Nga Flori Bruqi: 55 vjet në shërbim të shkencës e arsimit:Prof.Dr.Isak Shema

Fakulteti i Filologjisë i Universitetit të Prishtinës “Hasan Prishtina”, Instituti Albanologjik i Prishtinës, Lidhja e Shkrimtarëve të Kosovës dhe Kolegji “Iliria” organizon aktivitetin e përbashkët kushtuar 75 vjetorit të lindjes dhe 55 vjetorit te veprimtarisë arsimore kulturore e shkencore të profesor Isak Shemës. 






Derisa vepra “Identitete letrare I” përmbledh studime letrare të prezantuara në manifestime kulturore, arsimore dhe shkencore, ku shquhet identiteti kombëtar i letërsisë shqiptare dhe karakteri universal i saj, në veprën “Kultura dhe identitete letrare” janë përfshirë punime, vështrime dhe recensione të shkruara nga autorë bashkëkohës për krijimtarinë shkencore në fushën e shkencës së letërsisë të Isak Shemës. Të dy librat janë promovuar në organizimin për nder të 75-vjetorit të lindjes dhe 55-vjetorit të veprimtarisë arsimore, kulturore e shkencore të Isak Shemës, i cili ka shkruar kritika për shumë shkrimtarë të letërsisë shqipe. Shema është shprehur falënderues për këtë organizim.

Sedat Kuçi, dekan i Fakultetit të Filologjisë, ka thënë se si mësimdhënës i rregullt, Isak Shema ka realizuar procesin mësimor shkencor në shumë breza të studentëve të degëve filologjike të Fakultetit të Filologjisë. “Gjatë aktivitetit të frytshëm shumëvjeçar, ka dhënë ndihmesë të çmuar në zhvillimin e arsimit, të formimin dhe aftësimin e brezit të ri”, ka thënë Kuçi.

Profesor Isak Shema është doajen i arsimit shqiptar, është model i një profesori të palodhshëm, i cili gjatë karrierës së vet asnjëherë nuk pushoi, duke kontribuar për arsimin shqip dhe studimet në letërsinë shqiptare, ka thënë Arsim Bajrami, ministër i Arsimit, i cili i ka ndarë mirënjohje për kontributin e tij Isak Shemës. “Një mirënjohje për punën që ai e ka bërë në ngritjen e brezave të rinj dhe që të shërbejë figura e tij si e një punëtori të devotshëm, i cili asnjëherë nuk u ndal duke kontribuar”, ka thënë ministri. 

Akademik Rexhep Qosja është shprehur se Isak Shema është protagonist shumë i rëndësishëm i arsimit shqiptar në Kosovë. “Si studiues i letërsisë nuk ka qenë kronikat, por e para ka qenë historian i letërsisë, i cili i ka përzgjedhur autorët për të cilët ka shkruar, ka përzgjedhur çështjet për të cilat ka shkruar, temat me të cilat është marrë dhe kjo e karakterizon krejt krijimtarinë e tij”, ka thënë Qosja. Sipas tij, Isak Shema është studiues dhe historian i letërsisë që lexohet me kujdes të veçantë dhe i cili ka kontribuar në mënyrë të veçantë kulturës së leximit në përgjithësi në botën shqiptare.

Në këtë shënim përvjetorësh janë promovuar dhe dy libra të Isak Shemës, “Identitete letrare I” botuar nga Instituti Albanologjik dhe “Kultura letrare bashkëkohore” botuar nga Lidhja e Shkrimtarëve të Kosovës.

Hysen Matoshi, drejtor i Institutit Albanologjik të Prishtinës, ka thënë se “Identitete letrare I” është e strukturuar në katër kapituj, që përbëjnë kontribute të ndryshme. Si thotë ai, dy kapitujt e parë trajtojnë lëndën letrare, derisa i treti merret me aspektet e shkencës së letërsisë, kapitulli i katër përmban materie bibliografike. “Në njëfarë mënyre gjen këtu tonalitetin e letërsisë si krijimtari, si studim, interpretim, por edhe bazën e saj burimore”, ka thënë Matoshi.

Bashkim Kuçuku, nga Fakulteti i Filologjisë dhe i Historisë në Universitetin e Tiranës, thotë se koncepti i përgjithshëm i identitetit që autori e ka vënë në titull është themelor në ekzistencën e njeriut në kuptimin më të mirëfilltë në veprimtarinë e tij jetësore të çdo lloji, ekonomike, prodhuese, arsimore, kulturore, shkencore dhe letrare. “Koncepti, identiteti letrar është themelor si për shkrimtarin që shkruan veprën, ashtu edhe për studiuesit që i interpreton ato, sepse sintetizon origjinalitetin, dallueshmërinë prej të tjerëve në tërësinë e bashkësisë së vet, kurse përtej bashkësisë së vet shfaq dallueshmërinë në rrafshin kulturor universal”, ka thënë Kuçuku.  

Osman Gashi, udhëheqës i Departamentit të Letërsisë në Fakultetin e Filologjisë, ka thënë se veprat “Identitete letrare I” dhe “Kultura letrare bashkëkohore” janë komplekse gjithëpërfshirëse. “Një autobiografi e autorit dhe një biografi e vet letërsisë shqiptare në kohë të ndryshme, si dhe hapësirat ku është krijuar”, ka thënë Gashi, duke shtuar se në të dy veprat e promovuara, por edhe me të gjitha veprat e mëparshme, Shema ofron informacione, analiza dhe interpreton vepra që kanë qenë bërthamë dhe superstrukturë shpirtërore e shoqërisë së kësaj hapësire.

Shyqri Galica, kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës, ka thënë se në botimin “Kultura letrare bashkëkohore” janë përfshirë punime interesante që vlerësojnë veprimtarinë kërkimore, pedagogjike të profesor Shemës, sidomos botimet e tij, duke artikuluar vlerat e studimeve në rrjedhën e tyre diakronike e sinkronike, pikëpamjet synimet e konceptimet e dukurive letrare, artistike dhe të figurave të veçanta ndërtohen me atë përkushtim e dashuri duke i bërë të plota, edhe si krijues, edhe si intelektual. “Veprat e profesor Isak Shemës janë vlerësuar si punime historiko-letrare, mësimore e shkencore me nivel, kurse autori si pedagog, studiues i letërsisë dhe para se gjithash mbledhës dhe hulumtues i zellshëm i të dhënave pa të cilat nuk mund të realizohet një projekt shkencor”, ka thënë Galica.  

Isak Shema ka thënë se iniciativa që Lidhja e Shkrimtarëve ta botojë librin “Kultura letrare bashkëkohore” është e profesor Shyqri Galicës, i cili është angazhuar personalisht për këtë. “Unë mendoj se është realizuar një botim, i cili ka domethënie më të gjerë sesa një vepër për ta lexuar, sepse aty është në një mënyrë edhe kultura letrare bashkëkohore në rrjedhat e sotme teorike, praktike, por edhe ajo që në njëfarë mënyre është zhvilluar vite me radhë”, ka thënë Shema.


Krahas fjalëve për veprat e Isak Shemës, në Bibliotekën Kombëtare, kur është mbajtur ky aktivitet, mezosoprania Sanije Matoshi ka interpretuar  “Kroi i fshatit tonë” dhe “Lulebora”, e shoqëruar me piano nga Pranvera Hoxha.

http://floripress.blogspot.com/2013/01/prof-dr-isak-shema-jeteshkrimi-dhe.html

Prof. Dr. Isak SHEMA - Jetëshkrimi dhe veprat

Është i lindur më 10.02.1940në Beguncë, Komuna e Vitisë,Republika e Kosovës.

Është profesor ordinar në Fakultetin e Filologjisë (Dega e Letërsisë Shqipe)

të Universtetit të Prishtinës.

Jeton në Prishtinë.

Adresa: Rruga “ Ferat Draga”, nr. 29

, 10 000, Prishtinë, Kosovë

Tel& Fax : ++ 381 38 229 420

Mobil: ++ 377 44 145 888

E-mail: i_shema@yahoo.com ;

isak.shema@filologjik.uni-pr.edu

isak.shema@uiliria.com

SHKOLLIMI

Shkollën fillore e kreu në vendlindje. Klasën e pare të Shkollës Administrative Shqipe e kreu në Kaçanik, ndërsa progjimnazin në Kabash. Mësimet e mesme i kreu në Shkollën Normale të Prishtinës më 1959. Në vitin 1960, si student i gjeneratës së parë, regjistroi studimet universitare në Fakultetin Filozofik të Prishtinës (Dega e Gjuhës dhe e Letërsisë Shqipe, ku edhe diplomoi më 29.06.1964.

