë disidenteske, do duhej të shpjegohej edhe në këtë mënyrë: një shkrimtar të marrë-ngoje si i afërt me Bllokun, bje fjala, do ta lexoje si të privilegjuar edhe nëse ai i gjori rrekej të aludonte sadopak e sidosi të kundërtën. Por edhe ti, si autor i botuar dhe i promovuar në kohën pa liri fjale (të folur e të shkruar) s’ke si pretendon se mund të kishe edhe nderimin e të burgusurve politikë të po asaj kohe politike. Qoftë edhe thjesht se (ashtu si stili i autorit) lexuesi është jeta e tij, kushtet e formimit të tij, fati dhe rrethanat e jetës. Do ishte jo aq e këndshme që ti të përfitoje edhe prej leximit të tij. Aq më shumë kur lexuesi shqiptar është qytetar i botës.


Vijimshmëria e qëndrimeve, arti i fjalës si kumt lirie pa periodizime politike, maturia në mesazhin e ofruar për lexuesin, duke qenë pohim i integriteti të krijuesit, është njëherësh edhe konsiderim i lexuesit...


Më ndodhi ta lexoj “Lakoren e ik-sit” si prozë të të ikurit ik-s, pse jo, të një emigranti. Heroi s’është vecse një ikës, një emigrant, edhe pse në vend të ikë prej një kordinate gjeografike, sociale apo politike, pra në vend të zhvendoset fizikisht, ikën prej andej në mënyrë tjetër: pushon së komunikuari me këtë botë.


“Ditën që hyra në heshtje...”, këtu duket se nisë subjekti, ngjarja e romanit të mbramë të Eqrem Bashës. Por mos prisni të ketë një të tillë, subject, ngjarje në kuptimin klasik, tradicional. Është fjala për një shkrimtar që përgjigjet për fjalën e shkruar, ndaj mungesa e linjës së veprimit, të ndodhisë romaneske, nuk vjen për shkak mode, as si ikje prej formave. Jo.


Them se është sërish poeti ai që përcakton kushtet për prozatorin.


Rëndomtësia e jetës atje ku bëhet sikur jetohet, prozaizmi i ditëve pa ideale atje ku jetët sakrifikohet në emër të ca idealeve që vetëm jetët njerëzore nuk marrin parasysh, arësyeja për të shkelur në këtë udhë, pikërisht në këtë mënyrë, është krejt “e vjetër”: heroi/rrëfyesi hynë në heshtje ditën e përurimit të një lapidari me rastin e një përvjetori të rëndësishëm!


Protokolli i përurimit/festës, ashtu si i jetës që bëhet endè nga njerëzit, është natyrisht tradicional. Në të vërtetë, pas një varg paralajmërimesh, pas shkurtimesh të frazave, pastaj të fjalëve, më në fund të gojëmbylljes, mbase përgjithnjë, vazhdojnë edhe ca gjeste të tjera të pashmangshme të protagonistit. Ai vetë e vuan këtë inerci...


Të tjerët vazhdojnë të flasin e të bërtasin e të ngjiren, si më parë, madje flasin edhe në emrin tënd, edhe në emër të lirisë tënde për të heshtur...


Ndërkohë lexuesi njihet me mënyrën e hyrjes në heshtje; por sigurisht nuk jepen e shkoqiten shkaqe a sebepe për këtë heshtje. Me mbylljen e gojës, u mbetet të tjerëve të bëjnë analizat. Lexuesi bën ndërhyrjet dhe plotësimet e veta (dhe pikërisht këtu bëhet diferencimi i lexuesit, jo vetëm për librat e Bashës, por të çdokujt tjetër). A ia vlen të flitet? Shumë kush e ka pësuar pikërisht prej së folurës, prej llapjes me të tepër, por edhe prej heshtjes e kanë pësuar, ta marrë dreqi këtë punë! E si bëhet sot, sot kur ta kërkojnë të folurën, “fol/fol.../vetëm fol...”, nuk se bëhet më pak e rrezikshme. Shefat, të çfarëdollojshëm, kërkojnë të dëgjojnë mendimin e atyre poshtë, që ta përcjellin më sipër, dhe ata sipër aty mbahen tek fjalët që brohoriten prej poshtë...jo prej heshtjes...


Nëse kërkon të harrohesh, janë gati të ta plotësojnë dëshirën: madje ta vendosin edhe rrasën tek kryet, dhe po ta pëlqesh, edhe fjalët e lamtumirës t’i ofrojnë, falas...dhe ca gozhdë shërbejnë për mbylljen e përgjithnjëshme...


E megjithatë, të Heshtësh dhe të Jesh, është disi ndryshe.


S’është aq e kollajshme: të heshtesh (prej të tjerëve) është me lehtë se të heshtësh veten...


