Struktura kompozicionale në veprat letrare dhe shkencore të Abdullah Konushevcit

Agjencioni FLOART - PRESS

03 maj 2008

Struktura kompozicionale në veprat letrare dhe shkencore të Abdullah Konushevcit

Abdullah Konushevci lindi në vitin 1958 në Prishtinë, është shkrmtar i shquar shqiptar.

Në Prishtinë mbaroi shkollimin fillore dhe të mesmë dhe të lartë. Studio letërsinë krahasimtare në Universitetin e Zagrebit dhe punoi mbi 20 vjet si gazetar në “Bota e Re” dhe “Rilindja”.

Tituj të veprave

Vëllimet me poezi

* Rënia e mollës (poezi, 1981),
* Pad jabuke (serbisht, 1982),
* Qerrja e diellit (poezi, 1983),
* Loja e strucit (poezi, 1987),
* Të qenët të mosqenë (poezi, 1990),
* Pikat AD (poezi, 2002)
* Gjuha shqipe XI (tekst shkollor, "Dukagjini", 2004)
* Demaçi, vepra letrare (monografi, "Ombra GVG", Tiranë, 2008)

Përkthimet nga anglishtja

* Rabindranath Tagore: Gitangjali dhe Mbledhja e frutave (“Rilindja”, 1988);
* Ernest Hemingway: Dielli lind përsëri (botoi “Rilindja” në vazhdime, 1989);
* Ikona e lotëve (film dokumentar” (2006), përkthyer nga shqipja në anglisht
* Ludo Hupperts: Koncerti dhe tregime të tjera (2006).

Përkthimet nga kroatishtja

* Teofrasti: Karakteret (“Rilindja”, 1983),
* M. Slaviçek: Pse të mos jemi derisa jemi (“Rilindja”, 1990) dhe
* Grup autorësh: Historia e letërsisë botërore, V (“Rilindja”, 1989)

Të tjera

Ka botuar me qindra artikuj dhe recensioni për letërsinë e shkruar dhe gojore, për gjuhën shqipe, si dhe ka përgatitur për shtyp (radhitje, faqosje) një numër të madhe veprash e revistash letrare. Shumë poezi të tij janë përkthyer anglisht, gjermanisht, rumanisht, sllovenisht, kroatisht, sllovakisht dhe turqisht. Për poezinë e Abdullah Konushevcit kanë shkruar: Sylejman Syla, Xhemail Mustafa, Ibrahim Rugova, Vehap Shita, Hysni Hoxha, Ali Aliu, Sabri Hamiti, Ramadan Musliu, Rushit Ramabaja, Milazim Krasniqi, Ismail Belaj, Ismail Syla, Salih Bytyçi, Emin Azemi, Nazif Zejnullahu, Medi Memishi, Rrustem Geci etj.


Cikël poetik nga Abdullah Konushevci
Pikat AD


A. Demaçit

Foshnjat duhet t’i marrin
15 deri 20 pikë në ditë
Të rriturit që nuk kanë pirë
Qumësht Nëne
10 deri në 15

Pikat AD
I forcojnë eshtrat
Dhe e rritin mallin
Të kesh Nënë

Kujdes nga faktori Rh—
Nga kolori i rremë AG+FA
Mund të dalë letër kalk
Dhe të lëshojë ngjyrë të zezë të zezë

Sa më shumë pika AD
Nuk e shihni se na ranë këmbët
Duke ecur në gjunjë


Kur Vritet Biri i Madh


Kur vritet biri i madh
Fadil Tallës

Fytyra e tij e qeshur
më ndjek kudo

Pate acar të madh në zemër
Kur vemjet i mbushën rrugët
Ti dole dhe i talle bishat
Që hynin me nxitim në arenë

Zogj të hekurt
Na kërcënonin nga sipër
Kur i binim varrit
Dhe të kërkonim ndjesë
Për jetën e këputur

Ata nuk e dinin
Se ti na mësove ta tallim vdekjen
Ti që s’ishe as njëzet vjeç
Dhe ishe aq i madh

Të zije vend
Ndërmjet tokës e qiellit


Zonja Mëmë


Jam lodhur duke pritur
Zonja Mëmë
T’i nisësh shërbëtorët e Tu
(Dhe unë shërbëtor Yti jam)
Të m’i këputin hekurat

Jam bërë një ashtlëkurënajë
E ka rëndë
Dhe toka të më mbajë
Ku ta këput kokën
Mbështetur për muri

Ti Zonja Mëmë
Mos resht të m’i ledhatosh shpresat
Po mbahem për një fije floku
I bindur se është floku Yt i thinjur

Zonja Mëmë
Mendimet për Ty
M’i vrasin në rrugë
Po malcimet e plagëve
Ti m’i ndien
Dhe ballin rrëzon në shuplakë

Ti duhet ta dish
Zonja Mëmë
Kur më hipën zjarrmia
Ai kroi i cemtë
Që rrjedh dikund aty pranë
Je Ti

Kur më ngushtohen rrugët
Dhe e kam pisk

E di se Ti
Zonja Mëmë
Do të më hapësh një shteg
Se me Ty është liria
Dhe dashuria ime për Ty



Mungesa e Lirisë


Ti ishe
Një mëngjes i freskët
Që lëshonte
Tinguj të kthjellët

Dhe ishe një kopsht i derdhur
Zot sa i derdhur
Me erë me ngjyrë
Mbytje çdo gjë përreth

Nga duart nga yjet
Si nga një libër i hapur
Mund të parathoshe çdo gjë

Si fatthënë e rysur që ishe

Po jepeshe lehtë
Si një kafshë
E lodhur nga ndjekjet
Se në flokë
Në ballë
Në sy
Kudo
Të vihej re
Mungesa e lirsië


Vjershë Ekspresioniste


Qielli ka ethe
Dhe mban erë gjak
Nga zogjtë e hekurt
Që i therin gjirin

Mjeshtrit e vdekjes
E punojnë shkel e shko tokën
Koka duar këmbë
Hedhin ngado

Si t’i mbledh gjymtyrët
Para se të bjerë nata
Dhe t’i kall në dhe
Para se t’u bien në erë
Larashët oshënarët


Kthimi i Dritësorëve


Dritësorët do të kthehen
Me leshra të kërleshur
Me thonj të paprerë
Me trup-duar-fytyrëdheu

Do të përplasen brenda
Do të na zënë për fyti
Do të na shkulin për flokësh

Dhe ne s’do t’i shohim
Se ata janë prej drite
Se nuk bëjnë hije mbi dhé

Ata e kanë pushtuar
Zemrën e tokës
Dhe kupën e qiellit

Dritësorët do të kthehen
Të na mësojnë zejën e vdekjes
Të na japin pak zemër të tokës
Pak kupë të qiellit

Të dehemi dhe ne

Me hirin e zjarrit
Të mos jemi vetëm hije mbi dhé


Jeta në Mozomazi


Në Mozomazi mund të vdesësh çdo çast
Të këputesh si lule në erë
Dhe të vazhdosh së jetuari pas vdekjes
Me të gjallët e vdekur përreth
Që ruajnë kujtimin tënd të përgjakshëm
Si vashën e mallit të parë

Në Mozomazi jetohet për mrekulli
Aktor mund të jesh kur të duash
Dhe të ndërrosh jetë kur të të teket
Si një aktor i palodhshëm tragjik

Ja pse në Mozomazi pihet shumë raki
Dhe pagjumësia bëhet ëndërr e ankthshme
Dhe njerëzit kanë turp të gjallojnë
Karshi thneglave milingonave karkalecave

Që kryejnë punët e ditës e natën çojnë dashuri

Zot
Në Mozomazi nuk shihet njeri
Se nata bie aq shpesh
Dhe terri është aq pis

Çdo gjë që lëviz ecën fluturon
Shoqërohet lehaqensh larashësh laureshash


Ëndrra... Pastaj Vlora


Diqysh shkuam në një planet tjetër
Ku kishte bukë qumësht mish
Dhe s’kishte milicë

Shqiptarët ishin shumë të mirë
Preheshin hijeve
Hidhnin valle shesheve
Bënin dashuri të mëdha

Disi... kur hyri Vlora në dhomë
Babi mbrëmë me dy orë natë
Na shkallmuan derën përsëri
Ata që s’mund t’u zë emrin në gojë


Vdekja e Dytë e Gjergjit*


Kur derdhet atdheu në det
Shkulet shkëmbi fusha mali
Terri derdhet me shtëmba
Dhe thikat vezullojnë

Vlorën e zënë ethet e dridhet
(Babi, do t'i kenë tretur
Gjergjit eshtërat
Se Atdheu po derdhet
Përsëri në det)
Drilonit s'mund t'i them
Ji i fortë
Dritoni është bërë dhé

Dhe ata po e shohin
Se s'është kjo më
Lojë me qen e mace

Duke Pritur Gjergjin e Ri


Ai do të vijë
Ti do ta çosh patjetër
Ne do të dalim dhe do ta presim
Me tupan e me zurna
Do ta marrim do ta hipim
Lart mbi supe
Do t'i brohoritim
Derisa të mos kemi zë

Ai do të vijë
Se ne e presim
Si Shpëtimtarin si Shëlbyesin
Do të shkelë këmbëzbathur
Mbi Dheun tonë
Do të ndezë qirinj
Te varret tona

Ai do të vijë
Ne e shohim ëndërr përnatë
Është kripëgjatë
Dhe nuk i trembet bishës
Që s'na lë të dalim
Nga portat e qytetit

Ai do të vijë
Ta therë në fyt bishën
Do t'i pastrojmë puset
Do të gjuajmë peshk
Dhe shpesë dhe kafshë
Do t'i njomim flitë përsëri

Ai do të vijë
Se ne e presim
Se ne vdesim përditë e më shumë
Se qyteti bie erë kufomë


Dhe Ikim 


Mbase ikim ikim ikim
Nga dhomat e mbushura ofshamë
Dhe dalim shesheve
Po sheshet janë të lara në gjak

Ndodh largohemi nga rrugët
Që klithin në fytyra fëmijësh
Dhe i mbyllim sytë
Kur Mezia i ngul ushtën
Demit tonë të Zi
Në Mozomazinë e përhumbur
Dheu na rrëshqet nën këmbë


Si e Krijoi Zojsi Dardaninë


Nuk dihet
Nga koka a nga kofsha
Zojsi nxori Dardaninë
Dhe e deshi, e deshi, shumë e deshi
Nga dashuri e madhe
Kish rrezik ta mbyste

Sot e atë mot
E varim në dardhë
Dashurinë e tij të madhe
Dhe kryqin e marrim në shpinë
Duke pritur të ndodhë mrekullia
Eshtrat i bëjmë grumbull
Në Kodrën e Kafkave

Përpjekje për t’i Zënë Konturet e Mbinjeriut


Dhe e more more e dhe
Nga dritarja me grila
Ta zhdavaritje terrin
Dhe u dogje ngadalë qetë butë
Ti sy fëmije para lodrës së re

Dashuri e madhe të mbante në jetë
Ndaj syzat i përdorje si llupë
Ta ruash të gjallë zjarrin

Hije të zeza të mëdha
Shtrëngonin nofullat kthetrat
Dhe tërhidheshin gjithë tmerr
Nga shkëlqimi që të rrethonte
“Ky paska luajtur, ky s’qenka në vete
Kur na tall kaq pa turp”

Dritë e madhe të mëkonte në jetë
Kur jepje e merrje kur merrje e jepje
Ta mbaje të gjallë zjarrin




Skicë për një Elegji


Ja
Kjo shtëpi
Ka një të vrarë
Dhe kjo këtu
Dhe kjo pranë saj
Dhe kjo tjetra
Dhe kjo dhe kjo dhe kjo

Ja
Dhe ajo shtëpi
Ka një të vrarë
Dhe ajo atje
Dhe ajo pranë saj
Dhe ajo tjetra
Dhe ajo dhe ajo dhe ajo



• Disa mendime rreth fjalëve “di”, “ditë’, “Diell”, “Enji’, “i lum”, “perendi”, “zot” në dritën e gjuhësisë krahasimtare