Studimet postdiplomike (Drejtimi i Letërsisë) i vazhdoi gjatë viteve akademike 1965/66 dhe 1966/67 në Fakultetin të Filologjisë të Universitetit të Beogradit. Më 28.05.1968 mbrojti me sukses temën e magjistraturës Pikëpamjet sociale në veprën letrare të Sterjo Spasses. Më 12 nëntor të vitit 1999 në Universitetin e Prishtinës ka mbrojtur tezën e doktoratës Jeta dhe krijimtaria letrare e Josip Relës.

PËRVOJA AKADEMIKE DHE E MËSIMDHËNIES

Pas mbarimit të shkollës së mesme një kohë ushtroi profesionin e mësuesisë në Komunën e Novobërdës. Më 1968 pranohet asistent i Fakultetit Filozofik të Prishtinës (në Katedrën e Gjuhës dhe të Letërsisë Shqipe) për lëndën: Histori e letërsisë shqipe. Në vitin akademik 1971/72 zgjidhet ligjërues për lëndën Letërsi e sotme shqipe. Gjatë viteve 1996-1998 në degët albanologjike është angazhuar të mbajë ligjërata në lëndën mësimore Qytetërimi shqiptar.

Më 2001 është përparuar në titullin e profesorit të Universitetit. Në studimet universitare të Fakultetit të Filologjisë (Drejtimi i Letërsisë) ka mbajtur lëndën Metodologji dhe teknikë e punës shkencore. Gjatë vitit akademik 2002/2003 është angazhuar të mbajë lëndën Letërsi e sotme shqipe edhe në Shkollën e Lartë Pedagogjike në Prizren.

Në vitin akademik 2007/2008 si profesor ordinar i angazhuar i Fakultetit të Filologjisë në Degën e Letërsisë Shqipe të Universitetit të Prishtinës mban ligjërata në lëndët: Proza (semestri VIII), Drama (semestri VI, Metodologji e studimit shkencor (semestri VIII). Në ciklin e studimeve Master të Fakultetit të Filologjisë mban lëndën Metodologji dhe teknikë e punës shkencore (semestri IX).s-tri XI-XII) dhe Metodikë e studimit shkencor. Gjatë vitit akademik 2009-2010 në Degën e Letërsisë Shqipe ka mbajtur ligjërata në lëndët mësimore: Sociologji e letërsisë, Dramë, Prozë. Në studimet Master ka mbajtur ligjërata në lëndët: Metodologji dhe teknikë e punës shkencore, Metodikë e studimit të letërsisë dhe Dramë.

Angazhimet mësimore dhe shkencore në institucionet e arsimit universitar privat: Kolegjin Universitar Universum i Prishtinës, Kolegji Universitar Iliria i Prishtinës Kolegji Universitar AAB i Prishtinës,Universiteti Wisdom i Tiranës. Aktualisht është profesor i Kolegjit Iliria në Prishtinë.

PËRVOJA NË MENAXHIM DHE ANGAZHIMET PROFESIONALE

Në kuadër të veprimtarisë arsimore dhe shkencore është mentor për disa kandidatë, të cilëve u është lejuar tema e magjistraturës ose teza e doktoratës. Është anëtar i komisioneve për mbrojtjen e temave të magjistraturës dhe të tezave të doktoratës.

Shquhet me angazhimin në punë për hartimin e planeve dhe programeve mësimore funksionale të studimeve universitare dhe të studimeve postdiplomike (Drejtimi i Letërsisë).

Për qëllime studimi në disa intervale kohore, ka qëndruar në Shqipëri, Francë, Austri, Zvicër, Itali, Gjermani, Belgjikë, Angli etj. Me ftesën e universiteteve: Universiteti i Tiranës, Universiteti Parisi 8, Universiteti i Bordosë, Universiteti i Oldenburgut, Universiteti Universite Libre i Brukselit, Universiteti i Kalabrisë në Rende, Universiteti i Sankt Petersburgut, etj., ka qëndruar në këto institucione universitare për qëllime studimi dhe është interesuar të njohë sa më mirë planet dhe programet mësimore dhe funksionimin e tyre. Përveç punës arsimore dhe shkencore dhe angazhimit të vazhdueshëm në punë profesionale me studentët, ka pasur edhe angazhime në funksione të tjera në Universitetin e Prishtinës, në Kolegjin Universum të Prishtinës etj.

Për qëllime studimi, ka qëndruar në këto universitete: Universiteti Parisi 7, Universiteti i Sorbonës, Universiteti i Gjenevës, Universiteti i Luvenit, Universiteti i Cyrihut, Universiteti i Llozanës, Universiteti i Athinës, Universiteti i Ankarasë, Universiteti i Sofjes, Universiteti i Bukureshtit, Universiteti i Luganos, Universiteti i Vjenës, Universiteti i Gracit, Universiteti i Zagrebit, Universiteti i Sarajevës, Universiteti “Luigj Gurakuqi” i Shkodrës, Universiteti i Shkupit, Universiteti Shtetëror i Tetovës, Universiteti i Evropës Juglindore (Tetovë), Universiteti “Aleksandër Xhuvani” i Elbasanit, Universiteti “Eqrem Çabej” i Gjirokastrës, Universiteti “Ismail Qemali” i Vlorës etj.

VEPRAT E BOTUARA

Aspekte të letërsisë, Rilindja, Prishtinë, 1985

Vrojtime letrare dhe artistike, “Rilindja”, Prishtinë,1995;

Vlerësime të letërsisë shqiptare, “Rilindja”, Prishtinë,1996;

Procedime letrare,” Rilindja”, Prishtinë, 1999;

Çështje të arsimit kombëtar shqiptar, “Libri Shkollor”, Prishtinë,2000;

Josip Rela- jeta dhe vepra, “Dukagjini”, Pejë, 2002.

Metodologji dhe teknikë e punës shkencore (Dispensë), 2004.

Letërsia shqiptare e shekullit XX, “Rozafa”, Prishtinë, 2005

Ismail Kadare fitues i Çmimit The Man Booker International Prize 2005, “Onufri”, Tiranë, 2006

Studime letrare, Universiteti AAB, Prishtinë, 2010

Identiteti kombëtar i letërsisë shqiptare (Kumtesa dhe vështrime kritike), Dorëshkrim Prishtinë, 2013-09-29

Sterjo Spasse Jeta dhe krijimtaria letrare ,(Studim monografik)

Shkrimi akademik (Dispensë), Prishtinë, 2013

BIBLIOGRAFI

Bibliografi e kritikës letrare shqiptare 1944-1974, (Bashkautor Ibra-him Rugova), Instituti Albanologjik i Prishtinës, Prishtinë, 1976. Ribotoi Enti i Teksteve dhe i Mjeteve Mësimore i Kosovës, Prishtinë, 1997;

Bibliografitë e letërsisë dhe të kritikës letrare shqiptare, në “Procedime letrare, Prishtinë 1999

TEKSTE SHKOLLORE

Lexim letrar I, (Bashkautor Latif Berisha), ETMM i Kosovës, Prishtinë, 1977;

Lexim letrar II, (Bashkautor Latif Berisha), ETMM i Kosovës, Prishtinë, 1979;

PËRGATITJA DHE REDAKTIMI I BOTIMEVE

Hasan Mekuli: Romani shqiptar, “Libri shkollor”, Prishtinë, 2000 (Librin e kanë përgatitur: Vehap Shita, Isak Shema).

Latif Berisha: Vepra, Fakulteti i Filologjisë, Prishtinë, 2002 (Librin e kanë përgatitur: Isak Shema, Nuhi Rexhepi dhe Sali Bashota

Grup autorësh: Universiteti dhe shoqëria bashkëkohore, Prishtinë, 2003

Universiteti i Prishtinës, Fakte dhe shifra (2001-2002), Prishtinë, 2002


BOOCS

Literary Aspects , Rilindja, Prishtinë, 1985;

Literary and artistic surveys, Rilindja, Prishtinë,1995;

Surveys of the Albanian Literature, Rilindja, Prishtinë,1996;

Literature proceedings, Rilindja, Prishtinë, 1999;

Albanian national education issues, Libri Shkollor, Prishtinë,2000;

Josip Rela- The life and work, Dukagjini, Pejë, 2002.