Duket se Heroi, si krijesë jetëgjatë e Eqrem Bashës, pasi ka provuar “Alpinistin”, ëndërrimtarin e bukurive të rrëpirave dhe majave të acarta, pasi është rropatur si fëmijë, si i ri e si burrë, më në fund, thinjur e pa kuptuar, arrinë tek...vetmija, tek heshtja, tek gojëmbyllja...Fjalët as që ia vlejnë (me përjashtim të fjalëve të shkruara!).


Kalimi, “ura”, prej “Alpinistit” tek “Lakorja e ik-sit” është përvijuar tek prozat nën titullin "Shtëpia e Mallit". Teksa lexoje përfshirjet në këtë botim të “Ide-Artit”, ndjeje duke ndodhur një "metamorfozë totale". Jo si e Kafkes, e njeriut te izoluar, por e atij që tjetërbëhet në lëvizje, në terratisje, në mërgim bje fjala, në tërësi: metamorfoza e pashmangshme e ekstarkomunitarit që i ka ikur vetes së djeshme, dhe nuk di se ç'po ndodh me trupin e botën e tij.


Autori e ka lindur e madhuar, ia ka qëndisur edhe ëndrrën, e pastaj...pastaj krijesa i është tjetërsuar. Heroi ka shkuar drejt dorëzimit në heshtje...


Ajo fraza e gruas, pas një nate humbjeje fizike të heroit, “kujtova se më ike...”, është një ndjesë paralajmëruese trishtake, që në të vërtetë as atëherë nuk ia vë veshin kush. Ashtu si përpjekja dhimbshmërisht naive e ndokujt prej miqve të tij, na thuaj pse, na thuaj çfarë ndodh me heshtjen tënde, që të mblidhemi e të heshtim të gjithë bashkë, nëse duhet...


“Të është bërë pengesë çdo gjë...të është bërë mendja lëmsh...ke vendosur t’i shpjesh të gjitha në dreq të mallkuar dhe të heshtësh...Por nuk është kjo veti e të fortit, e të qëndrueshmit dhe e njeriut me moral. Ti je frikacak, ke drojën në bark...”


Ngaqë ka vendosur të mos flasë, nuk ua refuzon as “trimërinë” as “moralin” e tyre...se nuk ia vlenë...


“Por fol o burrë i dheut se ka kush të dëgjon...”, shpërthen miku i Heshtakut. Por ai mund ta merrte gjegjen edhe prej vetes: pse vallë s’e kam dëgjuar teksa ky shkoi drejt heshtjes?!


“Çdo gjë është e ndalur, nuk ka puls, nuk qarkullon as gjak as limfë. Asgjë nuk matet, nuk lehtësohet, nuk rëndohet...”


As maskat nuk shpëtojnë dot. Por, të lutem, mos pyet cilat janë maskat...

Leter Kryeministrit te Kosoves Nga Dr. Kosta.Gjoka PhD

Leter



Kryeministrit te Kosoves



Me gezim pritem viziten e Presidentit Bush ne Tirane, kryeqytetin e shqiptareve.

Shpresat tona ai i justifikoi. Ne oren 5 te mengezit te dates 10 Qershor te gjitha mediat ketu ne Amerike

filluan me deklaraten e tij: - ''Kosova pavaresine e ka, diallogjet te nderpriten."



Amerika eshte me ju. Presidenti Klinton dhe ( UCK ) ju cliroi nga kolonialistet serbe. Presidenti Bush ju

dhe pavaresine. Cfare prisni me, s'ka me kulme, do te kete vetem mbeshtetje.



Per Evropen e Bashkuar nuk eshte e huaj psikollogjia sllave. Ata mund ta zgjidhin statusin e Kosoves pa

Rusine, por u mungon vullneti i mire. Kombet e Bashkuara dalin me Projekt-rezolute te re qe shtyn

zgjedhjen e statusit sepse duhen vazhduar ose rifilluar bisedimet.



Negociata te reja me ke? Me ata qe nuk e njohin vehten per kriminele dhe nuk dorezojne shoket e tyre

kriminele, me ata qe nuk duan te njohin historine tone, identitetin tone, trojet tona, nuk njohin Ahtisarin?



Negociata do te kete kur ne te dy anet e tavolines do te jene perfaqesues me te njejtin status, secili me

flamurin e tij, dmth pas pavaresise. Franca kerkon 120 dite negociata, Rusia nje vit si fillim dhe po u futet

ne vallen e negociatave, ne rrugen pseudopaqesore, duhet te jeni te ndergjegjeshm qe s'do te mjaftojne jo

120 dite, por as 1200 dite.



Futja e zgjidhjes se statusit ne ''Kalandat Greke'' nga Rusia, Franca apo cdo vend evropian do te thote

shtyrje pa kufi. Negociatat s'afrojne zgjidhje, vecse te kunderten. Ato s'kane per te pase rendesi, sepse

sinqeriteti nga ish kolonozatoret mungon.



Per ndarje teritori, jo perfaqesuesit e sotem te Kosoves, por as perfaqesuesit e neserm te shtetit te

pavarur te Kosoves ( Republikes Dardane ) nuk do te kene te drejte legjitime per te biseduar, vecse shteti

i Ri mbare Shqiptar, ( Federata-Iliriane ).