Moti jemi munduar t’i vijmë rreth problemit të besimit të parakërshterë të shqiptarëve, por, si të thuash, në literaturë ky problem, sigurisht nga më të rëndësishmit, nuk është trajtuar sa duhet, me gjithë përpjekjet e mëdha të alabanologëve të ndryshëm.
Nga të parët që janë marrë pak a shumë me këtë problem janë gjuhëtarët G. Majer, N. Jokl, H. Pedersen, K. Trajmer, H. Bariq, Milan Budimir, i cili në Arkivin e Bariqit boton gjermanisht shkrimin Alb. Zot und griech. Bazileus, i cili shpreh një mendim të kundërt me atë të Pedersenit, të Bariqit, të Trajmerit, si dhe të Majerit për rrënjën a etimonin e fjalës shqipe zot.
Mendimi ynë është se fjala zo (forma e prapashtesuar zot), janë të gjitha gjasat, të jetë një prapaformim i fjalës zonjë < *gwhe:na me kalimin e rregullt të buzoprapaqiellzores gw(h) > z (khs. zjarr < < .*pes-, hell < *sko:los, mo < *me). Mendoj se është i drejtë mendimi i Trajmerit se pandan i Jupiterit, ku përpiqen ta gjejnë shpjegmin disa nga gjuhëtarët e përmendur, në gjuhën shqipe është Enji, që ruhet edhe te dita e javës e enjte, që besojmë se e kemi përforcuar edhe në shkrimin për ditët e javës. Megjithatë, vështirësi jo të paka shtron bashkëtingëllorja –t, që, nga sa duket, është e vonë për t’u rrjedhura nga prapashtesa i.e. –to e mbiemrave foljorë. Ne mendojmë se është mbaresë e rasës emërore, që shfaqet edhe të fjala mot (khs. akuz. monë, i barasvlershëm me akuz. zonë, si dhe rrënjën e tyre *me:ns- > mon > muej/muaj, po dhe moshë, khs. mish < *mensa). Kjo pajtohet me kategorinë e emrave i.e. me mbaresë në konsonante. Panteoni i perëndive shqiptare, po morëm parasysh vetëm Enjin, pandan i Jupiterit dhe Zeusit, del shumë i varfër. Megjithatë, po morëm parasysh gjuhët indo-iranike dhe italike, atëherë ky panteon vjen e rritet. Dihet se te popujt italikë, me të cilët kultura shqiptare tregon disa përkime shumë të hershme, si te fjala bredh, që është një shumës i singularizuar (lat. brada, ruajtur edhe te njëjsi primitiv i shqipes brada), pjesëza mohues nuk (lat. nec), fjala perëndi dhe perëndeshë është e lidhur ngushtë me fjalën ditë (lat. dies). Kjo pse forma bazë e krijimit të këtyre emrave është *dyeu- ‘ndrit’ me derivatet “qiell, zot”, kurse shkallët zero të kësaj baze janë *div- ‘dhe *dyu- ‘zot, fat’ (Watkins). Nga ana tjetër, tek Avesta, kryehyjnia është Ahura Mazda ‘Zoti i Dijes’. Me një fjalë, kryehunia e shqiptarëve ishte Dielli ‘dritë, dije’, formë e prapashtesuar e foljes di dhe, njëkohësisht, e emrit ditë (khs. nyjë, por nyell, kërci, por kërcyell, f(r)yj, por fyell). Me sa duket, këto rrjedhoja të shqipes burimin duhet ta kenë te forma e shkallës zero *d(y)u- ‘dije, ditë,fat’, e cila, si formë e kontraktuar, e rrudhur, është e natyrshme ta ketë rritur kuantitetin e vet në *du:-, kurse dihet se u-ja e gjatë në shqipen dha rregullisht i (khs. thi < *su:-; mi <*mu:s, etj.). Për më tepër, kjo rrënjë ndeshet edhe në Avesta si den/din ‘fe, besim, religjion’. Se folja “di” ka një fushë shumë më të gjerë kuptimore, këtë e pohojnë edhe shprehjet ‘e di zotin’ me kutpimin “e njoh, e pranoj, e besoj zotin’. Por, veç Diellit, sikundër latinishtja (deus ‘hyjni’ dhe dea ‘hyneshë’) dhe greqishtja (ho theos ‘hyjni’ dhe he thea ‘hyjneshë’) zhvilloi pandanin e saj, Diellë (khs. romanin omonim të M. Camajt “Diella”), nga u rrjedhua edhe forma diminutivale Dilë. Po ashtu, kjo rrënjë, si në latinishten, ashtu edhe në shqipen, ruajti kuptimin e fjalës “fat”, sikundër shihet të kompozitat ditëbardhë, sin. fatbardhë dhe ditëzi, sin. fatzi (khs. lat. Dis, Dives nga di:ves., i pasur (<”fatlum, ditëbardhë”, Watkins). Derisa jemi te ky problem, po theksojmë se, siç tregon shumësi dit, i fjalës ditë, ky emër, që më vonë kaloi në kategorinë e emrave i.e. në –a, fillimisht qe një emër me temë konsonantike, si zot, mot, mendim ky i përkrahur edhe nga Çabej (SGJ I, 126-127). Edhe një krijim tjetër i shqipez dëshmon se fjala “perëndi, zot” lidhet me dritën. Është kjo fjala i Lumi dhe shumësi të lumet, që nuk mund të shkëputet as kuptimish, as fonologjikisht nga rrënja indoevropiane: forma bazë *leuk- dhe forma e shkallës zero *luk- ‘dritë, shkëlqim’. Në të vërtetë, është kjo një formë e prapashtesuar, zgjeruar me sufiksin shumë aktiv të shqipes –m. Siç dihet, guturalet e thjeshta të shqipes, sidomos në togje të ndryshme konsonantike, kanë rënë (khs. lat. nox, -ctis, shq. natë), prandaj, meqenëse kemi të bëjmë me një krijim shumë të hershëm, sipas gjasash para evoluimit të grykoreve të thjeshta në ndërdhëmbore, k-ja e rrënjës ka rënë. Pra, kjo trajtë pati një evoluim të shkallëshkallshëm lum < *lukm < *luk. Kjo fjalë, nga të rrallat, e fjalorit fetar të shqipes (Çabej, SGJ, I, 126-127) haset që nga autorët më të hershëm të shqipes, Buzuku, Budi, etj., madje si pjesë e togfjalë@#%$ i lumi Zot me kuptimin i bekuari Zot. Ne po shtojmë se ky togfjalësh është i zakonshëm në formulat e ndryshme epike: Lum për ty e për të lumin Zot / Qi s’jem kanë e Zoti na ka dhanë (falë). Madje, duke qenë pjesë specifike e këtij togfjalëshi, ajo përdoret shpesh edhe në vend të fjalës “zot” në formën i Lumi. Rrjedhoja e saj janë të shumta: optativi të lumtë, mbiemri lumëri (gegërisht lumni, sajuar nga shumësi lum(ë)n dhe prapashtesa e krijimit të emrave abstraktë në shqipen –i), mbiemri i lumtur, por haset edhe në forma të ngurosura: lum si unë me kuptimin “fatbardhi unë”, etj. Mendoj se të lumet janë engjëj ndihmës të njeriut në rreziqe. Se Dielli qe nga perënditë më të adhuruar edhe tek ilirët, këtë e dëshmojnë edhe studimet më të reja për Konstandinin e Madh të Hans A. Pohlsander dhe SUNY Albany: “When Diocletian and Maximian announced their retirement in 305, the problem posed by the Christians was unresolved and the persecution in progress. Upon coming to power Constantine unilaterally ended all persecution in his territories, even providing for restitution. His personal devotions, however, he offered first to Mars and then increasingly to Apollo, reverenced as Sol Invictus.” Nga kjo, vetiu, shtrohet problemi i fjalës “perendi”, e cila, sipas X. Delamarre e ka burimin te fjala i.e. *perkwus ‘dru i shenjtë, zot i stuhisë’, e cila e ka kognatin e saj te lituanishtja Perkunas dhe te sllavishtja e vjetër Perunu (171). Fjala “perendi” (Çabej, SGJ, II, f. 19-20), sipas albanologëve të ndryshëm, nuk mund të trajtohet ndaras nga folja “perëndoj”, rreth së cilës pati mendime nga më të ndryshmet. Ne kujtojmë se kjo fjalë nuk mund të shpjegohet ndryshe, pos nga rrënja indoevropiane *per-2 (Watkins), që është rrënjë e foljes ‘prij, kaloj’, zgjeruar me prapashtesën i.e. të mbiemrave foljorë –ent. Kështu, derisa te folja e krijuar nga kjo temë (perent) u ruajt si kuptimi ‘prij, kaloj’, te fjala perendi, që mendoj se është një prapaformim nga kjo folje, u ruajt kuptimi ‘ai që prin’. Si mbiemër të emërzuar ne e gjejmë këtë temë te antroponimi Prend < *Perend, si dhe te dita e javës e Premte < style="font-weight: bold;">Origjina e fjalës Kosovë/1

Onomastikë

Kosovo është calque linguistique i emërvendit Truda Autor: Abdullah Konushevci

Truda, Tërdevci dhe Tushila janë forma shumë më të hershme se horonimi Kosovo, që, nga sa duket, është vetëm një calque linguistique i tyreo Të burimit latin janë dhe toponimet Vragoli, Smolicë, Smolushë, Slovi, (E)Skivian, Glogovia, etj.

Mendojmë se nga toponimet e para që meriton një trajtim të denjë është emërvendi i fshatit Vragoli, i cili, nga sa mund të shihet, pësoi përndërrime nga më të çuditshmet. Megjithatë, po të vihet në një kontekst më të gjerë toponimik, mund të vihet re lehtë se trajtja e tij e kryehershme ka qenë Oracola me kalimin e o-së nistore të latinishtes në vo-/va-, si dhe ve- (khs. oleum > voj/vaj, orphanus > i vorfën/i varfën, orbus > i verbër, opus, -eris > vepër, që ka prekur edhe sllavizmin ubog> i vobek>i vapek).

Por, derisa në toponiminë shqiptare ai u ruajt në një formë më konservative tek emërvendi Frakull, në Kosovë, ai pësoi ndryshime të ndjeshme, duke iu përshtatur së pari ndjenjës gjuhësore sllave, që e kishte lidhur atë me fjalën vrag 'djall', kurse më vonë ndjenjës gjuhësore turke me prapashtesën -li. Gojëdhënat e ndryshme sllave se aty paska qenë vendi i djajve janë vetëm gojëdhana, sepse nuk dihet, qoftë në toponiminë sllave, qoftë në atë botërore se djalli ka mundur të jetë bazë motivuese e ndonjë emërvendi, kurse, siç dëshmon toponimi shqiptar Frakull <> r - u. Pra, forma e kryehershme e emërvendit Trudë qe Turdna. Forma me metatezë është më e re dhe, falë saj, nuk kemi evoluimin e grupit -rd- > -rdh-.

Të dokumentuar për herë të parë historikisht në formën e tij të vërtetë e gjejmë në letrën e sundimtarit të Vilajetit të Kosovës, Jashar Pashë Gjinollit, këtij Justiniani të dytë shqiptar, drejtuar sulltanit më 19 shkurt 1832, në formën TORDINA (KPV, 138).

Trajta sllave, Trudna, që është një trajtë me metatezë e Turd + -na, duket të jetë më e vjetër se trajta Tord + -ina, sepse Turdus është një fjalë e latinishtes klasike, kurse tordo 'mëllenjë' dhe tordela 'mëllenjëz' janë fjalë të leksikut neolatin. Po këtu do kërkuar edhe burimi i kuptimit të fshatit të Kosovës Tërdevc < style="font-weight: bold;">Toponimet latine-romane të Gjakovës
Një bashkësi më vete toponimike të Gjakovës sajojnë toponimet, që ne i gjejmë të burimit latin e roman.

Një toponim të lashtë e gjejmë te Romaja (forma e dokumentuar Ramovije, ku gjymtyra e dytë gjan të jetë via< apud="" bregu="" ri="" sllavizuese="" fshat="" vendosur="" breg="" lumit="" apelativi="" latin="" ripa="" krijon="" toponimike="" kjo="" gjetje="" jona="" pati="" rdorim="" re="" t="" si="" profesori="" mahir="" u="" m="" studimeve="" tona="" toponomastike="" mendimin="" po="" ashtu="" ojkonim="" kuptimin="" cilit="" ne="" te="" latinizmi="" zmolje="" jokli="" ardhur="" nga="" vulgare="" mulgeo="" theksohet="" se="" ky="" rvend="" soi="" shmimin="" a="" gjirie="" zgjerimi="" n="" luese="" sllave="" r="" i="" toponimit="" me="" etimonin="" saj="" duket="" burimit="" shqiptar="" rvendet="" krahas="" rmenden="" tu="" enska="" dhe="" shtesin="" edhe="" mendim="" tonin="" atanasije="" toponimi="" branislav="" emil="" toponimet="" romane="" truall="" shqipes="" studime="" kryengritjet="" popullore="" vitet="" 30="" shekullit="" petar="" etimologijski="" nik="" hrvatskoga="" ili="" srpskoga="" selami="" popullsia="" s="" ash="" e="" rps="">
Etniku dardan dhe horonimi Dardania

Në studimet albanistike hasen mendime të ndryshme rreth dardanëve, të cilët heqin origjinën e tyre që nga kohët mitologjike, duke u dëshmuar, krahas peonëve, një fis fqinj i tyre, siç mësojmë nga "Iliada" e Homerit, edhe në luftën e Trojës. Prandaj, zbërthimin dhe kuptimi i etimonit dard mund t'i çojë shumë larg studimet jo vetëm gjuhësore.

1.1. Hani për Dardaninë. Lidhur me kuptimin e këtij emri, Çabej vë re se është J.G. von Hani nga të parët që në Albanische Studien, I (1854) emrin e dardanëve e lidhi me apelativin e shqipes dardhë, duke shënuar në atë mes që në Shqipëri janë të shpeshta emrat e viseve të formuara nga emra drurësh, ku ai përmend bash edhe një emër katundi e mali në Shqipëri të Mesme të quajtur Dardhë. Ky dijetar, në veprën e tij Udhëtimi prej Beogradi në Selanik (Reise von Belgrad nach Salonik), botimi i dytë (1868), i risillet edhe një herë kuptimit të emrit të dardanëve dhe të Dardanisë: "Poroshtica na dha një vërtetim të papritur të shpjegimit që jemi përpjekur të japim për emrin Dardania në veprën "Studime shqiptare" sepse ne, përsa mundnim të shohim, pamë se sidomos shpati i saj lindor ishte i veshur plot me dardha të egra, që ne i kishim ndeshur edhe më parë, të përziera me pemë të tjera, por që kështu grumbull gjer më sot nuk i kishim gjetur me një shumicë kaq të madhe. Dardha e egër është e përhapur në mbarë Gadishullin Ballkanik, dhe, nga sa dimë ne, është e vetmja pemë frutore me farë që rritet në ato anë, dhe sikurse dihet, ajo i ka dhënë emrin një malësie të tërë që gjendet në këndin veriperëndimore të Gadishullit; kështu pra rrjedhimi i emrit Dardania prej shq. dardhë. na duket shumë afër mendsh dhe kuptimi i kryehershëm ngjan të jetë "vend dardhash" (f. 389). Këtë mendim, sipas Çabejt, e përkrah nga pikëpamja botanike edhe mendimi i A. Baldecit se kjo trevë është shumë e pasur me pemët e egra Pirus amygdaliformis".