The methodology and technique of the scientific work (Dispensë), 2004.

Albanian Literature of the XX-th century, Prishtinë, 2005

Ismail Kadare winner of the Man Booker International Prize 2005, “Onufri”, Tiranë, 2006

Literature studies, Universiteti AAB, Prishtinë 2008

Identiteti kombëtar i letërsisë shqiptare Kumtesa dhe vështrime kritike Prishtinë,2013 (Dorëshkrim)
Sterjo Spasse Jeta dhe krijimtaria letrare , Prishtinë, 2013(Studim monografik),

Shkrimi akademik (Dispensë), Prishtinë, 2013

BIBLIOGRAPHY

The bibliography of the Albanian literary criticism 1944-1974, (Bashkëautor Ibrahim Rugova),
Instituti Albanologjik i Prishtinës, Prishtinë,1976. Ribotoi Enti i Teksteve dhe i Mjeteve Mësimore i Kosovës, Prishtinë, 1997;

The bibliography of the Albanian literary criticism, in “Procedime letrare, Prishtinë 1999

SCHOOL BOOKS

Literary reading I, (Bashkautor Latif Berisha), ETMM i Kosovës, Prishtinë, 1977;

Literary reading II, (Bashkautor Latif Berisha), ETMM i Kosovës, Prishtinë, 1979;

PREPARATIONS AND EDITIONS

Hasan Mekuli: The Albanian Novel, Libri shkollor, Prishtinë, 2000 (Librin e kanë përgatitur: Vehap Shita, Isak Shema).

Latif Berisha: Vepra,(Work), Fakulteti i Filologjisë, Prishtinë, 2002 (Librin e kanë përgatitur: Isak Shema, Nuhi Rexhepi dhe Sali Bashota
Grup autorësh: Universiteti dhe shoqëria bashkëkohore, Prishtinë, 2003
Universiteti i Prishtinës, Fakte dhe shifra (2001-2002), Prishtinë, 2002

PUNIME TË BOTUARA PROFESIONALE SHKENCORE
Poezia sociale e Migjenit, Prishtinë, 1963 (Dorëshkrim)
Për jetën e re, (Përshtypje mbi romanin e Sterjo Spasses “Buzë liqenit”, Rilindja, Prishtinë, 1967, 26.XI, f. 10.
Për unifikimin më elastik të trajtave gjuhësore (Diskutim rreth Projektit të “Rregullave të drejtshkrimit të shqipes”, “Rilindja”, Prishtinë, e shtunë, 6 VII. 1968.
“Pikëpamjet sociale në veprën e Sterjo Spasses”,( Pjesë nga punimi i mbrojtur i magjistraturës), Rilindja, Prishtinë, 1968, 27.VII, f.11.
“Pikëpamjet sociale në veprën e Sterjo Spasses”, “Jeta e re”, Prishtinë, 1969, nr. 1. f. 17-49; nr. 2, f. 256-276.
“Asdreni - poet i vegjëlisë”, “Rilindja”, Prishtinë, 1969, 26. IV, f. 13.
“Ngritja e ndërlikimeve dhe e konflikteve letrare”, “Fjala”, Prishtinë, 1969, nr. 6, f. 4 dhe 14.
Anton Santori (1819-1894),Jehona Shkup, 1969, nr.?, f.. 52-58.
“Karakteri popullor i letërsisë”, “Jeta e re”, Prishtinë, 1972,Nr. 5, f. 878-889.
Karakteri popullor i veprës letrare,[Nga biseda e zhvilluar në Redaksinë “Mbi kriteret kombëtare, klasore dhe universale të letërsisë”],“Rilindja “, Prishtinë, 1973,, 16. VI. , f. 13.
“Kontribut për disa çështje të periodizimit të letërsisë sonë”, “Gjurmime albanologjike - Seria filologjike”, Prishtinë, 1973, nr. 5, f. 137-142,
“Ndikimi letrar i Maksim Gorkit në formimin e shkrimtarit Sterjo Spasse”,“Gjurmime albanologjike - Seria filologjike”, Prishtinë, 1974, nr. IV-V, f. 143-156. /f.167-178/
“Ndikimi letrar i Maksim Gorkit në formimin e shkrimtarit Sterjo Spasse”, SKSHH, I, UP-FF, Prishtinë, 1975, , f. 117-129.
“Tri faza të krijimtarisë letrare të Sterjo Spasses”, “Rilindja”, Prishtinë, 1974, 28 dhjetor, f. 12.
“Mendimet aforistike të Sami Frashërit, “Jeta e re”, Prishtinë, 1974, nr. 2, f. 256-259.
“Studimi i aspektit sociologjik të letërsisë”, “Përparimi”, Prishtinë, 1974, nr. 1, f. 86-104.
“Aspekte të poezisë së Shevqet Musarajt”, “Fjala”, Prishtinë, 1975, nr. 16-17, f. 8; nr. 18, f. 18.
“Të dhëna të reja lidhur me botimin e revistës “Albania” në Bruksel (1897-1902),“Gjurmime albanologjike – Seria filologjike”, Prishtinë, 1975, nr. V, f. 119- 126.
“Zhvillimi i letërsisë shqiptare gjatë viteve të LNÇ në Kosovë, “Buletini” i Fakultetit Filozofik, Prishtinë, 1975, nr. XII, f. 281-294.
Duke kujtuar Migjenin, “Jeta e re” , Prishtinë, 1976, nr. 3, f. 542-547.
“Frymëmarrja e epokës së Rilindjes Kombëtare në roman, “Jeta e re”, Prishtinë, 1977, nr. 2, f. 269-280. Shih edhe: “Studime dhe kritika letrare” (nga autorë shqiptarë të Kosovës, Maqedonisë e Malit të Zi), Tiranë, 1985, f. 350-365.
“Vepra letrare e Sterjo Spasses në kritikën e huaj letrare”, “Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare”, Prishtinë, 1979, nr. VI, f. 235-245.
Letërsia shqiptare e viteve të Luftës Nacionalçlirimtare në Jugosllavi (1941-1945)
“Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare”, Prishtinë, 1979, nr. 6, f. 69-79.
“Pasqyrimi i epokës së Rilindjes Kombëtare në romanet “Zgjimi” dhe “Pishtarë” të Sterjo Spasses, “Studime filologjike”, Tiranë, 1983, nr. 1, f. 135-144.
“Krijimtaria letrare e Esad Mekulit”, “Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare”, Prishtinë, 1983, nr. 8, f. 51-68.
“Pikëpamjet e Hivzi Sulejmanit për letërsinë”,“Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare”, Prishtinë, 1983, nr. 8, f. 197-206.
“Pikëpamjet e Esad Mekulit për letërsinë”, “Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqip-tare”, Prishtinë, 1985, nr. 10, f. 173-178.
“Krijimtaria dramaturgjike e Josip Relës”, “Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare”, Prishtinë, 1985, nr. 10, f. 27-37.
“Romani bashkëkohor shqiptar dhe kritika letrare”, “Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, Prishtinë, 1988, nr. 13, f. 137-141.
“Disa çështje të terminologjisë së letërsisë”, në librin “Gjendja e terminologjisë shqipe në Jugosllavi”, Instituti Albanologjik i Prishtinës, Prishtinë, 1988, f. 85-91.
“Dramat e Josip Relës”, “Studime filologjike”, Tiranë, 1989, nr. 1, f. 107-116.
“Sterjo Spasse - shkrimtar i shquar i letërsisë shqiptare” In memoriam, “Rilindja”, Prishtinë, 1989, 30. IX, f. 14.
La théme de la guere de la liberation nationale dans le roman contemporain albanaise en Yougosla-vie, Sixieme Congres internationale du Sud-Est Europeen, Resumes des comunications, Sofia, 1989, f. 157-158
Botim i rëndësishëm i bibliografisë shqiptare, (Odile daniel: “Albanie- une bibliographie historique), Paris, 1985), Bujku, Prishtinë,... 1993
“Drama bashkëkohore dhe kritika letrare”,“Vrojtime letrare dhe artis-tike”, Prishtinë, 1999, f.193- 199.
“Historia e letërsisë – sintezë e letërsisë kombëtare shqiptare”, “Bujku”, Prishtinë, 1995, 10. IV, f. 9.
“Vizioni realist i Migjenit në letërsi”, “Procedime letrare”, “Rilindja”, Prishtinë, 1999, f. 30-41.
“Poezi kushtuar njeriut dhe atdheut”, Vrojtime letrare dhe artistike., Prishtinë,1995.. f. 63-71.
“Esad Mekuli – poet i krenarisë shqiptare”, “Rilindja”, Zvicër, gusht 1993.
“Kronikë në gur e fëmijërisë”, “Vrojtime letrare dhe artistike”, “Rilindja”, Prishtinë, 1995, f. 77-86.
”Nga historiku i krijimit të romaneve të Jakov Xoxës”, Po aty, f. 87-102.
“Një vepër në vargje për Naim Frashërin”, “Rilindja”, Tiranë, 1995, 17-23 shtator, f. 18. Shih edhe: “Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqip-tare”, Tiranë, 1995, nr. XVII, f. 699-705.
“Vizioni poetik i Gjergj Fishtës për Lidhjen e Prizrenit”, “Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare”, Tiranë, 1996, nr. XVIII, f. 949-955.
“Pamfletet e Mitrush Kutelit”, “Koha”, Prishtinë, 1996, nr. 96, f. 40-42.
“Kontribut i rëndësishëm i studimit të letërsisë”, “Brezi 9”, Tetovë, 1995, nr. 7, f. 19
Diskutim rreth referimit të Kristaq Jorgos “Letërsia shqiptare midis dy luftërave botërore në kontekstin evropian”,
“Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare”, SNGJLKSH, Prishtinë &ASHSH-IGJL,Tiranë, 1995, nr. XVII, f. 823-825.
Historia e letërsisë- sintezë e letërsisë kombëtare shqiptare,
Bujku, Prishtinë, 10 prill 1995, f. 9
“Aspekte të vlerësimit të letërsisë”, “Koha”, Prishtinë, 1996, nr. 103, f. 40-41. Shih edhe: “Letërsia si e tillë”, Tiranë, 1996, f. 29-33.
Diskutim,
“Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare”, SNGJLKSH, Prishtinë &ASHSH-IGJL,Tiranë, 1996, nr. XVIII, f. 1156.
Bibliografi e rëndësishme për Shqipërinë (William B. Bland: Albania- Word Bibliographical series, Vëllimi 94, Colorado, 1988)
Bujku , Prishtinë, 19 shkurt 1996, f 8.
La littérature albanaise /Letërsia shqiptare/, (Dorëshkrim), bashkautor : Latif Berisha. Punim i dorëzuar për monografinë « Kosova », Gjenevë, 1997
“Nga letërkëmbimi i Gjergj Fishtës”, “Fjala”, Prishtinë, nr. 5,
Isa Boletini në letërsinë shqiptare, “Filologji”, Prishtinë, 1997, nr. 4, f. 223-230. Shih edhe: “Isa Boletini dhe koha e tij”, Instituti i Historisë, Prishtinë, 1998, f. 211-217.
Të hartohet dhe të botohet bibliografia shqiptare
Bujku, Prishtinë, 6 mars 1998, f. 11
“Dëshmi autentike për kohën dhe për njerëzit”, “Bujku”, Prishtinë, 1997, 2 gusht, f.13.
“Studimet e Latif Berishës për krijimtarinë letrare të Naim Frashërit”, “Naim Frashëri 100 vjet pas”, Akademia e Shkencave dhe e Arte-ve e Kosovës - Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Prishtinë, 2000,f.161-164.
Kritika letrare e Hasan Mekulit,
Pasthënie, Hasan Mekuli: Romani shqiptar , Kritika e vështrime, Libri Shollor, Prishtinë, 2000, f. 315-321.
“Një nga veprat më të shquara të shekullit”, “Rilindja”, Prishtinë, 2001, 8 shtator, f. 21.
Probleme të arsimit në Kosovë,
SNGJLKSH, Nr. 19, Prishtinë, 2001, f.203-213.
“Proza e Ismail Kadaresë (Botimi i serisë së veprave në versionin përfundimtar)”, “Seminari... ”, Prishtinë, 2002, nr, 20/2, f. 281-286.Shih edhe “Perla”, Tiranë, 2002/1-2, f. 139-145.
“Faik Konica-shqiptari më erudit i Evropës”, “Ekskluzive”, Prishtinë, 2003, nr. 34, f. 112-114.“Anniversary of Faik Konica” , 2002, i pabotuar.
Përkujtim i përvjetorit të Faik Konicës
”, Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, Prishtinë, 2003, nr. 21/2.
f. 319-325.
“Letërsia dhe shkenca e letërsisë në shkollë”, Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, Prishtinë, 2003, nr. 21/1, f. 337-343
“Ekspoze për monografinë“ Josip Rela - Jeta dhe krijimtaria e tij letrare”(Dorshkrim)
“Vepra letrare dhe shkencore e Latif Berishës”. Latif Berisha ”VEPRA”, Fakulteti i Filologjisë, Prishtinë, 2002., “Filologji”, Fakulteti Filologjisë, Prishtinë, 2003, nr 10, f...