Mos lejoni qe Kosova te behet peng i shteteve qe nuk na duan. Prishtina te harroje rrugen paqesore.

Perfaqesuesit e kesaj rruge ta kuptojne se perfundojne ne tradhetare. Prishtina te veproje njeanshem. Lirine

e fituat me lufte, ta mbroni pa kompromise gjoja paqesore.

Cdo akt i njeanshem nga ju do te vulose pavaresine. Vetem ketu do te nderhyje per te treten here Amerika

duke mbeshtete juve, duke mbeshtete luften qe beri, deklaraten qe bene.



Dr. Kosta Gjoka, PhD.

Eleonora Gjoka

Qershor 2007, Nju Jork.




Amerika, histori dhe fakte

Nga Dr. K.Gjoka PhD.



Ne Evrope idete nacionaliste jane mbrojtur vashdimisht me forcen e armeve, si ne Gjermani nga Bismarku, ne

France nga Napoleoni dhe ne Angli, gjate shekujvee 17, 18, 19. Pas luftes se pare boterore ndonse ne Evrope

egzistonte kultura paqesore, Gjermania nacionalizmin e saj kerkoi ta ngrinte po nepermjet forces.



Ndersa Amerika qe ne lindjen e saj ka qene shprese e madhe per iluministet evropiane. Ne Amerike arsyeja

dhe humanizmi e rrit me shume se kudo. Amerikanet, ashtu si evropianet sot, shikonin virtutet e

tregetise, zbatonin ligjet nderkombetare, opinionin boteror dhe kurre nuk perdoren forcen. Amerika

megjithese ishte shtet i ri, ishte fuqi ne krahasim me shtetet qe e rrethonin, ishte fuqi edhe ndaj shteteve

te Evropes qe ishin Perandori, por perdorte vetem fuqine politike gjate shekujve 18, 19 -te.



Disa historiane e quajne gabim kete rruge, udheheqesit i quajne utopike, qe perdornin vetem arsyen e

politikes si faktor baze ne politiken e jashteme. Por ne fakt Gjegj Vashingtoni, Hamiltoni, Adams dhe

sidomos Jefersoni nuk ishin utopike. Ata veprinin sipas rregullave Evropiane, ku u a lejonin rrethanat,

por gjithmone me arsyen e politikes. Ata ishin realiste, e dinin qe ishin te dobet dhe te

ndergjegjeshm perdornin taktiken e te dobetit, per te gjeturr rrugen ne bote. Amerika ishte inferiore ndaj

fuqive Evropiane. Ata e dinin se ligjshmeria nderkombetare ishin arme per te dobetin.



Deri ne vitin 1945 Amerikanet nuk ishin per perdorimin e forces. Me 1871 Gjermania del si fuqi. Me 1914

luftojne Rusia, Gjermania dhe Austro-Hungaria. Me 1939 futen ne lufte Italia, Gjermania dhe Japonia., kurse

Amerikanet qendrojne paqesore, vazhdojne strategjine e te dobetit.



Ne luften e dyte, Amerika u bashkua me Angline dhe Bashkimin Sovjetik kunder bllokut Berlin-Rome- Tokjo.

Pas luftes ajo doli si fuqi boterore. Ajo suportoi per rimekembjen e Evropes, fuqizimin ushtarakisht te saj

dhe si aleate me te, donin te shmangnin rrezikun Sovjetik. Me 1947 Anglia deklaroi se nuk mund te

ndihmonte ekonomikisht dhe ushtarakisht Greqine e Turqine dhe e ndjeu veten te varur nga Amerika, e cila

mori persiper sigurimin e Evropes.



Frances dhe Anglise nuk ju pelqeu ideja e nje Evrope te varur si force nga Amerika. Detyra e Evropes ishte

te mbronte veten e saj ndaj ndonje sulmi Sovjetik deri sa te vinte Amerika.



Gjate luftes se ftohte Amerika donte nje Evrope te forte ushtarakisht, nen drejtimin e Natos, per tu

mbrojtur nga Ruset. Shpenzimet e Evropes per Naton ishin te vogela. Shpenzimet per armatim ishin

gjithashtu te vogela. Amerika i mbulonte duke ju siguruar mbrojtje nga cdo kercenim.



Kjo vartesi Frances nuk i pelqeu dhe De Goli ngriti forcen e tij nukleare. Por kjo ishte ''de frappe''

dicka me e vogel se simbolike, qe nuk mbronte as Francen as Evropen dhe nuk e perjashtonte nevojen e

mbrojtjes Amerikane. Faktikisht Evropa nuk ishte ndonje fuqi, po ka qendruar per 50 vjet pas fuqise

Amerikane, per te jetuar ne nje bote me ligje dhe rregulla te ndryshme. Ne keto kushte ariti paqen dhe

nje perparim te mire.