1.2. Durham për Dardaninë. Lidhur me horonimin a emrin e krahinës Dardania, nga të parët, që u mor shumë seriozisht me etimonin "kuptimin e vërtetë" të saj, qe studiuesja e dëgjuar angleze, Edith Durham, e njohur edhe si mbretëreshë e pakurorëzuar e Shqipërisë. Në veprën e saj "Prejardhja e disa fiseve dhe disa kanune e zakone të Ballkanit" (më pas PFKZB), ajo, lidhur me dardanët dhe Dardaninë, thotë: "Më pas Dardaninë e gjejmë në hartat e Ptolomeut (140 e.r.). Skica nga botimii Manxhinit më 1621, pavarësisht nga shtrembërimet, na jep një ide mjaft të mirë për pozicionin e saj, duke treguar se shtrihej në veri të Nishit. Nën Dioklecianin e gjejmë Dardaninë si provincë me kryeqytet Nishin. Vetë Diokleciani ishte me gjak ilir, fakt i cili mund ta ketë bërë ta mbante emrin ilir. Perandori Justinian ka lindur atje dhe thuhet se ka qenë me gjak vendas. I ungji (e ka fjalën për perandorin Justin, v.j.), fshatar, shkoi në Bizant dhe u regjistrua në Gardën perandorake, ku, si mjaft të tjerë të rangut të ulët, shpejt u ngrit në postin e lartë dhe pati trashëgimtar nipin e tij të ndritur. Vetëm kohët e fundit, emri i Dardanisë është fshirë nga hartat tona. Në një që kam vetë, nga Xhon Spid i vitit 1610, e hasim këtë emër. Në një botim të Nuremburgut, më 1770, mbi një rrip toke në qendër të gadishullit shkruhet 'Dardania deserta'. Mendoj se emri i saj nuk është shkruar në hartat e shekullit të nëntëmbëdhjetë. Këta Dardanë, që luftuan kundër Maqedonisë dhe Romës dhe nga gjaku i të cilëve ishte Justiniani, a kanë lën ndonjë gjurmë në trojet e sotme?" (f. 497-498). Pasi shtron këtë pyetje retorike, ajo shton: "Në qoftë se fjalën 'Dardani' e nxjerrim me prejardhje nga fjala ilire që do të thotë 'dardhë' dhe që është e njëjtë me fjalën e sotme shqipe 'dardhë', atëherë sigurisht që kanë lënë gjurmë. Pranë Drinit ka tre vende, në Shqipëri, që quhen Dardhë. Këtu vendi është tej mase malor dhe sipas të gjitha gjasave, në vazhdimësi ka qenë banuar prej një popullsie pak a shumë me gjak ilir (shqiptar). Përtej Drinit, tokat fushore u serbizuan në fillim të mesjetës, por emri nuk humbi. Atë e gjejmë edhe në trajtat e serbishtes Krushevo, Krushevas dhe Krushenica. Një fshat afër Prizrenit, kur kam kaluar më 1908, kishte emër të përzier: Krusha (serbisht) dhe e vogël (shqip). Ndoshta tani që u është dhënë serbëve, quhet Krusha mala (dardha e vogël). Një tjetër shenjë që Dardania do të thotë 'dardhishte' gjendet në hartën e P. B. Bertius, hartograf i Luigjit III të Francës. Ai i shënon 'Pirustët' lart, mbi Drin dhe thekson se ata janë 'shqiptarë'. 'Pirusi' gjithashtu gjendet në një botim të Ptolomeut, që ka dalë më 1462. Duke pranuar shtrembërimet e këtyre hartave, këto vende janë të gjitha në po atë krahinë, ku janë edhe sot në Shqipërinë e sotme ato vende që quhen 'Dardhë'. 'Pirustë ' mund të jetë veç forma latine e emrit dardhë" (f. 498). Dhe, në fund, me një zhbirim të habitshëm, shton: "Së fundi, emri i dardhës na vjen në një tjetër formë. Emri i familjes së të madhit papë Sikstit (Sixtius, 1585-9) ka qenë Pereti. Ai ishte fëmijë i refugjatëve, siç thuhet, të cilët ikën 'nga një vend në Schiavonia i quajtur Krushevo'. Një njoftim e identifikon këtë me Krushevicën në Grykat e Kotorrit. Ata u vendosën si fshatarë në Itali dhe e italianizuan emrin e mëparshëm të vendit të tyre. Do të ishte e dëshirueshme ta dinim nëse fëmija fshatar që u bë papë, ka pasur ndonjë lidhje me gjakun ilir, ashtu siç pati Justiniani, i cili u end që nga Dardania deri në fronin e Bizantit. Papa ndërtoi kolonadën madhështore të Shën Pjetrit, Justiniani ndërtoi Shën Sofinë".

Struktura kompozicionale e romanit

Pas romanit “Përroi i Andrrës” (2004), P. Palushi botoi vjet edhe romanin e tij të ri “Tri motra në një qytet”, një roman modern, me një nëntekst të thellë, por që ndjek një formë më të lehtë të rrëfimit, një shkallë kjo e re e zhvillimit të tij krijues.

Derisa romani “Përroi i Andrrës” është më shumë një prozë e realizmit magjik, ku romanizohen besime, bindje, paragjykime, përjetime të larmishme rreth togfjalëshit që përthekon emërvendin Përroi i Andrrës, domethënies që ai fiton në jetët e banorëve të asaj ane, duke marrë shpesh tipare të një qenie mitike, romani “Tri motrat në një qytet” zgjedh një temë të re, temën e diktaturës totalitare, staliniste, të cilën e trajton fare natyrshëm, duke ndriçuar mekanizmin e veprimit të saj mbi fatin e individit dhe të shoqërisë nga kënde të ndryshme.

Ekspozicioni, që në të vërtetë është shthurja e veprimit të romanit, fillon me vendosjen e tri motrave Lisi: Flakës, Vesës dhe Jehonës në Kukës, ku priten në zyrat e Këshillit Popullor, nëpunësit e të cilave i vendosin për pak kohë në hotel “Përparimi”. Pas këtij takimi formal, Flaka, si më e shqetësuara prej tyre, pyet sportelistin e hotelit, Rrok Hila, se ku është Shtëpia e Zotit në atë qytet. Përgjigjja e tij është e thjeshtë: “I kemi prishë krejt.... Jo vetëm në qytet... Kahmos”.



Nënteksti si tipar i prozës moderne 

Me një fjalë, nëpërmjet Rrok Hilës me emër e mbiemër të krishterë, që tash mbron ateizmin, “fenë” e vetme zyrtare në Shqipëri, si dhe Këshillit Popullor, autori vetëm sugjeron konturet e sistemit totalitar, duke i lënë çdo gjë nëntekstit, si një tipari thelbësor të prozës moderne.

Ky procedim ndiqet edhe në paragrafin: (...) po zhyteshin në një mjegullnajë të pakuptim: as dritë, as terr, por që kujtdo që mund të zhytej në të, mund t’i sillte me lehtësinë më të madhe një si përzierje në tru. Por, edhe më domethënëse është ngrija në trup dhe në shpirt, që kaplon tri motrat, të cilën e paralajmëron Flaka, pas kthimit nga bredhëritjet pa krye që me natë rrugëve të qytetit, të cilat sikur theksojnë shqetësimin e shkaktuar nga parandjenjat e fatkeqësisë që do t’i katandisë. Për këtë arsye ne shohim në të një modelim të profeteshës, të Kasandrës.

“Ngrija” do të vazhdojë edhe në hotel “Përparimi”: ftohtë, vetëm ftohtë, një bujtinë e pikërruar prej të ftohtit... Ngrija shtrihej kudo.

Pas Rrok Hilës, Vesa takohet edhe me një shitës, i cili, në pyetjen e saj për të blerë dy paketa cigare, i përgjigjet: -Kemi vetëm “Partizani”, duke theksuar se (...) Ju, të huajt, s’i keni qejf cigaret “Partizani” dhe kur ajo ngulmon se nuk janë të huaj, ai sikur flet me vete: “Kështu na kanë thënë sot në mëngjes... Jo vetëm në mëngjes, por na e kanë përsëritur sot e gjithë ditën”.

Është kjo vetëm një nga format e shpëlarjes së trurit ushtruar nga diktatura komuniste, e cila, duke i mbajtur njerëzit pezull, as në tokë, as në qiell, siç shprehet autori, sikur ngjall te ta njëlloj mazokizmi, njëlloj vetëdëshire për të rrënuar çdo gjë jetësore, duke humbur madje edhe buzëqeshjen dhe vullnetin për jetë: heroina Flaka ka dëshirë ta bëjnë qentë copë-copë mishin e saj vetëm e vetëm të mos vazhdojë më kjo gjendje ankthi e tmerri.

Pas këtij qëndrimi, në të parë të qetë, fillon periudha e kërcënimeve, e shpifjeve, e akuzave e trillimeve, që nis me konstatimin e sportelistit Rrok Hila: - Po lëviz si tepër!, që i drejton tri herë Flakës. Çuditërisht kjo fjali përkon edhe me fillimin e akuzave për Demaçin, por në formën “Po flet tepër!”. Kjo pse për sistemet diktatoriale, si dje, si sot, çdo gjë që nuk është e njëtrajtshme, uniforme, është frikësuese, tronditëse, sepse mund të ndërrojë rendin e vendosur nga frika, që ngrin, paralizon çdo sjellje të lirë njerëzore.



Struktura kompozicionale e romanit 

Sikur thamë më parë, romani fillon me shthurjen e veprimit, kurse ekspozicioni a paraqitja e veprimit nis me arratisjen e Can Lisit në një natë me hënë të plotë, kur mendohej se nuk kishte guxim të arratisej njeri nga syçeltësia e madhe e rojave të kufirit (f. 24-29). Pas merret vesh lajmi për arratisjen e Can Lisit, fshati rrethohet nga ushtarët dhe prindërve të tij u kumtohet nga inspektori politik se tash e tutje do të jenë dhe ata nën mbikëqyrje. Megjithatë, pas një kohe, kur më nuk mbikëqyreshin, edhe ata ia dalin të arratisen dhe t’i bashkohen të birit në Melburne të Australisë. Atje Cani martohet me Zojë Gjinin dhe gjejnë fëmijët: Jetonin, Vesën, Flakën dhe Jehonën. Jetoni, pasi mbaron gjimnazin, meqenëse në shtëpinë e tyre flitej vetëm shqip, i prirë, mbase dhe nga motive patriotike, dëshiron të mbarojë mjekësinë në Shqipëri, pavarësisht se i ati nuk pajtohet, madje e kërcënon se po e çel me dorë të vet derën e ferrit. Pasi arrin në Shqipëri, kalojnë mbi gjashtë muaj dhe familja nuk merr letra prej tij, ndaj dhe motrat, që kanë dashuri më të madhe për vëllanë se për vetë jetën, vendosin të shkojnë në Shqipëri dhe të mësojnë për fatin e tij. Në këtë udhë u bashkohet edhe e ëma, Zoja, sado që Cani edhe ato i këshillon të mos e çelin derën e ferrit. Sistemohen në hotel “Drini” në Tiranë nga nëpunësit e Ministrisë së Brendshme. Të nesërmen i ftojnë në Ministrinë e Brendshme dhe u kumtojnë se Jetoni ndodhej në spital, meqenëse ishte lodhur nga studimet dhe kishte nevojë për qetësi të plotë. Pra, deri në këtë paragraf kemi thurjen e veprimit, i cili arrin kulmin, kur mësojnë se Jetoni ndodhej në Spitalin e të Çmendurve. Takimi me të dhe ulërimat e tij bëjnë që përsëri të sundojë ngrija, sidomos kur e shohin në ç’gjendje ishte katandisur. Me gjithë lutjet e tyre që ta merrnin jetonin për ta mjekuar në Melburne, mjekët kundërshtojnë, duke pohuar se ai mund të shërohej vetëm në këtë spital dhe askund tjetër. Ato vendosin të rrinë në Tiranë, por pas shtatë ditëve u grisin letërnjoftimet me arsyetim se kishin pasur lejeqëndrim vetëm për pesë ditë dhe i pajisin me letërnjoftime shqiptare. Pas kësaj kohe i shpërngulin në Kukës, duke u kujtuar se ato qenë të bijat e një arratisësh, që kishte shkuar në ferrin kapitalist. Në ankimin e tyre se i ati i tyre ishte arratisur, kur ato as që kishin lindur, një zyrtar ua kthen me egërti “-Kishit lindë a s’kishit lindë, jeni bijat e Can Lisit!”

Thurjes së veprimit i takon edhe kapitulli 11, ku përshkruhet mallëngjimi i motrave në Melburne për të vëllanë në Tiranë, sidomos gjatë festës së Kërshnellave. Ndezja e një qiri nga Jehona, më e vogla, dhe lutja e saj për shpirtin e të vëllait, që shoqërohet më vonë nga Flaka, sikur është një paralajmërim i kobit të mëvonshëm. Vëmendjen tërheq edhe një element i mrekullisë, që përjeton Jehona: “Sytë e Flakës dhe të Vesës nxirrnin dritë si të ndriçuesve të urës... Si zjarre që nuk shuheshin...”



Ekskomunikimi i tri motrave 

Me ardhjen e tyre në qytet, fillon edhe procesi i ekskomunikimit të tyre nga shoqëria. Ky ekskomunikim fillon me përhapjen e lajmit të rremë se duhej të ruheshin prej tri motrave flokëverdha më tepër se prej gjarprit, se ato ndrynin njëlloj zezone që mund të rroposte cilindo. Po ashtu flitej se hijeshia e tyre mund t’i vriste të rinjtë e qytetit, se mund t’i bënte me dhimbje në tru etj.

Të shtrënguara nga ekskomunikimi i përgjithshëm, ato shkojnë në Zyrën e Kuadrit për të kërkuar punë. Jehonën, më të voglën, që kishte ndjekur klasën e tetë, e kthejnë në klasë të shtatë; Flakën, që ishte një piktore dhe njihte anglishten dhe që kërkon të japë anglisht dhe pikturë, e çojnë në fabrikën e tullave, punëtore në ngarkim-shkarkim dhe Vesën, më të madhen, teknike e ndërtimit, e çojnë në kantierin e qytetit të ri, që kishte filluar të ndërtohej, si punëtore të thjeshtë.

Përpjekjet e tyre për t’u ambientuar, sidomos përpjekja e Flakës, që zë të bëjë emër si notare e shkathtë, marrin fund si mos më keq. Mbytja e Egzon Drinit, që hidhet nga Ura e Drinit të Zi dhe dështimi i Vesës për ta shpëtuar dhe bindja e të gjithëve se po të ndodhej aty Flaka, Egzoni do të shpëtonte, bëjnë që punëtorët e sigurimit, Mir Lala dhe Lad Gjini ta zhveshin në mes të lumit me qëllim që të njollosin imazhin e mirë që kishte filluar të krijohej për të. Madje, këtë akt pothuajse kriminal e shoqërojnë me sharjet: “Shkërdhatë! Putanë e huaj!”

Me interes është legjenda për gruan e ve 22-vjeçe, së cilës i vdiq fëmija motak, meqenëse nuk mund ta ushqente. Ajo u zhyt pastaj, aty ku merrte frymë Drini i Madh dhe kur del në krye të ujanës, shndërrohet në qyqe. Më pas kalon nëpër degët e pemëve dhe bën “Ku-ku, ku-ku!’. Megjithëse është kjo një përpjekje për të ndriçuar etimologjinë popullore rreth emërvendit Kukës, megjithatë ndërthuret me shumë sukses në nëntekstin e romanit, duke i mëshuar kështu më shumë zërit për një mjedis të vetmuar, të izoluar, gjëmëmadh.

Të lidhura ngushtë me legjendën për emërvendin e Kukësit janë dhe rrëfenjat për Bardh Drinin, të atin e Egzonit, që hap varrin pranë të birit, motiv ky që do të gjejë një shprehje më të plotë në romanin e tij më të ri “Njeriu që kujdesej për varrin e vet”, fragmente të të cilit u botuan në revistën “Meht Licht” dhe rrëfenja për Man Qarrin, një ish-i burgosur politik, i cili, pa lajmëruar askënd, me qëllim që t’u mos nxjerrë kokëçarje fqinjëve me pushtetin, vetëm me gruan vendosin ta varrosin fëmijën e vdekur. U del ndihmë edhe Vesa Lisi, e cila, kur e sheh Manin si rropatej për të hapur varrin e të birit, e ndih me gjithë shpirt.