“Krijimtaria letrare e Naum Priftit”, (Naum Prifti, “Yjet ndritin lartë”,, “Dukagjini”, Pejë, 2002), i pabotuar.
“Universiteti dhe shoqëria bashkëkohore”, Konferenca shkencore: Universiteti dhe shoqëria bashkëkohore Prishtinë më 16 - 17 nëntor 2002.
Gjurmë të jetës dhe të historisë në romanin “Njerëzit” II, dorëshkrim i Hivzi Sulejmanit, Prishtinë, 2003 (Dorëshkrim)
Shkrimtari dhe misioni i tij në ndërgjegjësimin e shoqërisë njerëzore (Shënime rreth romanit “Një grua me të verdha në Pyllin e Budhha-s”, Drita, Tiranë, 17 gusht 2003, f. 3
Fjalor i rëndësishëm i letërsisë botërore (« Dictionaire mondiale des littératures « , Larousse, Paris, 2002, (Përurimi i librit, Prishtinë, 2003 ).
Gertruda Ejntrej (1929-2003) studiuese e shquar e letërsisë shqiptare (In mempriam) , Zëri, 29 tetor 2003, f. 14
Shekujt letrarë të letërsisë shqiptare,“Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare”, Prishtinë, 2004, nr. 23/2, f. 213-220 Les mouvements littéraires dans la littérature albanaise du XX -e siècle (Rezyme), IX Congres internationale d`études du sud-est europeennes, Resumes, Tiranë, 2004, f. 129-130
Vlerësime të Faik Konicës për veprimtarinë e Jeronim de Radës, “Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë, dhe Kulturën Shqiptare, Prishtinë, 2004, Nr. 22/2, f. 61-64.
Kontributi i Ernest Koliqit për zhvillimin e Arsimit në Kosovë, SNGJLKSH, , Prishtinë, 2004, Nr. 22/2, f. 211-214.
Botim i rëndësishëm enciklopedik dhe bibliografik
(Mehmet Gëzhilli: “Fan S. Noli” -120 vjet jetë dhe veprimtari, Tiranë 2003
Koncepte të avangardës në letërsi, “Fenomeni i avangardës në letërsinë shqiptare”, Tiranë, 2004
Eqrem Çabej për Lasgush Poradecin, Drita, Tiranë,2005,23 tetor,f. 2
Ismail Kadare fitues i Çmimit Ndërkombëtar - Njeriu i Librit 2005, Seminari, 24/2 Prishtinë 2005., f. 59-74.
“Eqrem Çabej për Lagush Pogradecin”, Drita, Tiranë, 23 tetor 2005, f. 2. Shih edhe “Letërsia shqiptare e shekullit XX”, “Rozafa”, Prishtinë, 2005, f. 60-65.
Shkrimtar dhe studiues i shquar i letërsisë shqiptare (In memoriam: Dalan Shapllo (1928-2005)
Zëri, Prishtinë, 9 prill 2005, f. 27.
Proza e Ismail Kadaresë, Seminari Ndërkombëtar i Gjuhës, Letërsisë dhe i Kulturës Shqiptare, , 25/2, Prishtinë, 2006, f. 61-71.
Hartimi i Bibliografisë Kombëtare Shqiptare, Bibliothecae 7, Tiranë, 2006, f.70-73.
Studimet e Rexhep Qosjes për romanin shqiptar, Filologji, nr. 14, Fakulteti i Filologjisë, Prishtinë, 2006, f.25-33. Shih edhe Krijimtaria shkencore dhe letrare e Rexhep Qosjes, Instituti Albanologjik i Prishtinës, Prishtinë,2007,f. 77-87.
Naum Veqilharxhi në Historinë e letërsisë shqiptare, Në librin Naum Veqilharxhi- jeta dhe vepra e tij, Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës, Prishtinë, 2007, f.133-139.
Studim monografik me vlerë shkencore, (Parathënie), Bujar Tafa: Krijimtaria letrare e Mirko Gashit, Universiteti AAB, Prishtinë ,2008
Konica nxës në Kolegjin Saverian të Shkodrës
Nacional, Prishtinë, 23 maj 2010, f.7.
Versionet e poezisë së Ismail Kadaresë, SNGJLKSH, Nr. 29/2, Prishtinë, 2010, f. 235-241.
Proza e Ramadan Rexhepit, SNGJLKSH, Nr. 30/2, Prishtinë, 2011, f. 499-508.
Poezi për Isa Boletinin, Seminari XXXI Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare,, 31/1, Prishtinë, 2012, f. 473-479

