Sivjet Prishtinasit të pa kënaqur me dezinfektim të Kompanisë “Doctor Extraminator”,nga Prishtina

Me gjithë dezinsektimin hapësinorë që i është bërë Prishtinës që tri faza, nga fillimi i pranverës, qytetarët po ankohen për mungesë të efektit.

Ata thonë se sivjet si asnjëherë më parë në vitet e pasluftës, në kqreqytet ka prezencë të madhe të insekteve, sidomos të fluturave dhe mizave, por edhe të mushkonjave që po shfaqen më së shumti në periudhën e mbrëmjes.

E pos qytetarëve, dyndjen e qytetit nga insektet e konfirmojnë edhe ekspertë të fushën së zoologjisë duke thënë se një ndër shkaqet e kësaj është dezinsektimi jo adekuat. Zyrtarët e Drejtorisë për projektin e dezinsektimit hapësinorë në Komunën e Prishtinës pohojnë se nuk po shohin askund miza e flutura.

Por Bekim Sallahu nga Prishtina, ka thënë se është hera e parë që nga paslufta kur mëhalla përgjatë rrugës “Muarat Gjaka” mbulohet e tëra nga insektet, vemas nga fluturat. Ai ka thënë se qytetarët nuk kanë haber se cilat mund të jenë arsyet për këtë.

“Konsideroj se dezinsektimi nuk ka pasur efektet e dëshiruara”, ka thënë Sallahu. Ai pastaj ka pohuar se në krejt lagjen është e njëjta situatë.

“Kjo mund të vërtetohet shumë lehtë, pasi që si të bjerë terri dritat brenda shtëpisë nuk guxojmë t’i ndezim për shkak se menjëherë vijnë insektet e panumërta”, ka pohuar ai.

Sallahu ka potencuar se nuk e di që dikush e ka adresuar këtë ështje në Komunë, mirëpo e ka përmendur se është në dijeni se tri herë gjatë kësaj vere kompania dezinsektuese ka shpërndarë preparate nëpër qytet, porse efekti ka qenë minimal.

“Kjo është një situatë shumë e bezdisshme për neve. Ndonëse une nuk jam ekspert për të vlerësuar se farë preparatësh janë përdorur, por në krahasim me vitet e kaluara, situata është shumë e keqe”, ka thënë Sallahu.

Dr.epidemiolog Lulzim Katanolli, pronar i kompanisë “Doctor Extraminator”,nga Prishtina  e cila e ka fituar tenderin në Komunën e Prishtinës për dezinsektimin hapësinor, nuk ka pranuar të komentojë rreth ankesave të qytetarëve.

Ai ka deklaruar përmes celularit se “jam rrugës, jam në Shqipëri”.

E pas insitimit për të parë nëse në kompani është dikush tjetër që do të mund të jepte ndonjë përgjigje, ai ka thënë se “mundeni me folë me drejtorin e Drejtorisë për Shëndetësi të Komunës”. Valbon Krasniqi, drejtor i Drejtorisë së Shëndetësisë në Komunën e Prishtinës, ka thënë se dezinsektimi hapësinor kryhet me procedura adekuate, në mënyrë profesionale dhe sipas kontratës.

Krasniqi madje në vend të përgjigjeve rreth shqetësimit të qytetarëve ka shtruar pyetje, duke thënë se “cilin qytet e kemi më të pastërt dhe me më pak mushkonja dhe miza sesa Prishtina, amë tregoni cili”.

Ndërsa duke mohuar ankesat e qytetarëve, ai ka thënë se “parmbrëmë kam qenë në Gërmi dhe nuk kam parë mushkonja në numër dhe as insekte të tjera”.

Krasniqi në fund e ka hequr nga vetja barrën e përgjegjësisë rreth këtij projekti duke thënë se “në Drejtorinë tonë vetëm e parashohim këtë si projekt dhe sigurojmë buxhetin për të, por nuk jemi përgjegjës për zbatimin e tij”.

Megjithatë, ai sërish ka potencuar se dezinsektimi hapësinorë i Prishtinës bëhet sipas kushteve dhe standardeve të Organizatës Botërore të Shëndetësisë dhe me preparate që licencohen nga Ministria e Bujqësisë, e pastaj caktohet një komision nga Komuna që e mbikqyr realizimin sipas kontratës.

Krasniqi ka bërë të ditur se menaxher i mbikëqyrjes për finalizimin e këtij projekti është caktuar nga Komuna Nexhmedin Hoti, epidemiolog. Por kontakti me të të martën ka qenë i pamundur.

Ndërkaq Ferdije Zhushi, profesoreshëe lëndës së zoologjisë dhe entomologjisë në UP, ka thënë se sivjet në Prishtinë nuk janë vërejtur fare efektet e spërkatjes kundër insekteve. Ajo ka saktësuar se për të bërë dezinsektimin adekuat në radhë të parë duhet të dihet ekologjia, cikli jetësorë i insekteve dhe më pas merren masa për eliminimin e tyre në stade të caktuara të zhvillimit.

“Nuk mjafton që ata të shihen në dy tri të Prishtinës duke spërkatur, sepse dezinsektimi duhet të bëhet në një hapësirë më të madhe, pasi që insektet kanë krah dhe vijnë nga distanca të ndryshme”, është shprehur Zhushi.

Sipas saj, ështje tjetër është fakti se shumë insekte kanë cikël të shkurtër të zhvillimit, dhe tek to nuk mjafton që stërpikja të bëhet vetëm një herë për shkak se vazhdimisht paraqiten gjenerata të tjera.

Zhushi ka thënë se është në dijeni se dezinsektimi bëhet në tri faza, por sipas saj, kompania që e kryen këtë punë duhet të përcjellë edhe kushtet klimatike, meqë zhvillimi i insekteve varet shumë nga temperaturat dhe lagështia e ajrit që, sipas saj, këtë vit kanë qenë shumë të volitshme për shumimin e insekteve.

Fluturat “vërshojnë” shtëpitë e prishtinasve gjatë mbrëmjes

“Komuna duhet të konsultohet me ekspertë të fushave rreth këtyre problemeve, e jo me përsona që kanë të tjera profesione, si janë mjekët”, ka pohuar Zhushi. Ajo ka potencuar se sivjet ka shumë më tepër insekte dhe se dy prej shkaqeve kryesore kanë qenë dimri i volitshëm dhe mosmarrja adekuate e masave, shkruan Koha Ditore.

“duhet shikuar se me ka po spërkaten, sepse duhet që lloji i caktuar i insektit të trajtohet me pesticid adekuat. Sot ka shumë pesticide në treg, prej atyre kimike deri tek ato biologjike, që mund të përdoren duke mos dëmtuar shëndetin e njeriut”, ka thënë ajo.

Ndryshe, Komuna e Prishtinës  fazën e katërt të dezinsektimit, e ka bërë nga  24 gushti i 2014 -tës, meqë tri fazat e para kanë përfunduar këtë vit. 

Lexoni edhe ketë:

Doctor Exterminator Kontrollon Mushkonjat

Foto: Jeton Ispa

Lexoni raportin ku vend të dukshëm për të keq në D.D.D. ka edhe kompania e Dr.Lulzim Katanollit : “Doctor Extraminator”,nga Prishtina 

Bazë e të dhënave për tenderët publik të Komunës së Prishtinës, 2007-2012

http://preportr.com/repository/docs/Baza_e_te_dhenave_per_tenderet_publik_te_Komunes_se_Prishtines__2007-2012_455104.pdf

Kabineti Rama shpërndan videon që pyet UEFA-në “a ishte kjo Fair Play”

A është kjo Fairplay? Kështu pyet ministrja, Arsimit dhe e Sportit e Shqipërisë, Lindita Nikolla që ka përthekuar në një video atë që rrëfen në mënyrë kronologjike gjithë çka ndodhi në Beograd, më 14 tetor.

Ministrja shkruan se nuk duhet të tërhiqemi përballë padrejtësisë. Nikolla kërkon bashkëpunimin e të gjithëve për të publikuar këtë video.

“Në këtë video është dokumentuar e vërteta që UEFA mundi ta shihte dje pa mundur ta respektojë, për të respektuar Fair Play-n dhe vetveten! Prandaj shpërdajeni sa të mundni përmes internetit në drejtim të çdo gazete, televizioni, federate futbolli, klub futbolli nëpër Evropë e botë. Shumë shpejt UEFA do të kuptojë se janë shumë më tepër sy e veshë, sesa sytë dhe veshët e shqiptarëve, të cilët do të presin të shohin e të dëgjojnë, si do t'i shkojë halli drejtësisë së munguar në këtë ditë të trishtueshme për Fair Play-n në Evropë dhe për drejtësinë në gjirin e UEFA-s”, shkruan ministrja Lindita Nikolla.

Publikuesi i parë i kësaj video, u bë kryeministri Edi Rama, duke ftuar kështu qytetarët të bëjnë të njëjtin veprim.

Dr Muhamet Shatri: Përpjekjet e Lidhjes së Dytë të Prizrenit për jetësimin e aspiratave të shqiptarëve

Lidhja e Dytë e Prizrenit ishte oganizata më e rëndësisahme politike-ushtarake në Kosovë dhe në trevat e tjera shqiptare, e krijuar gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ajo u organizua sipas shembullit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit dhe u angazhua deri në fund për çlirimin dhe bashkimin e trojeve etnike shqiptare në një shtet të përbashkët.
Kjo organizatë i vuri themelet e saj në shtator të vitit 1943 me angazhimin e 45 përfaqësuesve nga Ohri, Struga, Gostivari, Dibra, Shkupi, Tetova, Prizreni, Sharri, Theranda, Kolesjani, Rahoveci, Gjilani, Prishtina, Ferizaj, Mitrovica, Rugova, Peja, Istogu, Drenica, Pazari i Ri, Senica, Rozhaja, Plava, Gucia, Gjakova dhe Malësia e Gjakovës.

Ajo u formua jo rastësisht në qytetin historik të Prizrenit për të jetësuar amanetin e drejtuesve të Lidhjes së Parë Shqiptare të Prizrenit. Ideatorë të kësaj organizate, në themel me aspiratë fisnike kombëtare, ishin Xhafer Deva dhe Asllan Boletini, biri i Isa Boletinit të madh etj.
Kuvendi zgjodhi Komitetin Qendror të organizatës me 7 veta: kryetar Rexhep Mitrovicën; nënkryetar Musa Shehzade; Tahir Zajmi, Asllan Boletini, Kol Margjini, Sheh Hasani, Qazim Bllaca, anëtarë.. Ai miratoi edhe procedurën e zgjedhjes së delegatëve që do të përfaqësonin Kosovën dhe trevat e tjera shqiptare në Asamblenë Kombëtare, që do të thirrej në Tiranë më 16 tetor 1943 dhe shtroi nevojën e hartimit të Statutit të organizatës. Kuvendi autorizoi Xafer Devën, Aqif Blytën dhe Ibrahim Lutfiun për të koordinuar punën e Lidhjes me atë të Qeverisë Shqiptare për çështjen e Kosovës.

Me propozimin e Tahir Zajmit, Kuvendi Themelues proklamoi bashkimin e Kosovës, Dibrës, Tetovës, Strugës, Ulqinit dhe Tuzit me Shqipërinë, si pjesë integrale të saj dhe kërkoi bashkimin me të edhe të Qarkut të Mitrovicës që i takonte Zonës gjermane të pushtimit. Me këtë rast, delegati i Gjilanit, av. Esat Berisha, kërkoi nga Kuvendi që të ndërhynte për rishikimin e vijës së demarkacionit me Bullgarinë, gjë që nënkuptonte përfshirjen brenda kufijve të Shqipërisë të trevave shqiptare që ndodheshin nën pushtimin bullgar. Sali Rama, delegat i Rugovës, theksoi domosdonë e përfshirjes brenda kufijve të Shqipërisë të trevave shqiptare që i kishin mbetur Malit të Zi. Në Kuvend u trajtua edhe çështja e organizimit politik dhe ushtarak, marrja e masave mbrojtëse kundër depërtimit në këto treva, si të forcave çetnike edhe të atyre partizane nga Mali i Zi dhe Serbia.

