AUSTRO – HUNGARIA DHE “MOSMIRNJOHJA” SHQIPTARE !

Nga Fritz RADOVANI: 100vjet nga viti 1913…

Vienë...

Vetem fakte e data: (Do t’ i referohem pjesërisht studjuesit Gjush Sheldija).
Në vitin 1856 vijnë në Shkoder pesë austriakë, per me bisedue me sundimtarin turk dhe ikin pa u marrë vesh prej askujt bisedimet. Edhe nga Stambolli po atë vit, vjen një i derguem me bisedue me konsullin austriak në Shkoder. Ai u takue me Ipeshkvin e Shkodres dhe Pashen. Në vitin 1858 hidhet Guri i Parë i Kishës Katedrale të Shkodres. Kushë Micja lejohet me hapë shkollë per vajza. Asht viti 1859, kur themelohet Seminari Papnor i Shkodres. Në Gusht të vitit 1861, Françeskanët ndertojnë Kuvendin e tyne në Shkoder. Lejohen me u botue librat e Don Ejëll Radojës, të gjithë me karakter kombtar e historik, në gjuhen shqipe. Në shkurt 1867, Shkodra bahet Seli Argjipeshkvnore.
Me 1 Shtator 1871 zhvillohet Konçili i II Shqiptar. Në Tetor 1874, hapet shkolla e parë laike në Shirokë, ku mësohet gjuha shqipe dhe aritmetikë. Në Shkurt 1878, Malet e Veriut protestojnë kunder qeverisë Athinës, per çeshtjen e Epirit. Në 1899, Abati i Mirditës Imz. Preng Doçi krijon në Shkoder Shoqninë Letrare “Bashkimi”. Në vitin 1902 Shkolla Françeskane jep mësimet në gjuhen Shqipe. Në vitin 1903 Shoqnia “Agimi” në Shkoder, fillon botimin e librave me Alfabetin e vet. Në vitin 1908, Shkodra dergon në Kongresin e Manastirit At Gjergj Fishten, Don Ndre Mjedjen, Luigj Gurakuqin, Mati Logorecin dhe Hilë Mosin, ku aprovojnë Alfabetin e Gjuhës Shqipe të krijuem nga At Fishta. Po në Shkoder, formohet klubi “Gjuha Shqipe”. Në vitin 1909 në Shkoder dalin gazetat “Koha” dhe “Bashkimi”, me karakter letrar e Atdhetar. Në korrik 1910, vjen në Shkoder Xhavit Pasha me 20 taborre me shtrue Shkodren. Bahet luftë në Kaçanik, dhe çohet në kryengritje gjithë Malësia e Madhe. Në 1911 plasë Kryengritja e Kastratit dhe me 6 Prill 1911, në Maje të Bratilës së Deçiqit, Atdhetari Dedë Gjo’ Luli, ngriti Flamurin Kombtar të Gjergj Kastriotit. Malësia e Madhe lufton per Liri dhe Pavarësi Kombtare. Në Maji 1911, Kryengritja kunder Turqisë perfshinë Malet e Veriut. Në qelen e Gerçës, me 10 Qershor 1911, Malësorët e Veriut nenshkruejnë Memorandumin e Gerçës, të cilin, ua dergojnë Fuqive të Mëdha dhe Turqisë. Aty shenohet: “Malësorët janë të vendosun për mos me ulë armët derisa, të pranohen nga qeveria turke të 12 pikat e këtij Memorandumi...” Në Tetor 1912, plasë Lufta Ballkanike dhe po në fillim të muejt Tetor rrethohet Shkodra nga malazezët...Ashtu si tjera herë Miss Mary Edith Durham, me përkushtimin e Saj ndaj Shqipnisë, do t’i bajë të kjartë qarqeve angleze dhe atyne ndërkombëtare se: “...egzistonte në qarqet katolike austriake vendosmëni për mos me lejue që Shkodra dhe hinterlandi i saj, të bahen respektivisht një qytet apo rajon malazez ose serb.” (P.R.O.F.O. 371. 1758, fq. 447. Mr. Nevinson, Podgorica. 26. 02. 1913. M.E.Durham.). Shkodra vazhdon me kenë e rrethueme...
Me 28 Nandor 1912, në Vlonë shpallet Pavarsia Kombtare. Nga Shkodra atje shkon Luigj Gurakuqi. E po mos t’ ishte kamngulja e Tij, pjesmarrësit tjerë e lane Shqipninë në duertë e qeverisë turke, e cila kerkonte me “krijue një Shqipni të vetqeverisun, në suazen e Perandorisë Otomane”.
Me daten 30 Janar 1913, Esad Pashë Toptani vret Hasan Riza Pashen, i cili donte me ngritë Flamurin Kombtar në kumbonare të Kishës Katedrale të Shkodres, dhe me 23 Prill 1913, Esad Pasha ia shet Shkodren malazezëve per 2 miljon florinta, dhe ata hyjnë në Shkoder nga Taraboshi, Fusha e Shtojit dhe Bardhanjorët. Me 14 Prill malazezët djegin Pazarin e Vjeter dhe mbasi grabisin mallin ia dorzojnë Shkodren Ushtrive Nderkombtare, austriake, italiane, franceze, angleze dhe gjermane. Me daten 13 Qershor ngritet Flamuri Kombtar në Kështjellen Rozafat, dhe fjalen e rastit e mbajti Atdhetari Karlo Suma. At Gjergj Fishta vendosë një Flamur në kumbonaren e Fretenëve të Gjuhadolit, dhe rinia shkodrane kendon Hymnin e Flamurit të krijuem nga At Gjergj Fishta nder rrugët e Shkodres...Qyteti i Lirë, nën kontrollin e forcave nderkombtare Feston Lirinë!
Esad Pashë Toptani ikë në Durrës dhe shpallet sundues. Princ Wiedi len Shqipninë me 5 Shtator 1914. Në 1915 edhe Esad Pasha ikë nga Durrësi, prej protestave kunder tij.
Me 23 Janar 1916 ushtria austro – hungareze pushton Shqipninë e Veriut, Serbinë, Malin e Zi e dalin në Durrës. Në 1916 forcat austriake hyjnë në Shkoder. Në 1917, formohet në Shkoder “Komisija Letrare”. Me 30 Tetor 1918 ushtritë austro – hungareze dalin nga Shkodra dhe hyjnë Aleatët. Në Mars 1920 formohet i pari Parlament Shqiptar...
Nga viti 1856 e deri në vitin 1918, Austro – Hungaria asht i vetmi shtet Europjan që ka krijue të gjitha kushtet per Formimin dhe Shpalljen e Pavarsisë Kombtare të Shtetit Shqiptar.
Po mos t’ ishte kambëngulja e Vienës Europjane me formue inteligjencën Atdhetare Shqiptare dhe Klerin Katolik Shqiptar të papersëritshem me idealin “Atdhe e Fe”, me hapë shkolla, fletore, shoqata, shtypshkronja, me botue libra, me shpenzue edhe fonde monetare të sajat...sot as në hartë të Ballkanit nuk do t’ ishte fare emni i Shqipnisë së Gjergj Kastriotit, as i Popullit Heroik Shqiptar dhe as Flamuri i Tij me Shqipen dykrenare, mbi shtrojen e pergjakun nder Shekuj!
At Pjeter Mëshkalla ka thanë: “Kleri Katolik Shqiptar asht kleri ma heroik që ka me cilësue historia në rrugën dymijëvjeçare të Krishtit, sepse, mbas pesëqind vjet robnije nën Turqi, po të merret historikisht prej vitit 1912, kur Shqipnia u formue si shtet e deri me 1944, që këtu erdhën në fuqi komunistët, tue lanë në njëanë okupacionin fashist italian (me të cilin nuk jam pajtue kurrsesi), janë vetëm 30 vjet mundësi për me formue një Kler Shqiptar, e për 30 vjet me nxjerrë aq Heroj sa kemi nxjerrë na, nuk ka asnjë kler në Botë.” (F.R. tek libri “At P.Mëshkalla S.J.” fq 23, 1993)
***
Dhe vetem faktet do të flasin...
Vetem nga Klerikët Shqiptar të pergatitun në Austri, shikoni se çfarë Gjenocidi ka ngja mbas vitit 1944, nga tradhëtarët dhe diktatorët anadollakë Enver Hoxha dhe Ramiz Alia...të cilët, kanë ardhë në kolltukët e qeverisjes së shtetit shqiptar me ndihmen e fqinjëve, shitën trojet tona, dhe në mënyren ma barbare zbatuen diktaturen ma të mnershme të shek XX mbi Popullin Shqiptar.
Sot pasuesit e tyne hajdutë, deklarohen “vëllezër gjaku me turqit” dhe serbët e kolltukut!