Me mbarimin e luftes se ftohte, pas shperberjes se Bashkimit Sovjetik, u mendua se Evropa do te behej

superfuqia e dyte. Ajo kishte mundesi ekonomike dhe teknollogjike, qe te ishte e barabarte me Ameriken dhe

se bashku te vendosnin nje siguri globale. Bota nuk do te mbetej monopolare. Por Evropa nuk i permbushi

detyrimet e saj. Ndonse ne ekonomi dhe politike ajo jep mrekullira, si fuqi ushtarake ajo u pozicionua tek

vendi i te dobetit.



Konflikti ne Kosove tregoi paaftesine ushtarake te Evropes dhe dobesite teknollogjike ushtarake.

Konfliktet ne rajon ajo nuk ishte ne gjendje ti shuante. Forca individuale e nje shteti ose kolektive

e Evropes ishte e pa afte te ndalonte revanshin e krimineleve Serbe, gjenocidet dhe holokaustet.

Megjithese se bashku ne Nato, Amerika ''pregatiti dreken dhe Evropa lau pjatat.''



Ne Bosnje Amerika priti rreth tre vjet qe te nderhynte vete Evropa per te vendose paqe, per te zhduke

lufterat nderethnike dhe nderfetare. Por Evropa nuk ishte ne gjendje te vendoste qetesi, te rikthente

paqen, te shuante vatrat me nje goditje dhe jo me diplomaci. Kriminelet kur jane ne pushtet dhe

mbeshteten nga popull injorant, nuk hyn me ne fuqi politika dhe diplomacia e stergjatur . U desh hyrja e

Amerikes qe serbet te terhiqeshin megjithese nuk vune mend, nuk moren vesh se me ke kishin te benin.

Rusise dhe Evropes i kishte ikur koha. Ato per Ameriken nuk perbejne me ndonje problem.



Lidhja Transatlantike pas viteve 1990 filloi percarjen. Amerika e sheh boten te ndare midis te

mires dhe te keqes, ne miq dhe ne armiq. Evropa e sheh boten me komplekse.

Amerika preferon shkopin me shume se karoten. Ajo eshte unilaterale ne maredheniet

nderkombetare.



Evropa ne pergjithesi preferon bizetimet, diplomacine, ligjet nderkombetare, konventat dhe opionet. Ajo

perdor edhe rruget ekonomike e tregetare qe shpesh here muk japin rezultate. Amerika dhe Evropa jane sot

te ndara. Kultura strategjike e Evropes, tre shekuj me pare deri ne luften e dyte, ishte agresive. Cdo gje e

zgjidhte me force. Pas 1945 kultura e saj u be paqesore. Ndersa me Ameriken ndodhi e kunderta. Deri

me 1945 nuk kane perdore force.



Mbas goditjes se Pearl Harbor nga Japonezet, Amerika u detyrua te perdorte forcen. Pastaj u desh

11 shtatori 2001 ku u godit direkt ne shtepi, per te kaluar perfundimisht ne zgjidhjen e problemeve te

sigurise me anen e forces. Edhe pas viteve 1990 Evropa ngeli nje prioritet strategjik per Ameriken.

Amerika duhet te sillte paqen ne Ballkan, sigurine ne Evrope.



Amerika e ndjen vehten hegjemone, unilaterale, sepse forcen e saj e mbeshtet ne teknollogjine shume te

avancuar te raketave, te goditjeve me precizion nga distanca shume te largeta, nga zbulimi, komunikimi,

ekonomia e forte dhe fondet e medha.



Ky moment unipolar i jep mundesi Amerikes te perdore forcen kudo dhe kurdohere qe ta shohe te arsyeshme.

Kjo u duk qe ne invazionin e Panamase me 1989, luften e Gjirit me 1991, nderhyrejen ne Somali me 1992, ne

Haiti, ne Afganistan, ne Irak ne Bosnje dhe sidomos ne Kosove.



Amerika luftoi per shqiptaret dhe jo Evropa e Rusia, prandaj edhe fati i shqiptareve eshte i varur veten

nga Amerika duke mos perfille cdo deshire qe shkon kundra vullnetit te saj. Sot forca ushtarake po

perdoret me sukses si mjet per sigurine e botes, ndersa nga shtetet me fuqi ushtarake te dobet nuk

pelqehet. Amerika kur ishte e dobet, preferonte rrugen paqesore me perandorite evropiane. Evropa sot ndjek

rrugen paqesore megjithese nuk ka siguri perfekte, as nga vendet fondamentaliste islamike, as nga shtetet e

kuq ose fondamentaliste monotheiste. Toleron sepse eshte e dobet.



Nje njeriu ne pyll i del ariu perpara. Ai ka vetem nje thike me vehte. Si do e veproje njeriu ? - Do mundohet

ti hape rruge ariut, ti shmanget ndeshjes. Ndersa nje njeri tjeter me kallashnikov ne duar ne pyll, i del po

ariu. Ky e ndjen vehten te forte, nuk e ka problem, futet menjehere ne lufte me ariun per te siguruar jeten.

Kjo eshte psikologjia e thjeshte e te fortit dhe te dobetit, e Amerikes se vendosur ndaj Serbit dhe

e Evropes qe toleroi.