Kuvendi i Dytë i Lidhjes që u mbajt në janar të vitit 1944 zgjeroi KQ të organizatës në 14 anëtarë, zgjodhi kryetar Bedri Pejanin, sepse R. Mitrovica u ngarkua me formimin e qeverisë në Tiranë. Ai miratoi Statutin e organizatës, i cili iu dërgua për dekretim Qeverisë dhe Këshillit të Naltë në Tiranë. Në bazë të Statutit, organizata do të punonte për mbrojtjen e “tokave të çliruara”, formoi komitetet e nënprefekturave, të komunave dhe të fshatrave, ndërsa organin më të lartë të saj do ta përbënte kuvendi, ku do të bënte pjesë një përfaqësues nga secili rreth. Tubimi reprezentativ kërkoi nga Qeveria që të angazhohej rreth çështjes së Sanxhakut, të ndërmirrte hapa diplomatike për të siguruar largimin e trupave bullgare nga Prespa e Shën Naumi, të ndërhynte tek autoritetet gjermane për bashkimin e qarkut të Mitrovicës me Shqipërinë, të forconte administratën e saj në krahinën e Plavës dhe të Gucisë dhe përgjithësisht të merrte masa të ngutshme organizative dhe ushtarake në të gjitha trevat shqiptare që iu bashkuan Shqipërisë. Organizata kishte organin e saj “Lidhja e Prizrenit”, të cilin e botonte Komiteti i Intelektualëve Shqiptarë, i përbërë nga Kudret Kokoshi, Selman Riza, Ibrahim Fehmiu, Durmish Celina etj. Në faqet e gazetës u sulmuan: komunistët shqiptarë që u cilësuan si agjentë të Serbisë e të Rusisë; Lëvizja Nacionalçlirimtare në Jugosllavi, sepse luftonte për ruajtjen e kufijve të atij shteti, të caktuara me dhunë e pa marrë parasysh të drejtat e ligjshme të popullit shqiptar; u propagandua Shqipëria etnike dhe domosdoshmëria e luftës për mbrojtjen e saj; u dënua dhuna sistematike e ushtruar në të kaluarën nga pushtuesit serbë e malazez. Lidhja e Dyte e Prizrenit në mënyrë të veçantë u angazhua për organizimin e forcës mbrojtëse-ushtrisë dhe formacioneve vullnetare të saj. Për këtë qëlllim Komiteti Qendror i Lidhjes, në bashkëpunin me komandën e Sektorit Kosova të Ushtrisë Shqiptare, organizoi konferencën në Rogovë të Hasit (15-17 mars 1944) në të cilën u mor vendimi për riorganizimin dhe forcimin e forcave mbrojtëse të Kosovës. Lidhja shpresonte që në formacionet e saj të përfshiheshin të gjithë mëshkujt shqiptarë, nga mosha 20-50 vjeç. Në këtë kuadër rezultoi kërkesa strategjike kryetarit të KQ të Lidhjes Dytë të Prizrenit, Bedri Pejanit, drejtuar Hitlerit për krijmin e një armate shqiptare prej 150 mijë burrash, e cila do të luftonte deri në fund kundër çetnikëve dhe partizanëve serbo-malazeze. Ai mendonte dhe shpresonte se kjo armatë do të ishte e aftë t'u dilte zot tokave etnike shqiptare dhe të mbronte bashkimin e tyre me Shqipërinë, me qëllim që Konferenca e Paqës që do të mblidhej pas mbarimit të luftës për të vendosur për kufijtë e shteteve të vihej përpara faktit të kryer. Komanda gjermane edhe pse nuk e miratoi këtë propozim, lejoi formimin e një divizioni me emrin “Skëndërbeg”, efektivi i të cilit, për shkak të mospranimit të të rinjve shqiptarë për t’u përfshirë në radhët e tij, nuk u plotësua as me rekrutë dhe as me kuadrin komandues. Për këtë arsye dhe të dezertimeve, në tetor 1944, divizioni u shndërrua në Grup luftarak. Komanda ushtarake gjermane kërkonte që këto forca t’i përdorte, ashtu si të gjitha forcat antikomuniste të kombeve të tjerë të Ballkanit, për të siguruar tërheqjen e trupave të saj nga gadishulli. Por këto synime të komandës gjermane binin ndesh me objektivin themelor të Lidhjes, që ishte bashkimi i trojeve etnike shqiptare dhe pavarësia e Shqipërisë.

Kuvendi III i Lidhjes së Dytë të Prizrenit që u mbajt në qershor të vitit 1944 shkarkoi Bedri Pejanin nga detyra e kryetarit të Komitetit Qendror të organizatës dhe në vend të tij zgjodhi Xhafer Devën. Ky i fundit njëherazi ishte edhe ministër i Brendshëm në Qeverinë e Tiranës.

Aty u analizua angazhimi i Lidhjes dhe i Komitetit Qendror të saj për mbrojtjen e Kolashinit dhe të sektorëve të tjerë që rrezikoheshin nga depertimi i forcave çetniko-partizane serbo-malazeze. Kuvendi konstatoi se Lidhja kishte ndërmarrë hapa konkrete për forcimin e bashkëpunimit dhe për koordinimin e përpjekjeve me krahinat e tjera të Shqipërisë dhe në mënyrë të veçante me Malësinë e Mbishkodrës, të Mirditës, të Dibrës dhe të Matit drejtuesit nacionalistë të të cilave luftonin për Shqipërinë etnike, me çka ishin vënë në shërbim të drejtpërdrejtë edhe të çështjes së Kosovës.
Kuvendi shtroi nevojën e armatimit të mëtejshëm të popullit të Kosovës dhe të trevave të tjera shqiptare. Ai vuri si detyrë, që krahas regjimentit të Pejës dhe të Prishtinës, të formoheshin edhe regjimentet me qendër në Tetovë dhe në Dibër, si dhe të vazhdohej me krijimin e formacioneve "kreshnike" e vullnetare, që do të vepronin në rastet kur rrezikoheshin rajone të veçanta.

Me nismën e Lidhjes së Dytë të Prizrenit në shtator të vitit 1944 u themelua Komiteti i Rinisë Nacionaliste Shqiptare për Mbrojtjen e Atdheut dhe të Kombit Shqiptar. Në krye të saj ishte atdhetari i devotshëm Adem Gllavica. Ajo i shtroi detyrë vetes mobilizimin e rinisë për mbrojtjen e kufijve të shtetit shqiptar dhe ishte forca goditëse në luftë kundër armiqve të atdheut. Adv. Idriz Shahmani paraqiti referatin mbi rrezikun që paraqiste komunizmi për Shqipërinë Etnike. Mbi këtë bazë u aprovua Programin politik-ushtarak, ”Disiplinari i Rinisë Nacionaliste Shqiptare për Mbrojtjen e Atdheut dhe të Kombit Shqiptar” dhe u zgjodh KQ i Rinisë Nacionaliste i përbërë prej 9 vetash. Në radhët e Komitetit bënin pjesë Adem (Selimi) Gllavica (kryetar), Sali Vala-Siçani, Luan Gashi, Avdyl Henci, Shahsivar Aliu, Fuat Muharremi, anëtarë.

Për drejtimin e formacioneve ushtarake të vullnetarëve të rinj shqiptarë u formua Komanda e përgjithshme e Rinisë për Mbrojtjen e Atdheut dhe të Kombit Shqiptar, që kryesohej nga Shahsivar Aliu. Kjo komandë organizoi katër zona operative, e para në sektorin Ferizaj-Kaçanik-Gjilan, e dyta në atë Prishtinë-Lypjan-Podjevë, e treta në rajonin Mitrovicë Vushtrri-Skenderaj, kurse zona e katërt përfshinte Rrafshin e Dukagjinit.
Faza kulmore e veprimtarisë së Lidhjes së Dytë të Prizrenit arriti në vjeshtën e vitit 1944, kur ajo mobilizoi forcat adhetare për mbrojen e trojeve etnike shqiptare nga ushtritë e bashkuara komuniste bullgare, maqedone, serbe e malazeze, të cilave u shkuan në ndihmë edhe brigadat partizane të Shqipërisë dhe të Kosovës. Në këto përpjekje forcat e djalërisë shqiptare, të rreshtura në batalionet heroike "Hasan Prishtina", "Nazim Gafurri", "Zija Gashi", të Drenicës, të Llapit dhe të Sanxhakut, zhvilluan luftime të përgjakshme, përgjatë vijës mbrojtëse të Kosovës, veçanërisht në sektorët: Ferizaj- Kaçanik- Gjilan; Prishtinë- Lypjan- Podujevë; Mitrovicë- Vushtri- Skënderaj.

Në këto rrethana mjaft dramatike KQ i Rinisë për Mbrojtjen e Atdheut dhe të Kombit Shqiptar nxori dy proklamata (më 18 dhe më 26 tetor 1944) të hartuara nga adv. Idriz Shahmani dhe që iu drejtuan popullit shqiptar e popujve të tjerë si dhe ushtrisë bullgare. Në këto proklamata, popullit shqiptar i bëhej thirrje për t’u bashkuar dhe për mobilizimin e përgjithshëm në luftë kundër ushtrive të fqinjëve grabitqarë. Ndërkaq ushtrisë bullgare i tërhiqej vërejtja për të mos ndihmuar ushtrinë serbe në përpjekjet për ripushtimin e Kosovës dhe të trevave të tjera shqiptare, për faktin se këto vise ishin shqiptare. Në njërën prej proklamatave, drejtuar shqiptarëve dhe tërë botës së qytetëruar, theksohej se shqiptarët po luftonin kundër reparteve jo të rregullta të fqinjëve të tyre për të ruajtur e për të shpëtuar Shqipërinë Etnike. Shqiptarëve në këto treva dhe sidomos atyre që ishin mobilizuar në njësitë e ushtrisë partizane jugosllave, iu kërkohej që të largoheshin nga rruga e gabuar dhe të bashkoheshin me batalionet e vullnetarëve shqiptarë që po luftonin me guxim të pashoq kundër njësive të Divizionit të 22-të, të 24-të dhe të 46-të Ushtrisë Nacionalçlirimtare të Jugosllavisë (UNÇJ) dhe kundër Brigadës IV dhe V kosovare dhe trupave të Armatës II Bullgare.

Luftime të ashpra ndërmjet tyre dhe forcave serbe, malazeze e maqedonase e bullgare u zhvilluan gjatë gjithë vijës se frontit lindor shqiptar që nga Prespa, Pollogu, Shkupi e deri në Preshevë e Bujanoc. Mirëpo, raporti i forcave, si brenda ashtu edhe jashtë vendit, ishte i disfavorshem për forcat atdhetare shqiptare. Kjo pati si rrjedhojë që në fund të nëntorit 1944 këto forca të thyheshin nga ushtritë e përmendura, pakrahasueshëm me epërsi në numër e teknikë të luftës. Kështu Kosova dhe viset e tjera etnike shqiptare ranë edhe një herë padrejtësisht nën sundimin jugosllav. Me këtë mori fund edhe veprimtaria e Lidhjes së Dytë të Prizrenit.

Veprimtarë të organizatës që mbetën në Kosovë ose që kaluan në Shqipëri, e ndërmjet tyre, Bedri Pejani, Kolë Margjini, Musa Shehzade, kolonel Qazim Komoni, kolonel Fuat Dibra, Bedri Gjinaj, Aqif Blyta, vëllezërit Begolli, Asllan Boletini, Shaqir Curri, mulla Nuredin Haliti, av.Esat Berisha, Faik Okllapi, Shemsi Ferri, Jahja Fusha, Sali Rama, Halim Spahija, Is’han Taniku e shumë të tjerë, patën një fund tragjik si rrjedhojë e terrorit gjakatar të pushtetit okupues serbo-komunist në bashkëveprim të ngushtë me vazalët e tyre shqiptarë.
Mund të përfundohet se aspiratat e Lidhjes së Dytë të Prizrenit, përkundër masave të egra që ushtroi pushteti okupues komunist jugosllav nuk u shuan kurrë. Përkundrazi, atdhetarët shqiptarë gjetën forca të vazhdonin luftën për çlirim dhe bashkim kombëtar prej ripushtimit të Kosovës më 1944 e deri në organizimin e Luftës çlirimtare të viteve 1998-2001 në Kosovë, në Luginën e Preshevës dhe në Maqedoni.

www.ihp-ks.org
m_shatri@hotmail.com
mshatri@ihp-ks.org
tel.: +381 (0) 38 512 303
mob.: +377 (0) 44 124 652





Muhamet Shatri, u lind më 17.07.1946, në Tomoc të Istogut.
Shkollën fillore e përfundoi në vendlindje ndërsa të mesmen në Pejë më 1965. Studime universitare i përfundoi në Fakultetin Filozofik-Dega e Historisë në Universitetin e Prishtinës. Magjistroi më 1977 me temën : “Rivaliteti jugosllavo-italian në Shqipëri 1912-1927”. Temën e doktoratures e brojti në janar të vitit 1982 me titull : “Lëvizja Nacionalçlirimtare në Prizren dhe rrethinë 1941-1945”.