Klerikë Katolik Shqiptarë të zhdukun nga Gjenocidi komunist mbas vitit 1944:
1. Don Lazer Shantoja, pushkatue me 5 Mars 1945.
2. Don Ndre Zadeja, pushkatue me 25 Mars 1945.
3. At Anton Harapi O.F.M., pushkatue.
4. At Mati Prennushi O.F.M., pushkatue.
5. At Çiprian Nikaj O.F.M., pushkatue.
6. At Bernardin Llupi O.F.M., pushkatue.
7. Don Dedë Plani, vdekë në tortura.
8. Imzot Nikollë Deda, pushkatue.
9. Don Aleksander Sirdani, mbytë në hetuesi.
10. Imzot Jul Bonatti, mbytë në çmendi...
11. Don Shtjefen Kurti, pushkatue.
12. At Leonard Targaj O.F.M., pushkatue.
13. Don Nikollë Gazulli, vra tradhëtisht.
14. Imzot Vinçenc Prennushi O.F.M., vdekë në burgun e Durrësit.
15. Don Anton Zogaj, pushkatue.
16. At Bernardin Palaj O.F.M., mbytë në hetuesi.
17. Don Nikollë Laskaj…vdekë në kampin e shfarosjes Beden...
18. Don Nikollë Shelqeti...vdekë në kampin e shfarosjes Beden...
19. At Klement Miraj O.F.M., vdekë në burgun Burrel.
20. Don Rrok Frisku, vdekë në burgun Burrel.
21. At Rrok Gurashi O.F.M., vdekë në kamp shfarosje.
22. At Gasper Suma O.F.M., vdekë në burg…
23. Don Kolec Prennushi, vdekë mbas hetuesisë.
24. Imzot Frano Gjuraj, vdekë mbas hetuesisë.

Klerikë të burgosun që vuejten shumë vite nder burgje e kampe shfarosje...
1. At Pjeter Meshkalla S.J. burgosë dy herë.
2. At Leonard Shajaku O.F.M., burgosë e interrnue.
3. At Marjan Prela O.F.M., burgosë e interrnue.
4. Don Nikollë Dragusha, burgosë.
5. Don Lekë Dredhaj, burgosë.
6. At Mark Harapi S.J. burgosë.
7. At Frano Kiri O.F.M., burgosë e interrnue.
8. At Marin Sirdani O.F.M., burgosë e interrnue.
9. At Alfons Çuni O.F.M., burgosë.
10. Don Ndre Lufi, burgosë.
11. Don Ndue Suma, burgosë.
12. Don Jakë Zekaj, burgosë.
13. Imz. Bernardin Shllaku O.F.M., burgosë.

Klerikë që vdiqën shpejtë pa u perfshi nga Gjenocidi...
1. Imz. Gasper Thaçi, vdes në 1946, i izoluem në Argjipeshkvi të Shkodres.
2. Imzot Gasper Guirakuqi.
3. AT Simon Mikeli O.F.M., vdes në 1945...
4. At Anton Kiri O.F.M., vdes në 1945
5. At David Pepa O.F.M..
6. Don Ast Koka.
7. Don Nikollë Dajçi.
8. Don Mati Fishta.
9. Don Nikollë Lazri.
10. Don Pashko Zojzi.
11. At Justin Rrota O.F.M..
12. At Pashko Prela O.F.M..

Shenim i Autorit:
Në listat emnore të Klerikëve katolik, nuk perfshihen asnjë nga ata që u pergatiten në
universitetet tjera Europjane, perveç Austrisë, para vitit 1944.
Melbourne, Prill 2013.

RIZA LAHI - NGA VLL "DINOSAURET E FUNDIT" VLL 2 QE DEL SE SHPEJTI PLANZHON MBI GRANADËN PA FITIL

Më 13 shtator 1986, ndërsa bëheshin qitje në poligonin e regjimentit të Farkës, ushtari elbasanas Fatmir Skilja , i shushatur, nuk e vërviti granadën luftarake por e lëshoi pranë , para këmbëve të tija dhe ajo, tanimë pa fitil , po rrokollisej drejt grupit më ushtarë, mes të cilëve ndodhej dhe një luan.

Ky luan ishte ish piloti Ndue Logu që u hodh me trupin e tij mbi 100 kg e mbi 180 cm të; që u hodh planzhon drejt vdekjes së tij të sigurtë për të bllokuar djallin e zjarrtë që kushedi se sa jëtë ushtarësh do të merrte pas atyre fare pak sekondave që i kishin mbetur pa vjellë tër masën e tmerrëshme të vdekjes që kishte ngërthyer në grushtn me llokma të metalta.

Granada plasi në barkun e heroit, duke bërë fërtele gjitha të brendëshmet e viganit nga Shoshi i Dukagjinit dhe rritur në shtëpinë e fëmijës, por duke shpëtuar gjithëçka tjetër përqark.

Ishte një akt vetmohimi jo i paparë në historitë e ndeshjeve me eksplozivët; ne njohim rastet e Mic Sokolit nga Malësia e Gjakovës, Selam Musait nga Salaria e Vlorës, Aleksandër Matrazov nga Moska dhe…ja dhe rasti i pilotit më të mirë që kishte regjimenti i Farkës, atij burri vetullzi, ballëpastër, që ecte duke buzëqeshur me vete dhe me një ecje prej balerini, kryemjeshtër i njohjes së territorit, instrukltorit fluturues të disa breza pilotësh, Ndue Logut nga Dukagjini.

Ndue Logu mundi ta merrte diplomën me rezultatet më të larta që mund të jepte një shkollë ushtarake në Bashkimin Sovjetik; mundi ta merrte në Batajsk – si pilot helikopteri por edhe ai , në vitin skandaloz 1961 u kthye në atdhe së bashku me 18 pilotë të tjerë, pavarësisht se dy prej këtyre djemve qenë thyer.

Ti djalosh që lexon tani “Dinosaurët e fundit” duhet të dish se burrnia është vënë në provë në të gjithë brezat që kanë formuar karakterin shqiptar.

SHKELËSI I KUFIRIT

Ai ishte njohësi i mrekullueshëm i terrenit dhe qenve.
E urrente komunizmin , rronte si në skëterrë dhe vendosi të arratisej.

Kur ishte pesëqind metro larg piramidës, u dha alarmi.
Kufitarët u sulën me qën dhe me kallashë duke krehur vëndin.
Ai qeshte dhe lozte me ta si macja me miun. Kufitarët,
nuk e kapnin dot dhelprën që i qesëndiste nëpër labirinthet e saja;
i ngacmonte, suleshin ta kapnin, u humbiste si një fantazëm dhe u
hidhte një gur nga cepi tjetër e fshihej paq sërish.

Një qën iu afrua fare pranë njohësit të mrekullueshëm të botës së qenve.

Në zonën neutrale, shtiu lart dhe u fsheh si të qe rritur ndër pyje.

Kaloi piramidën - “R. S. F. e Jugosllavisë” - e hodhi automatikun përtej.. Kishte mbërritur në Botën e Lirë, tanimë nuk ishte më
në skëterrën me komunistë, që donte t’i piqte të gjallë.

Kur ndjeu të flisnin sërbisht në vënd që të ngrinte duart, u fsheh.
Ndjeu ta shanin “mysafirin” e kësaj nate , atë, “Jeben ti majka!”

Paskam kaluar nga skëterra komunsite për të ardhur në duar të serbëve?
Nëna ime! - Klithi pa zë njohësi i mrekullueshëm i botës pyjore dhe qenve, ndërsa ushtarët po e kërkonin duke bërtitur sërbisht.

Si klithi dhe një herë për të ëmën, u kthye andej nga kish ardhur .

Kur kaloi piramidën shqiptare e kuptoi se ishte e pamundur të fshihej më.

Kur u sigurua që pas pak do ta kapnin
kërceu nga ku qe fshehur - te këmbët e ndjekësve të tij
u zgjati kyçet e duarve dhe ata
i vunë pranga.

Ndërsa kufitarët e qëllonin ngado duke e sharë
në gjuhën shqipe, ai... qeshte...qeshte...vetëm qeshte
si një përbindësh me gojë të llahtarëshme
dhe ata u stepën.

Ai nuk qeshi më.