PUNIMET SHKENCORE NË KONGRESE, KONFERENCADHE NË SEMINARE SHKENCORE NDËRKOMBËTARE


South-Estern, East-Central Europe, West in South-Eastern and East- Central Europe
Europe throughout History
The Image(s) of South-Estern, and East-Central Europe The throughout History. The Image(s )of the West in South-Eastern and East- Central Europe throughout History
25-26 octobre 2013, “Ivo Pilar Institute of Social Sciences, Zagreb (Croatia)
Kumtesa:
L` image de Kosova dans les romans modernes d` Ismail Kadare

Seminari XXXI Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, Prishtinë, Prishtinë, 19-30.08.2013 Referimi shkencor: Studimet e Hasan Mekulit për letërsinë shqipe

Takimi i Tetë Vjetor i Institutit-Alb-Shkenca/ 8Th Annual Meeting of Institute Alb-Shkenca Tiranë, 29-31 gusht 2013
Kumtesa: Harmonizimi i programeve universitare dhe i kërkimeve shkencore të studimit të letërsisë

Konferenca ndërdisiplinore: Terminologjia profesionale si veprimtari ndërdisiplinore
Kumtesa:Terminologjia profesionale-shkencore e letërsisë

Takimi VII Vjetor Ndërkombëtar i Institutit Alb-Shkenca (Shkup, 29 – 31 gusht 2012 Titulli i punimit shkencor: Periodizimi i studimeve letrare shqiptare

Konferenca e 7-të Ndërkombëtare e Institutit të Sociologjisë
“Identiteti, imazhi dhe kohezioni social në kohën tonë të ndërvarësisë”,Vlorë –Shqipëri, 26-27 nëntor 2012, Në 100 vjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë. International Conference:"Identity, Image & Social Cohesion in the time of Integrations and Globalization” Kumtesa:“Vlora dhe identiteti kombëtar në poezinë e Fatos Arapit dhe të Ali Podrimjes”

Konferenca shkencore e organizuar nga Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë e Kosovës dhe Komuna e Vitisë- Drejtoria e Arsimit. Tema: ARSIMI SHQIPTAR NË NJËQINDVJETORIN E PAVARËSISË SË SHQIPËRISË, Viti, më 23 nëntor 2012 Kumtesa: “Arsimi shqiptar në njëqindvjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë’

Seminari XXXI Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, Prishtinë,Prishtinë,13-25.08.2012Kumtesa: Poezi për Isa Boletinin (Në kuadër të Tryezës së Seminarit kushtuar 100-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë).

Seminari XXX Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, Prishtinë,13- 25 .08. 2011 Kumtesa: Proza e Ramadan Rexhepit
Seminari XXIX Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, Prishtinë, 16-27.08.2010
Kumtesa: Versionet e poezisë së Ismail Kadaresë

X CONGRÈS INTERNATIONAL D`ÉTUDES SUD-EST EUROPÉENES

Paris 24-26 shtator 2009
Në kuadër të temës bosht « L’homme et son environnement dans le Sud-est européen (les populations, les moyens de travail, la production, les moyens de communication).Paris, 25 shtator 2009
FAIK KONICA - PERSONNALITÉ ILLUSTRE DE LA CULTURE ALBANAISE ET EUROPÉENE
Faik Konica, a distinguished personality in Albanian and European culture

Seminari XXVIII Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, Prishtinë, 17-28.08.2009
Kumtesa: Krijimi i ciklit të romaneve në letërsinë shqipe

Universiteti “Ismail Qemali” i Vlorës, 21-22 maj 2008 Petro Marko - personalitet i shquar i letërsisë bash-këkohore shqiptare Kumtesa: Mendimi kritik letrar i Rexhep Qosjes për prozën e Petro Markos.

Universiteti i Evropës Juglindore – Tetovë, Fakulteti i Gjuhëve dhe i Komunikimit, Katedra e Gjuhës dhe e Letërsisë Shqipe

Simpoziumi III Ndërkombëtar “Gjuha dhe letërsia arbëreshe”, Tetovë, 28-29 prill 2008
Kumtesa: Jeronim de Rada- shkrimtar i shquar i romantizmit evropian.

Instituti Albanologjik i Prishtinës Sesioni shkencor (22 prill 2008): Konsulta Gjuhësore e Prishtinës (1968) Kumtesa: Zbatimi i Rregullave të drejtshkrimit të shqipes (Projekt) të vitit 1967 në letërsinë artistike.

Sesioni Shkencor i Institutit Albanologjik, 14 Dhjetor 2007 Letërsia Në Shkolla Dhe Në Fakultete
Kumtesa: Çështje të studimit akademik të letërsisë shqiptare në arsimin e lartë.

Universiteti Shtetëror i Tetovës - Seminari Ndërkombëtar i Albanologjisë, Tetovë 17 shtator 2007 dhe Ohër 18-23 shtator 2007
Tema: Zhvillimi i romanit të sotëm shqiptar dhe afirmimi i tij në në suaza të letërsisë botërore.

Akademia e Shkencave dhe e Arte-ve e Kosovës
Seksioni i Gjuhësisë dhe i Letërsisë dhe Seksioni i Shkencave Shoqërore
Tryeza shkencore, 24 maj 2007: Naum Veqilharxhi – Jeta dhe Vepra Kumtesa: Naum Veqilharxhi në Historinë e letërsisë shqipe.

Universiteti i Evropës Juglindore Katedra e Gjuhës dhe e Letërsisë Shqipe - Tetovë Konferenca e dytë shkencore, Gjergj Fishta, figurë madhore e letërsisë sonë Tetovë, 24. 11. 2008.
Kumtesa: ”Dialogjet dramatike: Gjuha e Msimit dhe Nevoja e Msimit të Gjergj Fishtës.

Fakulteti i Filologjisë- Prishtinë dhe Fakulteti Histori-Filologji i Tiranës Seminari XXVI Ndërkombëtar i Gjuhës, Letërsisë dhe Kulturës Shqiptare, Tema e Sesionit shkencor Koha në Letërsinë shqipe
Kumtesa: “Hapësira dhe koha në romanet Kronikë në gur dhe Çështje të marrëzisë të Ismail Kadaresë”

Fakulteti i Filologjisë Prishtinë dhe Fakulteti Histori-Filologji i Tiranës Seminari XXV Ndërkombëtar i Gjuhës, Letërsisë dhe Kulturës Shqip-tare, Prishtinë, 14-28.08.2006.