Veshja e territ me dritë 

Pasi e mund frikën, duke e ndihmuar Man Qarrin në hapjen e varrit, Vesa rebelohet gjithnjë e më shumë kundër diktaturës. Edhe në çastet e takimit me Zef Brahkolën, i cili i thotë se sistemi kërkon nga ta të fusin më tepër gaz në jetën e njerëzve, ose, thënë metaforikisht, ta veshin terrin me dritë, ajo i thotë troç se drita nuk mund të gjendet askund, sepse ajo është sosur, është tretur moti. Përqasja e Shpellës së Zezë, që merrte terrin nga jashtë për t’u bërë edhe më e zezë, me bunkerët që e rrethojnë ngado është nga më mbresëlënëset. Për më tepër, ajo fillon të numërojë: Një..., pesëmbëdhjetë..., tridhjetë e pesë..., për të përfunduar: Yllëzit shfaqen në mes të territ, kurse Bunkerët shfaqen në pikë të drekës. Ajo fiton mbresën se bunkernaja e hirtë e kishte rrethuar nga të gjitha anët dhe mezi priste ta gëlltiste....



Flaka dhe ujana 

Duke çuar pjesën më të madhe të kohës pranë ujanës së dy Drinave dhe të liqenit, është e kuptueshme se kjo lidhje e Flakës me ujin, si element anksiolitik, shpjegon më së miri shqetësimin dhe ankthin e saj të përditshëm. Këndelljet, pra kthimet në gjendjet e qetësisë së nevojshme shpirtërore, që i sjell ujana dhe Drini i Zi e Drini i Bardhë, sikur janë treguesi më i qartë i atmosferës së zymtë, vrasëse. Për më tepër (kapitulli 35), edhe ujana e liqenit fillon të marrë ngjyrë të tymtë. Pra, e përhimja, si ngjyrë që shpreh monotoninë, mërzinë, pikëllimin, fillon të bëhet mbisunduese. Është kjo një gjetje e autorit për të krijuar një çift sinonimik në mes të përhimes dhe të tymtës, që sikur ngjyrosin çdo gjë përreth tyre. Pjesë e kësaj grije totale është dhe thashethemnaja, që kish raste të lëvizte si një ushtri karkalecash që i sulet kallëzve të grurit mu në pikun më të madh të vapës. (Të shtojmë me këtë rast se fjalët me prapashtesën –najë, prapashtesë kjo e fshatit Lisnajë, vendlindjes së atit të tyre, bëhet një morfostilemë e këtij autori: khs. më sipër bunker-najë, pastaj thirr-najë, thashethem-najë etj. Një tjetër morfostilemë mund të merret edhe krijimi i emrave abstraktë në –i nga mbiemrat, si: that-i, egërt-i, lagët-i etj.)



‘Dosjet’ e motrave Lisi 

Megjithëse duken si dosje, pjesët në kursiv “Për Jehonë”, “Për Flakën” dhe “Për Vesën” janë një përmbledhje e mendimit mbizotërues të qytetit për to. Jehona, ndonëse e njomë, e shoqërueshme, sa nuk mund të dallohet nga nxënëset e tjera, me një hijeshi që i derdhej lehtas prej fytyrës në të gjitha pjesët e trupit, megjithatë, sipas fjalës së urtë: Rrushi sheh rrushin e piqet, paragjykohet se do të jetë një me motrat e saj më të mëdha, prandaj të gjithë duhej të ruheshin prej bukurisë së saj të rreme.

Për Flakën thuhej se ishte një endacake, që nuk dinte kur niste dita e kur mbyllej nata, e cila rëndonte mbi atë qytet të kërrusur nga dimrat me sjelljet e saj prej të harlisure, që i kishte marrë jashtë shtetit dhe këtë të keqe kërkonte ta mbillte në qytetin e tyre të qetë dhe me liri të tepërt, në qytetin e tyre pa britma dhe pa moral të rremë. Nga ajo kishin frikë edhe fëmijët e vegjël, të cilët, kur u mësonte notin, i prekte aty ku s’duhej t’i prekte dhe fëmijët, që në fillim qeshnin dhe kënaqeshin, duke kuptuar se kishin të bëjnë me një djall me flokë të verdhë dhe nga frika se mund t’u shfaqej në gjumë, e linin vetëm në mes të ujit. Madje, për këtë nuk kishin guxim t’u tregonin as prindërve të tyre, ndaj të nesërmen ajo i priste tek uji të nisnin atë punën e fëlliqtë nga e para. Megjithatë, narratori-autor thotë se të gjithë po mësoheshin me tri motrat flokëverdha, siç qenë mësuar me dritën, bukën dhe ujin, por në fund jep dhe habinë e botës a communis opinio: “O Zot, o i madhi Zot që e kishin mbi krye, o Zot, kujt i kish falë hijeshinë!”

Për Vesën, njësoj si për Flakën, thuhej se edhe ajo luante bishtin dhe u pëlqente të dilnin shpeshherë të dyja bashkë e të gjenin strehë andej nga bunkerët.... I joshnin dashnorët e tyre, ua merrnin mendtë, ua futnin helmin në tru... Megjithatë, ata riktheshin te motrat Lisi me një dëshirë të re dhe me ethe të tjera. Për më tepër, gjithnjë sipas mendimit të botës, ato mundoheshin t’i njihnin ata sa më mirë që të luanin me ta si macja me miun. Por, sipas mendimit të botës, njeri nuk thoshte fjalë të keqe për to, sepse deheshin nga flokët e verdha. Madje, Vesa, edhe në orar të punës joshte punëtorët, të cilit mezi prisnin ditën e nesërme të shkonin në punë për të ndenjur me atë femër të shthurur. Bota nuk janë të kënaqur se ishte dënuar vetëm me pesë vjet burg, pse i kishte thirrë drejtuesit e shtetit jo me emra, por vetëm me numra. Edhe në qeli kishte kënduar këngë të huaja. Sipas tyre, edhe ajo ishte e hijshme, por ç’e donin hijeshinë e zezë?!

Alternimi i shpeshtë i mendimit të narratorit-autor me narratorin-botë i jep mundësi autorit të shprehë qoftë mendimin e tij, qoftë të botës, duke i dhënë kështu një karakter kontrastiv njësisë së veprimit.



Bërja e të gjallëve të vdekur 

Në këndin e lajmërimeve njoftohet për vdekjen e Flaka Lisit, madje edhe me datën dhe orën e varrimit: dita e nesërme, ora pesëmbëdhjetë. Por, nuk ka ndonjë shënim për shtëpinë e të ndjerës dhe për ata që japin një kumt të tillë. Është kjo me siguri njëra nga metodat më të vrazhda, më terrorizuese e sigurimit kundër individëve të caktuar, të cilët me gjallje i shpall të vdekur, duke dëshmuar kështu se morali dhe metodat e tyre nuk kanë asgjë të përbashkët me përmasën njerëzore. Kjo metodë, fatkeqësisht, gjeti shprehje edhe në Kosovën e pasluftës nga segmente të ndryshme të sigurimit, duke i shpallur njerëzit e gjallë për të vdekur. Për më tepër, jo vetëm bërja e të gjallëve të vdekur, por edhe kërcënimi i të gjallëve me vdekje, sidomos i individëve të pamanipulueshëm nga këto struktura të sigurimit, u bë një gjë e zakonshme, duke krijuar kështu drama të mëdha individuale dhe familjare. Lajmin për kumtin e vdekjes së saj e mëson nga një kalimtar, i cili i lutet të shkojë vetë t’i hedhë një sy. Hutimi i saj shoqërohet nga hutimi i kalimtarëve, të cilët e kishin lexuar më parë këtë lajm. Megjithatë, ajo nuk jepet, por shpërfillëse dhe krenare, lexon lajmërimin për një koncert, duke pikëzuar sytë më së shumti në orën e fillimit të koncertit (kap. 37.). Pavarësisht nga qëndrimi i saj dinjitoz para botës, ky lajm lë gjurmë të thella në psikikën e saj, duke fituar edhe përmasat e traumës së rëndë. Kur ngel vetëm, ajo e mendon veten si do të dukej e vdekur: “Në një natë më parë tek kryet e Flakës së vdekur kishin qëndruar dy motrat. Aty kah e vona erdhën edhe komshinjtë, me të cilët i kishin shtëpitë dera-derës (...). Para se ta mbulonin me pëlhurën e bardhë, e lanë me ujë të ftohtë... E lanë përsëdyti... E lanë përsëtreti. (...) Ia mbërriti koha kur do ta nisnin të vdekurën për në bujtinëzën e fundit.... (...) Zojë Lisi kish qëndruar brenda dhe me shumë keqardhje u kish thënë se nuk as frymë dhe as shpirt të përcillte Flakën e vdekur, se qe i dyti prej fëmijëve të saj që po i fuste në tokë që në gjallje të saj” etj., etj.

Edhe të nesërmen Flaka del nga varrezat. Kur del në qytet dhe në shesh, njeri nuk i fol, askush nuk e përshëndet, kthen dhe në këndin e lajmërimeve, por aty më nuk e gjen njoftimin për vdekjen e saj.

Kjo bërje e të gjallëve të vdekur do ta ndjekë edhe pas arratisjes së saj jashtë shtetit. Hetuesi Tat Rama u kumton të motrave të saj se ajo qe mbytur në liqen, se dikush në hetuesi kish rrëfyer disa orë më parë se kish parë trupin e një femre të vdekur me flokë të verdha tek Ura e Vezirit dhe se do të bëjnë çmos të gjejnë trupin e saj sa më parë etj., etj.

Qëndrimi i paepur dhe dinjitoz i Flaka Lisit vihet re edhe në hetuesit, kur në pyetjen e hetuesit Tat Rama se me cili ka bërë për herë të parë qejf, i përgjigjet: “-E, pra, mësoje një herë e mirë: me atë që shkon gruaja jote sot e gjithë ditën e lume...”.

Pra, mund të përfundojmë pa ngurrim se romani “Tri motrat në një qytet”, një fshikullim fin i diktaturës staliniste në Shqipëri, është roman i Flaka Lisit, e cila edhe i jep strukturë unazore: fillon me arratisjen e Can Lisit dhe merr fund me arratisjen e Flaka Lisit.


Maksimumi i një mediumi 

“Burrat mbi gratë”, kështu titullohej ekspozita e prezantuar nga Akademia e Arteve dje në galerinë private “Zenit Art” si një shenjë “festive” në Ditën Ndërkombëtare të Grave. Nën përzgjedhjen e pedagogëve të ateliesë multimedia/Mode/Grafika tre pedagogët Vladimir Myrtezai, Najada Hamza, Ardian Isufi, sollën konceptimet e tetë artistëve të rinj, që shtjellohen në mediumet pikturë,

fotografi, videoart e performancë. Burrat rrëfehen për gratë. Ndërhyrje artistike mbi situata të shpjegueshme ose jo, që e kanë zanafillën që nga kopshti Eden ...

Përgatiti:Flori Bruqi

Çka i ndan dhe çka i bashkon shqiptarët?

Agjencioni FLOART - PRESS

02 maj 2008

Çka i ndan dhe çka i bashkon shqiptarët?

---

Shkruan: Shefki OLLOMAN


HYRJE

Shqiptarët, si cdo popull tjetër i botës, i kanë të mirat dhe të këqiat e tyre. Ata posedojnë vese pozitive dhe negative. Kanë baticat dhe zbaticat e tyre historike dhe të përditëshme. Kanë plotë vyrtyte njerëzore dhe përplotë të meta e veprime cnjerëzore.

Shqiptarët janë edhe në unitet edhe në luftë me njëri-tjetrin. Ata janë edhe të ndarë edhe të bashkuar. Edhe te shqiptarët e mbi ta vepron pandërprerje ligji dialektik natyror me emrin - ligji i luftës dhe i unitetit të të kundërtave. Ky ligj nënkupton se shqiptarët, si komb, nuk janë vetëm të ndarë, të përcarë dhe të armiqësuar mesveti, por ata, në të njëjtën kohë, janë edhe të bashkuar, të miqësuar e të solidarizuar mesveti. Kjo do të thotë se nuk ka ndarje absolute, por as bashkim absolut.

Fenomenet dhe marrëdhëniet ndërnjerëzore e ndërshqiptare nuk zhvillohen në rrafshin dyngjyrësh: bardhë e zi, por ato zhvillohen në një rrafsh kolorit shumëngjyrësh dhe shumëdimensional. Ngjarjet dhe veprimet nuk zhvillohen në hava, por në kohë dhe hapsirë të caktuar e konkrete. Kjo do të thotë se cka është sot e bardhë, nesër bëhet e zezë; cka është sot e drejtë, nesër shndërrohet në të padrejtë; nëse para 20 apo 30 vitesh një veprim ka qenë i arsyeshëm, sot del se ai veprim ka qenë i gabueshëm, ose anasjelltas: qëndrimi dhe vendimi që është vlerësuar gabim para disa vitesh apo dekadash, sot koha dhe rrokullisja e ngjarjeve tregojnë se ai qëndrim apo vendim ( qoftë individual apo kolektiv) ka qenë i drejtë. Kjo do të thotë se gjithcka është relative. E drejta dhe e padrejta, e mira dhe e keqja, e vërteta dhe gënjeshtra,…, ecin paralel, janë të pandashme dhe bashkudhëtare të përjetëshme - por gjithmonë në kohë dhe hapsirë të caktuar, konkrete dhe objektive.

Nga ligji natyror dhe shoqëror i luftës dhe i unitetit të të kundërtave, ne shumë lehtë dhe qartë mund të nxjerrim përfundimin se: kombi shqiptar nuk është dhe aq i ndarë e i përcarë mesveti, sa që duket apo shkruhet disa herë (përjashtuar këtu ndarjen e tij me kufinj). Dhe në të njëjtën kohë ai nuk është dhe aq i bashkuar, sic mund të flitet e të shkruhet disa herë.
Shqiptarët nuk bëjnë pjesë në asnjërin ekstremitet. Ata qëndrojnë diku në mes të të dy ekstremiteteve. Shqiptarët janë të ndarë, por në të njëjtën kohë ata janë edhe të bashkuar. Shqiptarët janë popull dhe njerëz, si të gjithë popujt e tjerë të botës, ata nuk bëjnë përjashtim e dallim nga asgjë që është natyrore, normale dhe njerëzore.