U tha: Isha të serbët!
Kam kaluar para hundëve tuaj e të qënve dhe shkova te serbët...
S’i ngrija dot para serbëve lart këto dy duar që ua shtriva ju ;
s’i përkulja dot këto gjunjë para palave dhe hymnit të
flamurit sërb .
U ktheva te prangat e skëterrës që e urrej për vdekje.
U ktheva te prangat që kanë mbërthyer atdheun tim
bëni ç’të doni me mua.
Ju nuk më kapnit kurr!

Dhe pa nga flamuri shqiptar që valavitej mbi postë.

Ishte ende errësirë por jo aq
sa kufitarët shqiptarë të mos dallonin mbi palat e flamurit
lotët e burrit që erdhi t’i shtrinte duart prangave.

Në brezin e pilotit të rriturit në shtëpinë e fëmijës, ja, qenë thyer dy djem shqipërie. Aristotel P. dhe Ilia K. Ata vendosën të mos ktheheshin më tokën që i kishte lindur por, në planin e tyre të braktisjes, ata kishin parashikuar edhe një masë që rrallë mund t’i binte ndër mënd ndonjërit nga djemtë e hedhur dhe me gjellët pa kapak - të fshiheshin sa më larg.

Kur Ndue Logu vetë i 18 udhëtonte për në atdhe me zemër të mbushur dhe të thyer për Aristotelin dhe Ilian, një grup tjetër djemsh shqiptarë që do të kthehej pas tyre, po bridhnin nëpër rrugët e qytetit me thika të fshehura. “ Ishim gjashtë veta. Ishim në grup. Nëse do të hasnim kund njërin apo të dy nga dezertorët , secili do të hante në një kohë 6 të ngulura thike në emër të atdheut dhe popullit që kishin braktisur” – më tha njëri prej ekzekutorëve të mundëshëm.

Burri ka kohë për t’u turpëruar edhe në rini, edhe në burrëri, edhe në pleqëri. Dezertori ka vetëm një emër; është një cilësi që bashkon si me një komandë karaktere, ngarje, periudha historike dhe rrethana gjithfarëshe.

Ndue Logu u ngrit si një lapidar prej mali në burrërinë e tij.

Unë nuk di ndonjë pilot tjetër, që populli t’i ketë kënduar një këngë kaq të veçantë dhe në një rrethanë kaq të veçantë, siç ka qënë njëra e krijuar gjatë ndërmarrjes mbarëpopullore për elektrifikimin të plotë të vëndit. Pas vrasjes në aksionin e rinisë së një vajze prej Dukagjinit , quajtur Shkurte, pas kësaj nxitjeje mbarëpopullore, nisën të ndizeshin drita edhe në zona ku kishin jetuar prej mijëra vjetësh me kandil, bishtukë a pishë të ndezur.

“ Llampa e ndezur shfaqej në çdo shtëpi si fytyra e Shkurtes”, shkruante një poet nga më të njohurit e asaj kohe. Elektrifikimi i Dukagjinit, kësaj monade shqiptare, ka qënë një punë e bërë me hare të paparë dhe në mënyrë të jashtëpërfytyrueshme, duke shfrytëzuar energjitë e pashterrëshme që gjeneron një shpirt i rënë në dashuri. Pilotët bënë çudira në atë kohë për të aritur që të ndizej drita mes dhomës si “fytyra e Shkurtes”. Dhe, populli i këndoi Ndue Logut një këngë, kështu:

“Paj, kush ishte, more njaj piloti?

Bash Ndue Logu, nji djalë prej Shoshi”.

Ndue Logu dolli i paaftë nga një sëmundje profesionale pilotësh – “lumbago”.

 Por ai , në kohën e indondatave të dëborës nuk linte fluturim pa shkuar duke fluturuar përmbi borë drejt zonave veriore e verilindore në atë dimër të ’85. Ani, si pasagjer rrinte, ama, ky njohës i mrekulleushëm i terrenit, ndihmonte papushim ekipazhet , megjithëse….tanimë mund të rrinte në një depo, zyrë, me një reflektor te këmbët , se ishte “shef armatmi”.

Në një periudhë u bë bujë e madhe, e jashtëzakonëshme – Shqipëria e perçeve të dikurëshme, e gjakmarrjeve të dikurëshme, e dhunës ndaj gruas shënoi një nagjarje që është përsëritur vetëm një herë. 4 vajza të Institutit të Kulturës Fizike, pikërisht Flora Toto, Polikseni Vjeshta, Drane Cara dhe Vezire Meta , u hodhën qënga qielli mbi Tiranë me parashutë. Parashutisti që i hodhi vajzat ka qënë shefi i kësaj arme, pionieri i parashutizmit shqiptar, Shaban Danaj.

Po piloti që i hodhi, cili qe? Ndue Logu, që u varros me 14 shtator 1986.

Mbase…mbase, përveç bustit të heroizimit të tij të ngritur nëpër zemrat e atyre që e njohën, në emër të kontibuteve të tija për ushtrinë shqiptare, artin e fluturimit , devocionit për kryerjen e detryrave ajrore por, sidomos, për planzhonin e tij të fundit drejt vdekjes në emër të jetës së të tjerëve, do të ishte gjëja më normale dhe në përputhjen me aliazhin e artë të traditës sonë t e vjetër dhe të botës moderne ushtarake , që Ndue Logu, ta kishte një bust.

Një bust në mes të repartit ku ai dha jetën, apo në Shosh, në Shkodër, në shtëpinë e fëmijës apo në ndonjë rrugë të Tiranës…

Përfunduar ora 06 e mëngjesit të dt 15 prill 2013.


Ps

Kjo pjesë rënqethëse që sapo lexuat nuk do të ishte shkruar kurrë nga dora ime, pa kontributin, shtyrjen, nxitjen, këmbënguljen dhe pasionin deri në përgjërim të e pilotit Niazi Nelaj, nga Kalivaçi i Tepelenës, ish shkruesi i historisë së regjiemntit të Farkës

( autori)

RIZA LAHI

NE MBESHTETJE TE POETIT ABDULLAH KONUSHEVCI

DHE IKIMI IKIM ...

Mbase ikim ikim ikim
Nga dhomat e mbushura ofshamë
Dhe dalim shesheve
Po sheshet janë të lara në gjak

Ndodh largohemi nga rrugët
Që klithin në fytyra fëmijësh
Dhe i mbyllim sytë
Kur Mezia i ngul ushtën
Demit tonë të Zi
Në Mozomazinë e përhumbur
Dheu na rrëshqet nën këmbë



MUNGESA E LIRISË

Ti ishe
Një mëngjes i freskët
Që lëshonte
Tinguj të kthjellët
Dhe ishe një kopsht i derdhur
Zot sa i derdhur
Me erë me ngjyrë
Mbytje çdo gjë përreth
Nga duart nga yjet
Si nga një libër i hapur
Mund të parathoshe çdo gjë

Si fatthënë e rysur që ishe
Po jepeshe lehtë
Si një kafshë
E lodhur nga ndjekjet
Se në flokë
Në ballë
Në sy
Kudo
Të vihej re
Mungesa e lirsië

TRADHTIA

E përcolla me një pikëllim të fshehur
Në sy në buzë nën bark
I shihja gjurmët e tjetrit

Kur u ktheva
Në dhomë kishte rënë stuhia
Shtrati sikur ishte kthyer përmbys
Banja merrte frymë me vështirësi
Si një i sëmurë astmatik

Hodha shpejt e shpejt në shportë
Brekët këmishët çarçafët
Shtratin e shtrëngova mirë për këmbësh
Po hija po era e saj ishte kudo

E di se më nuk do ta takoj
Se tjetri në sy në buzë nën bark
Do të lexojë me pikëllim
Gjurmët e mia


Prishtinë, më 27 tetor 2010　




Si e krijoi Zojsi Dardaninë

Nuk dihet
Nga koka a nga kofsha
Zojsi nxori Dardaninë
Dhe e deshi, e deshi, shumë e deshi
Nga dashuri e madhe
Kish rrezik ta mbyste

Sot e atë mot
E varim në dardhë
Dashurinë e tij të madhe
Dhe kryqin e marrim në shpinë
Duke pritur të ndodhë mrekullia
Eshtrat i bëjmë grumbull
Në Kodrën e Kafkave




Vdekja e dytë e Gjergjit*


Kur derdhet atdheu në det
Shkulet shkëmbi fusha mali
Terri derdhet me shtëmba
Dhe thikat vezullojnë

Vlorën e zënë ethet e dridhet
(Babi, do t'i kenë tretur
Gjergjit eshtërat
Se Atdheu po derdhet
Përsëri në det)
Drilonit s'mund t'i them
Ji i fortë
Dritoni është bërë dhé