Proza e Ismail Kadaresë, (Tryezë me rastin e 70-vjetorit të lindjes së I. Kadaresë) Tema e Sesionit shkencor: Miti në letërsinë shqipe Kumtesa: Funksioni i mitit në romanet e Vath Koreshit

Universiteti i Sankt-Petersburgut Fakulteti Filologjik - Dega e Gjuhës Shqipe
Kam qenë i ftuar për të mbajtur ligjërata (tetë tema për zhvillimin e letërsisë shqiptare), 3-16 maj 2006
Kritika letrare e Hasan Mekulit për letërsinë

Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë & Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës
Konferenca Kombëtare e Bibliotekonomisë, Tiranë, 20-22 Nëntor 2006. Tema: Bibliotekat shqiptare në botën e re demokratike
Kumtesa: Hartimi i bibliografive kombëtare shqiptare

International Book Festival Edin-burgh, 12-28 August 2006 (I ftuar nga Drejtoria e Festivalit, kam marrë pjesë edhe në programin e prezantimit të shkrimtarit Ismail kadare si fitues i Çmimit letrar ndërkombëtar Njeriu i Librit 2005)

IX Congrès International d`Études sud-Est Européenes
Tiranë, 30 gusht- 3 shtator 2004
Titulli i punimit shkencor:
Les mouvements littéraires dans la littérature albanaise du XX e siècle
Lëvizjet Letrare në Letërsinë shqiptare të shekullit XX

Seminari XXII ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare
The XXIII International Seminar for Albanian Language, Literature and Culture, Prishtinë, 16.VIII-27.VIII 2004 Kumtesa: Shekuj letrarë të letërsisë shqiptare

Seminari shkencor i organizuar nga Universiteti i Tiranës (Departamenti i Letërsisë i Fakultetit të Historisë dhe të Filologjisë),
Tiranë, 3.5.2004
Fenomeni i Avangardës në Letërsinë shqiptare
Kumtesa: Koncepte të avangardës në letërsi

Seminari V Ndërkombëtar për Studimet Arbëreshe
V Seminario Internazionale di Studi Italo-Albanesi
/ Figura dhe vepra e J. de Radës / 100 Vjetori i vdekjes 1903-2003
Itali, Cosenza, 2-5 tetor 2003
Kumtesa: Vlerësime të Faik Konicës për veprimtarinë e Jeronim de Radës

Konferenca Shkencore: Jeta dhe vepra e Ernest Koliqit
Organizuar nga Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi”Shkodër, 2003
Kumtesa: Kontributi i Ernest Koliqit për zhvillimin e arsimit në Kosovë

Konferenca Shkencore Universiteti dhe shoqëria bashkëkohore
Scientific Conference
University and Conemporary Society, Prishtinë, 16-17nëntor 2002.
Kumtesa: Universiteti dhe shoqëria bashkëkohore/University and Contemporary Society, Prishtinë, 2003.

Sixieme Congrès International d`études du Sud-est Européen
Sofia 30 gusht – 5 shtator 1989
Kumtesa: La thème de la guerre de la liberation national dans le roman contemporain albanais en Yougoslavie
Tema e luftës për çlirimin kombëtar në romanin bashkëkohor shqiptar në Jugosllavi

Konferenca Shkencore e 100-vjetorit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit
La Conference Scientifique consacre au 100 ---anniversaire de la Ligue Albanese de Prizren, Prishtinë, 6-9 qershor 1978.
Kumtesa: Trajtimi i temës së Rilindjes Kombëtare Shqiptare në romanin tonë të sotëm
La façon d`aborder le théme de la Renaissance Albanaise dans le roman d`aujord`hui.
Instituti Albanologjik i Prishtinës,

Periodizimi i letërsisë shqipe, Prishtinë, 1974
Kumtesa: Të dhëna të reja lidhur me botimin e revistës “Albania” në Bruksel (1897-1902)
Nouvelles données sur la publication de la revue “Albania” a Bruxelles (1897-1902)

IV Congrès International d`études du Sud-Est Européen,Ankara, 1979.
Kumtesa: Le developpement de la littérature contemporaine albanaise / Zhvillimi i letërsisë bashkëkohore shqiptare

III Congrès International d`Etudes du Sud-Est Européen, Bucarest, 4-10 septembre, 1974
Kumtesa: L`innfluence littéraire de Maxime Gorki sur la formation de l`écrivain Sterjo Spasse / Ndikimi letrar i Maksim Gorkit në formimin e shkrimtarit Sterjo Spasse

II Congrès International d`Étu-des du Sud-Est Européen, Athinë 7-13 maj 1970
Kumtesa: Le sujét de la lutte de la liberation national dans le romans de Hivzi Sulejmani. / Trajtimi i temës së luftës për çlirimin kombëtar në romanet e Hivzi Sulejmanit.

VËSHTRIME KRITIKE PËR KRIJIMTARINË SHKENCORE TË ISAK SHEMËS

Stipçeviq, Aleksandar: Recension për dorëshkrimin “Bibliografi e kritikës letrare shqiptare” të Isak Shemës dhe Ibrahim Rugovës. Zagreb, 13 shtator 1975;
Hasani, Hasan: “Kontribut i çmuar, por jo i kompletuar”, (Isak Shema- Ibrahim Rugova: “Bibligrafi e kritikës letrare shqiptare `44-74”, Instituti Albanologjik i Prishtinës, Prishtinë, 1976), “Fjala”, Prishtinë, 1976, nr. 21, f. 1;
Syla, Sylejman: “Informimi si vlerë e shkrimit kritik”,“Kritika dhe vepra”, Rilindja, Prishtinë, 1988, f. 80-83;
Mekuli, Hasan- Jaka, Ymer: “Vepër me vlerë shkencore”, Isak Shema: “Vrojtime letrare dhe artistike”, Rilindja, Prishtinë, 1995, f. 274-275;
Vinca, Agim: “Vrojtime të kujdesshme të rrjedhave letrare”(Tekst i lexuar me rastin e përurimit të veprës “Vrojtime letrare dhe artistike”), më 25 nëntor 1995;
Bashota, Sali:: “Shtresimi kritik i vrojtimeve letrare dhe artistike” (1995);
Gjerqeku, Enver: “Vlerësime për letërsinë dhe për artet e tjera” (1995);
Berisha, Latif: “Kritere të sotme të vlerësimit të letërsisë” (1995);
Mekuli, Hasan: “Pasurim i përvojës në vlerësimet letrare” (1995);
Rrahmani, Nazmi, “Vepër e botuar në kohë të vështirë”, (1995);
Syla, Ismail: “Vepër me vlerë historiko- letrare”, “Bujku”, Prishtinë, 1995, 12 dhjetor;
Mato, Jakup: “Ndihmesë për të hedhur dritë të re mbi dukuri letrare-artistike”, “Rilindja”, Tiranë, 1996, 3 dhjetor, f. 9; dhe “Bujku”, Prishtinë, 1997, 29 mars, f. 13 ;
Bihiku, Koço: Dje dhe sot pèr letërsinë shqiptare
(Rreth librit “Vrojtime letrare dhe artistike” të I. Shemës)...
Berisha, Latif: “Vepër që pasuron mendimin shkencor për letërsinë shqiptare”, (Isak Shema: “Vlerësime të letërsisë shqiptare”, “Rilindja”, Prishtinë, 1996). “Bujku”, Prishtinë, 1997, 2 korrik, f. 8. Shih edhe: Latim Berisha ,”Vepra”, Fakulteti i Filologjisë, Prishtinë, 2002, f. 361-363;
Foniqi, Tahir: “Pasqyrë e gjerë e kritikës letrare”, (Isak Shema-Ibrahim Rugova: Bibliografi e kritikës letrare shqiptare”, Prishtinë, 1997 /Botimi i dytë/, “Bujku”, Prishtinë, 1997, 3 dhe 4 nëntor, 10;
Mekuli Hasan: “Vështrime me interes për studimin e letërsisë” ( Isak Shema: “Vrojtime letrare dhe artistike”, Rilindja, Prishtinë, 1995), “Filologji”, Fakulteti i Filologjisë, Prishtinë, 2002, nr. 9, f. 221-225;

Në mbledhjen e Këshillit Mësimor – Shkencor të Fakultetit të Filologjisë, të mbajtur më 14.09.2004, Prof. Dr. Isak Shema është propozuar anëtar korrespondent i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës

Akademik Ali Podrimja
Eqrem Basha, Anëtar korrespondent
Raport vlerësimi për kandidimin e prof. Dr. Isak Shemës për anëtar korrespondent të ASHAK.