Mësues i mësimit klasor, i historisë dhe i gjeografisë në shkollën fillore të Gurrakocit, 1965/66.
Mësimdhënës i historisë, sociologjisë dhe latinishtes në gjimnazin e Istogut, 1968.
Mësimdhënës në shkollën Normale të Prishtinës, 1970/71.
Mësimdhënës në gjimnazin e Istogut, 1971/72.
Mësimdhënës në Qendrën Shkollore Teknike në Obiliq, 1972/73.
Prej 1 janarit 1978 punon në Institutin e Historisë-Prishtinë.
Në vitet 2003-2007 ishte Sekretar Shkencor në Institut të Historisë-Prishtinë.


FUSHA DHE PERIUDHA E INETERESIMEVE SHKENCORE:

Muhamet Shatri, merret me Historinë e Kohës së re dhe Kohës më të re


DISA PUNIME, TRAJTESA DHE KONTRIBUTE SHKENCORE TË BOTUARA:

• Shtypi anglez mbi rivalitetin jugosllavo-italian në Shqipëri gjatë viteteve 1926- 1927, “Jehona “,7, Shkup, 1978.
• Aspekte të politikës së Italisë, Serbisë dhe të Malit të Zi ndaj Çështjes shqiptare në vitet e Krizës Lindore 1875-1881,” Dituria”, 1978.
• PKJ në Prizren dhe rrethinë 1919-1945, Përparimi, 2, Prishtinë, 1979;
Sistemi i pushtimit në Prizren dhe rrethinë 1941-1944,” Kosova”, 7, Prishtinë, 1978.
• BRKJ dhe Lëvizja Revolucionare e Rinisë në Prizren dhe rrethinë 1941- 1945,”Kosova”, 8, Prishtinë, 1979.
• Brigada IV e Kosovës, “Kosova”, 9/10, Prishtinë, 1980/1981.
• Aspekte të LNÇ-së në Prizren dhe rrethinë më 1941, “Përparimi”, 5, Prishtinë, 1981.
• Aspekte të kundërthënieve ndërmjet Italisë, Serbisë dhe Malit të Zi lidhur me Çështjen shqiptare në vitet e Krizës Lindore 1875-1881, Vjetari i Arkivit të Kosovës, 12/13, Prishtinë, 1981.
• LNÇ në Prizren dhe rrethinë 1941, Vjetari i Arkivit të Kosovës, nr. jubilar, Prishtinë, 1981.
• PKJ në Prizren dhe rrethinë 1941-1945, “Kosova”, 11, Prishtinë, 1982.
• Përmbajtja nacionale e organizatës “Balli Kombëtar”, Përparimi, 5, Prishtinë, 1984 (koautor).
• Rrethanat ekonomike-shoqërore në Prizren dhe rrethinë 1918-1941, Kosova, 15, Prishtinë, 1985.
• Aspekte të rivalitetit jugosllavo-italian në Shqipëri 1018-1920, Gjurmime Albanologjike (Seria e shkencave historike), 15, Prishtinë, 1985.
• Vështrim mbi Lëvizjen punëtore në Prizren e rrethinë deri më 1923, Kosova, 17, Prishtinë, 1988.
• Kontributi i shqiptarëve në vendet e Evropës Perëndimore për çështjen kombëtare (koautor), në Çështja e Kosovës një problem historik dhe aktual, Tiranë, 1996.
• Mbrojtja e Kosovës dhe e trevave tё tjera shqiptare nga sulmet çetnike serbo-malazeze (maj 1941-tetor 1944) I, Kosova, nr. 22/23, 2000/2001. Prishtinё 2003.
• Mbrojtja Kombёtare e Kosovёs 1941-1944 II, “Kosova”, nr. 24/25, 2002/2003, Prishtinё, 2003.
• Bardh Isuf Gashi, figurё e shquar e Lёvizjes Kombёtare, “Kosova”, nr. 24/25, 2002/2003, Prishtinё, 2003.
• Dokumente italiane pёr Lёvizjen Kombёtare gjatё gjysmёs sё parё tё vitit 1912 (bashkoautor) Vjetari i Arkivit tё Kosovёs, XXIX-XXX, Prishtinё, 2003.
• DIE HALTUNG DER KOMMUNISTISCHEN PARTEI ALBANIENS ZUR KOSOVA- FRAGE (1941-1945), DARDANIA, Wien, 2003.
• Dokumente italiane për Lëvizjen Kombëtare gjatë gjysmës së parë të vitit 1912 (bashkoautor), ”Vjetari” XXIX-XXX, 2003, Prishtinë.
• Dokumente italiane për Lëvizjen Kombëtare gjatë gjysmës së parë të vitit 1912 (bashkoautor), ”Vjetari” XXIX-XXX, 2004, Prishtinë.
• Të dhëna biografike mbi disa veprimtarë të Komitetit Mbrojtja kombëtare e Kosovës, (përmbledhje kumtesash), Tiranë, 2004.
• Disa specifika të LANÇ në Kosovë në vitet 1941-1945, ”Kosova”26, Prishtinë 2005.
• Copëtimi i trevave shqiptare në Jugosllavi-aneksimi i Kosovës nga Serbia (1945), ”Kosova” 27, Prishtinë 2005.
• Përpjekjet e Lidhjes së Dytë të Prizrenit për jetësimin e aspiratave jetike të kombit shqiptare. E Djathta Shqiptare në Mbrojtje të Shqipërisë Etnike (1), Prizren-Hamburg, 2005.
• Platforma Kombëtare e Lëvizjes Nacional-Demokratike Shqiptare. E Djathta Shqiptare në Mbrojtje të Shqipërisë Etnike (2), Prizren 2005.
• Atdhetarët shqiptar në burgun e Mitrovicës së Sremit 1945-1955. E Djathta Shqiptare në Mbrojtje të Shqipërisë Etnike (3), Prizren-Shkodër, 2006.
• Dokumente ruse për Lëvizjen Kombëtare gjatë periudhës 1 janar-15 maj 1912 (bashkoautor), ”Vjetari”, Prishtinë 2006.


MONOGRAFI TË BOTUARA :

Lëvizja Nacionalçlirimtare në Prizren dhe rrethinë 1941-1945, Prishtinë 1987.
Kosova në Luftën e Dytë Botërore 1941-1945, Prishtinë 1997.
Dokumente frenge për Lëvizjen Kombëtare Shqiptare tё vitit 1912, Prishtinë 2004.
Ibrahim Grainca-Cërnilla, deri në vdekje për atdhe. Prishtinë 2006.

MONOGRAFI NË DORËSHKRIM:

Rivaliteti jugosllavo-italian në Shqipëri 1912-1927;
Lëvizja Ilegale Antifashiste në qytetet e Rrafshit të Dukagjinit 1941-1944;
Brigada IV e Kosovës dhe rruga e saj luftarake 1944-1945;
Dokumente ruse për Shqipërinë dhe shqiptarët gjatë vitit 1912;
Kryengritja e përgjithshme anti-osmane e vitit 1912;
Qëndrimi i Serbisë, Malit të Zi dhe Bullgarisë kundër kryengritjes së përgjithshme të vitit 1912.

Gjuhët e huaja:

Muhamet Shatri, ka njohuri të mira nga gjuha suedeze, gjuha serbo-kroate dhe njohuri elementare nga gjuha frënge.


Prof. Dr. Muhamet Shatri ka botuar edhe punime profesionale dhe publicistike në gazeta dhe revista. Ka marrë pjesë në shumë tribuna, sesione, konferenca dhe simpoziume shkencore.

AGJENCIONI FLORIPRESS

Ismet Azizi: Historia e lashtë shqiptare e Peshterit-Sanxhakut

Të gjeturat më të vjetra (rreth 3000 vite) për popullsinë e Rrafshnaltës së Peshterit rrjedhin nga vendbanimi Delimexhë. Sipas mendimit të shumë shkencëtarëve dhe hulumtuesve, banorët më të vjetër të kësaj treve në tërësi kanë qenë të fisit iliro-dardan. Janë toponimet e shumta të kësaj treve që na i përkujtojnë ilirët. Emërtimet: Ras, Ibar, Pešter, Biševo, Vapa, Lim etj. , janë me prejardhje shqipe (rrasë- ploča, (lumi Ibër) Ibar-i bardhë, Lum-Lim, Vapa- vapë, (Pešter) Peshë-težina, ter-terësi, thatësi).

Gadishulli ballkanik ka qenë në ballë të ekspansionit romak duke filluar nga shekulli i VII-të. Dihet mirë që romakët shumë herët e kanë eksploatuar minierën e hekurit në Glluhavicë.

Pra, Peshteri ka qenë pjesë përbërëse e provincës së Dardanisë, e cila ka përfshirë një pjesë të madhe të Maqedonisë, në jug të Shkupit, Kosovën dhe territorin shqiptar deri në Nish, ndërsa në perëndim tërë Sanxhakun. Në këtë kohë gati e tërë popullata ilire pothuajse ka qenë e romanizuar. Në kohën e ndarjes së Perandorisë Romake, në atë të Lindjes dhe Perëndimit, territori i Sanxhakut është gjetur në kufirin e ndarjes në mes këtyre dy Perandorive.

Depërtimi i sllavëve të jugut në këto hapësira është bërë gjatë shekullit të VII-të kur u okupua popullsia autoktone dhe për një kohë gjatë një numër i konsideruar është sllavizuar, duke ndërruar edhe fenë. Edhe në këto anë popullsia është ndarë në katolikë dhe ortodoksë (Aleksiqët nga Borikovci afër Bajevicës, Jakovljeviqët nga Znushe, Qurqiqët nga Rogozna, Glloxhoviqët nga vendbanimi Bijelih Voda dhe Prekiqët nga Dolova).

Diku rreth 100 vite para ardhjes së osmanëve pjesa më e madhe e territorit të Sanxhakut i ka takuar Bosnjës. Me ardhjen e osmanëve popullsia vendase shqiptare, dhe siç thonë disa historianë boshnjakë, popullsia bogumile, pranuan islamin si shpëtim nga depërtimi i misionarëve katolikë dhe ortodoksë, megjithëse bogumilët shumë çka në besimin e tyre fetar kishin pika të përbashkëta me besimin islam. Okupimi i Sanxhakut dhe Malit të Zi ka zgjat gati 100 vjet.

Dokumenti i parë i shkruar në histori është i vitit 1396 dhe ka të bëjë me Glluahavicën ku gjendej Kadiu i cili i kishte shkruar sundimtarit të Dubrovnikut. Kjo letër nuk është ruajtur, por është ruajtur përgjigjja e sundimtarit të Dubrovnikut dërguar kadiut të Glluhavicës me datën 28 mars 1396.

Lufta në mes Austro-Hungarisë dhe Turqisë, e njohur si Lufta e Vjenës, e cila ka zgjatë nga viti 1683 deri në vitin 1699, ka shkaktuar ndryshim të madh në strukturën etnike të popullsisë së Sanxhakut. Lufta ka shkaktuar shumë viktima dhe shkatërrime, ku si rrjedhojë pason shpërngulja e popullsisë së Sanxhakut në shumë drejtime. Në drejtim të Bullgarisë dhe Azisë së Vogël është shpërngulur popullsia e besimit islam, ndërsa ajo katolike e fisit Kelmend në drejtim të veriut në Srem (Hrtkovci, Nikinci, Pllatiqevo dhe Jarak) dhe Shumadisë (prej nga është gjyshi i Karagjorgjes, Xhin Marash Klimenti). Përkundër vështirësive, në këto vise arritën të mbijetojnë fiset Shkreli, Hoti, Gruda, Shala, Kuqi, Kastrati, Muriqi, Lajqi, Gucia, Plakiqi etj. Këto fise, deri vonë, nuk pranuan islamin.