I - CKA I NDAN SHQIPTARËT?

1 - Ideologjitë - Në cdo popull ekzistojnë dhe veprojnë ideologjitë. Këtu nuk bën përjashtim as populli ynë. Njeriu, si qenie inteligjente: me logjikë, vetëdije dhe ndërgjegje, gjatë gjithë historisë së tij të lashtë, ka krijuar dhe zhvilluar lloj-lloj ideologjishë. Prandaj, nuk ka individ pa ideologji. Nga gjithë krijesat e gjalla të kësaj planete, vetëm njerëzit posedojnë ideologji.
Ideologjitë janë të shumëllojshme. Meqenëse njerëzit nuk janë identikë, por cdo individ është qenie unike, atëherë kuptohet që të gjithë njerëzit nuk mund të kenë një ideologji. As edhe një popull nuk mund të ketë vetëm një ideologji. Ekziston pluralizmi i ideve, i mendimeve, i pikëpamjeve, i qëndrimeve dhe pluralizmi i ideologjive.

Shqiptarët nuk munden dhe nuk bëjnë përjashtim nga ekzistimi i pluralizmit të ideve dhe ideologjive. Rreshtimi i shqiptarëve në disa ideologji nuk është tragjedi, por një fenomen i natyrshëm, nga i cili nuk mund të shmanget. Pretendimi dhe tendenca për dominim vetëm të një ideologjie mbi të tjerat do të na conte në një luftë civile, në vëllavrasje dhe në diktaturë.

"Dëmet" që shkaktojnë ideologjitë (por jo vetëm ato) janë: fërkimet politike, polemikat e ashpëra, ofendimet reciproke, gara e egër për pushtet, lufta klasore (të pasur-të varfër),…etj., por këto veprime brenda shoqërisë shqiptare duhet të zhvillohen në kohë paqeje, në një shtet të bashkuar shqiptar, ku dominon ligji dhe ku është vendosur sistemi i pluralizmit politik dhe demokracia e vërtetë. Lufta ideologjike ndërmjet shqiptarëve (individi me individ, grupi me grup apo partia me parti) në kohë lufte e pushtimi, në kohë kolonizimi e copëtimi të trojeve të tyre etnike - është një tragjedi, një katastrofë dhe një vetëvrasje kombëtare!

Shqiptarëve të Shqipërisë Etnike, aktualisht, nuk u duhen ideologjitë politike. E vetmja ideologji e tyre është dhe duhet të jetë ideologjia kombëtare e clirimit dhe e ribashkimit të Shqipërisë Etnike. Ideologjia mbi ideologjitë, që sot duhet të dominojë e të rrënjoset thellë në mendjet dhe në zemrat e shqiptarëve është: Një komb - Një shtet = Shqipëria e Ribashkuar Etnike.

Vetëm pas ribashkimit kombëtar dhe ndërtimit të Shqipërisë Etnike, shqiptarët do të kenë të drejtë të thirren në ideologji individuale, grupore apo partiake, duke rrespektuar rregullat e lojës politike, të konkurencës së lirë dhe ligjet demokratike në fuqi.

2 - Karrierizmi - Shqiptarët i ndan edhe karrierizmi. Persona e politikanë të caktuar janë aq egoistë e të pangopur me pushtet, sa që ata janë në gjendje që ta dëmtojnë shoqërinë dhe cështjen kombëtare shqiptare, për hirë të ruajtjes së privilegjeve të tyre dhe pozitës politike apo shtetërore.

Karrierizmi dhe egoizmi i tepruar con shpesh në kriminalitet, korrupsion dhe tradhëti ndaj interesave të përgjithshme shoqërore dhe kombëtare. Prandaj, karrierizmi dhe karrieristët egoistë duhet të largohen sa më shpesh dhe sa më shpejtë nga pozitat e tyre udhëheqëse, para se ata të shkaktojnë dëme të pariparueshme për shoqërinë dhe cështjen tonë kombëtare.

3 - Mostoleranca, inati, urrejtja,…Ne, shqiptarëve, na ndan edhe mostoleranca, inati, kokëfortësia, sedra e sëmurë, urrejtja ndaj njëri-tjetrit, etj. Ne, nga natyra, jemi pak si shumë temperamentë dhe nervozë. Nxehemi e hidhërohemi shpejtë, por ftohemi dhe pajtohemi shumë ngadalë. Jemi inatcorë të mëdhenj. S’jemi tolerantë ndaj njëri-tjetrit dhe ngulim këmbë si mushkë xinxare edhe atëherë kur nuk e kemi drejt, edhe atëherë kur argumentet dhe faktet e gjalla jo vetëm që flasin, por edhe cirren e bërtasin. Por, si inatcorë që jemi, as shohim dhe as dëgjojmë!

S’jemi sa duhet zemërgjerë që të falim gabimet e të tjerëve. Edhe faljen disa herë e bëjmë të përkohëshme, të pjesëshme dhe me gjysëmzemre. Duam të ecim përpara me botën e civilizuar perëndimore, por kokën gjithmonë e kthejmë prapa, duke u marrë me të kaluarën, qofshin ato edhe gjëra të tejkaluara e të vdekura. Nuk jemi të sinqertë me njëri-tjetrin dhe nuk mësojmë sa duhet nga gabimet tona.

Mbi të gjitha jemi naivë e mendjelehtë, sa që për gjëra shumë të vogla jemi në gjendje që ta luftojmë me tërbim dhe me një urrejtje organike njëri-tjetrin, apo partia-partinë! Urrejtja organike politike dhe personale është sot një realitet i hidhur dhe i prekshëm që dominon skenën politike mbi dhjetëvjecare në Shqipëri, Kosovë dhe Iliridë. Lufta dhe urrejtja organike midis partive politike dhe liderëve partiakë shqiptarë, janë shkaku kryesor pse sot shqiptarët si komb janë aq të përcarë, aq të varfër dhe aq të ndarë! Deviza: Opozitarë, por vëllezër!, duhet të jetë e shenjtë për cdo politikan shqiptar.

4 - Lokalizmi dhe krahinarizmi -Kjo është plaga më e madhe, më e përgjakur dhe më vdekjeprurëse e kombit shqiptar! Pra, ndarja lokaliste, bajraktariste, fisnore, klanore dhe krahinore e shqiptarëve ndër shekuj dhe mijëvjecarë. Këtë plagë e kemi trashëgim (mjerisht) që nga paraardhësit tanë antikë pellazgo-ilirët.

Kjo ndarje dhe përcarje, kjo plagë mijëravjercare, ende kullon gjak, ende s’është mbyllur, ende s’është shëruar! Fatkeqësisht, përkundrazi, ende po gangrenoset edhe në fillim të shekullit të ri të mileniumit të tretë të erës sonë! Dhe nga kush se? Nga vetë shqiptarët lokalistë, karrieristë, bajraktarë e fisnorë! Nga ata që vetes i thonë liderë, kryetarë partishë dhe kryetarë shtetesh të pashpallura e të leckosura! Dhe kjo ndodhë gjithmonë nën slloganin: "Më mirë i pari në fshat, se i dyti apo i treti në qytet"!

Lokalizmi krahinor dhe bajraktarizmi fisnor kanë bërë që të parcializohet cështja kombëtare shqiptare. Kanë bërë që ajo, nga një cështje kardinale e jetësore e shtruar për zgjidhje para kombit tonë dhe faktorëve relevantë ndërkombëtarë, të shndërrohet në një cështje autonomiste dhe e të drejtave të njeriut. Lokalizmi krahinor dhe bajraktarizmi fisnor i liderëve shqiptarë dhe partive të tyre politike, e kanë transformuar cështjen kombëtare shqiptare - Shqipërinë Etnike, nga një cështje madhore për dekolonizim, clirim dhe ribashkim kombëtar, në një neokolonizim dhe ricopëtim të Shqipërisë Etnike!

Po të pranojmë, kushtimisht (qoftë edhe për një moment), se ja: u krijua shteti i pavarur i Kosovës, u krijua edhe shteti i Iliridës, u krijua dhe shteti i Camërisë, bile u krijua edhe shteti i Malësisë së Madhe. C’do të ndodhë atëherë? Me siguri do të ndodhë ajo që ka ndodhur dhe ndodhë me shtetet sllave, të cilat janë në luftë dhe armiqësi të përhershme me njëri-tjetrin.

Shembëll i freskët është lufta e fundit serbo-kroate, kroato-boshnjake dhe serbo-boshnjake. Të gjithë këto popuj e shtete janë me etnogjenezë të përbashkët sllave, me gjak e gjuhë të përbashkët, por me religjione, me emra dhe me flamuj të ndryshëm dhe të ndarë nga kufinj shtetërorë. Edhe shqiptarët janë me tre religjione dhe po tu ndryshohet flamuri dhe emri kombëtar, dhe po të ndahen në shtete me kufinj ndërshqiptar, atëherë e përbashkët do tu mbetet vetëm gjuha, por edhe ajo do të largohet dita-ditës në disa dialekte zyrtare. Kështu, nga 7 milionë shqiptarët do të formoheshin kombe dhe shtete të reja, të cilat përvec gjuhës, të përbashkët do të kishin edhe grindjet e vazhdueshme ndërshtetrore dhe përpjekjet reciproke për dominim. Ne nuk jemi komb i madh si sllavët apo arabët, që të ndahemi e të krijojmë disa shtete "shqiptare".

Cfarë shanse për bashkim do të kishin shtetet dhe popujt që veten nuk do ta quanin më Shqipëri dhe shqiptarë, por do ta quanin Kosovë e kosovarë (vec kanë filluar me të madhe liderët e disa partive politike të Kosovës që veten dhe popullin ta quajnë jo shqiptarë, por kosovarë!), Iliridë e iliridas, Camëri e camë, Malësi e Madhe e malësorë? Dhe, pastaj, do të kishin flamujt e ndryshëm shtetërorë nga njëri-tjetri (LDK-ja vec e ka qepur flamurin e shtetit të ardhshëm të Kosovës, i cili dallon nga Flamuri Kombëtar Shqiptar!), do të kishin religjione të ndryshme zyrtare, nivele të ndryshme të zhvillimit demokratik dhe ekonomik, kulturor dhe arsimor!

Një bashkim shtetesh shqiptare do të ishte i pamundur. Ndryshe është kur të ndajnë me dhunë të huajtë dhe ndryshe është kur ndahesh vetë vullnetarisht. Prandaj, shqiptarët duhet ta luftojnë lokalizmin krahinor dhe bajraktarizmin fisnor. Duhet ta kundërshtojnë politikën parcialiste që zhvillojnë disa parti në Shqipëri, në Kosovë, në Iliridë dhe në Malësinë e Madhe. Sepse politika parcialiste është politikë ndarëse, përcarëse dhe thellësisht antikombëtare e antishqiptare.

Shqiptarët duhet të bashkohen dhe të luftojnë për clirimin dhe ribashkimin e Shqipërisë Etnike. Të gjitha politikat dhe teoritë tjera cojnë në ripushtim, rikolonizim, ricopëtim dhe rindarje të trojeve etnike shqiptare.

II - CKA I BASHKON SHQIPTARËT?

1 - Gjaku dhe gjuha - Shqiptarët i ndajnë shumë gjëra, por mbi të gjitha ata i bashkon gjaku dhe gjuha e tyre. I bashkon etnogjeneza e tyre e përbashkët. I bashkon trungu i fortë antik pellazgo-ilir. I bashkojnë gjenet e njëjta dhe formimi i tyre psiqik e shpirtëror, që e ka burimin nga parahistoria njerëzore. I bashkon arti dhe kultura e njëjtë. I bashkon gjuha e unifikuar letrare dhe alfabeti i përbashkët latin. I bashkon emri Shqipëri dhe shqiptar. I bashkon kombi shqiptar.

2 - Besa dhe burrëria - Shqiptarët, përvec tjerash, i bashkon edhe Besa dhe Burrëria e tyre e fortë, unike dhe legjendare. Besa dhe burrëria e shquajnë kombin tonë nga kombet tjera. Ato janë karakteristikat dalluese të karakterit të shqiptarit, nga të cilat ndër shekuj e mijëvjecarë ka rrezatuar vetëm besnikëri, ciltërsi, ardhedashuri, qëndresë dhe liri. Besa dhe burrëria shqiptare ende jetojnë në zemrat dhe në shpirtin e shqiptarëve, duke i fisnikëruar dhe bashkuar ata vazhdimisht, përballë cdo armiku e furtune.

3 - Arti dhe kultura - Shqiptarët i bashkon edhe arti e kultura e tyre e lashtë dhe e re. Arti dhe kultura e tyre e zhvilluar, autentike dhe origjinale. Një art dhe kulturë e pastër, e qytetëruar e humaniste. E zhveshur nga cdo nacionalizëm, shovenizëm dhe racizëm. Një art dhe kulturë e fortë që cau mes për mes mijëvjecarëve të pushtimeve të huaja dhe errësirës dekadente të mesjetës. Një art dhe kulturë që synon ardhmërinë më humane e paqësore të njerëzimit.

4 - Atdheu - Shqipëria Etnike - Përvec gjakut e gjuhës, besës e burrërisë, artit e kulturës,…, shqiptarët mbi të gjitha i bashkon atdheu i tyre i shenjtë - Shqipëria Etnike. Shqiptari, që kur s’mbahet mend, ka pasur një nderim dhe dashuri hyjnore për tokën e tij, për atdheun e tij: Ilirinë - Arbërinë - Shqipërinë.

Iliro-shqiptari e ka dashur dhe e don perëndinë, jetën, kombin, lirinë, familjen, popujt tjerë, mirëqenien, gjuhën, artin, kulturën, arsimin,…, por, mbi të gjitha ai e ka dashur dhe e don tokën e tij - Atdheun, sepse pa tokë e atdhe, nuk ka as jetë, as komb, as liri,…

Kur ka qenë në rrezik jeta e Atdheut, iliro-shqiptari kurrë nuk e ka kursyer jetën e tij, e ka dhënë atë në altarin e lirisë - në fushëbetejë, me këngë në gojë e armë në dorë, që të jetojë Atdheu. Deviza e tij luftarake dhe jetësore qe dhe mbeti: Atdheu mbi të gjitha!

Prandaj, edhe dje, edhe sot, edhe nesër, brohoritja e shqiptarit ishte, është dhe do të jetë: Shqipëria Etnike mbi të gjitha!