Ne Amerikanet, trembemi me shume se Evropa ndaj sigurise nga kercenime globale, ndersa evropianet

tremben me shume nga demostratat. Amerika duhet te veproje si sherif boteror per vendosjen e paqes dhe

drejtesise me anen e grykes se pushkes, nderkohe qe evropianet ngjajne me kujdestaret e salloneve.



Kercenimi i njejte ndaj Evropes ose Amerikes, shihet ne prizem te ndryshem nga te dy. Nga prizmi i te

dobetit dhe te fortit shihej rreziku Serb per destabilizimin e Ballkanit e te Evropes. Po keshtu

shihen roli i institucioneve, ligjeve nderkombetare si dhe vleresimi, balancimi i problemeve te perdorimit

dhe mos perdorimit te forces, ose rolit te diplomacise ne ceshtjet boterore.



Me Serbet kriminale, me afganistanet dhe irakianet fondamentaliste, me jo demokratet iraniane, siriane

dhe saudiste nuk mund te kuptohesh me diplomaci, vecse me force. Serbia eshte shtet nacianalist ekstremist,

ekspasionist, ndersa Greqia eshte shtet fondamentalist kristian qe e drejton kisha dhe si e tille me to nuk

merresh dot vesh asnjehere, vecse me force. Por Shqiperia nuk e ka ate force prandaj duhet pa tjeter

te rrije nen ombrellen e Amerikes dhe vetem te Amerikes.



Nje shtet i forte si Amerika, bazohet ne nje komande te veteme boterore dhe nuk i duhen me institucionet

dhe ligjet nderkombetare, nuk i duhet me Organizata e Kombeve te Bashkuara, nuk e perfill me Keshillin e

Sigurimit, Gjyqin e Hages, Naton dhe mareveshje te tjera te kohes se luftes se ftohte. Nuk i duhet shume

mbeshtetja dhe opinioni i shteteve te tjera, sepse ato e shohin dhe e vleresojne situaten nga pozicioni i te

dobetit. Ne te njejten menyre vepronin Francezet me ''Raison d'Etat'' ose Anglezet kur ishin ''Mreteresha

e Detit''.



Amerika eshte nje shoqeri liberale, progresive dhe do te luftoje te avancoje principet e civilizimit

liberal, te krijoje nje shoqeri boterore liberale.



Ne Bosnje u duk qarte se Evropa nuk mund te vepronte e vetme. U desh nderhyrja e Amerikes. Ne luften e

Kosoves 99 % e goditjeve te Natos ishin nga burim Amerikan. Anglezet dhane 4% te aeroplaneve dhe te

bombave. Franca akoma me pak. Evropa vazhdimisht e dobet ka prodhuar edhe diplomaci sakate.



Evropa donte te bente largimin e Miloshevicit ne rruge diplmatike, por diplomacia amerikane e dinte se

rruga me e mire dhe me e shpejte ishte goditja. Amerika luftoi ne Kosove jo per interesin nacional te saj por

per te ndaluar genocidin, ndjekjen e shqiptareve nga trojet e tyre mijera vjecare. Ajo luftoi ne Ballkan

per mbrojtjen e ''Perendimit ''. Frutat e luftes a thua do ti lere Amerika ti gatuaje si te doje Evropa

apo O.K.B-ja? - ne asnje menyre jo.



Kosove tregoi se sa e veshtire ishte per Ameriken qe te luftoje se bashku me Evropen. Amerika ka shume pak

interes te veproje nepermjet Natos. Pas luftes se dyte, Evropa shpenzoi pak per ushtrine dhe zhvilloi ekonomine.

Ajo arriti nje fare parajse nen mbrojtjen Amerikane.



Amerika krijoi shtetin demokretik ne Japoni dhe Gjermani. Ajo ngriti Evropen ne parajsen e Kantit.

Por Amerikes i duhet te perdore forcen ne kete bote Hobesiane, per siguri globale dhe te vendose nje jete

demokratike liberale ne bote. Amerika do te te beje te njejten gje me vendet arabe.



''Perendimi'' nuk do te perfaqesohet si deri me sot, Evrope dhe Amerike se bashku. Ato tani i ndajne shume

gjera. Aleanca Atlantike nuk ka pse te egzistoje me. Organizata e Kombeve te Bashkuara ishte nje ndihme

diplomatike per Ameriken. Tani kjo ndihme nuk i duhet me Amerikes.



Amerika eshte nje fuqi e madhe dhe do te behet akoma me e madhe. Eshte superiore jo vetem ndaj mbreterive

te korruptuara, shteteve me qeveri gangsteresh, por dhe ndaj fuqive te tjera. Kur u krijua Keshilli i

Sigurimit kishte 5 fuqi te medha, por tani ka vetem nje. Amerika eshte superiore edhe ne ide. Interesi i

saj eshte interesi i popujve te botes, liri, demokraci, siguri.