Ndërsa, një shkrim i vjetër, i cili përmend vendbanimin Tutin, një ndër vendet më të mëdha të Peshterit, është ai i udhëpërshkruesit Irbi dhe Mekenzi, nga viti 1868.

"Roja e sanxhaklinjve na e tërhoqi vëmendjen, posaçërisht në një kodër dhe na tha se në këtë trevë janë dhjetëra fshatra të cilat nuk e kanë pranuar sulltanin dhe as që kanë paguar taksat deri par disa viteve. Ne e pyetëm: po tash fshatarët a paguajnë taksa?

‘Jo në tërësi’, na u përgjigjën. ‘Por, nuk mundën më t’i sundojnë fqinjët e tyre dhe se më nuk po shkon si ka shkuar më parë’”.

Dialogu që pasoi është me rëndësi pasi që zbulon fakte në lidhje me përbërjen etnike dhe religjioze të popullsisë të asaj treve.

"A janë ata fshatarë boshnjak apo shqiptar”? “Janë të përzier. Kufiri i vërtetë në mes tyre është Rozhaja, por do të gjeni shqiptarë të përzier me boshnjakët gjithkund këtu pari deri në Sjenicë".

“A ka të krishterë këtu pari?”, kishin pyetur kalimtarët. Përgjigja ishte: “Ka, por pak, shumë pak".

Pas okupimit të Bosnjës dhe Hercegovinës që ndodhi në vitin 1878 dhe pas dëbimit të popullsisë boshnjake, së pari nga Nikshiqi dhe Kollashini, në Peshter u vendos një numër i madh i muhaxhirëve boshnjakë nga Bosnja. Kjo shpërngulje e muhaxhirëve nga Bosnja dhe Hercegovina dukshëm ka ndikuar në forcimin e strukturës etnike boshnjake dhe në zhvillimin e vetëdijes së sanxhaklinjve myslimanë - boshnjakëve të Sanxhakut. Në këtë kohë, pra në vitin 1877, vjen edhe te ndarja, përherë të parë, e Sanxhakut nga Bosnja.

Nga Kongresi i Berlinit (1878) deri te Luftërat Ballkanike, Sanxhaku ka qenë pjesë e Vilajetit të Kosovës me qendër në Shkup. Kjo është periudha e sulmeve dhe terrorit të cilat i kanë kryer grupet paramilitare serbe dhe malazeze. Një situatë e tillë i ka detyruar sanxhaklinjtë që të mbrojnë jetën dhe qëndrimin në vendin e tyre. Periudha më e vështirë ka qenë ajo e okupimit të Sanxhakut nga serbët dhe malazezët në vitin 1912. Ky okupim është bërë me pretekst të dorëzimit të armëve që është udhëhequr nga Boshko Boskoviq. Për këto arsye, gjatë Luftërave Ballkanike dhe Luftës s I-rë Botërore, ka pasë humbje të popullsisë, gjegjësisht shtim negativ të popullsisë, për herë të parë dhe të fundit.

Me krijimin e Mbretërisë Serbo-Kroato-Sllovene (1918) pozita e popullsisë së Sanxhakut në këtë shtet vështirësohet edhe më tutje. Pa të drejta elementare, të nënçmuar dhe të pa pranuar si komb dhe si krahinë historike. Sanxhaku vetëm gjatë Luftës së Dytë Botërore, për pak kohë, ka arritur të krijojë autonominë, të cilën komunistët në fund të luftës e suprimuan. Rol të rëndësishëm në mbrojtjen e popullsisë së Sanxhakut ka luajtur Xhemal Koniqanin në Peshter, ndërsa Aqif Blyta në mbrojtjen e Pazarit nga shfarosja prej çetnikëve të Drazha Mihailoviqit.

Gjatë gjithë periudhës së diktaturës komuniste, Sanxhaku e sidomos Peshteri, i banuar me shumicë shqiptare, ishin në vazhdimësi të terrorizuar. Sidomos gjatë periudhës së Rankoviqit kjo popullsi ishte nën presion të paskrupullt të asimilimit.

Rol të rëndësishëm në ruajtjen dhe në ndriçimin e të vërtetave historike dhe etnografike kanë luajtur intelektualët e kohës, siç ishin Ejup Mushoviq, Rizvan Reshoviq dhe disa të tjerë.

Në vitet e 90-ta, dhe me shpartallimin e Jugosllavisë, nga terrori me përmasa të gjenocidit, Sanxhaku pothuajse pas 100 vite të vakumit zhvillimor në aspektin kulturor dhe nacional, arrti të trasojë rrugën e krijimit të institucioneve politike, kulturor dhe humanitare. Me krijimin e Këshillit Kombëtarë Boshnjak të Sanxhakut, në maj të viti 1991, në të gjitha institucionet u vunë themelet e autonomisë së Sanxhakut. Në tetor të vitit 1991 në Sanxhak është zhvilluar një referendum popullor ku është votuar për autonominë politike dhe territoriale me të drejtë bashkimi me Shtetin e Kosovës, apo BH. Rreth 98 për qind e votuesve janë deklaruar në favor të kësaj çështjeje të referendumin. Peshterasit gjatë gjithë këtyre periudhave ka luajtur rolin kryesor në rrugëtimin e autonomisë së popullit të Sanxhakut.

Nëse i citojmë të gjitha burimet dhe autorët perëndimorë, që flasin në favor të faktit se Sanxhaku ishte gjithmonë pjesë e pandashme e Shqipërisë etnike, do të duhej hapësirë shumë më e madhe. Të dhënat nga e kaluara e deri më sot janë shembuj të pakt që gjenden në një oqean të madh faktesh. Në punimet e mëvonshme do të mundemi t’i përmendim faktet që përfundimisht vërtetojnë se Peshteri asgjë nuk ka të bëjë me emërtimet artificiale “Stara Serbija” apo “Stara Rashka” të prodhuar në shekullin e XIX nga propaganda serbe.

Në këtë treve jeton në vazhdimësi shekullore popullata shqiptare Në asnjë periudhë kohore historike kjo trevë nuk ishte pa shqiptarë. Shqiptarët mbijetuan në Ukrainë, Siri, Egjipt, Itali, Dalmaci, pse mos të mbijetojnë edhe në Peshter, gjegjësisht në Sanxhak, territor ky i ngjitur me popullsinë shumicë shqiptare të Kosovës.

Prof. Dr. Hakif Bajrami: Kisha Ortodokse Serbe dhe Irinej janë kancer i Ballkanit

Ju, Patriark, Jirinej dhe suita e juaj, para teje, gjatë teje dhe pas teje (sepse nuk shans që të civilizoheni), keni qenë jeni dhe do të mbeteni tragjikisht, kanceri i Ballkanit, sepse jeni ideator, nxitës dhe zbatues të shovinizmit në vepër kundër popujve tjerë fqinjë. Ju Jirinej i keni bekuar kriminelët nëpër kisha dhe manastire që të vrasin, dhunojnë dhe masakrojnë, që bëjnë gjenocid, ju keni bekuar kriminelët e Millosheviqit nepër tërë ish Jugosllavinë. Në Kosovë, ende nuk është bërë e njohur e tërë pesha e krimeve dhe gjenocidit që e keni bekuar nëpër manastire dhe kisha.
Unë, nuk ju këshilloj, por ta dini se Hitleri dhe Millosheviqi nuk kanë dallim, inkvizicioni dhe urdhërat e jueja për dhunime të femrave në Kosovë nuk kanë autor tjetër përpos juve dhe mbështetësve të kriminalizuar në shovinizëm dhe për çudi ju nuk e dini kur është mjaftë. Shikoni çfarë keni bërë në Bosnje më 1942-1944 ndaj boshnjakëve myslimanë, shikoni si jeni kërcënuar ndaj shqiptarëve dhe keni bërë krime 1912-1999). Në bazë të dokumenteve të shumta pa mëdyshje po e them se ju priftërinjët serb jeni kanceri i Ballkanit. Dëshmoni me vepra e argumente të kundërtën.
Unë popullin serb dhe kishën e Juaj nuk e urrej, pse na urreni ju neve me shekuj të tërë. Çka keni lyp ju në Tiranë në hapjen e një TEMPULLI Të SHENJT Të SHQIPTARËVE. Unë edhe pse shqiptar i fesë islame para përpara AT NIKOLLË MARKUT do t` i përkulesha me respekt civilizues, sepse jam SHQIPTAR. AT NIKOLLË MARKU është edhe prifti im, sepse ai predikon drejtë, nuk urren asnjë njeri, as një racë, asnjë popull. Ju, prift Jirinej paradite e urreni tërë njerëzimin e pas dite e urreni edhe popullin që i takoni me këto siellje të papërmirësueshme shoviniste.
Të shkojmë me radhë.
Ekziston një dokumentacion i tërë që dëshmon në mënyrë të pakontestueshme se Atanasie Jevtiqi është ideator i vrasjes së rreth 300.000 njerëzve në periudhën ndërmjet viteve 1991-1999 në ish-Jugosllavi, me qëllim të krijimit të Serbisë së Madhe. Aty, afër tij, është edhe patriarku Pavle dhe priftërinjtë e tjerë, bashkëpunëtorë të Karaxhiqit, të Arkanit, të Sheshelit dhe të Milosheviqit. Ky dokumentacion do të bëhet publik shumë shpejt.
Priftërit e Serbisë përpiqen që, me pamfletin e tyre (Memorandumin), të mbajnë “në jetë” të gjitha falsifikatet e historisë së tyre. Dhe, me këtë gjë, ata edhe njëherë ngrihen në mbrojtje të politikës gjenocidale të Milosheviqit, të Sheshelit dhe të Karaxhiqit, në fund të shekullit XX. Por, argumentet nuk janë më “pronë” vetëm e priftërinjve serbë. Më në fund, bota e civilizuar ka rast dhe kushte të kuptojë historinë e vërtetë të Dardanisë-Kosovës. E vërteta do të zbardhet dhe do të argumentohet vetëm me dokumente. Dhe, le të fitojë e vërteta, edhe në qoftë se ajo është kundër meje. Unë e dua vetëm të vërtetën. Në interes të kësaj të vërtete dhe në interes të së drejtës historike, po ia paraqesim opinionit argumentet, të cilat mbështeten në burime që pakontestueshëm tregojnë realitetin.
Sipas dokumenteve relevante shkatërrimi i Jugosllavisë do të përjetojë fundin nga 20 e deri më 22 janar 1990, në kongresin e fundit të LKJ-ës. Lidhur me këtë situatë Kisha Ortodokes serbe ishte vënë në gjendje gatishmërie. Në qershor te të njetit vit Sllobodan Millosheviqin do ta vizitojnë: mitrpoliti Jovan, peshkopi i Zhiçës Stefani, peshkopi i Shumadisë Sava, peshkopi i Nishit Irinej, peshkopi i i Sremit Vasilije. Në këtë takim është përkrah koncepti për Serbinë e Madhe. Fundi i realizimit të atij skenari do të arrihet më 2 dhjetor kur nga 17 arhirejë të Kishës Ortodokse Serbe do të zgjidhet gjatë nëntë votimeve problematike për Patriark Pavli.
Pas atij akti Atanasije Jevtiqi do të kërkojë që të gërmohen varret nepër Koroaci nga Lufta e Dytë Botërore. Gjatë këtij procesi do të dalin në skenë konfliktët e vjetra të serbëve dhe kroatëve, të cilët kishin forcë dhe ishin të intresuar ta shkatërrojnë Jugosllavinë. Pikërisht atëherë (më 1991) Patriku Pavle do ta bind Karingtonin se serbët dhe kroatët nuk mund të jetojnë së bashku. Kështu prodhohet urrejtja kolektive nga KOS dhe asaj urretëje do të i prij deri me sot. Atëherë do të dihet se më 1944 KOS i kishte premtuar Hitlerit strehim në ZIÇË ose afër Dubrovnikut. Shtrohet pyetja a do të ishte më vonë Hitleri nën mbrojtjen e UNESC-os, siç janë ato lokalitete sot, siç i strehojnë më se 60 oficerë kriminelë serb për krimet e bëra gjenocidale gjatë luftërave 1991-1999.
Kosova është fenomen evropian. Populli më i vjetër i kësaj toke janë dardanët, një fis i vjetër ilir. Me invadimin e romakëve në Ilirikë, Dardaninë e sunduan romakët deri në depërtimin e një populli barbar, të quajtur hunë, në vitin 441. Pas tyre, në Dardani shkatërruan gjithçka që gjeten para vetes gotët, në vitin 472. Është i njohur dokumenti nga ajo kohë: “Ubique luctus, ubique getimus e plurima matrio imago” (Gjithkah dhembje, gjithkah vaj, më së shumti realitet të vdekjes totale). Mbi Dardaninë edhe një herë u sulën gotët, në vitin 535, duke shkatërruar gjithçka në të. Pastaj, nëpër Dardani bënë kërdi avarët, në vitin 580. Pas kësaj katastrofe, Dardaninë e sundon Bizanti, ndërsa më vonë pushtetin okupator e marrin në dorë bullgarët (vitet 851-1018). Në këtë tokë “të nemun”, një kohë sunduan normanët (vitet 1081-1803), pastaj bizantinët, pastaj sërishmi u kthyen normanët (vitet 1107-1108), prapë bizantinët (deri në vitin 1226), kur si okupatorë vendosen rasët (serbët), të udhëhequr nga dinastia e Nemanjiqëve (deri në vitin 1389), kur në Kosovë vendosen si okupatorë turqit (deri në vitin 1912). Gjatë viteve 1912-1915, në Kosovë sundojnë si okupatorë Serbia dhe Mali i Zi. Gjatë viteve 1915-1918, në Kosovë janë okupatorë austriakët dhe bullgarët; gjatë viteve 1918-1941 në Kosovë sundojnë si okupatorë serbët, kroatët dhe sllovenët; gjatë viteve 1941-1944 në Kosovë sundojnë si okupatorë gjermanët dhe italianët; gjatë viteve 1945-1999, në Kosovë sundojnë si okupatorë jugosllavët. Por, në të gjitha etapat e zhvillimit historik, shqiptarët janë popull shumicë në këtë tokë dhe historia e tyre është e pashkëputur.
*
Me që serbët insistojnë në njëfarë “të drejte historike” mbi Kosovën këtu po ua sjellim argumentin ku thuhet: Radoslav Gruiq, Pravoslavna srpska crkva, Beograd 1914, - “Nga pjesa veriore e Maleve Karpate kanë zbritë të parët tanë (Sllavët-HB) në Hungarinë e sotme. Aty Avarët sundonin mbi ta... Por në fillim të shekullit VII, (sllavët) i lanë bashkëkombësit në Banat, Srem dhe Savoni, do të ndahen ata nga Avarët , do ta kalojnë Danubin dhe Savën, do të zbresin në Gadishullin Ballkanik. Këtu përmes forcës së armatasour do të i mundin vendasit (Ilirët, prej të cilëve rrjedhin Arnautët, popuj të ndryshëm të romanizuar, të cilët me nominimin Walchen-Welsche do të quhen Vllasë) dhe do të vendosën nepër territore ku edhe tani jetojnë”. Ky fakt do të thotë se në viset ku jetojnë sot shqiptarët nuk ka pasë romanizim as sllavizim e as turqim, por ka pasur proces të shkrirjes evolutive të Ilirve në Arbreshë, përkatësisht në Shqiptarë. Këtë argument e forcon edhe pranimi i religjionit krishter nga ana e popujve ilirë qysh në shekujt e parë, siç janë konkretisht Daradët të cilët e pranuan krishtërizmin nja njëmijë vjet para sllavëve. Këto argumente tani janë të njohura opinionit botëror. (Shiko: Zef Mirdita, Rreligjioni dhe kultet e Dradanëve dhe Dardanisë në Antikë, Zagreb 2001, f.153-167- Krishtenimi dhe përhapja e tij në Dardani”. Ç është e vërteta, Serbët vetëm më 1288 e kanë bërë kriterimin rreligjion institucional. Çdo histori tjetër e mëparëme e tyre ishte bredhje në dymendësi dhe paganizëm ekstrem.