Adem Jashari ishte turi dhe zemra e pavarësisë së Kosovës

01 maj 2008

Agjencioni FLOART - PRESS

BAROMETRI DIPLOMATIK

*** Është i mjerueshëm, i papranueshëm dhe, i pa kurrfarë baze etike, kombëtare dhe revolucionare konstatimi i gabuar, ekstrem dhe i papeshuar historikisht, politikisht, diplomatikisht dhe ushtarakisht se “Ibrahim Rugova ishte truri, kurse Adem Jashari zemra e pavarësisë së Kosovës”!?

*** E vërteta e dëshmuar para mbarë kombit shqiptar dhe para mbarë botës, është se Adem Jashari ishte edhe TRURI edhe ZEMRA e pavarësimit të Kosovës. Kjo e vërtetë nuk mund të shlyhet me “gomë të kuqe” e as të mohohet qoftë në kohë paqeje a në kohë lufte, pavarësisht nga interesat heterogjene antikombëtare të matrapazëve të politikës propagandistike ditore, të informimit, të publicistikës dhe të kuazishkencës historike shqiptare dhe joshqiptare.

*** E vërteta racionale konkrete si drita e diellit për pavarësinë e Kosovës është legjenda historike kombëtare dhe ndërkombëtare Adem Jashari, jo “fikcioni”, kulti i mitizuar, i fetishizuar dhe “refleksi i kushtëzuar” Ibrahim Rugova.

Prof. Dr. Mehdi HYSENI 

Partizanët e të gjitha partive politike shqiptare, së këndejmi edhe ata të Lidhjes Demokratike të Kosovës(LDK), duhet ta mbajnë parasysh faktin se, historia më e re e mirëfilltë dhe objektive e pavarësisë së Kosovës mund të shkruhet vetëm duke u mbështetur në faktet dhe në argumentet e provuara të zhvillimit të ngjarjeve politike dhe historike në Kosovë (1990-2008).

Politikisht është gabim jo vetëm të pohohet dhe të shkruhet, por edhe të mendohet se Ibrahim Rugova ishte “truri” i pavarësisë së Kosovës.

Ç’është e vërteta ai me zemër dhe me shpirt (sikurse çdo shqiptar) ishte një dashamir i vërtetë i pavarësisë së Kosovës, mirëpo ai së bashku me partinë e tij nuk qenë në gjendje që të ndërtojnë strategjinë e kapshme dhe të qëndrueshme politike, diplomatike dhe ushtarake për ta realizuar në praktikë aspiratën e tyre drejt artikulimit dhe rrumbullakësimit të pavarësimit të Kosovës.

Kursi i gabuar i zgjedhjes së taktikës politike të kryeliderit Ibrahim Rugova, bëri që zgjidhja e çështjes së statusit politik të Kosovës, të zvarritet një dekadë (1990-1999). Si rrjedhim, dhe si antitezë teorike dhe praktike e një politike të tillë të dështuar 10-vjeçare, doli në sipërfaqe Ushtria Çlirimtare e Kosovës (UÇK) me në krye komandantin e saj, Adem Jashari.

Me shfaqjen e Adem Jasharit dhe të UÇK-së në skenën ushtarake dhe politike të Kosovës (1998), përfundon edhe miti artificial i politikës eksperimentale gandiane të Ibrahim Rugovës dhe të partisë së tij. Kështu që, në vend të politikës dhe të rezistencës pasive kosmopolite të LDK-së së Ibrahim Rugovës, erdhi në shprehje zbatimi konkret në vepër i strategjisë realiste politiko-ushtarake të UÇK-së me në krye Adem Jasharin. Si rrjedhim, efektet pozitive të kësaj strategjie shpëtimtare të Kosovës, së shpejti, brenda një intervali kohor shumë të shkurtër u ndien si në planin e brendshëm kombëtar, ashtu edhe në atë ndërkombëtar, sepse nga politika e falimentuar dhe nënshtruese 10-vjeçare e rugovizmit, kalohet në politikën aktive të rezistencës së armatosur luftarake të çlirimit dhe të pavarësimit të Kosovës. Këtë strategji të drejtë dhe të jusitifikueshme të UÇK-së me në krye Adem Jasharin, e përqafuan dhe e ndihmuan si populli shqiptar i Kosovës, ashtu edhe bashkësia ndërkombëtare. Këtë e provoi edhe ndërkombëtarizimi konkret de facto dhe de jure i Kosovës, pas arritjes së Marrëveshjes historike të Rambujesë (shkurt 1999).

Merita kryesore historike, politike, diplomatike dhe ushtarake për ndërkombëtarizimin, për shpëtimin dhe për pavarësimin e Kosovës i përket UÇK-së me në krye Adem Jasharin, e jo politikës pasive të pacifistëve të dështuar të eksperimentit gandian të LDK-së me në krye Ibrahim Rugovën.

Asimetria

Me gjithë dëshirën provokuese të pabazë të politikës së fetishit dhe të kultit të individit të idhtarëve dhe të mbështetësve të Lidhjes Demokratike të Kosovës(LDK), përkatësisht të kryeliderit të saj, që për “llogari” të tyre materialiste, karrieriste dhe promovuese në sy të opinionit publik shqiptar dhe të atij ndërkombëtar, Rugovën nuk mund ta njëjtësojnë dhe ta krahasojnë me figurën dhe me veprën heorike grandioze të Adem Jasharit, sepse Rugova ishte “refleks i kushtëzuar” politik dhe eksperiment i falimentuar i filozofisë idealiste gandiane, kurse Adem Jashari ishte truri, zemra dhe forca aktive centrifugale e përshpejtimit të pavarësisë së Kosovës. Kjo është asimetria kryesore që e dallon Adem Jasharin dhe UÇK-në nga Ibrahim Rugova dhe nga politika pasive me “refleks të kushtëzuar” të eksperimentit të dështuar utopist gandian.

Ndaj, është i pabazë dhe i paqëndrueshëm vlerësimi i gabuar, ekstrem dhe i papeshuar se “Ibrahim Rugova ishte truri, kurse Adem Jashari zemra e pavarësisë së Kosovës”!?

Katër gabimet fatale,që e varrosën mitin artificial të pavarësisë së shpallur të Kosovës(1990)

- Gabimi i parë, brenda mandatit të tij dhjetëvjeçar (1990-1999), Ibrahim Rugova nuk kishte kurrfarë koordinimi as bashkëpunimi strategjiko-politik, diplomatik as ushtarak me Tiranën zyrtare rreth konkretizimit të pavarësisë së Kosovës.

- Gabimi i dytë, me të dalë në skenën publike ushtarake dhe politike të UÇK-së me në krye Adem Jashari(1998), Ibrahim Rugova deklaroi se ato janë “forca sekrete të Serbisë”(!?) – Kjo anatemë, edhe nëse është bërë me “marrëveshje” në relacionin politik LDK – UÇK, ka qenë dyfish kontraproduktive dhe e dëmshme, sepse në këtë mënyrë regjimit vrastar gjenocidal të Serbisë së Slobodan Milosheviqit, zyrtarisht i është dhënë “sinjali i gjelbër”, që t’i lufotjë dhe t’i asgjësojë forcat luftarake të UÇK-së me në krye Adem Jasharin, me motivaicon se ato nuk kishin asgjë të përbashkët me politikën primitive paqësore gandiane të LDK-së.

Fatkeqësisht, këtë deklaratë fataliste zyrtare të kryeliderit të LDK-së, pa vonuar shumë kohë nga përhapja e saj, e kapitalizoi politika e terrorit gjenocidal e Serbisë së Slobodan Milosheviqit, e cila, duke përfituar nga rasti i krijuar, ajo dërgoi në Prekaz fallangat e saj të armatosura policore, paramilitare dhe militare të Serbisë, ku në aksionin e tyre tinzar dhe barbarik vunë në shtetrrethim Kullën heroike legjendare të Shaban Jasharit, me ç’rast gjatë luftës treditëshe(5-7 mars 1998) heroike kundër 8000 forcave të armatosura me 200 tanke të blinduara serbe, vriten Shabani, Hamza dhe Ademi së bashku me 17 anëtarë të trjerë të familjes së tyre Jasharaj.

Ky ishte kulmi i tradhëtisë dhe i dështimit të politikës eksperimentale gandiane të Ibrahim Rugovës, sepse gjatë tërë mandatit të tij (1990-1999), asgjë konkrete nuk kishte ndërmarrë, që në rast shpërthimi të luftës të mbronte popullin nga terrori dhe gjenocidi shfarosës i Serbisë kolonizatore dhe imperialiste.

- Gabimi i tretë, më i rëndë dhe më i pafalshëm përmbyllës politik i Ibrahim Rugovës ishte,kur UÇK-ja doli në skenën publike, ai në mënyrë flagrante cënoi Kushtetutën e Kaçakanikut (7. IX.1990) të Republikës së Kosovës, sipas së cilës ka qenë i detyruar të dilte në krye të komandimit dhe të drejtimit ushtarak të forcave ushtarake të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.

- Gabimi i katërt, paqyrohet në faktin se, pas vënies së Kosovës nën administratën e jurisdiksionit ndërkombëtar të UNMIK-ut dhe të KFOR-it (10 qershor 1999),me propzomin e kryeshefit të UNMIK-ut, Bernard Kushner, kryelideri i LDK-së, Ibrahim Rugova pranoi që të shuhen të të gjitha institucionet e proklamuara fiktive të Republikës së Kosovës, si dhe aktet normative juridiko-kushtetuese të shpalljes së pavarësisë saj siç ishin:
(1) Deklarata Kushtetuese e 2 Korrikut 1990;
(2) Kushtetuta e Kaçanikut, 7 shtator 1990 dhe
(3) Referendumi gjithëpopullor, 26-31 shtator 1991.

Këto janë ndër shkaqet kryesore politike, diplomatike, historike, kombëtare dhe ndërkombëtare pse Ibrahim Rugova nuk mund të konisderohet as truri e as zemra e pavarësisë së Kosovës, veçse një imitues pasiv i thjeshtë i koekzistencës primitive paqësore. Strategji fataliste kjo, e cila Kosovës i kushtoi me djegjen, me terrorin dhe me qindra e mijëra viktima dhe varreza masive të saj, si rrjedhim i mosorganizimit me kohë të rezistencës luftarake gjithëpopullore shqiptare kundër agresionit dhe gjenocidit të fallangave paramilitare, policore dhe militare të regjimit çetniko-fashist barabar të Serbisë pushtuese kolonialiste dhe neokolonialiste të Slobodan Milosheviqit.



Truri dhe zemra e pavarësisë së Kosovës ishte pushka top e Adem Jasharit

Dalja në skenë e UÇK-së dhe lufta e saj heroike çlirimtare kombëtare, si dhe organizimi i rezistencës gjithëpopullore shqiptare kundër Serbisë gjakatare, ishte meritë e trurit, e zemrës dhe e guximit patriotik shqiptar të Adem Jasharit, përkatësisht të Jasharajëve së bashku me bashkëluftëtarët, me bashkëmendimtarët, me bashkëveprimtarët, me bashkideologët, me bashkëprojektuesit e tyre të idesë, të programit dhe të vizionit real të çlirimit dhe të pavarësimit të Kosovës nga okuparori kolonial shekullor serbomadh.

Pavarësisht nga interesat e ndryshme dhe nga tendencat subjektive dhe negative të individëve dhe të grupeve të ndryshme politike të interesit, që në çfarëdo forme kanë pasur dhe, ende kanë privilegje, përfitime materiale dhe karrieriste nga politika e LDK-së(1990-2008) së Ibrahim Rugovës, figura dhe vepra revolucionare kombëtare shqiptare e heroit legjendar, Adem Jashari nuk mund të krahasohet në asnjë aspekt me “trurin” e politikës pasive nënshtruese dhe kapitulluese (1990-1999) të Ibrahim Rugovës.

Prandaj, në kuptimin objektiv dhe realist as shkenca, as politika e as diplomacia e mirëfilltë shqiptare e as ajo ndërkombëtare nuk kanë argumente të vlefshme që të tërheqin asnjë krahasim dhe paralelizëm të njëjtësimit të Ibrahim Rugovës me Adem Jasharin, i cili së bashku me të villain Hamzën dhe me babain Shabanin dhe me tërë familjen etij 20 anëtarëshe u flijua për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës. Si rrjedhim, i luftës së drejtë heroike mbrojtëse çlirimtare kombëtare të komandantit dhe të strategut projektues dhe veprues të UÇK-së, Adem jashari, më 24 mars të vitit 1999, me iniciativën, me mbështetjen dhe me pjesëmarrjen direkte të Shteteve të Bashskuara të Amerikës së drejtuar na ish-presidenti, Bill Klinton, Aleanca e Atlantikut Verior (NATO) e bombardoi Serbinë gjenocidale dhe pushtuese të Slobodan Milosheviqit, me ç’rast Kosova u çlirua përgjithmonë nga thundra soldateske e hegjemonizmit dhe e kolonializmit shekullor serbomadh (1912-1999).

Po të mos kishte krisur pushka çlirimtare revolucionare e heroit të pavdekshëm legjendar Adem Jashari dhe e bashkëluftëtarëve të tij të flijuar dhe të gjallë nën flamurin e rezistencës kombëtare shqiptare të Ushtrisë Çlirimtare Kosovës(UÇK) as NATO-ja e as Amerika nuk do të ndërhynin ushtarakisht kundër Serbisë agresore për ta çliruar Kosovën shqiptare, ngase deri në çastin historik vendimtar të daljes në skenë të UÇK-së së Adem Jasharit, në Kosovë mbretëronte “politika paqësore” e LDK-së së Ibrahim Rugovës (1990-1999), e cila ishte kamuflimi më oportun i shtypjes dhe i terrorit gjenocid të Serbisë policore dhe ushtarake në Kosovë.

Statusi dhe pozita e sotme e Republikës së Kosovës (17.02.2008), direkt dhe indirekt është vepër meritore e luftës çlirimtare kombëtare e Adem Jasharit- UÇK-së, të cilën ligjërisht, politikisht, diplomatikisht dhe ushtarakisht e mbështeti Amerika dhe NATO-ja. Në këtë kontekst, nuk mund të bëhet asnjë krahasim tjetër qoftë me përmbajtje politike, diplomatike apo ushtarake. Preteksti dhe arsyeja kryesore për thyerjen e boshtit të kurrizit të makinerisë ushtarko-policore dhe paramilitare nga ana e NATO-s dhe e Amerikës, ishte shpëtimi i strategjisë kombëtare çlirimtare ushtarake e UÇK-së së Adem Jasharit, jo i politikës dështuese antilufatarake të Ibrahim Rugovës, politikë kjo, e cila më se dhjetë vjet e ka vonuar lirinë dhe pavarësinë e Kosovës.