Dhe ata po e shohin
Se s'është kjo më
Lojë me qen e mace

* Vjershë për eksodin e madh në Shqipëri　


Duke pritur Gjergjin e Ri

Ai do të vijë
Ti do ta çosh patjetër
Ne do të dalim dhe do ta presim
Me tupan e me zurna
Do ta marrim do ta hipim
Lart mbi supe
Do t'i brohoritim
Derisa të mos kemi zë

Ai do të vijë
Se ne e presim
Si Shpëtimtarin si Shëlbyesin
Do të shkelë këmbëzbathur
Mbi Dheun tonë
Do të ndezë qirinj
Te varret tona

Ai do të vijë
Ne e shohim ëndërr përnatë
Është kripëgjatë
Dhe nuk i trembet bishës
Që s'na lë të dalim
Nga portat e qytetit

Ai do të vijë
Ta therë në fyt bishën
Do t'i pastrojmë puset
Do të gjuajmë peshk
Dhe shpesë dhe kafshë
Do t'i njomim flitë përsëri

Ai do të vijë
Se ne e presim
Se ne vdesim përditë e më shumë
Se qyteti bie erë kufomë




Kthimi i dritësorëve

Dritësorët do të kthehen
Me leshra të kërleshur
Me thonj të paprerë
Me trup-duar-fytyrëdheu

Do të përplasen brenda
Do të na zënë për fyti
Do të na shkulin për flokësh

Dhe ne s’do t’i shohim
Se ata janë prej drite
Se nuk bëjnë hije mbi dhé

Ata e kanë pushtuar
Zemrën e tokës
Dhe kupën e qiellit

Dritësorët do të kthehen
Të na mësojnë zejën e vdekjes
Të na japin pak zemër të tokës
Pak kupë të qiellit

Të dehemi dhe ne

Me hirin e zjarrit
Të mos jemi vetëm hije mbi dhé




Ëndrra... pastaj Vlora


Diqysh shkuam në një planet tjetër
Ku kishte bukë qumësht mish
Dhe s’kishte milicë
Shqiptarët ishin shumë të mirë
Preheshin hijeve
Hidhnin valle shesheve
Bënin dashuri të mëdha
Disi... kur hyri Vlora në dhomë
Babi mbrëmë me dy orë natë
Na shkallmuan derën përsëri
Ata që s’mund t’u zë emrin në gojë





Zonja Mëmë

Jam lodhur duke pritur
Zonja Mëmë
T’i nisësh shërbëtorët e Tu
(Dhe unë shërbëtor Yti jam)
Të m’i këputin hekurat

Jam bërë një ashtlëkurënajë
E ka rëndë
Dhe toka të më mbajë
Ku ta këput kokën
Mbështetur për muri

Ti Zonja Mëmë
Mos resht të m’i ledhatosh shpresat
Po mbahem për një fije floku
I bindur se është floku Yt i thinjur

Zonja Mëmë
Mendimet për Ty
M’i vrasin në rrugë
Po malcimet e plagëve
Ti m’i ndien
Dhe ballin rrëzon në shuplakë

Ti duhet ta dish
Zonja Mëmë
Kur më hipën zjarrmia
Ai kroi i cemtë
Që rrjedh dikund aty pranë
Je Ti

Kur më ngushtohen rrugët
Dhe e kam pisk

E di se Ti
Zonja Mëmë
Do të më hapësh një shteg
Se me Ty është liria
Dhe dashuria ime për Ty




Skicë për një elegji

Ja
Kjo shtëpi
Ka një të vrarë
Dhe kjo këtu
Dhe kjo pranë saj
Dhe kjo tjetra
Dhe kjo dhe kjo dhe kjo

Ja
Dhe ajo shtëpi
Ka një të vrarë
Dhe ajo atje
Dhe ajo pranë saj
Dhe ajo tjetra
Dhe ajo dhe ajo dhe ajo

Abdullah Konushevci lindi në vitin 1958 në Prishtinë, është shkrimtar i shquar shqiptar. Në Prishtinë mbaroi shkollimin fillor, të mesëm dhe të lartë. Studio letërsinë krahasimtare në "Universitetin e Zagrebit" dhe punoi mbi 20 vjet si gazetar në “Bota e Re” dhe “Rilindja”.



Vëllimet me poezi

Pasqyrë dhe diell (poezi, "Rilindja", Prishtinë, 1979},
Rënia e mollës (poezi, "Rilindja", Prishtinë,1981),
Pad jabuke (serbisht, "Jedinstvo", Prishtinë 1982),
Qerrja e diellit (poezi, "Rilindja", Prishtinë,1983),
Loja e strucit (poezi, "Rilindja", Prishtinë,1987),
Të qenët të mosqenë (poezi, "Rilindja", Prishtinë, 1990),
Pikat AD (poezi, "Papyrus", Prishtinë,2002),
Dashni dhe vdekje (poezi. "Nositi", Prishtinë, 2011)

Tekste shkollore dhe kritikë letrare

Gjuha shqipe XI (libër shkollor, "Dukagjini", 2004, 2009)
Demaçi, vepra letrare (monografi, "Nositi", Prishtinë, 2008)
Për poezinë (kritikë letrare, "Nositi", Prishtinë, 2008)
At Gjergj Fishta 1871-1940 (monografi, përgatiti për shtyp Abdullah Konushevci), NOSITI, Prishtinë, 2011)

Romani 'Gjarpinjtë e gjakut' i Adem Demaçit (artikuj të zgjedhur letrarë nga Abdullah Konushevci, kritikë letrare), NOSITI, Prishtinë 2011)

Përkthimet nga anglishtja

Rabindranath Tagore: Gitangjali dhe Mbledhja e frutave (“Rilindja”, 1988);
Ernest Hemingway: Dielli lind përsëri (botoi “Rilindja” në vazhdime, 1989);
Ikona e lotëve (film dokumentar” (2006), përkthyer nga shqipja në anglisht
Ludo Hupperts: Koncerti dhe tregime të tjera, SHB "Nositi", Prishtinë, 2008.

Përkthimet nga kroatishtja

Teofrasti: Karakteret (“Rilindja”, 1983),
M. Slaviçek: Pse të mos jemi derisa jemi (“Rilindja”, 1990),
Grup autorësh: Historia e letërsisë botërore, V (“Rilindja”, 1989) dhe
Milan Shufflay: Histori e shqiptarëve të Veriut ("Nositi", 2009)

Të tjera

Ka botuar me qindra artikuj dhe recensioni për letërsinë e shkruar dhe gojore, për gjuhën shqipe, si dhe ka përgatitur për shtyp (radhitje, faqosje) një numër të madh veprash e revistash letrare. Shumë poezi të tij janë përkthyer anglisht, spanjisht, gjermanisht, rumanisht, sllovenisht, kroatisht, sllovakisht dhe turqisht.

 Për veprat e Abdullah Konushevcit kanë shkruar: Sylejman Syla, Xhemail Mustafa, Ibrahim Rugova, Vehap Shita, Hysni Hoxha, Ali Aliu, Abdyl Kadolli, Merxhan Avdyli, Sabri Hamiti, Ramadan Musliu, Rushit Ramabaja, Milazim Krasniqi, Flori Bruqi,Ismail Belaj, Ismail Syla, Salih Bytyçi, Emin Azemi, Nazif Zejnullahu, Medi Memishi, Rrustem Geci etj.(Përgatiti Flori BRUQI )

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

NGA KOLEC TRABOINI :NE MBESHTETJE TE POETIT ABDULLAH KONUSHEVCI

Ne dhe askush prej atyre që pretendojnë të merren me art nuk mund të jemi indiferent për jetët njerëzore, aq më tepër kur dihet se vetë thelbi i artit është humanizmi, pa këtë domethënie në shtjellim të tij, asnjë lloj krijimi nuk ka vlerë. Në këtë sens mendojmë se problemi për të cilin ngrejnë zërin një grup kolegësh shkrimtarë në Prishtinë është i madh, është në fjalë jeta e një poeti shqiptar nga Kosova, Abdullah Konushevci, dhe diçka duhet bërë patjetër. Nuk mund të bëjmë sikur nuk dimë, nuk mund të vështrojmë nga larg e të mënjanohemi, nuk mund ta braktisë artisti- artistin, shkrimtari -shkrimtarin, poeti -poetin, anipse në pah duhet të jetë dalëzotës Shteti e Qeveria e Kosovës institucionet e kulturës dhe artit. Besoj se ata diç do të bëjmë. Ata, shtetarët e qeveritarët mbahen me parat e taksapaguesve, pra të popullit e ato para duhet të shkojnë për popullin. Eshtë vendi të theksojmë se poetët në mbarë botën e qytetruar dihet se janë ndërgjegja, zemra e shpirti i kombit të vet.  Me qëllimi të sensibilizimi i institucioneve dhe qarqet kulturore artistike, eshte hapur  një llogaria bankare ne emer të Poetit,  që të bëhet diçka për t'ia lehtësuar gjendjen, qoftë nga shteti, qoftë nga bizneset dhe njerëzit që e duan artin.. Të solidarizohemi me poetin Abdullah Konushevci dhe me çdo veprim racional që do të inicohet nga kolegët shkrimtarë dhe poetë të Kosovës, Shqiperise si dhe ne Diaspore.
Bashkangjitur është flaqja me të dhënat e llogarise bankare ku çdo kush mund te jap kontributin e tij..