Sot eshte epoka hegjemoniste Amerikane. Nje qeveri e perboteshme nuk eshte nder. Amerikanet mbajne

mend 11 shtatorin. Ata dine te dallojne boten e ligjit me boten e xhungles, boten e ligjit me boten e aresyes.

Rritja akoma e forces ushtarake i duhet per vendosjen e demokracise ne gjithe bote, por edhe per te vendose

drejtesi si ne rastin e Kosoves.



Amerika deri ne luften e Kosoves i eshte permbajtur doktrines se multilateralizmit. Ndersa tani zbaton

dokrinen e vetembrojtjes. Amerika mbron sigurine e saj jo me se bashku me Evropen por e veteme.

Problemet me te rendesishme te zvaritura me dekada, qe behen vatra lufterash,

ajo nuk ka per t'ja lene me ne dore Evropes edhe kur ato jane brenda ne te. Ka ndryshuar jo

karakteri i Amerikaneve, por situatat ne bote. Ka ardhe koha qe si te vendose qetesi ne Ballkan

dmth ne Evrope, te merret vetem me interesin e saj nacional.



Amerikes i duhet me teje te avancoje dhe te mbroje rendin e lire boteror, meqenese ajo ndodhet e vetme ne

qender. Neqofte se dikush e quan arrogance le ta quaje, nuk eshte gje e re. Amerikanet besojne ne

persosmerine e njeriut dhe Amerika beson ne persosmerine e botes. Por e kupton se persosmeria vjen

me perdorimin e forces.



Amerika ka strategjine e saj per boten e re. Ajo per kete s'ka per te pyete as shtet, as organizate

boterore. Asaj i duhet mbeshtetje morale, politike dhe te rrite pak buxhetin e saj per shpenzime ushtarake.

Sot Amerika perdor rreth 4% te buxhetit federal, rreth 500 miliard dollare, ndersa Evropa ben rreth 190

miliard dollare shpenzime per ushtrine,( Kina 49,5 miliarde ).



Amerika desheron te veproje se bashku me Evropen, por kjo se ndjek dot se eshte e dobet, prandaj

Amerika nuk ka nevoje as per keshilltare.



Koment



Meqenese egziston formalisht OKB ja, Amerika ja la ne dore asaj pavaresine e Kosoves per te vendose.

Keshilli i Sigurimit egziston gjithashtu formalisht, por ''Vetua'' nuk egzistom me. Ne rastet qe vendimet,

vonesat shkojne jo sipas deshires se Amerikes, atehere nderhyn Amerika me menyra te ndryshme dhe

i eleminon, i sposton, i cvendos me lehtesi ato.



Amerika eshte Perandori. Ne cdo skaj te Perandorise mund te lihen menjane ligjet nderkombetare, kur eshte

rasti per drejtesi, paqe, demokraci, liri, ose pavaresine e merituar te ndonje shteti, si ne rastin e

Kosoves qe erdhi pikerisht si rezultat i luftes se saj dhe jo diplomacise.



Ruset jane te vetedijeshm per pozicionin qe ata kane sot ne bote, dhe per kete perfituan nga politika e

dobet e Evropes per ta fute pavaresine e Kosoves ne Kalandat Greke. Por u desh nderhyrja natyrale dhe e

sigurte e Presidentit Bush per te treguar se Kosova e ka Pavaresine dhe dialogjet duhet te nderpriten.



Kur President Mojsiu tha se vetem Ameriken kemi mik te vertete ( dicka te tille ), nuk u pelqye nga shume

kush, por ne fakt kjo eshte me se e vertete.



Amerika e beri luften ne Kosove, Evropa u detyrua ta ndiqte pas. Serbi iku nga trojet shqiptare jo si mik,

por si armik. Udheheqesit e saj u quajten kriminele se bene krime ndaj nje populli te cilin e kishin kthyer

ne koloni qe me ikjen e Turqise.



Te gjithe udheheqesit serbe kane te njejten psikollogji. Cfardo udheheqesi qe te dale, cfardo perfaqesuesi

serbe qe mund te marre persiper bisedimet me Kosoven, do te kete po ato parime. Te gjithe jane

Sheshele, Rankovice, Milloshevice etj.



Bisedime ne menyre kategorike nuk duhet te kete. Presidenti Bush e tha qarte, '' Kosova e ka

pavaresine, dialogjet duhet te nderpriten.'' Kjo shprehje mbuloi mediat amerikane qysh ne oren 4-5 te

mengjezit te dates 10 qershor ketu ne Amerike.



Kuvendi i Kosoves cfare pret, te vije nje dite me e mire me gjera me te mira ? Shqiperia, mundet Turqia

dhe Amerika do ta mbeshtese cdo vendim legjitim per pavaresi, pamvaresisht se nga del. Rusi e futi

problemin ne ''Kalandat Greke'' qe nuk ka dalje jo per vite, por per asnjehere.