Rugova nuk ishte as truri i LDK-së

Edhe në kuptimin e ngushtë të fomimit dhe të drejtimit të politikës së LDK-së, Rugova nuk ishte truri, por kryetari i saj. Ndërkaq, truri dhe forca motorike e LDK-së ishte krijuesi dhe ideologu i saj, Akademik Fehmi Agani.

Si pasojë e humbjes së intensitetit, të krijimit dhe të përfilljes së prirjeve të inercionit, të spontanitetit, të zbatimit të strategjisë së frikëzimit, të defetizimit, të liderizmit, të anarakisë, të korrupsionit, të provencializmave të ndryshëm dhe të nënshtrimit të politikës fiktive gandiane të rugovizimit, Profesori ynë i nderuar atdhetar i devotshëm, Fehmi Agani pat dhënë dorëheqje nga posti i nënkryetarit të LDK-së.

Pikërsiht, pse kjo ishte e vërtetë teorike dhe praktike në favor të realizimit të konceptit të pavarësisë së Kosovës, politika terroriste dhe gjenocidale e regjimit tiranik antishqiptar e Slobodan Milosheviqit, përmes fallangave dhe bandave paramilitare e policore të saj, në mënyrën ataviste e kanë vrarë Akademikun tonë të shquar, Fehmi Agani, jo Ibrahim Rugovën për shkak të faktit se “truri politik” i tij asnjëherë nuk ka paraqitur as më të voglin rrezik për interesat grabitçare kolonialiste të Serbisë në Kosovë.

Rasti i likudiimit të Akademikut të ndjerë Fehmi Agani dhe rasti i heroit dhe i trimit legjendar Adem Jashari së bashku me bashkëmendimtarët, me bashkideologët, me bashkëprojektuesit dhe me bashkëluftëtarët e tyre politikanë, stratregë dhe ushtarakë etj. (1912-2008), është prova e pakundërshtueshme historike dhe faktike se, Serbia kolonialiste dhe gjenocidale gjithmonë e ka likuiduar trurin dhe zemrën e Kosovës, përkatësisht të Shqipërisë Etnike, që në çfarëdo forme e ka kundërshtuar, e ka luftuar dhe e ka rrezikuar interesin kolonial dhe hegjemonist të Serbisë gjenocidale në Kosovë.

Madje, pavarësisht nga titujt ushtarakë, politikë e shkencorë, politika terroriste gjenocidale e Serbisë së dikurshme dhe e sotshme ka likuiduar dhe, do të likuidojë çdo shqiptar (nëse i jepet rasti,qoftë edhe korrier edhe bari etj.) në qoftë se ajo konsideron se, ata paraqesin ndonjë rrezik për interesat e saj kolonialiste. Në të kundërtën, ajo nuk kishte arsye që të likuidonte as Mahmut Bakallin as Ibrahim Rugovën, as Sinan Hasanin, as Ali Shukriun etj., sepse ata nuk ishin kurrfarë rreziku për interesat e brendshme as të jashtme të politikës së Serbisë.

Në këtë vështrim, ekzekutimi i Fehmi Aganit nuk ishte kurrfarë befasie për shqiptarët që e njohin mirë doktrinën dhe praktikën e historisë dhe të politikës së derisotme të marrëdhënieve serbo-shqiptare në Ballkan (1844-2008), sepse politika strategjike shtetërore dhe kishtare e Serbisë kolonialiste gjenocidale në vazhdimësinë e saj historike si prioritet ka pasur vrasjen, likuidimin, burgosjen, torturën, kompremtimin, izolomin, përndjekjen dhe spastrimin e trurit dhe të zemrës së çlirimit, të pavarësimit, të mbrojtjes dhe të ribashkimit të kombit dhe të shtetit shqiptar, e jo shërbëtorët dhe vasalët e saj nënshtrues me “vulë” të eksperimentit gandian rugovist etj.

Të njëjtën strategji likuiduese terroriste dhe gjenocidale sikurse ndaj trurit të Adem Jasharit, Serbia e ka zbatuar edhe me rastin e vrasjes së heronjve dhe trimave legjendarë shqiptarë siç ishin: Azem Bejta, Isa Boletini, Hasan Prishtina, Haxhi Zeka, Bajram Curri..., etj., dhe i qindra e mijëra shqiptarëve të tjerë patriotë që iu përkasin gjeneratave dhe kohëve të ndryshme të historisë së
derisotme të Kosovës- Shqipërisë Etnike.

Duke qenë se,që nga krisma e parë e pushkës top e Adem Jasharit për çlirimin, për lirinë dhe për pavarësinë e Kosovës, është varrosur antipragmatizmi i politikës gandiane dështuese rugoviste, është turp, është injorancë dhe është provokim armiqësor, të pohohet publikisht para popullit shqiptar dhe para bashkësisë ndërkombëtare, se I.Rugova “ishte truri, kurse Adem Jashari ishte zemra e pavarësisë së Kosovës”, kur tërë Evropa dhe bota e di,se truri dhe zemra e përshpejtimit dhe e jetësimit të lirisë dhe të pavarësisë së Kosovës ishte Adem Jashari me bashkëluftëtarët dhe me heronjtë e tij të rënë dhe të gjallë.

Përgatitja për luftë e shqiptarëve në Jugosllavi

Agjencioni FLOART - PRESS

Ndonëse shqiptarët ishin të vetëdijshëm se pa luftë të armatosur vështirë se do të zgjidhej çështja e Kosovës, përgatitjet serioze për konfrontim të armatosur në mënyrë institucionale filluan vetëm pas krijimit dhe funksionalizimit të institucioneve të Republikës së Kosovës. Përpjekjet e para për krijimin e formacioneve ushtarake kanë një parahistori më të hershme. Me këtë rast po veçojmë organizatën ilegale Lëvizja për Republikën Socialiste Shqiptare, e cila veç aktiviteteve propagandistike kishte filluar që nga Perëndimi të sillte armatim. Organizator i blerjes dhe transportit të armëve nga Perëndimi në Kosovë ishte Zija Shemsiu[1] nga Përlepnica e Gjilanit. Porositë për blerjen e llojeve të armëve i bënte vëllai i tij, Shabani i cili ishte oficer rezervë i ish-Armatës Popullore të Jugosllavisë dhe ligjërues i lëndës Mbrojtja dhe Siguria në Qendrën e Arsimit të Mesëm në Gjilan. Më 9 tetor të vitit 1983, kur Zija Shemsiu dhe bashkëpunëtori i tij Sami Kurteshi nga Gjilani u arrestuan në afërsi të Beogradit, te këta dy veprimtarë u gjet armatim kryesisht i destinuar për kryerjen e aksioneve diversante, të cilat janë veprimet e para luftarake parapërgatitore për kryengritje të përgjithshme në vendet e pushtuara. Ky armatim përbëhej nga një automatik italian i kalibrit 9 mm, një pistoletë Browning e kalibrit 9 mm, një pistoletë Walther, [2] një revolver Smith & Wesson i kalibrit 38 special, 1.000 fishekë, si dhe sasi të konsiderueshme të eksplozivit plastik.[3] Gjithashtu edhe armatimi i gjetur nga policia serbe në shtëpinë e familjes Shemsiu, si dhe ai i cili ishte shpërndarë, kryesisht ishte armatim i të njëjtit lloj. Arrestimi edhe i tetë anëtarëve të tjerë të këtij rrjeti (pesë nga familja Shemsiu) dhe dënimi i tyre me burg të rëndë, e gjymtoi në masë të madhe lëvizjen ilegale të asaj kohe, si dhe e ndërpreu nismën e organizimit ushtarak të popullatës shqiptare. Fillimi i shpërbërjes së Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë në fillim të viteve nëntëdhjeta, i shoqëruar me ekspansionin ushtarak serb, popullatën shqiptare e gjeti më të paarmatosurën nga popujt joserbë që e përbënin shtetin e atëhershëm jugosllav. Organet e sigurisë; policia dhe mbrojtja territoriale e Krahinës Socialiste Autonome të Kosovës, ishin futur me kohë nën kontrollin serb, ndërkohë që edhe armatimi i Mbrojtjes Territoriale, i cili ishte blerë nga organizatat punuese të Kosovës ishte konfiskuar nga ish-Armata Popullore e Jugosllavisë. Pikërisht ky armatim dhe e ashtuquajtura Mbrojtje Territoriale ishin bazat e krijimit të ushtrive të republikave të tjera, të cilat e organizuan më lehtë rezistencën kundër ushtrisë serbe. Në kushtet e një rreziku permanent, nga lufta që vinte nga procesi i shpërbërjes së Jugosllavisë dhe në mungesë të institucioneve përkatëse për organizimin e rezistencës së armatosur, në fillim të viteve nëntëdhjeta pati nisma për krijimin e strukturave ushtarake. Ndër nismat e para është ajo e ndërmarrë nga organizata Fronti i Rezistencës dhe Bashkimit Kombëtar me seli në Gjakovë e themeluar më 1989 dhe e udhëhequr nga Mentor Kaçi. Kjo organizatë e bëri përpjekjen e parë për organizimin e strukturave ushtarake në Kosovë, të cilat planifikonte t’i armatoste në mënyrë graduale deri para fillimit të luftës. Që nga koha kur kjo organizatë kishte filluar të veprojë e deri në nëntor të vitit 1991 kur u zbulua nga organet e sigurimit serb, kishte arritur që të shtrinte strukturën e saj në pjesën më të madhe të Kosovës dhe t’i vendoste kontaktet me furnitorë serioz me armatim më potencial që i kishte në Shqipëri. Lidhja Demokratike e Kosovës si parti politike, e cila ishte institucioni i vetëm që organizonte jetën shoqërore në Kosovë, në fillim të viteve nëntëdhjeta, gjithashtu bëri përpjekje për përgatitjen dhe organizimin e strukturave ushtarake. Në vitin 1991, në marrëveshje me Qeverinë Shqiptare, Lidhja Demokratike e Kosovës, organizoi shkuarjen e një grupi të të rinjve nga Kosova, të cilët u stërvitën në bazën ushtarake në Currel. Ky grup i udhëhequr nga Ahmet Hoxha[4] nga Pleshina e Ferizajit, trajnohen nga oficerët shqiptarë për përdorimin e armatimit të lehtë të këmbësorisë, që përfshinte pushkët automatike, armët kundërblinduese të krahut, pastaj granatahedhësit 60 dhe 82 mm, si dhe një varg stërvitjesh taktike, të cilat kishin të bënin me aftësimin e këtyre djemve për kryerjen e veprimeve diversante. Pjesëtarët e këtij grupi u kthyen nga Shqipëria në rrugë të ndryshme pa sjellur armatim në Kosovë. Grupi i dytë i përbërë nga 55 pjesëtarë dhe i udhëhequr nga Sali Çeku[5], mori pjesë në trajnimin, i cili u organizua po në bazën e Currelit. 33 pjesëtarë të këtij grupi nga Shqipëria u kthyem me armatim, i cili përbëhej prej 75 pushkëve automatike T-56, si dhe nga një sasi e konsideruar e municionit dhe bombave të dorës. Kjo është sasia më e madhe e armatimit të sjellur ndonjëherë në Kosovë në mënyrë të organizuar deri në këtë kohë dhe njëherësh këto dy grupe më vonë do të jenë baza nga e cila më pas u formua Ushtria Çlirimtare e Kosovës.[6] Në vazhdën e përpjekjeve për organizimin e strukturave të armatosura, të cilat në rast lufte eventuale do të merrnin përsipër udhëheqjen e luftës, në vitin 1992, Qeveria e Republikës së Kosovës, e cila vepronte në ekzil, themeloi Ministrinë e Mbrojtjes, të cilën e autorizoi për fillimin e punëve rreth strukturimit të saj. Njeriu i parë i kësaj Ministrie u emërua Hajzer Hajzeraj, me urdhërin e të cilit pas pak kohësh u themelua edhe Shtabi i Përgjithshëm i Forcave të Armatosura të Republikës së Kosovës, ndërsa komandant i këtij shtabi u emërua Zaim Berisha. Aktiviteti i kësaj strukture ishte i orientuar në formimin e sistemit operativ ushtarak, i cili ishte parashikuar të funksionojë në bazë të strukturës administrative të Kosovës. Për një kohë relativisht të shkurtër, u arrit që në të gjitha komunat e Kosovës të formohen shtabet komunale, të cilave edhe iu komunikua detyra e veprimit të mëtejmë. Aktiviteti i kësaj Ministrie u ndërpre në vitin 1993, pasi veprimtaria e saj u zbulua nga sigurimi serb, i cili arriti që të arrestonte pjesën më të madhe udhëheqëse të kësaj strukture në nivelin qendror, si dhe një pjesë e strukturave në nivele komunale. Për kohën sa funksionoi kjo Ministri, ajo nuk kishte arritur që të sillte në mënyrë të organizuar armatim në Kosovë, përveç që në kontaktet e saja me Ministrinë e Mbrojtjes së Republikës së Shqipërisë, kishte arritur marrëveshje për t’u furnizuar me armatim. Segmente të caktuara të kësaj Ministrie gjithashtu bënë edhe kontakte me disa përfaqësues ushtarakë të ish-republikave jugosllave nga ku kishin marrë premtime për furnizim me armatim në rast të shpërthimit të luftës në Kosovë. Në këtë kuadër, do përmendur edhe angazhimet e personaliteteve publike kosovare, të cilët në këtë kohë kishin provuar që të krijonin formacione ushtarake jashtë Kosovës dhe të siguronin armatim. Me arrestimin e strukturës udhëheqëse të Ministrisë së Mbrojtjes, për një kohë u pengua aktiviteti i organizuar i shqiptarëve të Kosovës për përgatitje ushtarake dhe i cili u intensifikua vetëm në vitin 1995-1996, kur filluan veprimet diversante të pjesëtarëve të UÇK-së. Për shtimin e aktivitetit të veprimeve diversante të UÇK-së, policia dhe mediat serbe deklaronin se vetëm në vitin 1996 janë kryer »pesë aksione ku kryesit janë separatistët shqiptarë në Kosovë – përkatësisht nga UÇK-ja misterioze«[7] Që nga nisma e veprimtarisë së saj e deri në përfundim të luftës, problemi më i madh me të cilin janë përballur formacionet e UÇK-së ishte furnizimi me armë të nevojshme, të cilat përpos që ishin të pakta, nuk ishin edhe adekuate për t’u ndeshur me ushtrinë jugosllave e cila kishte armatim superior. [1] Atdhetari Zija Shemsiu ishte dënuar me 13 vjet burg, mirëpo ai nuk arriti ta vuaj këtë denim, pasi organet e sigurimit serb, atë e likuiduan në burg gjatë vuajtjes së dënimit më 2 maj të vitit 1985. [2] Përpos kalibrit 9 mm. dhe asaj që është prodhim italian, për automatikun nuk është dhënë ndonjë detaj tjetër. Nga fotografitë e botuara nëpër gazetat serbe, të cilat janë të një kualiteti të dobët, vështirë është që të saktësohet lloji i këtij automatiku. Megjithatë ka të ngjarë se ai është i markës SIST Spectre M-4. Gjithashtu, edhe tipet e pistoletave Browning dhe Walther, nuk janë publikuar. Tipi i pistoletës Brovvning është vështirë të identifikohet përveç që mund të supozohet se ajo duhet të ketë qenë GP-35 High Power, pasi që këto ishin pistoleta mjaft të kërkuara gjatë kësaj kohe. Ndërkohë, pistoleta Walther duhet të jetë e tipit P-38 nga shkaku se në materialin e zënë përmenden edhe tre karikatorë me nga tetë fishekë të pistoletës Walther, që në fakt është kapaciteti i fishekëve që merr karikatori i modelit P-38. [3] Armatimi i zënë është publikuar në gazetat e Beogradit, si “Politika” e 10 majit dhe “Novosti” e 19 majit të vitit 1984. [4] Atdhetari, Ahmet Hoxha është vrarë më 1999 nga policia serbe në burgun e Dubravës. [5] Atdhetari, Sali Çeku – officer i UÇK-ës, është vrarë në Betejën e Kosharës në vitin 1999. [6] Të dhënat për grupin e parë janë marrë nga Ramiz Ramadani profesor në gjimnazin »Zenel Hajdini« në Gjilan, i cili ishte pjesëtar i këtij Grupi, ndërsa të dhënat për grupin e dytë u morën nga intervista e Saim Tahirajt nga Belegu i Deçanit, pjesëmarrës i këtij grupi dhënë në gazetën »Bota sot« të datës 25 prill deri më 4 maj, 2003. [7] Marko Lopušina, OVK protiv Jugoslavije, vepër e cituar f. 299. "Armët dhe Lufta" - Kapitulli i dhjetë - Fadil Kajtazi - Gjilan fadilkajtazi@hotmail.com