Një grup miqësh të poetit 
Tiranë-Prishtinë, 1 Maj 2013

Raiffesen Bank Kosovo

Prishtina, Kosovo

SWIFT code: RBKORS22

Account: 1501001003721691

Emri: ABDULLAH KONUSHEVCI

Ju mund  të shkarkoni  në kompiuterin tuaj fotokopjen e xhirollogarisë bankare e me të dhënat që ka ajo mund të kryeni veprimet që dëshëroni për të ndihmuar poetin. Mund të paguhen edhe nëpermjet disa bankave  në lidhje në Europë dhe USA sipas të dhenave që ka  fotokopja e llogarisë bankare. Ju lutemi shumëfishojeni dhe shpërndajeni ndër miq e shokë kudo në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni dhe diasporën Shqiptare në Europë dhe Amerikë.

Editor: TRABOINI 

POEZIA GUDULISË SECILËN FAQE TË ZEMRËS

(Impresion, vështrim në formën e një reçense lidhur me vëllimin poetik "Medium dhe Flutura", dorëshkrim, të autorit Senad Guraziu)

Sokol Zekaj

E kam njohur Senad Guraziun si botues të revistës "Ars poetica", në disa numra të së cilës kam botuar edhe unë shkrime të miat. 
Pak ditë më parë më ra në dorë vëllimi poetik "Medium dhe flutura", i përgatitur për botim, i cili nëse nuk gabohem, nuk është i pari i autorit. Rikrijova portretin e njeriut modern që jeton në metropole, udhëton me avion apo nëpër metro, dhe pasi kthehet në dhomën e vet, hap kompjuterin dhe krijon kontakte me miq dhe shokë, edhe nga ata që s'i ka parë kurrë, ose hyn në dialog me veten, me të shkuarën dhe të tashmen, dhe shkruan poezi.

Mendoj se poezia e tij shënon një "lirizëm të ri" me frymë bashkëkohësie, lirizëm mjaft i ndryshëm nga ai që shkruhet sot tek ne, dhe akoma më shumë i ndryshëm nga ai që është shkruar vite më parë. Përgjithësisht poezia është e orientuar kah objekti i jashtëm. Nganjëherë ky objekt është i afërt, nganjëherë, i largët, por në të gjitha rastet ne i ndiejmë ato si në një dimension universal, pothuaj pa lidhje me ndonjë vështrim sentimental apo nostalgjik. Ndoshta poezia si gjini e letërsisë, në të ardhmen, do ta zgjerojë shtratin e vet për të thithur “ujëra” nga burime që, në një fare kuptimi, nuk i kanë përkitur asaj, duke synuar “epikën” e gjërave. 

Poezi që thotë "jam unë"!

Në disa raste poezia ka karakter bisedor, dhe të tillat zhvillohen përmes një zëri të ulët, nganjëherë si rrëfyese, nganjëherë si refleksive. E tillë është poezia "Aq afër me ty", më vjen se bëj mëkat nëse veçoj nga kjo poezi ndonjë varg a metaforë, sepse është e gjitha e shkëlqyer, unike, pa asnjë hapësirë boshe dhe pa asnjë zhurmë në melodinë e imazheve, teksa rrjedh e pandalur, nga fjala e parë tek e fundit, me një ritëm dhe elegancë të mahnitshme. Është një rast fatlum kur gjuha e pasur dhe e ngritur, pothuaj mbitokësore dhe njëkohësisht e pacënueshme, është edhe kaq joshëse dhe magjike!

Jam unë, 
po aq sa ti vetë afër shpirtit, 
ndjenja jote që sheh para 
bebzës, akoma pa u zgjuar 
mendja, si xixëllonjë e vockël 
atomike, e pashterrshme, 
me sytë e mi do njohësh 
universin, ëndrrat do trasohen 
për ty, përherë do fluturoj 
po deshe ca hapa para teje, 
dhe anash mund të rri, 
në cilindo krah të duash ti, 
si shpresa e zogjve të arsyes, 
cicërimat, klithmat, universalja 
e çerdhes, ndërgjegjia 
që ushqen dritën - do jemë 
për ty secila dritë që njeh ti, 
çdo rreze dielli, çdo feksim, 
ajo më e imëta xixë jete, 
"elektrikat" në fund të detit, 
në humnerat më të errëta, 
njësia kuantike e shpirtit, 
llamba për hartat e kapitenit, 
shtigjet e paskajshme yjore 
në humbëtirat e zemrës, flatrat 
e vetë dritës, timoni, kompasi, 
navigacioni i çdo fotoni,
besomë, më ndiq pa frikë, 
nëse ndalem do ndalesh dhe ti, 
por mos u largo, mos ik 
kurrë nga drita, 
jam unë.

Ndërsa poezia "Medium dhe flutura" prej nga ka marrë titullin dhe libri, për mua është vetë metafora e artit poetik. Strofa e fundit është kjo: 

siduket... ti megjithatë e di, 
poezia është "kontakti i parë" 
me fluturat, me ndjenjat, 
nuk është gërvishtje e penës sate, 
letër e rrahur nga makina e shkrimit, 
nuk është "zanat", ndonjë mjeshtëri 
e vjershërimit, as hieroglife 
digjitale në "screen".

Ne kuptojmë nga këto vargje se autori është për një poezi që të prek në shpirt, që të emocionon, që të frymëzon dhe jo diçka tjetër, madje as dhe një "hieroglife" e pakuptueshme, e pazbërthyeshme. Më kujtohet, në një nga emailat që më ka dërguar kohë më pare Senadi, më shkruante në një vend se poezia do duhej nëse e mundur të "...na e guduliste ëmbël secilën faqe të zemrës, ndoshta sepse arti i mirëfilltë pikërisht këtë bën, e shkapurit strofullen e ndjenjave tona..." - një shprehje kjo, sa e bukur, aq dhe origjinale.

Vërtet, kënaqësia e poezisë nuk është si ajo që marrim permes shqisave tona, pasi ajo prek totalitetin e shpirtit tonë, me ndjenjat, intelektin, imagjinimin, emocionin, përvojën, kujtesën. Poezia nuk është si një ujë që e shtyjmë për të dale si burim i pakontrolluar përpjetë, por si një burim që ne e përmbajmë për të dalë sipas një trajte të dëshiruar.
Kam përkthyer dhe botuar kohët e fundit librin Poezi nga poeti francez Yves Bonnefoy, dhe dua të jap një shembull prej tij. Është poezia "Po ai zë gjithmonë":

Unë jam si buka që ti ke me nda,
Si zjarri që ke me ndezë, si uji i kthjellët
Që ka me t'ba shoqëri në tokën e të vdekurve.

Si shkuma
Që e poqën për ty drita dhe porti.

Si zogu i mbrëmjes që fshin brigjet,
Si era e mbrëmjes që befas,
më e ashpër vjen, dhe më e ftohtë.

Edhe Senad Guraziu e di se poezia e vërtetë nuk krijohet nga hiçi. Ajo e ka burimin te bota reale, dhe veçse si e tillë, mund të na ofrojë emocionin estetik të domosdoshëm. "Çdo fjalë, thotë Jean Starobinski duke iu referuar Saint John Perse-it, vetëm nëse është e ngarkuar me kujtesën e reales, mund të na zgjojë hyjnitë e çastit, të takuara kaherë në fëmijëri, në gjirin e botës natyrale." 
Ja disa vargje të Guraziut, nga poezia "Tabula rasa e kullës":

por vallë çfarë supi patën burrat
e kohës, gjithë ata Herkulesë
të harruar me muskuj të bardhë
si qumështi, binjakë monozigotikë
që në nismë, ngopur me ëmbëlsinë
e misërores nga saç' i nënëlokes,
ç'ndodhi vallë, pse s'ka akrobatë
dhe sot që luhaten shkallëve
të drunjëta, faqeve të kullës, burra
me bjeshkën copa-copa në supet,
që ia falin njëri-tjetrit diellin e djersitur,
ku u tretën vallë ato hije fëmijësh
që buzëqeshin... aq burrërisht.