* * *
SERBËT DY HERË E OKUPUAN KOSOVËN

Në këtë publikim, problem shkencor dhe politik janë serbët, si pretendentë johistorikë dhe jolegalë të Kosovës. Prandaj, në bazë të fakteve, mund të konstatojmë: okupimi i parë serb i Kosovës është bërë përmes procesit të plaçkitjes, të cilin kallogjerët serbë më vonë e shndërruan në “histori”. Një “histori” e tillë zgjati afër njëqind vjet. Ajo u përcoll me plaçkitje sistematike ndaj arbanasve dhe vllahëve autoktonë (të dy entitetet kanë prejardhje ilire). Këtë proces të okupimit të Kosovës në stilin barbar, serbët e filluan me plaçkitjen që i bënë qendrës administrative bizantino-arbanase të Zveçanit, në vitin 1186. Serbët e bënë këtë, sepse forcat elite ushtarake arbanase ishin të angazhuara në luftimet kundër depërtimit të ushtrive pushtuese aziatike nga Lindja, gjegjësisht nga Anadolli. Kështu, serbët, gjatë viteve 1187-1195 shkatërruan gjithçka që ishte autoktone, pra barbarizuan Zveçanin me rrethinë. Rasët (serbët), si barbarë të vërtetë, rrënuan të gjithë tempujt e shenjtë të krishterimit, sepse ende kishin dilema se cilit religjion do t’i takojnë. Pastaj, serbët, të përzier me avarë e me normanë (të gjithë janë të njohur si hordhi plaçkitëse barbare (Për këtë shih burimet sekrete bizantine gjatë shekullit IX-XII në origjinal në Arkivin e Turqisë në Stamboll, nuk janë botuar kurrë! – H.B.), filluan ta kallin Lypianin dhe tërë fushën e rrafshtë të Dardanisë (të Kosovës) në vitin 1224, pastaj plaçkitën dhe rrënuan të gjithë tempujt e krishterë në Prizren e më gjerë, deri në Pejë me rrethinë. Serbët pastaj filluan ta plaçkisin dhe ta kallin Shkupin dhe rrethinën e tij, në vitin 1286. Dy vjet më vonë, serbët, si entitet sllav, do ta përqafojnë religjionin ortodoks si fe shtetërore. Vetëm atëherë, ata krijojnë “pushtetin” e tyre kishtar dhe administrativ, të mbështetur në anarki dhe në gjenocid ndaj autoktonëve. Me këtë edhe fillon faza e parë e katastrofës së tyre politike, sepse të kuptuarit e tyre të religjionit bazohej në shfarosjen e entiteteve të tjera, në urrejtjen e të gjithëve dhe të gjithçkasë që nuk ishte barbare-serbe. Kjo politikë, de jure, mori fund më 1349, me “Kodin e Dushanit”, gjegjësisht de facto, më 1356, katastrofalisht me vdekjen e Dushanit. Është fakt se krali i Rashkës, Stevan Dushani, më 1346, në Shkup, u shpall “Car i serbëve, i arbanasve dhe i grekëve”. Shteti mesjetar serb shumë shpejt u bë copë-copë pas vitit 1357. Katastrofa okupatore serbe, edhe më tutje në bazë të burimeve bizantine, merr fund tragjik në Maricë, në vitin 1371, ku vdiqën dy sundimtarë serbë, e kur edhe princ Llazari, i cili nuk ishte sundimtar i tërë Dardanisë (Kosovës) u desh t’i nënshtrohet vazalitetit të sulltan Muratit. Ekzistojnë dokumente arkivore, të cilat vërtetojnë se princ Llazari ia ka dhënë, de jure, Sulltanit 1.000 njësi të argjendta dhe 1.000 kalorës për çdo vit, që nga viti 1371 e deri më 1385. Ky vazalitet, de facto, zgjat deri në vitin 1389, kur serbët turpshëm u desh të pranojnë se në Dardani-Kosovë janë okupatorë. Princërit serbë u detyruan të pranojnë fundin e politikës së tyre të veprimit gjenocidal ndaj popujve joortodoksë. Pastaj në Kosovë fillon një epokë e re e plaçkitjes, e terrorit dhe e okupimit. Perandoria Osmane fillon luftën e saj pesëshekullore në Dardani dhe më gjerë kundër arbanasve-shqiptarëve, lufta e të cilëve për çlirim zgjati deri në vitin 1912. Ç’është e vërteta, që nga viti 1389 e deri në vitin 1912 nuk ndodh asnjë kryengritje serbe në Kosovë, sepse nuk ka kush të rebelohet. Kjo është dëshmi e vërtetë se kush jetoi aty me shumicë absolute, kush i bëri luftërat për çlirim, dhe këta janë arbanasit me 54 kryengritje të mëdha kundër pushtetit okupator osman vetëm në Dardani (Vilajeti i Kosovës), por edhe në pjesët e tjera të Shqipërisë Etnike.
Okupimi i dytë serb i Kosovës fillon në muajin tetor të vitit 1912, me rënien e Shkupit, që ishte kryeqytet edhe i Dardanisë dhe i Vilajetit të Kosovës. Ky okupim, me ndërprerje të vogla, zgjat deri më 10 qershor 1999, kur serbët sërish duhet të largohen nga Kosova si okupatorë, falë luftës së drejtë të UÇK-së dhe të NATO-s. Por, për këto dy fenomene të okupimit të Dardanisë-Kosovës, priftërinjtë dhe politikanët e Serbisë ende punojnë dhe jetojnë në fillimin e okupimit (1186) të fundit të tyre (1989-1999), kur u përpoqën që me gjenocid të shkatërrojnë gjithçka.
Kisha Ortodokse Serbe, në vitet 1807-1808, aprovoi vendimin “Praviteljstvusci Sovjet ” (lloj kuvendi drejtues) për shfarosjen e hebrenjve; KOS-i më 1877 përshëndeti vendimin e Qeverisë së Principatës së Serbisë për shfarosjen e të gjithë arbanasve; KOS-i më 1912 aprovoi Programin e Milan Obradoviqit për shfarosjen e kroatëve; KOS-i aprovoi vendimin e Qeverisë së Serbisë për zgjerimin e Serbisë deri në Selanik e në Durrës; KOS-i përshëndeti Nikolaj Velimiroviqin (prift) si anëtar të organizatës fashiste “ZBOR”- Lotiqin, për ndihmë fashizmit në të gjitha nivelet më 1935; KOS-i është iniciator dhe ideator i Memorandumit të Vaso Çubriloviqit, “Për shpërnguljen e arnautëve, 1937”; KOS-i aprovoi dhe pranoi të punojë në programin për realizimin e “Konventës ndërmjet Jugosllavisë Mbretërore dhe Turqisë”, më 1938, me qëllim që deri më 1944 të deportohen me dhunë të gjithë shqiptarët për në Anadoll; KOS-i përshëndeti “Marrëveshjen xhentëllmene” Tito-Kyprili të vitit 1953, për shpërnguljen e dhunshme të të gjithë shqiptarëve nga Jugosllavia për në Turqi deri në vitin 1965; KOS-i tumiri në vitin 1994 programin e Zhelko Razhnatoviq-Arkanit, të Slobodan Milosheviqit dhe të Voislav Sheshelit për shfarosjen e të gjithë shqiptarëve (sipas tyre në Kosovë do të duhej të mbeteshin më së shumti 49 % shqiptarë, pra përqindja e serbëve duhet të jetë 51 % si varianti më i ulët) në të ashtuquajturën Jugosllavia e Zhablakut. Ky plan, sipas tyre, do të duhej të realizohej deri më 28 qershor të vitit 1999.
Për të gjitha këto që u thanë më lart, ekzistojnë programet, gjegjësisht dokumentacioni origjinal. Pra, vepra e KOS-it dhe e kryeparëve të saj është këtu.
Po shkojmë me radhë, zotërinj priftër, që të parët filluat VALLEN e urrejtjes dhe që nisët masakrat në vitin 1987, duke “shetitur” eshtrat e princ Llazarit nëpër Jugosllavi, duke ia përgatitur kështu edhe IN MEMORIAM-in Serbisë së Madhe (të ashtuquajturës Mbretëria Jugosllave-RSFJ). Pra, ne shqiptarët nuk duhet të jemi modestë të themi se ju na ndihmuat në një mënyrë në luftën për çlirim nga një pushtet neokolonialist, fashisto-komunist.
Zotëri Atanasie (Jeftiq), Kisha Ortodokse Serbe herëdo-kurdo duhet të hulumtojë, dhe atë në interes të civilizimit dhe në interes të ardhmërisë, gjithë përgjegjësinë kriminale në të cilën keni qenë të involvuar me lidhjet intime, shumë të ngushta, që keni pasur me kriminelët që kanë djegur e kanë pjekur nëpër Kosovë, por edhe me këta të akuzuar të Hagës: Milan Martiq, Jovica Stanishiq, Frenki Simatoviq, Dragolub Ojdaniq, Mita Rasheviq, Mile Mërkshiq, Miodrag Jokiq, Voislav Sheshel, Nikola Shainoviq, Milan Milutinoviq, Pavle Strugar, Vidoje Blagojeviq, Milomir Stakiq, Dushan Fushtar, Momçilo Grubar, Predrag Banoviq, Slobodan Milosheviq, Zhelko Razhnatoviq-Arkan, Voislav Koshtunica, Radovan Karaxhiq, Ratko Mladiq...
Zotëri Atanasie, ju keni mbajtur lidhje shumë të ngushta kriminale me njëmbëdhjetë (11) kriminelë të lartë të Dedinjes, të cilët ju financuan dhjetë vjet rresht (1989-1999) në punë të fëlliqura anekënd Serbisë, Maqedonisë, Bosnjës, Kosovës, Kroacisë dhe Vojvodinës. Kjo tragjedi duhet të ndriçohet nga historianët tuaj dhe, shikoni, kjo gjë është në interes të Kishës Ortodokse Serbe. Ju, nga ana tjetër, do të përpiqeni që me të gjitha mjetet e mundshme ta pengoni aktin e zbardhjes së gjenocidit, por duhet ta dini se dokumentacioni është ruajtur. Ai dokumentacion do të botohet një ditë, ose në Zagreb, ose në Sarajevë, ose në Novi-Sad, ose në midis të Beogradit. Arkivat tuaja, më në fund, janë të njohura. Por, nëse ai dokumentacion botohet në Prishtinë, mos mendoni se origjinalet janë këtu, ato janë marrë (janë fotokopjuar nga origjinali) dhe origjinalet e këtyre dokumenteve i keni vetëm në shtëpinë tuaj – në KOS, dhe, natyrisht, tërë skenarin e krimit duhet ta kërkoni në kishën tuaj, te politikanët tuaj, të cilët ishin dhe mbetën kundër lirisë së të gjithë popujve të Ballkanit, sidomos në këta dy shekujt e fundit, por edhe kundër civilizimit përgjithësisht. Për më tepër, e gjithë bota tash ju njeh se kush jeni, si jeni dhe çfarë do të jeni nesër.