Çarmatosja e shqiptarëve nga sigurimi jugosllav

Agjencioni FLOART - PRESS

Agjencioni FLOART - PRESS

Që nga përfundimi i Luftës së Dytë Botërore e deri në vitin 1999, organet e sigurimit jugosllav ishin të angazhuara posaçërisht në çarmatosjen e shqiptarëve, si dhe në ndërprerjen e rrugëve të furnizimit të tyre me armë. Edhe pse ish-shteti jugosllav dispononte njërën nga ushtritë më të armatosura në rajonin e Ballkanit, posedimi i armatimit të lehtë nga shqiptarët konsiderohej i rrezikshëm për ta. Në të njëjtën kohë, kërkimi i armëve te shqiptarët nga organet e sigurimit jugosllav, ka shërbyer edhe si pretekst për të ushtruar dhunë kundër kësaj popullate.

Edhe pse të gjithë popujt e ish-Jugosllavisë gjatë Luftës së Dytë Botërore kishin formacione të rregullta ushtarake, të cilat bashkëpunuan me gjermanët dhe italianët, pas luftës në asnjërën nga ish-republikat jugosllave nuk pati aksione për çarmatosjen me dhunë të popullatës. Në Kosovë menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore, me urdhrin numër 31, të datës 8 shkurt të vitit 1945, i cili mbante shifrën »Tepër sekret«, komandanti i Përgjithshëm i Armatës Popullore të Jugosllavisë urdhëron »që në Kosovë të vendoset administrata ushtarake, e cila do të jetë pushtet ushtarak në territorin e përmendur«[1]. Me këtë urdhëresë, në Kosovë vendoset administrimi ushtarak, i cili i mori të gjitha kompetencat ekzekutive dhe gjyqësore. Deri më 10 korrik sa qëndron në fuqi ky administrim, veç vrasjeve të shumta, forcat e ushtrisë jugosllave në hapësirat shqiptare në ish-Jugosllavi dhe atë kryesisht në Kosovë dhe pjesën Perëndimore të Maqedonisë, kanë realizuar rreth »220.000 bastisje«[2]. Në fakt, gjendja në Kosovë në kohën e administrimit ushtarak, kërkonte njëfarë vigjilence nga pushteti »popullor«, por marrë të tërësi, masat që u ndërmorën në këtë kohë ishin të pajustifikueshme dhe ato kishin për qëllim nënshtrimin e shqiptarëve dhe çarmatosjen e plotë të tyre. Në vazhdën e këtyre masave, mbledhja e armëve duhet të ketë qenë vetëm njëri ndër objektivat dhe preteksti kryesor i ushtrisë jugosllave për nënshtrimin dhe disiplinimin e shqiptarëve.

Aksioni tjetër më i madh për çarmatosjen e shqiptarëve është ai i dimrit të viteve 1955-56, që është udhëhequr nga Sigurimi i Brendshëm Shtetëror (UDB). Gjatë këtij aksioni famëkeq dhe i drejtuar drejtpërdrejtë kundër shqiptarëve, »policia i kishte duart e lira sa i përket zgjedhjes së metodave dhe mjeteve për qërimin e hesapeve me shtetasit e pafajshëm. Duke filluar me sharjet, rrahjet, futja në ujë gjatë dimrit, mbajtja në ambiente të ftohta e deri te gjymtimi dhe vrasja, ishin metodat dhe masat gjatë zhvillimit të këtij aksioni«[3]. Për shkak të sjelljeve çnjerëzore të organeve të sigurimit jugosllav, pjesa më e madhe e atyre që kanë poseduar armë i kanë dorëzuar. Sipas burimeve të arkivave të sigurimit jugosllav, gjatë këtij aksioni janë grumbulluar »11.522 pushkë, 10.004 pistoleta, 4.400 bomba, 434 automatikë, 260 pushkëmitrolozë dhe 53 mitrolozë.«[4] Ndonëse këto shifra mund të jenë fryer, për shkak se për një kohë ishin në shërbim të politikës ditore antishqiptare, pjesa më e madhe e armëve të mbetura nga lufta janë konfiskuar gjatë këtij aksioni, por edhe në vazhdim.

Pjesa më e madhe e armëve të konfiskuara gjatë kësaj periudhe kanë qenë armë të lehta të këmbësorisë, të cilat i kishte në përdorim ushtria gjermane dhe ajo italiane, ndërsa armët artilerike ishin të pakta dhe ato kryesisht ishin mortaja dhe topa të lehtë, të cilat me kohë i kishin konfiskuar partizanët. Kryesisht atëbotë ka dominuar armatimi italian, meqë pas kapitullimit të Italisë më 9 shtator të vitit 1943, ushtria italiane e dislokuar në hapësirat shqiptare edhe pse ishte çarmatosur nga gjermanët, një pjesë e madhe e armatimit të saj në forma të ndryshme kishte kaluar në duart e popullatës vendëse. Nga armatimi më masiv që e përdornin shqiptarët dhe i cili u konfiskua nga sigurimi jugosllav ishin pushkët përsëritëse Manlicher-Carcano M-1891 të kalibrit 6,5 mm. me të cilën kryesisht ishin të armatosura njësitet alpiniste të ushtrisë italiane. Kjo pushkë ishte mjaft e kërkuar ndër shqiptarë dhe është quajtur italiania e shkurtër; pastaj pushka standarde e ushtrisë italiane Manlicher-Carcano M-1938 e kalibrit 6,5 mm. e njohur në popull me emrin »italiania e gjatë« dhe pushka standarde e ushtrisë gjermane Mauzer G-98 k. Gjithashtu mjaft e përhapur ishte edhe pushka standarde e ushtrisë së Mbretërisë Serbo-Kroato-Sllovene e sistemit Mauzer M-1924ČK e kalibrit 7, 9 mm. Kjo pushkë prodhohej në Kragujevc të Serbisë sipas licencës së blerë nga fabrika belge »Fabrique Nationale«. Për shkak se jugosllavët bashkë me licencën nga kjo fabrikë kanë blerë edhe 100.000 pushkë të gatshme, te shqiptarët kjo pushkë ka mundur të gjendet me shenjën origjinale të fabrikës belge.


Gjithashtu mjaft të kërkuar ishin edhe automatikët, si ai italian M-38A Beretta të kalibrit 9 mm, të cilin për shkak se edhe ushtria italiane e posedonte në pakicë, edhe në Kosovë nuk ishte i shprehur shumë, si dhe automatikët gjerman MP-38 dhe MP-40 Schmeisser të kalibrit 9 mm.

Në grupin e pushkëmitralozëve, atëbotë ishin të përhapur pushkë mitralozi italian Breda M-30 e kalibrit 6, 5 mm. i cili mbushej me karikator prej 20 fishekësh, si dhe ata gjerman MG-34 dhe MG-42.[5]

[1] Srbija i albanci, knjiga druga, Ljubljana 1989, f. 90.
[2] Shaban Braha, Gjenocidi serbomadh dhe qëndresa shqiptare, 1844 -1990, “Lumi T”, Gjakovë 1991, f. 466.
[3] Branko Horvat, Kosovsko pitanje,, GLOBUS, Zagreb 1988, f.64
[4] Marko Lopušina, OVK protiv Jugoslavije, Legenda, Čačak 1999, f. 114.
[5] Për karakteristikat tekniko-taktike, më gjerësisht shiko kapitullin: Lufta e Dytë Botërore - armët e lehta të këmbësorisë – pjesa, mitralozët dhe pushkëmitralozët, f.108/110.

Më tej:
- Përgatitjet për luftë
- Armatimi i përdorur nga UÇK-ja
- Pushkët snajper, mitralozat, kundërblindueset e UÇK-së


"Armët dhe Lufta" - Kapitulli i dhjetë -Fadil Kajtazi- Gjilan
fadilkajtazi@hotmail.com

Deshifrohet masa e trashëgimisë së njeriut

Agjencioni FLOART - PRESS

01 maj 2008

Deshifrohet masa e trashëgimisë së njeriut

Gjenoma e njeriut është deshifruar. Por ky është vetëm fillimi i një punë të vështirë. Tani duhet të zbulohen veçoritë e atyre rreth tre miliardë gurëve të themelit të gjenomës. Me ndihmën e këtyre gurësh themeli qelizat përgatisin parasëgjithash proteinat (ndoshta janë 250 000 apo më tepër) - dhe pastaj formojnë trupin me muskujt dhe trurin, lëvrojnë rritjen e njeriut dhe shtysat nervore. Gurët e themelit të gjenomës përfaqësohen nga germa alfabeti. Arritja e leximit të këtyre germave do t'u jipte shkencëtarëve mundësinë të zbulonin gjithçka që është vendosur që më parë nga ana gjenetike mbi fatin e trupave tonë. Shkencëtarët dhe politikanët e kanë quajtur dje ( të hënën, më 14 prill 2003) këtë arritje si një hap të madh përpara në historinë e njerëzimit dhe fillimin e një ere të re në studimet biomjekësore. Projekti mbi Gjenomën e Njeriut (Human-Genome-Project), shkurt HGP, që zgjati rreth 13 vjet (përfundoi 2 vjet përpara afatit falë robotikës dhe superkompjuterave), ishte një bashkëpunim i qindra shkencëtarëve nga SHBA-ja, Britania e Madhe, Gjermania, Kina, Japonia dhe Franca. Është arritur të deshifrohet 99 % e masës sonë të trashëgimisë, më tepër se kaq nuk mund të shkohet me teknikën e sotme. Të gjitha të dhënat janë të përmbledhura në një databazë ne internet hyrja për në të cilën është falas dhe e hapur për të gjithë në këtë adresë: Human Genome Browser Kjo databazë ka për të ndihmuar për të identifikuar gjenet fajtore pas sëmundjeve kanceroze, sëmundjeve të zemrës dhe të qarkullimit të gjakut apodiabetit dhe pastaj për t'i luftuar këto. Sipas koordinatorit të HGP-së për palën gjermane, Helmut Blöcker, deri tani njihen rreth 1 500 nga 30 000 gjenet e njeriut si "gjene sëmundjesh". Ndryshimi artificial i masës gjenetike Profesori Jens Reich i Max-Delbrück-Zentrum në Berlin thotë: "Ka mundësi, që bashkërenditja e gjeneve të jetë kaq e ndërlikuar, saqë në parim të mos pranojë të na e tregojë sekretin e saj". Ndryshimi i DNA-së do të ishte më i lehtë aty, ku organizmi do të kishte "gabime të thjeshta dhe të qarta" thotë ai. Ai merr si shembull Hemofilinë, ku një mutacion i vetëm pengon qarkullimin e gjakut. "Kjo është një gjë krejt tjetër sesa të përsosësh një sistem të tërë apo ta ndërtosh atë nga e para." Tek pothuajse të gjithë sëmundjet e tjera trashëguese kanë gisht shumë gjene njëkohësisht. Ai është i bindur se nuk do të jetë e mundur të kryhet "rindërtimi i njeriut". Krahasimi i DNA-së me organizmat e tjerë Gjenetikanët duan të fitojnë njohuri të tjera mbi prejardhjen e disa sëmundjeve duke bërë krahasimin e masës së trashëgimisë së njeriut me atë të organizmave të tjerë për të gjetur kështu edhe mundësi të reja terapike. Kështu për shembull ndonëse shimpanzetë kanë një masë trashëgimie 98,8 % të ngjashme me të njeriut, ata janë imunë ndaj sëmundjeve si Aids apomalaria. Me gjetjen e gjeneve përkatëse që mbrojnë majmunët nga këto lloj infeksionesh shkencëtarët shpresojnë të arrijnë të bëjnë parandalimin e këtyre sëmundjeve tek njerëzit. Gjenoma të organizmave të tjerë Përveç masës së trashëgimisë së njeriut janë bërë studime edhe mbi gjenomën e minjve, dy llojeve të ndryshme insektesh fluturuese (Drosophila melanogaster dhe D. pseudoobscura), dy lloje krimbash (Caenorhabditis elegans dhe C. briggsae) biles edhe majasë (Saccharomyces cerevisiae) si dhe disa lloje kërpudhash. Gjithashtu njihet edhe masa e trashëgimisë së mushkonjës që mbart malarien (Plasmodium falciparum), të mikrobeve dhe bimëve të ndryshme. Është duke u punuar mbi gjenomën e bletëve, shimpazeve, lopës, qenit dhe pulave. Përgatiti : Alvin Ekmekçiu