Por gjërat natyrisht nuk vijnë drejtpërdrejt. Kur lexojmë poezi ne ndeshemi, brenda botës së poetit, me detaje apo situate të njohura për ne, dhe themi: po, unë e njoh këtë përvojë, por nuk e kam menduar se prej saj mund të dale diç kaq e bukur! Kështu realizohet shkrirja jonë, lidhja jonë me poezinë.
Por, ja dhe një poezi do të thosha antologjike, "Baladë për zgjimin":

O lot i valë i nënëlokës ilirike, lot djepi e strehe
kocka t'përziera me kurora, dheun e pafajsisë
lahuta në gozhdat e ndryshkura, odave të kohës
këngë e unit, zemër e harlisur, mall stërgjyshor
ja po zgjohen rojet e dritës, agimeve t'përflakura
si - eshkë e shpirtit t'baballarëve poreve të lashtësisë
dhe - vulë e pagjurmë, ballëhapur, feksim krenarie
si - fjalë e kulluar urtësie, fortesë e besnikërisë
dhe - kalitur, rrahur në kudhërat e fisnikrisë së fisit
si - qëndresë e pathyeshme në istikamet e përskuqura
dhe - zemër bujarie, peshqesh në altarin e nderit!

E denjë, do të thosha, për t'u gdhendur te New Born në qendër të Prishtinës! Si një vrujim metaforash që ngrihen ngjyra-ngjyra drejt qiellit!

Për shkak të prurjeve burimore, gjuha dhe qasja eksperimentale aty-këtu në libër, nganjëherë vjen e athët, me shijen e frutave të egra, por gjithmonë ajo është poetikisht befasuese, e iluminuar nga përndezja poetike, nga forca e imagjinimit dhe nga vetëdija e masës dhe përkujdesjes poetike. Për të ilustruar këto dy-tri fjalë të ardhura nga një bindje e shpejtë më shumë se nga ndonjë “studim”, po sjell këto vargje nga "Multiversum yjor":

Çdo yll e qetëson lavjersin e vet
i gozhduar diku me gjilpërën
magnetike në glob, dhe pretendon
të jetë në qendër të universit.

Ja edhe diçka tjetër nga vjersha "I vartësuar nga rima": 

Një ditë Diellza, shoqe e mirë e Dritës,
më puthi në faqe, ashtu kot dhe papritur,
në qendër të klasës, mu në pikë të ditës.
Tani çdo ditë kthehem në shtëpi i ndritur,
si diell i uritur, i ditur, por dhe i mërzitur!

Tingulli "i" i fjalës dritë apo diell, e përshkon krejt poezinë si vijat në mermer.

Në një masë të madhe poezia e Senad Guraziut ndodhet në komunikim të drejtpërdrejtë me tjetrin (me lexuesin). Është poezi e hapur, është larg mbylljes në vetvete, lodhjes apo agonisë. Vetë poeti, thamë se është njeri në lëvizje, siç është njeriu modern. Kjo duhet pasur parasysh kur t'i qasemi kësaj poezie. 

Nga ana tjetër, poezia "Aq afër me ty" të cilën e dhamë në krye të shkrimit, vërtetë mund t'i jetë kushtuar një njeriu të afërt, por ne mund ta marrim edhe si metaforë të krejt poezisë së autorit (të kuptimit "poezi"): poezia është e hapur për komunikim, e shëndetshme dhe e bukur! 
Ajo sikur na e thotë: mos ik nga unë - jam unë!

Prill 2013

Tri letra për një mike (poezi )

Nga   Përparim  Hysi

            Fatkeqësia *

Vezullime të argjënda mbi flokë

Trishtim mbytës ndër sy

I shoh me trishtim tuajët lot

Dhimbjen dua ta ndaj me ty.

Kaq është pak. Dua që mbi ata sy

Sërishmi të kthehet gëzimi

E di: e madhe dhimbja për ty

Nuk dua që të të mposht  trishtimi.

Je mbyllur brënda si qyqe

Ke heshtur, ka kohë; kaq gjatë

Mos ke vënë kujën e qan me ligje

Dhe më nuk shkruan qoft dhe një varg?!

Helmi, siç duket, buzën ta ka qepur

Trishtimi, me sa shihet, ka vënë domenin

Dhe muza aq e bukur sikur ka "vdekur"

Oh, shporre të lutem ! Larg nga  ti helmin.

Syri yt të mbushet me shpresë e me diell

Krijimtaria aq e bukur të zërë e të blerojë

Dëboje trishtimin ! Të shkojë në esfel

Lirika nga  ti presim. Shpirtin t'na  ëmbëlsojë.

* ka humbur bashkëshortin në dhjetor 2012.

                   25 prill   2013

          Që të heqë trishtimin

Që të heqë ndopak trishtimin

Të dërgoj pak fllad pranvere

Bashkë me të dhe gjelbërimin

Në ca vargje protohere.

Të dërgoj shushurimë pylli

Pikla vese përmbi lule

Melodinë e një bilbili

Dhe trishtimin e përzure.

Mos rri e mbyllur   brënda

Si lotusi mbyll petalet

Që të heqësh dhimbjet e rënda

Zër e rëmo në "magjet"

Mu  në magje të poezisë

Po të zësh e të  krresh vargje

I largohesh vetgjyqësisë

Po  të presim,  o  Bajame!

Ti lirika aq e bukur

Mposhte vuajtje dhe  mundime

S'mund të heshtësh. Mos  rri strukur !

Hë,de, shkruaj ... dhe s'ka trishtime.

                       30 prill   2013

        Ata lotë

Ata lotë që bien mbi faqe

S'dua t'i fshij kjo dora jote

Ata lotë "fshiji" me vargje

"Fshij" me vargje magjiplote.

Sikur s'je në "pellg të kripur"

Sikur ja në "majë të gishtrinjëve"

Vjen  Ai që larg  ka ikur  *

Dhe lëshohesh "përqafimeve"

Se të bëhet si tani

Ajo kohë që dot s'harron

Nis e thur ti  poezi

Dhe trishtimin e dëbon.

Je Poete që ke çarë

Si blerim mbi tokë të thatë

S'pyete për dimër e  acar

Dhe tani hesht kaq gjatë ?!

Jo. Ty heshtja nuk  të falet

Një  Poet e mbyt trishtimn

Ndaj nga ty  ne presim vargjet

Moj lirikë që s'humb blerimin.

* aludohet për bashkëshortin që ka qenë bashëvuajtës me poeten.

* poezitë ia kam kushtuar poetes   Bajame  Çeliku ( Hoxha) që  i takon  brezit  të krijuesëve  të persekutuar. Autore i e disa vllimve me lirika. Jeton  në Blejgikë. Është Nderi i rrethtit të Lushnjes ku ka kaluar gjithë internimin familjar.

                  2 maj   2013

Vaso Papaj - Natë pa gjumë (Poezi + Koment nga S. G.)

NATË PA GJUMË

(Poezi e lodhshme)

Vaso Papaj

Përbri më je, në divan
E s’arrij t’i nxjerr të gjitha ato që brenda kam.
Ç’të pëlqen ty,
Më mirë ta them vetëm me sy.
Mos ndoshta po na vjen gjumi?
Po gjumi le të rrijë aty.

“Ferri i çarë” s’mbaron aq lehtë,
Rrëqethës dhe i vërtetë.
Hidhe mbi divan dhe lermë të të vështroj.
Më shumë se sa mes fletëve, mes syve të lexoj.
Ferret që kaluam më mirë se aty s’kam si i takoj.

Po kam një skutë në zemrën time,
Ku era s’ka fryrë kurrë
Dhe pse nga larg vijnë ca gjëmime,
Kemi akoma vite.
Eja!
Le t’i kalojmë aty.
Gëzim kanë për t’na prurë.

Mjaft!
Rri ulur dhe dëgjo!
Seç më dolën mbrëmë ca vargje…
Mos për pendim?
S’janë nga ato.
E ç’pendim?
Ti e di, kujdesin tim.
As gotën s’e kam zakon.
Dua syve të tu të zhytem
Dhe kur gjumi s’më lejon.