* * *

Priftërinjtë e Serbisë, në vitin 2003, sërish u turrën udhëve të reja/të vjetra për të nxitur dhe për të programuar masakra të reja në Kosovë; priftërinjtë u turrën sërish drejt “konfirmimit të të drejtave historike”; u turrën drejt mohimit të krishterimit në këto hapësira, i cili është i vjetër një mijë vjet para se serbët të kenë dëgjuar për Krishtin; u turrën drejt mohimit të të gjithë tempujve të shenjtë fetarë që ekzistonin në Kosovë para okupimit serb nga fundi i shekullit XII; pra nuk kishte romanizim, sllavizim apo turqizim të albanëve-shqiptarëve, priftërinjtë “nuk e dinë” se me çfarë mjetesh kriminale është shërbyer dinastia e Nemanjiqëve në territoret e okupuara të Dardanisë kundër arbanasve dhe kundër popujve të tjerë; nuk mund ta pranojnë realitetin se, më 1690, historiani i tyre, Tomiq, në bazë të një mal dokumentesh arkivore ka dokumentuar se nuk ka ekzistuar dyndja e madhe nga Kosova dhe priftërinjtë e Serbisë “nuk e dinë” se “dyndjen e madhe” e kanë shpikur kallogjerët serbë; priftërinjtë e Serbisë po përpiqen “të dëshmojnë” se shqiptarët e islamizuar “edhe sot janë kërcënim për Evropën”; se gjoja shqiptarët kanë ardhur në Kosovë nga Shqipëria Veriore gjatë shekujve XVII-XIX; priftërinjtë “nuk dinë” për gjenocidin serb mbi shqiptarët në Sanxhakun e Nishit, në vitet 1877-1878; priftërinjtë “nuk e dinë” se, në atë kohë, oficerët serbë vetëm për tri ditë, në dhjetor të vitit 1877, deportuan të gjithë shqiptarët në pjesën tjetër të Vilajetit të Kosovës, se soldateska serbe rrënoi tempujt e shenjtë fetarë, rrënoi 128 shkolla, vrau 24.000 fëmijë, pleq e plaka; priftërinjtë e Serbisë “nuk e dinë” se çfarë bëri soldateska e tyre nëpër Kosovë në periudhën ndërmjet viteve 1912-1941; priftërinjtë e Serbisë “nuk e dinë” se prifti ortodoks Nikolaj Velimiroviq ka thënë: “Atë që po e bën sot Hitleri (1935, me hebrenjtë – H.B.), e bëri Sveti Sava me joserbët”; priftërinjtë “nuk e dinë” pse prifti Vlada Zeçeviq, më 6 mars 1945, ka nënshkruar ligjin për “ndalimin” e kthimit të kolonizatorëve në Kosovë; priftërinjtë “nuk e dinë” se, 25 ditë pas kësaj, më 1 prill 1945, Tito solli DIREKTIVË në Byronë Politike të KQ të PKJ-së që të gjithë kolonizatorët të kthehen në Kosovë dhe se nuk u kthyen vetëm ata 11.000 por 24.000 familje, gati të gjithë të njohur si kriminelë dhe, si të tillë, të gjithë hynë në shërbim të policisë sekrete OZN-a, UDB-a, etj.; priftërinjtë e Serbisë “nuk dinë” për vuajtjet e popullit shqiptar në Jugosllavi, kur shqiptari, deri në vitet e shtatëdhjeta, dënohej me 15 vjet burg vetëm pse theksonte flamurin e vet kombëtar, dhe se të gjitha ato territore ku shqiptarët ishin në vatrat e veta në ish-Jugosllavi ndërmjet viteve 1945-1999 sërish mbetën si rajoni më i prapambetur në Evropë; priftërinjtë “nuk e dinë” cili është numri i grave dhe i vajzave të dhunuara në Kosovë, “nuk dinë” për 600 varreza masive nëpër Kosovë dhe nëpër Serbi në vitin 1999... Tash, kur shqiptarët nuk kanë kurrfarë kompetencash, i kanë të lidhura “duart dhe këmbët” nga UNMIK-u, priftërinjtë po kërkojnë të bisedohet me serbët për do probleme teknike, sepse Serbia dhe Mali i Zi e kanë zgjidhur statusin e Kosovës me Kushtetutën e tyre në kuadër të Serbisë. E gjithë kjo është e thjeshtë: Kosova duhet të jetë sërish koloni e Serbisë, edhe atë me standarde evropiane!
Ju lumtë, priftër! Shqiptarët i ngulët në thikë në Berlin (1878), në Londër (1913), në Versajë (Paris, 1919), në Paris (1946), dhe tash keni vendosur që edhe Vjena të mos anashkalohet nga ajo histori koloniale.
Priftërinjtë e Serbisë i kanë prezentuar edhe të gjithë emrat e serbëve të vrarë nga 15 qershori i vitit 1999 e deri në muajin maj të vitit 2003, duke mos përmendur asnjë burim se kush i ka bërë ato vrasje, por duke e lënë tërë këtë në mjegull në stilin “këtë dhe atë e bënë shqiptarët”. Unë, në bazë të kutit të tillë, mund të pohoj në të njëjtën mënyrë se ato krime i bënë serbët, sepse ata e kanë për këtë edhe përparisënë e pakontestueshme meqë kanë PROGRAM për punë të tilla dhe atë që nga viti 1867. Po, kjo duhet të jetë kështu sepse, nga 28 qershori i vitit 1881, Serbia dhe Austria kanë “Konventën Sekrete” për zgjerime territoriale; Austria të zgjerohet në Bosnjë (e aneksuar më 1908), Serbia të zgjerohet në Kosovë (e okupuar më 1912 dhe e riokupuar më vonë disa herë). Historia po përsëritet.
Gjenocidi i shtetit serb gjatë viteve 1998/1999 në Kosovë u bë me lejen tuaj. Shikoni se sa femra të dhunuara ka në Kosovë, sa fëmijë të prerë në fyt para nënave të tyre, sa pleq të masakruar para anëtarëve të familjeve të tyre, sa trupa të djegur, sa njerëz të gjallë të hedhur nëpër puse, për ta frikësuar pjesën tjetër të popullit, e cila u deportua masovikisht. Ka të dhëna se afër 3.000 kufoma i keni bartur për në Serbi. Atje janë djegur (shumica e trupave të pajetë).
Shikojeni, zotërinj priftër, strukturën e të vrarëve gjatë vitit 1999! Të pushkatuarit, të masakruarit dhe të vrarët, mbi 99 % janë civilë.
Priftërinjtë e Serbisë edhe gjatë vitit 2003, paralelisht me institucionin e njohur të shovinizmit serbomadh, ASSHA (Akademia serbe e Shkencave dhe e Arteve), sërish filluan të komponojnë front të ri të komplotit kundër shqiptarëve, duke mos e ditur se ai front një ditë do të jetë kundër popullit të tyre vetanak. Shtrohet pyetja: pse? Sepse ata edhe sot e gjithë ditën mendojnë se informata është “pronë e tyre” sikur në vitin 1913.
Po gaboni, zotërinj priftër! Sot përfundimisht dihet e tërë e vërteta për të drejtën historike dhe etnike për Kosovën. Mirëpo, meqë ju jeni priftër të Serbisë, më në fund e dini se e tërë bota e di që institucionet e njëjta, natyrisht të ndihmuara nga shteti, në të gjitha nivelet dhe me çdo kusht, sërish kanë krijuar frontin e vjetër të ri, tash në kuptimin strategjik, të komponuar për zbatim paralel, nga tri pozicione dhe nga tri drejtime, por vetëm me një qëllim.
FRONTI I PARË është hapur sërish nga ASSHA, duke sulmuar për qëllime të fëlliqura dhe pa kurrfarë bazash burimore librin e Noel Malkolmit “NJË HISTORI E SHKURTËR E KOSOVËS”, të botuar në gjuhën angleze dhe në gjuhën shqipe.
FRONTI I DYTË i komplotit serbomadh është hapur me ndihmën e një hebraiku italian, i cili, si mercenar i Beogradit, mori shkopin dhe thikën në duar dhe shkroi se, gjoja, “shqiptarët e Kosovës janë sjellur ndryshe me hebrenjtë, për dallim nga shqiptarët e Shqipërisë gjatë Luftës së Dytë Botërore”, duke dashur që kështu të zvogëlojë kontributin e shqiptarëve në fshehjen dhe në mbrojtjen e hebrenjve gjatë viteve 1939-1944. Ky mashtrim serbomadh ka për qëllim të fuqizojë tezën se “shqiptarët e Kosovës janë ‘shiftarë’, ndërsa shqiptarët e Shqipërisë ‘shqiptarë’”. Ja ideologjia e vjetër/e re e Rankoviqit, ja komploti i vjetër serbomadh “shënsavist”, që është specializuar për përhapjen e rrenave, të urrejtjes dhe të gjakderdhjes, për përgatitjen e atentateve të ndryshme, individualisht e kolektivisht, të cilat në fund iu kthyen gjithmonë si bumerang popullit të tyre vetanak.
FRONTI I TRETË i politikës serbomadhe është lufta për defaktorizimin e luftës së drejtë të UÇK-së. Shikojeni skenarin e fundit që është zbatuar nga policia sekrete e Serbisë, praninë e së cilës në Kosovë e pranon edhe vetë shefi i saj. Shikoni se si rrumbullakësohet politika serbomadhe gjatë shkurtit të vitit 2004. Në kohën e arrestimit të oficerëve të lartë të UÇK-së – TMK-së, gjatë viteve të kaluara, në fillim të muajit shkurt të vitit 2004 arrestohen KATËR (4) oficerë të lartë të TMK-së. Natyrisht, këto arrestime u paraqitën në opinion sikur arrestime “për shkak se ata njerëz kryen vepra kriminale kundër vetë shqiptarëve në vitin 1998”. Dhe, për të qenë ky operacion “i dorës së dytë”, më 21 shkurt 2004, policia sekrete serbomadhe bën ATENTAT në ministrin e Ambientit të Kosovës dhe në funksionarë të tjerë të lartë të pushtetit dhe të TMK-së. Pra, politika serbomadhe tregoi edhe një herë dhëmbët e saj të vjetër/të rinj. Ajo po përgatitet të kthehet triumfalisht në Kosovë. A do ta lejojnë shqiptarët këtë? Përafërsisht dihet: duhet të mbrohen! Por, a e dinë shqiptarët se çka po u përgatitet, kjo është çështje tjetër.