Adem Demaci: Eksperimenti politik ndërkombëtar me Kosovën

Adem Demaci: Eksperimenti politik ndërkombëtar me Kosovën


(VERSIONI I SHKURTUAR)


Çështja e Kosovës, pikërisht në këto kohëra të vështira, meriton një analizë paksa më të zgjeruar e më të thelluar. Sepse procesi i marrjes me Kosovën, të shumë faktorëve të afërt e të largët, ka histori të gjatë dhe ka filluar para gati një shekulli. Ja disa segmente të këtij procesi:1. Okupimi i Kosovës nga ushtria monarkiste serbe, tetor 1912. 2.Vendimi i Gjashtëses së asaj kohe, Anglia, Franca, Gjermania, Italia, Austro-Hungaria dhe Rusia, janar 1913, me ç’rat u vendosën kufijt e Shqipërisë së cunguar londineze, duke lënë nën pushtimin e Serbisë pothuaj 20.000 km.katror tokash shqiptare. 3. Pushtimi i Kosovës nga Ushtritë austrohungareze e bullgare, më 1914. 4. Pushtimi i dytë i Kosovës nga ushtria serbe më 1918. 5. Njohja e këtyre pushtimeve serbe nga Konferenca e Versajës, 1918-1919. 6.Pushtimet e ushtrive italiane, gjermane e bullgare të Kosovës e të Iliridës, më 1941. 7.Pushtimi i tretë i Kosovës nga ushtria serbe më 1945 deri te tërheqja e forcave ushtarako-policore serbe, qershor 1999.

Ky proces, që merret me përcaktimin e fatit politik të Kosovës, po vazhdon pa u ndalur. Këto që shohim ne si ngjarje e veprime të shkëputura, në të vërtetë, janë vetëm segmente të të njëjtit proces. Në këtë proces të gjatë e të mundimshëm shqiptarët u munduan që të mbroheshin nga pushtimet, asimilimet dhe çfarosja, ndërsa, në anën tjetër, regjimet serbe bënë çmos për të pushtuar dhe për të serbizuar Kosovën duke mos ngurruar edhe nga eliminimi fizik i shqiptarëve nga Kosova me të gjitha mjetet e mundëshme.

Gjatë periudhës 1912 – 1999, populli i Kosovës ka përjetuar të zitë e ullit. Por, me këtë rast, shumë fluturimthi, do të merrem vetëm me fazën e këtij procesi që përfshinë vjetët 1999 – 2004.



PROJEKTI PËR RIKTHIMIN E KOSOVËS NËN PUSHTETIN E SERBISË (1999-2004)



Për shkak të dobësisë së sajë, rreth Kosovës prore janë ndërlidhur e fokusuar edhe interesa të shumta të fuqive ndërkombëtare. Për shkak të dijes së kufizuar politike dhe për shkak të infiltrimit të madh të agjenturave serbe dhe të atyre ndërkombëtare, udhëheqjet politike shqiptare, pothuajse gjithmonë, zgjodhën aleatë të gabuar e humbës, ose të atillë që nga “aleatë” u shndërruan në pushtuesë. Ndërkaq, kjo nuk mund të thuhet për palën serbe. Vetëm në kryengritjen e vet çlirimtare, në luftën e fundit me Serbinë, shqiptarët u orientuan kryesisht drejt. Këta kërkuan mbështetje tek amerikanët dhe europerëndimorët. Ndërsa serbët, të drejtuar nga Millosheviqi e Shesheli, gabuan.

Mirëpo, në momentet më vendimtare, udhëheqja e kryengritjes çlirimtare të Kosovës, vlerësoi gabimisht situatën dhe vendosi të bëhej pjesëmarrëse në projektin e bisedimeve Rambuje – Paris me të cilin për Kosovën parashihej një autonomi “substanciale” nën sovranitetin e integritetin e shtetit serb. Me këtë hap të pamatur, katër kosovarë, pa autorizimin e kosovarëve tjerë sepse prej tyre fshehën esencën autonomiste të Marrëveshjes Rambuje-Paris, shkelën Deklaratën e 2 Korrikut 1990, hodhën poshtë Kushtetutën e Kaçanikut të 7 Shtatorit 1990 dhe vunë në dyshim vendimin politik për pavarësi të popullit të Kosovës të shprehur në Referendumin gjithëpopullor të vitit 1991. Me nënshkrimin e Marrëveshjes së Rambuje-Parisit lufta çlirimtare për liri, pavarësi e demokraci u degradua në konflikt të brendshëm qytetar në ish-Jugosllavi. Me këtë kthesë, thellësisht të gabuar politike, procesi i përcaktimit të statusit politik të Kosovës mori rrugën e rrezikshme autonomiste.

Meqë Serbia, në krye me Millosheviqin e Sheshelin, refuzoi të nënshkruante një marrëveshje kaq të favorshme për të, siç ishte marrëveshja e Rambuje-Parisit, aleatët perëndimorë, anëtarë të NATO-s, nën udhëheqjen e amerikanëve e të anglezëve, filluan bombardimet mbi forcat dhe objektet serbe. Ky moskooperim i palës serbe me palën euroamerikane hapi një shans për një kthesë në favor të kosovarëve, por edhe ky shans, për mungesë të dijes së duhur politike, nuk u shfrytëzua.

Pas 78 ditë luftimesh midis forcave të NATO-s dhe UÇK-së, në njërën anë dhe të forcave serbe në anën tjetër, Serbia ndërpreu rezistencën ushtarake dhe, në Kumanovë, pa pjesëmarrjen e UÇK-së, u nënshkrua Marrëveshja ushtarake-teknike midis Forcave të NATO-s dhe Forcave ushtarake të Serbisë.

Me mosftesën e UÇK-së në nënshkrimin e Marrëveshjes Ushtarake-teknike të Kumanovës, u bë publike ajo që ishte nënshkruar në Rambuje-Paris se UÇK-ja nuk trajtohej si palë ndërluftuese. Ky ishte një shenj i qartë se, atëherë e tutje, Kosova dhe kosovarët trajtoheshin si objekt, kurse Forcat e NATO-s dhe Forcat ushtarake serbe u shndërruan në partnerë.

Pas Marrëveshjes së padukshme të Rambuje-Parisit, Marrëveshja Ushtarake-teknike e Kumanovës midis Forcave të NATO-s dhe Forcave Ushtarake të (Jugosllavisë) Serbisë, për ata që kishin sy e donin të shihnin, ishte hapi i parë i dukshëm drejt imponimit të statusit autonom politik për Kosovën nën Serbi.

Hapi i dytë i dukshëm i imponimit të statusit autonom politik për Kosovën nën Serbi, ishte Rezoluta 1244 e KS të OKB-së. Aty është shumë qartë e shkruar se Kosova njihet si territor nën sovranitetin e integritetin e Jugosllavisë (Serbisë), sikundër që ishte e është e shkruar në Marrëveshjen e Rambuje-Parisit.

Hapi i tretë i dukshëm i imponimit të statusit autonom politik për Kosovën nën Serbi, ashtu si shkruante edhe në Marrëveshjen e Rambuje-Parisit dhe në Rezolutën 1244 të KSOKB-së, ishte demobilizimi i UÇK-së - ushtri dhe shndërrimi i saj në organizatë civile nën emrin e madh, por mashtrues, në TMK (Trupat Mbrojtëse të Kosovës – nga zjarret, vërshimet dhe tërmetet eventuale). Dihet nga të gjithë se ushtria është një nga shtyllat kryesore të shtetësisë së një vendi.