Nata, parfumin shpërndan, skaj më skaj,
Të zhytem dua brenda saj.
S’dua të më shohë njeri
Edhe në ëndërr qofsha.
Një si unë, poet i çartur,
do të donte të të merrte për dore.
Majë s’do kishim lënë pa vajtur.
Dhe të shembeshim një shtrati brenda.
Oh, sa shumë, ma paska ënda!
Të prek dhembje, nostalgji,
Por çdo gjë ka dhe kufi.
Shihmë në sy!
S’më ke thënë kurrë një gënjeshtër.
Ndryshe me ty, një herë s’do kisha darkuar
Se me gënjeshtrën si qefin
Me kohë në botën tjetër do të kisha shkuar.

Vrapon kështu pas eres
Dhe si një flutur më ngjason.
E kthen kokën hera-herës
Dhe sesi,
Me bisht të syrit, prej shpatullash seç më gozhdon.
Në ke frikë të ikësh larg, fluturo mbi dorën time.
E di mirë se çfarë mendon,
Kurrë s’do të doje e vetme fluturime.
Të ikesh larg vetëm, është sikur të kesh vdekur,
Por mos u çudit, unë kurrë s’do të të le,
Nga pas kam për të të ndjekur.

Ja kështu, si flutur ngrihesh e ikën,
Përtej në dhomë vetëm,
Por vetmisë tënde s’ia kam frikën.
Jam këtu
Dhe në atë mur kurrë nuk dua të t’gozhdoj.
Nese jashtë s’do t’kisha dale,
Ta provoja fluturimin
Ngrirjes së lëkures time nga nata,
S’do ia kisha ditur kurrë çmimin.
Nata-nënë kërkon të numërojë yjet e tua.
S’ka për të humbur asnjë.
S’të gjen asgjë po të jesh me mua.

Por vetë nata tashmë është duke vdekur
Mos është budallallëk!
Të kërkosh të ndalësh lotët duke qeshur?

Ta kam thënë:
Mos do që të të marr prej dore, zemër?
Mos do të fluturojmë mbi çatira e tarraca?
Ta shikojmë qytetin nga lart, shtrembër?
Për ta prishur këtë qetesi, të bëhemi laraska?
Kra, kra, kraaaa…

Joooo, joooo…,
Shih nga dritarja!
U nis i fundit traget,
Ngadalë po afrohet edhe një mëngjes tjetër,
Na pret.
Me drojtje po troket.
Dhe qielli është krejt i qetë.
Edhe hëna qetë-qetë rrëshket.
Natën e mirë, shpirt!
Dritën po e shuaj,
Gjumë të lehtë!…

Maj 2013


DRITËN NUK E NDALIN XHAMAT, QELQURINAT E SYVE...

I nderuarI z. Papaj,
une e lexova poemen tuaj, poemthin e "pagjumësisë", poemthin e dialogut... mbështjellur mjeshtërisht me diç të bardhë, do të thosha si letër e markës së mirënjohur "monolog"...

// të flasësh me diçka (hipotetike si subjekt, qoftë dhe metafizik) apo me dikend (si person imagjinar, le të jetë kushdo... Xhulieta, le të jetë Sapho, le të jetë muza, le të jetë dhe ajo Dulçineja e Kishotit fisnik... aspak s'ka rëndësi, secili ka një orientir...) dhe në të njëjtën kohë e gjithë barra e komunikimit poetik të na përshfaqet pothuaj si "meditim" është patjetër kristalizim diku ne askundesi, si atribut i rezonancës poetike, i ndjesisë së kulluar...

// ...dhe ja, le t´i hedhim anash të gjitha të tjerat "formalitete", le të jetë një vjershë dhe "dekadente" (për nga ndërtimi, dmth. gjoja të mos na jetë aspak "moderne" - çfarë ka moderne, çfarë është në fakt "moderne" me ndjenjat!, përpos me stilet, me veshjet, me të jashtmen, a nuk janë ndjenjat tona po ato të njëjtat si dikur të Apollonit, të Bajronit, të..., vallë mos ndjenjat na e paskan përshkuar dhe ato një rrugë evolutive sipas ndonjë "darwin/izmi" poetik?! - pastaj çfarë është vetë stili si "stil", hm?!)...

//...le t´i injorojmë gdhendjet, veglurinat a mjetet stilistike, bagazhin e fjalëve (të cilat fjalë poetët patjetër se i përzgjedhin jo vetëm sepse disa sosh "bartin" më shumë, ndjenjë e kuptimësi, janë më të "fuqishme" se disa të tjera, por një pjesë të tyre... dhe thjesht për t'i ikur "ordinaritetit" gjuhësor), le ta lëmë anash rimën, muzikën apo tingullimën etj etj etj...

//...pra le ta lëmë sallë NDJESINË lakuriq, cullak aty vetëm mbi një "divan gjethesh" si një Venerë e turpëruar, le t´i fusim të gjitha këto të tjerat në një strajcë të jorelevancës...

// ...prapeseprapë do ta ndiejmë atë rezonancën, atë përhapjen e "valëve", do ta ndiejmë forcën komunikuese, do ta ndiejmë se ajo thënia e dikujt është e saktë (nuk më kujtohet tani për momentin se kush e pati thënë): por... "poezia shpesh depërton dhe nëpërmjet dritares së jorelevancës"... sepse dritën nuk e ndalin xhamat, qelqurinat e syve tanë vërtet asgjë nuk ndalin, asgjë që nuk ndalet (e shpirtit) - edhe ndjenja poetike është si ato rrezet që "depërtojnë" nëpër një dimension fizik (xhamat psh), dhe natyrisht, ajo sillet konform me ca rregulla e ligje të universit poetik...

Prandaj unë se perse dëshiroj të besoj qe fjalët te cilat m'i keni nisur / si këto më poshtë / së bashku me poezinë tuaj, janë e njëjta dëshirë komunikimi me pastërtinë e "syve", pakashumë ngjashëm siç e bënë dhe "venera" e pafajshme e poezisë suaj!

"...keto jane fjale te sinqerta nga nje njeri qe edhe per shume gjera mund te mos jete i nje mendje me ju. Shume gjera mund te konsumoheshin ndonje here sy me sy. Gjithsesi kenaqesia ime eshte e pafundme kur lexoj te tilla pena - Edhe nje here ju falenderoj, Vaso Papaj"

Përzemërsisht, dhe urimet e mia për përmbylljen e vëllimit tuaj "Koncert nën narkozë"... uroj që të shfaqet në qarkullim, të botohet sa më më parë,
senad guraziu




--- On Thu, 5/2/13, Flori Bruqi wrote:

From: Flori Bruqi
Subject: POEZIA GUDULISË SECILËN FAQE TË ZEMRËS
To: "Sterkala-unsubscribe@yahoogroups.com" , "S. Guraziu"
Date: Thursday, May 2, 2013, 2:19 PM



POEZIA GUDULISË SECILËN FAQE TË ZEMRËS


(Impresion, vështrim në formën e një reçense lidhur me vëllimin poetik "Medium dhe Flutura", dorëshkrim, të autorit Senad Guraziu)

Sokol Zekaj

E kam njohur Senad Guraziun si botues të revistës "Ars poetica", në disa numra të së cilës kam botuar edhe unë shkrime të miat.
Pak ditë më parë më ra në dorë vëllimi poetik "Medium dhe flutura", i përgatitur për botim, i cili nëse nuk gabohem, nuk është i pari i autorit. Rikrijova portretin e njeriut modern që jeton në metropole, udhëton me avion apo nëpër metro, dhe pasi kthehet në dhomën e vet, hap kompjuterin dhe krijon kontakte me miq dhe shokë, edhe nga ata që s'i ka parë kurrë, ose hyn në dialog me veten, me të shkuarën dhe të tashmen, dhe shkruan poezi.

Mendoj se poezia e tij shënon një "lirizëm të ri" me frymë bashkëkohësie, lirizëm mjaft i ndryshëm nga ai që shkruhet sot tek ne, dhe akoma më shumë i ndryshëm nga ai që është shkruar vite më parë. Përgjithësisht poezia është e orientuar kah objekti i jashtëm. Nganjëherë ky objekt është i afërt, nganjëherë, i largët, por në të gjitha rastet ne i ndiejmë ato si në një dimension universal, pothuaj pa lidhje me ndonjë vështrim sentimental apo nostalgjik. Ndoshta poezia si gjini e letërsisë, në të ardhmen, do ta zgjerojë shtratin e vet për të thithur “ujëra” nga burime që, në një fare kuptimi, nuk i kanë përkitur asaj, duke synuar “epikën” e gjërave.

Poezi që thotë "jam unë"!