Ismet Azizi: Emërtimet gjeografike apo toponimet në Sanxhak

Mbështetur mbi faktorin kohë, historia e Ballkanit dhe e popujve autokton të tij: dardanëve, grekëve, ilirëve, trakasve dhe të etnive të tjera me të vogla të kohës së para invadimit të sllavëve në këtë hapësirë, nuk mund të jenë objekt trajtimi i sllavistikës.
Në mënyrë që të ruhet trashëgimia e toponomastikës, të paktën pjesërisht, duhet shënuar dhe me kujdes të hulumtohet kjo qështje nga perspektiva të ndryshme shkencore. Me hulumtimin e toponimeve merren shkenca të ndryshme, sidomos linguistika, por edhe gjeografia, hartografia, historia, arkeologjia etj. Metodologjia e hulumtimeve shkencore të toponimeve më së miri e elaboron toponomastika, dega e linguistikës, në kuadër të onomastikës, disiplinë shkencore e cila merret me emrat. Studiuesit e toponomastikës japin njohuri themelore për zhvillimin e toponimeve, format e tyre gjuhësore, ndryshimet, dhe në përgjithësi të funksionit në gjuhë. Këto punime janë të pashmangshme, pa marrë parasysh se nga cili këndvështrim shqyrtohet kjo problematikë. Megjithatë, kur shqyrtohen emrat gjeografik në kontekstin hapësinor, sidomos kur përcaktojnë lidhjet e tyre me funksionet hapësinore, rëndësi të veçantë kanë hulumtimet gjeografike.

Gjeografët, bashkë me gjuhëtarët, janë të pashmangshëm gjatë standardizimit të emrave gjeografike në botimet e ndryshme dhe publikimet gjeografike-hartografike (p.sh.. Atlaset) si dhe në të gjitha tekstet tjera që përdoren emrat gjeografik. Kjo është një mënyrë e mundshme e afirmimit të gjeografëve dhe gjeografisë në shoqërinë tonë. Gjeografët duhet të ri pozicionohen në trajtimin e këtyre çështjeve në të cilat gjithnjë e më shumë, për fat të keq, shpesh ndërhyjnë hulumtuesit e disiplinave tjera. Kjo nuk do të thotë që gjeografët duhet të kenë ekskluzivitet por është i nevojshëm bashkëpunimi me disiplina të tjera shkencore në punën e përhershme ndërdisiplinore në standardizimin e emrave gjeografik të trojeve shqiptare.

Sanxhaku paraqet një krahinë të caktuar shoqërore-ekonomike dhe teritorialo-administrative. Në aspektin ushtarak emri "sanxhak" do të thotë flamur, që nënkupton përfshirjen e ushtrisë nën një flamur të caktuar. Emri sanxhak është me prejardhje turke (sancak) dhe fillimisht ka përfaqësuar flamurin, e që më vonë ka marrë kuptimin e krahinës të cilën sulltanët ua kanë dhënë nën administrim ushtarëve të vet, të cilët mandej e kanë ndarë administrimin në krahina më të vogla, duke marrë kuptimin e sanxhakut të sotëm. Territori i Ilirisë gjatë administrimit nga Perandoria Osmane, ka qenë e ndarë në disa vilajete. Sanxhaku i Jeni Pazarit i ka takuar vilajetit të Kosovës.

Kur është populluar Sanxhaku për herë të parë dhe nga kush, nuk dihet. Por, saktësisht dihet se ka qenë i populluar në kohën e neolitit. Për këtë ekzistojnë dëshmi të shumta të cilat ruhen në muzetë e ndryshme. Fragmentet e kulturës ilire-romake dëshmojnë se në epokën ilire dhe romake kjo krahinë ka qenë e populluar nga ilirët, gjegjësisht nga fisi Dardan.

Se Sanxhaku gjatë gjithë historisë ka qenë i banuar nga Ilirët, mandej nga shqiptarët, dëshmojnë të gjeturat në fshatin Pruzhanj ( Prush,-i, -it.) në Rrafshnaltën e Peshterit, ku arkeologët kanë zbuluar prushin (hirin) e trupave të të vdekurve të djegur. Këto të gjetura datojnë mijëra vjet para Krishtit që me siguri u përkasin ilirëve. Ky fakt dëshmon për autoktoninë dhe prejardhjen ilire të kësaj popullate

Sa i përket ekzistencës së Stari Rasit serb, për të cilën shkenca serbe pretendon se ishte selia dhe djepi i shtetit serb, në fakt ky vend është Arsa, kryeqyteti i vjetër i ilir dhe nuk ka lidhje me atë që pretendojnë serbët.

Para ardhjes së sllavëve këto vise kanë qenë të populluara nga ilirët. Për këtë fakt flasin hulumtimet e shumta arkeologjike: Në Pazarin e Ri, në vendin e tanishëm të kombinatit të Tekstilit "Rashka", mandej të mbeturat nga ari dhe qelibari të gjetura para shumë viteve te Kisha e Petrovës. Kjo e fundit na jep njohuri për mundësinë e ekzistimit të një lidhjeje të fiseve ilire, selia e së cilës ka qenë në vendin e kishës së përmendur.

Mbështetur mbi faktorin kohë, historia e Ballkanit dhe e popujve autokton të tij: dardanëve, grekëve, ilirëve, thrakasve dhe të etnive të tjera me të vogla të kohës së para invadimit të sllavëve në këtë hapësirë, nuk mund të jenë objekt trajtimi i sllavistikës. Kohë më parë, albanologu i njohur Idriz Ajeti në një simpozium të mbajtur në Beograd, ka deklaruar se kjo gjë nuk është punë e sllavistikës (dijës filologjike mbi sllavët e mbi degëzimet e gjuhëve sllave) që të nxjerr përfundime së në cilat territore jetuan dhe u individualizuan gjuhët indoevropiane të atyre popujve para se ne këtë hapësirë të vinin sllavët.1

Për gjendjen e gjetur nga sllavet dhe pasojat që i solli ardhja e tyre në gadishullin e Ballkanit shkroi edhe dijetari i merituar serb I. Popov.2

Sllavët, sipas këtij studiuesi, kanë ardhur në Ballkan padyshim në shek. VI-të dhe që nga ajo kohë janë bërë popullatë e përhershme e Ballkanit.

Përhapja me force e serbëve, përkatësisht pushtimi i hapësirës etnolinguistike shqiptare të Dardanisë antike ne shek. XII nga serbet, mbështetet edhe nga historianët serbë të gjuhësisë. Kështu, dialektologu serb A. Beli konstatonte se zhvillimi i dialekteve të gjuhës serbe është i pandashëm nga procesi i kolonizimit serb të Shqipërisë së Epërme. Menjëherë pas pushtimit të Sanxhakut dhe Kosovës, gjegjësisht Shqipërisë së Epërme që u bë në vitin 1912, ai shkruante se "Drejtimin e kolonizimit serb mund ta karakterizojmë përgjithësisht sipas qendrave dhe selive të sundimtarëve serbë si para ashtu edhe pas Betejës së Kosovës. Këto qendra e seli, u shtrinë në shek. XIII në Ras i (Arsa parasllave, serbisht: Raška- afër Novi Pazarit). Prej këndej depërtoi pastaj në shek. XIV, gjatë kohës së sundimit të Dushanit, në drejtim të Prizrenit e të Shkupit. Në mbështetje të gjithë kësaj mund të thuhet se gjuha e shtetit të vjetër serb e kishte për qendër Rashkën”3.

Mbi bazën e gjendjes së hidronimisë së sistemit të lumit Kollubara ( kuptimi i kryehershëm ilir i emrit të lumit Kolubara, sipas I. Duridanov, është "lum i zi, i erret") dhe lumenjve tjerë në jug të Savës dhe Danubit, dijetari bullgar Ivan Duridanov nxjerr tri përfundime:

1. Popullata më e vjetër e kësaj hapësire ishte popullata ilire

2. Në kohen e dyndjes sllave në tokat në jug te Danubit dhe Savës, për afërsisht nga fundi i shek. VI, popullata ilire i ishte nënshtruar një procesi intensiv te romanizimit, rrethanë kjo që mund të dëshmohet mbi bazën e trajtës romane Kolumbar (i) a të emrit të lumit kryesor Kollubara të këtij regjioni.

3. Kur sllavët (serbët) u benë banorë vendas të regjionit të Kollubarës, i morën pjesërisht emrat ilire të lumenjve dhe pjesërisht krijuan trajta sllave të tyre. Rrethanat në të cilat u ruajtën emrat ilire të lumenjve mund të shpjegohet si rezultat i një bashkëjetese paqësore të sllavëve me ilirët e romanizuar, të cilët u bashkëshkrinë në këta të fundit, përkatësisht në sllavë.4

Pazai i Ri , Jenji Pazar, Novi Pazar, Tregu i Ri, Pazar, Pazari, Tregu, Trgovi, Trgovište, është vendbanimi më i rëndësishëm i Sanxhakut. Rrënjët i ka në Arsa, qytetin Ilir. Rrëzë këtij qyteti është zhvilliur tregtia dhe ky lokalitet ka marrë emrin në shumë gjuhë si; Bazar, Pazari, Tregu, Trgovi, Trgovište. Themelet e qytetit të sotshëm i ka vu Isa Beg Isaku. Pasi pushtoi këto treva e themeloi qytetin dhe e quajti Jenji Pazar. Shqiptarët e quajtën Pazari i Ri dhe Tregu i Ri kurse serbët Novi Pazar. Ky qytet që nga themelimi u shqua për tregti dhe vazhdoi të jetë deri më sot qytet i tregtisë.

Në lidhje me emrin e një nga vendbanimet më të vjetra,Tutin,ekzistojnë disa mendime-legjenda. Sipas një legjende thuhet se mbretëresha e fundit Ilire, Teuta, në kodrën pran vendbanimit të sotshëm ka pasur kështjellën e sajë, dhe se sipas sajë, vendbanimi e ka marrë emrin Tutin. Ndërsa një legjendë tjetër thotë se qyteti mori emrin e vet nga fjala sllave tutanj, që ka kuptimin e ushtimës, jehonës. Sipas kësaj legjende, e cila është shumë e vonshme, pra e shekullit XIX, kur Husein Gradaščević me ushtrinë e tij kishte kaluar këtej pari, rrugës për Kosovë, është dëgjuar ushtima e ushtrisë së tij.5

Sjenica shtrihet në rrafshnaltë e Peshterit. Sipas etimologjisë popullore, si një vendbanim i një treve shumë të pasur me bar, i cili kositet tre herë në vit, dhe thahet e shndërrohet në sanë, për t'i ushqyer bagëtitë gjatë stinës së gjatë të dimrit. Ndërsa në etimologjinë serbe nga sěnь‘senka’-ka kuptimin e hijës6.