Franca e diplomacise, e negociatave, nga pozicioni i te dobetit, propozon te behen bisedime te reja, te

hapen negociata, per te biseduar ujku me qengjin. Ne keto bisedime mos don Franca, Gjermania apo

Anglia te rihape edhe historine se kush qenkemi ne me te vertete ?



Te mos behemi peng i vullnetit te djallezuar qe kane ne te vertet disa shtete Evropiane. Serbet ishin

kriminela. Kriminelet akoma nuk i kane dorezuar. Ata u ndoqem me pushke dhe fundi i luftes nuk pati ndoje

kusht qe perfaqesuesit e Kombeve te Bashkuara kerkojne te nxjerrin sot.



Vendimi per pavaresi ka rendesi por kjo nuk do te thote qe kerkon kohe. Koha thjeshton, degjeneron,

harron cflefteson. Bashkimi Evropian mund ta zgjithe kete ceshtje, dhe nuk ka pse t'ja lere Keshillit te

Sigurimit. Le ta zgjidhe Evropa pa pyete Rusine neqofte se ka vullnet te mire dhe ndershmeri.



Keshilli i Sigurimit eshte formal dhe nuk ka per tu mbledhe ne nje mendje, megjithese veto nuk do te kete

kurre, mbasi metoda e shtyrjes 120 ditore, shume mujore, vjetore, etj eshte e njevlefeshme me lenjen e

problemit ne harrese. Organizata e Kombeve te Bashkuara e ka Kosoven koloni te saja me perfitime

perallore ( jo per organizaten por per personelin e saj), keshtu qe i shkon mbare sebepi i hapjes se

bisedimeve.



Edhe ''Zeri i Amerikes'' nuk duhet te mare ne interviste persona qe nuk dine c'eshte kombi, c'eshte

pavaresia, cdo te thote te kthehesh prape me deshire ne koloni, sepse bisedimet ate fund kane. Ishin

keshilltaret e Klintonit, jane po ata keshilltare ne qeverine e Bushit, si Kagani, Roi, Kristol etj, etj,

qe mund te intervistohen. Nje interviste qe nuk te jep mesim ne interesin tone, nuk te hap horizont, nuk

duhet te shohe driten e mediave tona. Mbeshtetes te bisedimeve, me rruge paqesore, me diplomaci, nuk duhet

te kete me, ne udheheqjen e Kosoves. Rruga paqesore shpesh te con ne tradheti te pavaresise, te kombit.



Pavaresine Kosoves ja ka dhene Amerika, me vepra dhe me fjale. Te mos pritet me asgje prej saj, vecse

mbeshtetja e Vendimit te Njeanshem qe do te marre vete Kosova.



Dr Kosta Gjoka, Ph.D

Vera e Kuqe

Eleonora & Kosta Gjoka

Me 331 BC ( para Krishtit ), ne Athine asambleja votoi ne menyre demokratike ligjin qe ndalon grate te pinin vere.[1] Eva Kantarela tregon se ate vit pati helmime te jashtezakonshme te shume burrave te shquar nga grate e tyre.[2]  Burrat e doni per vete ate. Qe ne lashtesi ja dinin vleren Veres se Kuqe. Perendia e veres Dionysos perdorte vetem vere te kuqe.

 

Eleonora Gjoka

Cdo lloj vere tjeter nuk quhej ne fakt vere, por emertohej me emra te vecante. Dionysi i vleresuar aqe shume nga dijetaret, nga vete helenet dhe banoret e gjithe botes se lashte pagane, per shume kohe ishte lene ne harrese.

Nicia i beri nje rivleresim kesaj Perendie, e sidomos ceremonive ne festat dionysiane te shoqeruara qe te gjitha me vere te kuqe.[3] Shkenca po verteton sot, se ne saje te vetive te perberesve te saj, njeriu ndjehet i qete kur pi vere te kuqe edhe kur ha, kur te doje, e c'te doje, pa asnje lloj rregjimi e orari.[4]

Vera e kuqe forcon zemren, rrit rezistencen e trupit ndaj semundjeve dhe zgjat jeten. Keto veti tek vera e kuqe krijohen ne saje te taninit qe ka. Tanini krijohet vete, kur vera eshte e mbyllur hermetikisht, mbas tre vjetesh nga data e prodhimit. Vera me e re, ka pak efekte, eshte si e bardha, ndonse ka shije por nuk permban cilesite sheruese.

Studimet kane treguar se kjo lloj vere ka nje perberes te quajtur resveratrol qe ndihmon per shendet te mire dhe ndikon ne jete-gjatesi. Kush pi rregullisht pak vere te kuqe, nuk ka nevoje per asnje lloj diete. Mbrron zemren, ka aktivitet anti kancer, mbron melcine kur perdoret ushqim me yndyre te madhe.[5]

Ksenofoni ne kthimin e 10 mije ushtareve nga Babilonia, qendra e Persise, per ne Greqi u detyrua te kalonte pergjate rrjedhes se lumit, drejt veriut, neper shkretetira, neper male te ashpera, vende te pa banuara dhe ne mungese te theksuar te ushqimit. Por ne saje te mjaltit dhe veres se kuqe qe u be dieta ditore, per rreth nje viti, asnje person nuk humbi jeten nga uria ose semundjet.[6]

Per ata qe hane pa mase dhe shendeti i tepert kthehet ne semundje, vera e kuqe do ti normalizonte. Pervec efektit kundra dhjamosjes, redukton efektet negative  te semundjeve qe shoqerohen me diabetin. Te semureve me zemer, diabet, kancer, cregullime nervore, ju ben mire vera e kuqe[7].