Në disa raste poezia ka karakter bisedor, dhe të tillat zhvillohen përmes një zëri të ulët, nganjëherë si rrëfyese, nganjëherë si refleksive. E tillë është poezia "Aq afër me ty", më vjen se bëj mëkat nëse veçoj nga kjo poezi ndonjë varg a metaforë, sepse është e gjitha e shkëlqyer, unike, pa asnjë hapësirë boshe dhe pa asnjë zhurmë në melodinë e imazheve, teksa rrjedh e pandalur, nga fjala e parë tek e fundit, me një ritëm dhe elegancë të mahnitshme. Është një rast fatlum kur gjuha e pasur dhe e ngritur, pothuaj mbitokësore dhe njëkohësisht e pacënueshme, është edhe kaq joshëse dhe magjike!

Jam unë,
po aq sa ti vetë afër shpirtit,
ndjenja jote që sheh para
bebzës, akoma pa u zgjuar
mendja, si xixëllonjë e vockël
atomike, e pashterrshme,
me sytë e mi do njohësh
universin, ëndrrat do trasohen
për ty, përherë do fluturoj
po deshe ca hapa para teje,
dhe anash mund të rri,
në cilindo krah të duash ti,
si shpresa e zogjve të arsyes,
cicërimat, klithmat, universalja
e çerdhes, ndërgjegjia
që ushqen dritën - do jemë
për ty secila dritë që njeh ti,
çdo rreze dielli, çdo feksim,
ajo më e imëta xixë jete,
"elektrikat" në fund të detit,
në humnerat më të errëta,
njësia kuantike e shpirtit,
llamba për hartat e kapitenit,
shtigjet e paskajshme yjore
në humbëtirat e zemrës, flatrat
e vetë dritës, timoni, kompasi,
navigacioni i çdo fotoni,
besomë, më ndiq pa frikë,
nëse ndalem do ndalesh dhe ti,
por mos u largo, mos ik
kurrë nga drita,
jam unë.

Ndërsa poezia "Medium dhe flutura" prej nga ka marrë titullin dhe libri, për mua është vetë metafora e artit poetik. Strofa e fundit është kjo:

siduket... ti megjithatë e di,
poezia është "kontakti i parë"
me fluturat, me ndjenjat,
nuk është gërvishtje e penës sate,
letër e rrahur nga makina e shkrimit,
nuk është "zanat", ndonjë mjeshtëri
e vjershërimit, as hieroglife
digjitale në "screen".

Ne kuptojmë nga këto vargje se autori është për një poezi që të prek në shpirt, që të emocionon, që të frymëzon dhe jo diçka tjetër, madje as dhe një "hieroglife" e pakuptueshme, e pazbërthyeshme. Më kujtohet, në një nga emailat që më ka dërguar kohë më pare Senadi, më shkruante në një vend se poezia do duhej nëse e mundur të "...na e guduliste ëmbël secilën faqe të zemrës, ndoshta sepse arti i mirëfilltë pikërisht këtë bën, e shkapurit strofullen e ndjenjave tona..." - një shprehje kjo, sa e bukur, aq dhe origjinale.

Vërtet, kënaqësia e poezisë nuk është si ajo që marrim permes shqisave tona, pasi ajo prek totalitetin e shpirtit tonë, me ndjenjat, intelektin, imagjinimin, emocionin, përvojën, kujtesën. Poezia nuk është si një ujë që e shtyjmë për të dale si burim i pakontrolluar përpjetë, por si një burim që ne e përmbajmë për të dalë sipas një trajte të dëshiruar.
Kam përkthyer dhe botuar kohët e fundit librin Poezi nga poeti francez Yves Bonnefoy, dhe dua të jap një shembull prej tij. Është poezia "Po ai zë gjithmonë":

Unë jam si buka që ti ke me nda,
Si zjarri që ke me ndezë, si uji i kthjellët
Që ka me t'ba shoqëri në tokën e të vdekurve.

Si shkuma
Që e poqën për ty drita dhe porti.

Si zogu i mbrëmjes që fshin brigjet,
Si era e mbrëmjes që befas,
më e ashpër vjen, dhe më e ftohtë.

Edhe Senad Guraziu e di se poezia e vërtetë nuk krijohet nga hiçi. Ajo e ka burimin te bota reale, dhe veçse si e tillë, mund të na ofrojë emocionin estetik të domosdoshëm. "Çdo fjalë, thotë Jean Starobinski duke iu referuar Saint John Perse-it, vetëm nëse është e ngarkuar me kujtesën e reales, mund të na zgjojë hyjnitë e çastit, të takuara kaherë në fëmijëri, në gjirin e botës natyrale."
Ja disa vargje të Guraziut, nga poezia "Tabula rasa e kullës":

por vallë çfarë supi patën burrat
e kohës, gjithë ata Herkulesë
të harruar me muskuj të bardhë
si qumështi, binjakë monozigotikë
që në nismë, ngopur me ëmbëlsinë
e misërores nga saç' i nënëlokes,
ç'ndodhi vallë, pse s'ka akrobatë
dhe sot që luhaten shkallëve
të drunjëta, faqeve të kullës, burra
me bjeshkën copa-copa në supet,
që ia falin njëri-tjetrit diellin e djersitur,
ku u tretën vallë ato hije fëmijësh
që buzëqeshin... aq burrërisht.

Por gjërat natyrisht nuk vijnë drejtpërdrejt. Kur lexojmë poezi ne ndeshemi, brenda botës së poetit, me detaje apo situate të njohura për ne, dhe themi: po, unë e njoh këtë përvojë, por nuk e kam menduar se prej saj mund të dale diç kaq e bukur! Kështu realizohet shkrirja jonë, lidhja jonë me poezinë.
Por, ja dhe një poezi do të thosha antologjike, "Baladë për zgjimin":

O lot i valë i nënëlokës ilirike, lot djepi e strehe
kocka t'përziera me kurora, dheun e pafajsisë
lahuta në gozhdat e ndryshkura, odave të kohës
këngë e unit, zemër e harlisur, mall stërgjyshor
ja po zgjohen rojet e dritës, agimeve t'përflakura
si - eshkë e shpirtit t'baballarëve poreve të lashtësisë
dhe - vulë e pagjurmë, ballëhapur, feksim krenarie
si - fjalë e kulluar urtësie, fortesë e besnikërisë
dhe - kalitur, rrahur në kudhërat e fisnikrisë së fisit
si - qëndresë e pathyeshme në istikamet e përskuqura
dhe - zemër bujarie, peshqesh në altarin e nderit!

E denjë, do të thosha, për t'u gdhendur te New Born në qendër të Prishtinës! Si një vrujim metaforash që ngrihen ngjyra-ngjyra drejt qiellit!

Për shkak të prurjeve burimore, gjuha dhe qasja eksperimentale aty-këtu në libër, nganjëherë vjen e athët, me shijen e frutave të egra, por gjithmonë ajo është poetikisht befasuese, e iluminuar nga përndezja poetike, nga forca e imagjinimit dhe nga vetëdija e masës dhe përkujdesjes poetike. Për të ilustruar këto dy-tri fjalë të ardhura nga një bindje e shpejtë më shumë se nga ndonjë “studim”, po sjell këto vargje nga "Multiversum yjor":

Çdo yll e qetëson lavjersin e vet
i gozhduar diku me gjilpërën
magnetike në glob, dhe pretendon
të jetë në qendër të universit.

Ja edhe diçka tjetër nga vjersha "I vartësuar nga rima":

Një ditë Diellza, shoqe e mirë e Dritës,
më puthi në faqe, ashtu kot dhe papritur,
në qendër të klasës, mu në pikë të ditës.
Tani çdo ditë kthehem në shtëpi i ndritur,
si diell i uritur, i ditur, por dhe i mërzitur!

Tingulli "i" i fjalës dritë apo diell, e përshkon krejt poezinë si vijat në mermer.

Në një masë të madhe poezia e Senad Guraziut ndodhet në komunikim të drejtpërdrejtë me tjetrin (me lexuesin). Është poezi e hapur, është larg mbylljes në vetvete, lodhjes apo agonisë. Vetë poeti, thamë se është njeri në lëvizje, siç është njeriu modern. Kjo duhet pasur parasysh kur t'i qasemi kësaj poezie.

Nga ana tjetër, poezia "Aq afër me ty" të cilën e dhamë në krye të shkrimit, vërtetë mund t'i jetë kushtuar një njeriu të afërt, por ne mund ta marrim edhe si metaforë të krejt poezisë së autorit (të kuptimit "poezi"): poezia është e hapur për komunikim, e shëndetshme dhe e bukur!
Ajo sikur na e thotë: mos ik nga unë - jam unë!

Prill 2013