Pruzhanj - Prush-i, vendbanim në Rrafshnaltën e Peshterit, arkeologët kanë zbuluar prushin (hirin) e trupave të vdekurve të djegur, që datojnë mijëra vjet para Krishtit, që me siguri u përkasin ilirëve. Ky fakt dëshmon autoktoninë dhe prejardhjen ilire të popullatës e cila jeton me shekuj në këtë hapësirë.

Tregovishta (Rozhaja e sotme), vendbanim i krijuar rrëzë një kalaje të dikurshme, i përmendur nga udhëpërshkruesi i njohur turk Evlija Qelebiu dhe gjeografi turk Mustafa haxhi Kalfa. Këtë emër Rozhaja e sotme e mbanë deri në Tregovishta (Rozhaja) të cilin e mër Rozhaja e sotme e mbanë deri në vitin 1912 kur okupohet nga Mali i Zi. Në fillim u quajt Rozanj, Rrozaj dhe së fundmi Rozhajë , serb. Rožaje.
Tregovishta (Rozhaja) si vendbanim është krijuar nga fisi Kuq (katër mëhallë të familjeve Fetahajt, Beqiragajt, Ganiqët, Kardoviqët, Colakovici i Hadzici) dhe Kelmendët ( dy mahallë, Zenelagajt dhe Kurtagajt). Objktet e vjetra kulturore në Rozhajë dallohen; vendbanimi ilir në kodrën e Brezës ( Brezojeviqëve), xhamia e Kurtagajve dhe kulla e Ganiqëve.

Lumi Ibër- serbisht: Ibar nga i Bard, në gjuhën shqipe: i bardhë, Lumi i Bardhë. 7
Lumi Lim- nga gjuha shqipe: Lum-i.
Lumi dhe liqeni Vapa- nga gjuha shqipe: Vapë, vapa-ë; në serbisht: umorina.
Peshter-Pesh- peshë; ter- terr (terrësi), ter – thatësi, etj.8

» Kolonel: Sali Onuzi: 16vjet më parë në Divizionin e Kukësit-me veteranët e luftës së Ushtrisë

16 vjet më parë, më 3 mars 1999 media e shkruar dhe elektronike njoftonte se një grup veteranësh të luftës e të ushtrisë, ish gjeneralë dhe oficerë madhorë të Ushtrisë shqiptare  qenë nisur për një vizitë në zonën verilindore të Shqipërisë.

Shqipëria po përkujtonte 55-vjetorin e Çlirimit të saj  nga pushtuesit nazifashistë në një atmosferë të pazakontë: në hapësirat mitike të Ballkanit, në Kosovë kish kohë  që me gjithë egërsinë e tyre  kishin zbritur  falangat e ushtrisë serbe. Edhe barbarët historikë andej kishin ardhur.

Pas një viti lufte, spastrimi etnik e gjenocidi në Kosovë,( si masakra e Reçakut me 15 janar 1999 e të tjera) Jugosllavia nuk pranoi ta nënshkruante dokumentin e Konferencës Ndërkombëtare të Rambujesë .(6-21 shkurt 1999) Në terrenin  e Kosovës, njëkohësisht fuste forca e mjete  të blinduara .”Ushtria serbe po vazhdonte lëvizjen në drejtim të Kosovës. Korpusi i Prishtinës u përforcua me rezervistë me njësi elite të këmbësorisë e me helikopterë, me artileri te rëndë e me njësi të blinduara të klasës të parë nga veriu i Serbisë.” ( Wesley Clark “ Të bësh luftë moderne”.Prishtine, 2003.f.202). Ky grumbullim forcash dhe mjetesh kishte për  shënjestër shqiptarët, UCK dhe  civilët.

Ministria e Mbrojtjes dhe Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë shqiptare që ndiqnin me vëmendje situatat në Kosovë kishin marrë e merrnin masa për të forcuar mbrojtjen e kufirit shtetëror. Veteranët e Shqipërisë  kishin shprehur  dëshirën të bënin një vizitë në Divizionin e Kukësit. Dhe ja,  me interesimin personal te Ministrit të Mbrojtjes zotit Luan Hajdaraga dhe me kërkesën e vet komandantit të divizionit të Kukësit gjeneral- brigade, Kudusi Lame, kjo vizite po bëhej. Jo thjesht pse dikush në një inspektim politik nuk kish konstatuar gatishmëri në kufi, meqë nuk kish hasur  në rrugët e asfaltit asnjë batalion e kompani !. Këto flluska sapuni mund t’i copëtonte edhe artikulli i një gazetari te “ Ushtrisë”. Le që populli ish vetë aty dhe nuk e hante sapunin për djathë.

Shkuarja e grupit të veteranëve të luftës e të ushtrisë duhej të kish , siku edhe pati ne fakt motive shumë më të thella.  Lufta po zhvillohej në Kosovë. NATO kish paralajmëruar jo njëherë Milloshevicin. Jo vetëm profesionistet e politikes e të sigurisë kombëtare, por edhe njerëzit e thjeshtë po e shihnin se lufta po na trokiste ne derë.

Ministria e Mbrojtjes dhe Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë kishin zbritur ne Kukës ,Has e Tropojë. Nje pjesë e mire e tyre qenë instaluar aty në terren dhe ndiqnin me kujdes të madh situatën dhe masat që merreshin. .Por Shqipëria i kishte gjallë brezin e atyre që kishin bërë Luftën Antifashiste Nacional Çlirimtare kundër pushtuesve nazifashistë..Këta burra kishin organizuar një ushtri e një mbrojte  për  rast lufte. Terrenin, fortifikimin , brezat , mundësitë e mbrojtjes e te vendosjes  i kishin në hartat e mendjes  të ngulitura,Të gjithë emra të njohur : Rrahman Parllaku ( Hero i Popullit), Sadik Bekteshi ( Hero i Popullit),Halim Ramohito, Muharrem Kokomani, Zeqiri Mero, Sejdin Avdia, Thoma Xhixho, Dilaver Poci, Adnan Qatipi, Qamil Poda, Enver Begeja, Veli Llakaj, Tefik Ruci, Nikollaq Sallabanda, Kapo Kapaj, Muharrem Mulgeci, Gjergj Titani, Nexhmi Menzelxhiu, Faiko Zaimi. Të gjithë bashkë, pa asnjë ndasi politike e partiake ,  ishin nga ata   burra që bënin pjesë në ” partine” e kombit.

Dhe ndodhi ashtu sikur pritej. Vizita e tyre u prit me nje interesim të madh në gjithë Shqipërinë e ne vecanti në verilindje Media qendrore dhe lokale benë punën e tyre të mirë. Në Kukës ,komandanti i Divizionit dhe Shtabi i tij, shoqëruar nga media lokale kishin dalë t’i prisnin që në Fushë Dukagjin dhe që  atë mbrëmje TV Kukësi zhvilloi e transmetoi me veteranët një bisedë  rreth  synimeve të veteranëve në vizitën e tyre. Plot qytetarë para hotel “Gjallicës” që pyesin e takonin njërin a tjetrin. Më të papërmbajturit futeshin  edhe në hotel a restorant  për një kafe  me veteranët  ,me ish komandantët e tyre të dikurshëm etj.

U kuptua menjëherë se edhe në planin moral e shpirtëror vizita e veteranëve kishte qenë një gjetje e mrekullueshme. Provokacionet serbe në kufirin tonë shtetëror, gjithnjë  më të shpeshta e më të rrezikshme nuk kish si të mos ngjallnin tension, irritim edhe një lloj padurimi. Kur serbët kishin hapur zjarr ndaj postës sonë të Morinit, dhjetëra fshatarë shqiptarë ishin gjetur të armatosur në postë përkrah policëve tanë dhe ish dashur autoriteti i  komandantit te Divizionit, gjeneral Kudusiut  t’i qetësonte e përmbante  të mos kalonin kufirin. Vetëpërmbajtja kish qenë  dhe do të ishte qëndrimi ynë  për të mos rënë në kurthin e provokacioneve serbe që përhapnin nëpër Botë shpifjet sikur nga Shqipëria  eksportohej terrorizmi, UCK-ja  dhe destabilizimi i Jugosllavisë.

Programi dyditor i vizitës u realizua plotësisht. Me 4 mars grupi që në mëngjes do të ishte në sallën e Shtabit të Divizionit për tu njohur me gjendjen .Ndodhi që në fillim të veprimtarisë të njoftohej për një provokacion    sërb në kufi në fshatin Letaj te Hasit. Që këtu veteranët u futën në një situatë reale, ku ra në sy vetpërmbajtja, logjika ,dhe gatishmëria e tyre. U nis kolonel Selim Spahiu, shef i Shtabit me një  grup  dhe shpejt u njoftua se çdo gjë ishte  zgjidhur. Atë dite veteranët vizituan Brigadën te Metori ( sot Fusha e aviacionit). U takuan me të gjithë ushtarët, nënoficerë e oficerë, aty në postet e tyre luftarake, pranë topave, tankeve, transportuesve të blinduar, raketave dhe armëve të tjera. Pastaj vizituan regjimentin e artilerisë  tokësore në Bicaj dhe pikën kufitare te Morinit. Në Bicaj pranë topave ishin gati kompletet e predhave luftarake, gradimet te vendosura dhe ujërat e niveluar. Pritej vetëm “ zjarr”, për te fluturuar predha deri   26 km. Kështu do të shkruante Asllan Osmani, korrespondent rajonal i shtypit ushtarak që nuk iu nda grupit te veteranëve ato ditë që nga Tirana e kudo. Të nesërmen me date 5 mars nisemi  për Krumë, shkojmë më tej, në Letaj, mu në kufi, ku njihemi drejt për drejt me situatën e datës 4 mars. Takohemi me banorë,( burra, gra,  të rinj e te reja) të armatosur e të vendosur për të mbrojtur kufirin. Janë çaste emocionuese. Edhe ato ndjehen të vlerësuar e të frymëzuar  nga vizita e grupit te veteranëve .

Ne Lumë e  Has veteranët u gjallëruan, vështronin me kujdes, bisedonin me përzemërsi dhe testonin. Diku pyesnin e shpjegonin. Oficerët dhe trupa dëgjonin  me vemendje. Sa hipnin në makina, veteranet fillonin debatet, përzgjidhnin pikat ku do të thellonin njohjen. Po dhe burra modest , të kulturuar e të sjellshëm. Pa mendjemadhësi e fodullëk.

Largohen nga Kukesi të përcjellë me respekt e dashuri, po largohen vetëm fizikisht. Me shpirt janë aty. Ata kanë dhënë një ndihmesë me vizitën dhe  me  mendimet e tyre. Veç tjerash ata  i kërkuan komandantit të divizionit të skalionoheshin më shpejt disa mjete e forca. Situata nuk na duket se pret,  thane..Dhe ashtu doli. Sapo u largua misioni i OSBE  nga Kosova, me 20 mars, serbet filluan  në masë spastrimin  etnik . Me 24 mars filluan sulmet ajrore 78 ditore  te NATO-s mbi Jugosllavinë.

Në Tiranë grupi i veteranëve u  prit nga Ministri i Mbrojtjes zoti Hajdaraga, i cili i dëgjoi me vëmendje  mendimet e tyre dhe i falënderoi  Ju jeni pjesa më e depolitizuar e Forcave te Armatosura  do t’u thoshte  Ministri ish gjeneralëve, veteranëve te shquar te Luftës dhe te Ushtrisë. Edhe ata nga ana e tyre e falënderuan Ministrin dhe përgëzuan në veçanti Divizionin e Kukësit dhe komandantin e tij për punën që kishin bërë për ri ngritjen e divizionit pas ngjarjeve te vitit 1997, për gatishmërinë  dhe për pritjen e tyre. Dhe në fakt Divizioni  i kreu me nder detyrat në situatën e Luftës në  Kosovë.

(Sali Onuzi-ish drejtor i Departamentit te Veteraneve të Luftës, shoqërues i grupit të veteranëve    në këtë aktivitet.)