Mbas cdo lufte ushtareve te legjioneve Romake u jepej vere me bollek. Dom Frang Bardhi me 1637 tregon se gjate vizites se tij neper kishat e Pukes, kudo ku shkonte pinte vetem vere, pervec nje familjeje shume te varfer qe piu uje. Tek ata qe pine vere te kuqe rregullisht, ulen risqet e atakeve te zemres dhe te semundjeve te saj, ulen ne pergjithesi vdekjet. Per kete ndikon polyfenoli qe permban alkoli i veres.[8]

Vera e bere ne shtepi, sidomos ne brigjet e Mesdheut, ka perqindje me te larte te polyfenolit. Ne keto vende jete gjatesia e burrave eshte me e madhe se ne vendet e tjera.Vera e kuqe eshte plot e perplot me resveratrol antioksidues i cili ndihmon ne parandalimin e mpiksjes se gjakut, dmth pengon krijimin e trompozave. Studimet tregojne se ata qe pine perdite nje gote vere ( sido qe te jete ), kane trup atleti.

Kerkuesit kane zbuluar se vere piresit kane bel te holle, jo bark te dale qe deformon trupin. Kush pi 9 gota me vodka, raki, gin, uzo ose wiski ne jave i rritet propabiliteti 3 here per kancer kolone. Kush pi vere te kuqe perdite, nuk ka asnje rrezik nga kanceri.

Ne Bregdet vera ka qene gjithmone ne tavoline jo vetem per miqte, por per cdo rast. Vreshtat e fameshme te kodrave te Bregdetit si ato te Lugjezes, Lizikoit, Gradishtes, Megajthit etj, jane ne taraca te ndertuara me mure mije vjecare. Ne familjet tona ishte mjeshter bres pas brezi cdo burre ne berjen e veres se kuqe.  Dr.Taso Nini nga Kudhes-Qeparo, mjeshtri me i mire i verave ne Shqiperi, ka botuar nje liber te vlefshem per prodhuesit e vegjel ne kushte shtepiake.

Ne shtepine tone, si ne cdo familje bregase, mbajme vazhdimisht vere te vjeter, duke u kujdesur qe veren e re sipas studimit te mesiperm, ta leme per me vone edhe nqs se nuk kemi tjeter. Prinderit tane L. Gjoka, kur nuk kishte me se te hante buken, bente pershesh me vere vazhdimisht. Nuk duhet pire shume se po mbaroi, po qe se nuk ke gjendje per te nesermen, atehere pirja nje here sot, e nje here mot nuk ka efekt ne rritjen e rezistences, imunitetit, per te gjitha organet e trupit, dmth ne jete gjatesine e shendeteshme.

Kur nuk je duke ngrene, shkon vera e bardhe per gusto e per muhabet. Cdo pije, me pak vere te kuqe, jep koktej me shije dhe me vlera per trupin tone. Perdorues i alkoolit eshte kushdo, kjo eshte tipike e nje personi me nivel te ulet, ndersa perdoruesi i veres eshte ne mos me gjendje te mire ekonomike, njeri me mendje te paster.  

Vreshta dhe blete nuk mban kushdo. Pervec vullnetit duhet edhe mendje. Vera e Kuqe eshte gjaku i Krishtit, qe nga pikepamja fetare do te thote se ai qe pi Vere te Kuqe eshte i bekuar, dmth plot shendet e pasuri. Pini per Rilindjen e Krishtit, per rilindjen e Drites, mqs qe sot ditet do te behen me te medhe, me me drite ( shkruar me 21 Dhjetor). Pini ne festen e Vitit te Ri dhe ne cdo rast.

Ti Gezoni Festat vetem me vere te kuqe.

[1] Ornaldo Paterson, Liria, Tirane 1997, f. 165

[2] Eva Kantarela eshte cituar ne faqen 165 te librit Liria, autor Orlando Paterson.

[3]  Frederik Nice, Orgjina e Tragjedie, Apollo dhe Dionysi.

[4] www.nia.nih.gov/Researchinformation/ScientificResourcess/Interventions

Testing Program.htm.

[5]  Matt Kaeberlein, Grapes versus gluttony, Nature vol 444,   16 nov 2006.

[6] Xenophon, Anabisis. Lufta me persianet ne shekullin e IV para eres se re.

[7] Peter S. Rabinovitch, Grapes versus gluttoni, Nature vol 444,  16 nov 2006.            

[8] R. Corder. Red wine procyanidis and vascular health, Nature, vol 444/30 nov 2006.