Hapi i katërt i dukshëm, në përcaktimin e statusit autonom politik për Kosovën nën Serbi, ishte ndërtimi, funksionet dhe autorizimet fort të kufizuara të Shërbimit Policor të Kosovës. Me autorizimet jo krejt të plota as në trafik, ky shërbim mbeti shumë larg asaj çka i duhej dhe që i duhet Kosovës me një mijë probleme në fushën e sigurisë qytetare. Ky shërbim ka numër mjaft të madh kuadrash, por po tregon efikasitet fort të vogël. Sepse kësaj policie nuk i lejohet, sepse nuk i besohet, që të krijojë rrjet të gjerë e të fortë informimi nga qytetarët. Dhe, pa këtë, ky shërbim mbetet forcë vetëm në sipërfaqe të shoqërisë dhe pa informata të thella, të shpejta e të sakta, falë të cilave do të parandalonte e do të zbulonte bartësit e të gjitha llojeve të krimeve që kanë vërshuar Kosovën. Këtij shërbimi nuk i njihen kompetencat esenciale të vendimmarrjes dhe të komandimit të pavarur. Kjo është kështu sepse, strategët që kanë gjithë pushtetin mbi Kosovën, kanë frikë se mos krijohet ndonjë forcë kosovare e cila do të pengonte realizimin e Rezolutës 1244 të KSOKB-së, përkatësisht të rikthimit të Kosovës nën pushtetin serb.

Hapi i pestë i dukshëm, në imponimin e statusit autonom politik për Kosovën nën Serbi, është Shërbimi gjyqësor i Kosovës. Me dhjetëra mijëra lëndë gjyqësore që kanë marrë formën e përfunduar juridike kanë mbetur të paekzekutuara. Përse? Sepse shërbimi ekzekutues i gjyqësisë kosovare ka mbetur i pakonsoliduar. Në gjyqe dominojnë dhe fjalën e fundit e kanë kuadrot e sjellura nga jashtë dhe mjafton të shfletohen disa botime të dala nga institucioni i Ombudspersonit që të shihet se çfarë ka ndodhur e çfarë po ndodhë me gjyqësinë kosovare. Dhe, kur të dihet se gjyqëtarët dhe prokurorët e jashtëm janë mbi ligjet e Kosovës, atëherë s’ka çfarë të thuhet më shumë për këtë shërbim tejet të rëndësishëm.

Hapi i gjashtë i dukshëm, në imponimin e statusit autonom politik për Kosovën nën Serbi, janë edhe marrëdhëniet e pamundëshme diplomatike të Kosovës me botën.

Ka përpjekje që kjo të kamuflohet me disa premtime e propozime, por të gjitha ato nuk janë ato çfarë i duhen Kosovës. Kosovarët nuk kanë leje as të informojnë zyrtarisht botën për të vërtetën e Kosovës, as të marrin pjesë në takimet ku bëhet fjalë për Kosovën, as të mbrohen nga shpifjet dhe manipulimet e shërbimit diplomatik serb. Sepse, Kosova, sipas Marrëveshjes së Rambuje-Parisit dhe Rezolutës 1244 të KSOKB-së, nuk është shtet, as nuk guxon të bëhet shtet.

Hapi i shtatë i dukshëm, i imponimit të statusit autonom politik për Kosovës nën Serbi, është mosekzistimi i kufijve shtetëror midis Kosovës dhe Unionit Serbi-Mali i Zi. Ekonomia e Kosovës është fare e pambrojtur nga depërtimi i të gjitha llojeve të mallërave të pacertifikuara e të pakontrolluara nga Serbia dhe nga të katër anët e botës. Në këtë mënyrë edhe destimulohet prodhimtaria e vendit deri në përmasa të tejme.

Hapi i tetë i dukshëm, i imponimit të statusit autonom politik për Kosovën nën Serbi, ishte dhe është e drejta e partive të Serbisë që të mund të organizojnë e zhvillojnë zgjedhjet e tyre edhe në territorin e Kosovës. Kjo, besoj se është aq e tejdukshme, aq e prekshme, aq therrëse saqë s’ka nevojë për ndonjë koment. Le të tentojë, për shembull, Shqipëria të organizojë zgjedhjet e veta lokale e parlamentare edhe në territorin e Kosovës dhe do të shihej se çfarë “skandali” politik do të ndodhte. Për strategët e rikthimit të Kosovës nën pushtetin serb, një hap i tillë do të ishte “kijameti i Zotit”!

Hapi i nëntë i dukshëm, i imponimit të statusit autonom politik për Kosovën nën Serbi, janë të drejtat e shumta të rezervuara për të Dërguarin special të KS të OKB-së. Ai ka të drejtë vetoje për çdo vendim që mund të merret nga vendorët e që ai e konsideron në kundërshtim me Rezolutën 1244 të KSOKB-së. Ai ka të drejtë të shpërndajë edhe Kuvendin e Kosovës nëse nuk i bindet. Ja, vetëm para disa ditësh, u bë e ditur se Këshilli i Sigurimit, me kërkesën e të Dërguarit Special të KSOKB-së për Kosovën, ka vendosur që në Kosovë të votohet sipas listave të mbyllura. Edhe kjo, besoj nuk ka nevojë për ndonjë koment të gjatë. Në Kosovë, kinse ndërtohet demokracia me metodën më jodemokratike të votimit. Me lista të mbyllura, për në Kuvendin në “saksi” të Kosovës, (shpër)blehen e favorizohen liderët e dëgjueshëm të partive, kurse këta të fundit (shpër)blejnë e favorizojnë ithtarët e vet të dëgjueshëm duke ju ndarë poste e kolltuqe. Në këtë mënyrë grumbullohen karrieristët jokompetentë në pushtetin marionetë të cilët, sa e sa herë, kanë dhënë prova se interesin e Kosovës e kanë brengën e tyre të fundit.

Hapi i dhjetë i dukshëm, i imponimit të statusit autonom politik për Kosovën nën Serbi, ishte dhe është pengesa që Kosova të ketë kodin e vet të telefonisë fikse dhe të jetë pronare e vërtetë e hapësirës telefonike edhe për telefonat celularë. Dihet nga të gjithë që, edhe sot e kësaj dite, telefonia fikse e Kosovës është e lidhur me botën vetëm përmes kodit të ish-Jugosllavisë të cilin e ka trashëguar Serbia. Kjo po ndodhë edhe me kodin bankar-finansiar të Kosovës i cili detyrimisht po lidhet me kodin finansiar të Serbisë. Gjithashtu, targat e automjeteve me regjistrim të Serbisë dhe të Malit të Zi kanë qasje të lirë në territorin e Kosovës, ndërsa automjetet me targat kosovare nuk lejohet që të kalojnë në territorin e Serbisë. Kjo është aq e qartë saqë çdo koment është i tepërt.

Hapi i njëmbëdhjetë i dukshëm, i imponimit të statusit autonom politik për Kosovën nën Serbi, ishte dhe është Korniza e Përkohshme Kushtetuese e Kosovës me të cilën u formuluan juridikisht të gjitha padrejtësitë që u ushtruan dhe që po ushtrohen mbi Kosovën dhe Kosovarët.

Hapi i dymbëdhjetë i dukshëm, i imponimit të statusit autonom politik për Kosovën nën Serbi, ishte dhe është ngritja e një mekanizmi të quajtur Agjensia Kosovare e Mirëbesimit e cila ka të gjitha të drejtat për privatizim dhe që disponon me të gjitha pasuritë shoqërore e shtetërore të Kosovës në mënyrë kriminale. Në mënyrë kriminale, sepse kjo Agjensi iu përmbahet ligjeve kriminale të nxjerra nga regjimi kriminal i udhëhequr nga kriminelët Millosheviq e Sheshel në kohën e tyre.

Dhe tash, pas të gjitha këtyre argumenteve të lodhshme që u numëruan, është fare lehtë të kuptohet se çfarë, në të vërtetë, ishte strategjia e roli i administrimit të UNMIK-ut mbi Kosovën. Të gjitha këto rrethana, që u numëruan dhe që nuk u numëruan më lart, janë trajtim i Kosovës dhe kosovarëve në frymën e adaptimit dhe, hap pas hapi e dalngadalë, të pajtimit të tyre me statusin autonom nën Serbi. Pra, strategjia e UNMIK-ut ishte dhe është që Kosova e kosovarët të vihen para aktit të kryer të autonomisë nën Serbinë. Këtë qëllim as administrata e UNMIK-ut nuk e ka fshehur asnjëherë, por ishin dhe janë udhëheqësit formalë të Kosovës të cilët e fshehën dhe po e fshehin përmbajtjen e qëllimin e vërtetë të Rezolutës 1244 të KSOKB-së për Kosovën. Dhe, prandaj, para se Kosova të pavarësohet standardet, për ndryshe parime të mrekullueshme dhe thellësisht humane, nuk mund të implementohen. Nuk mund të implementohen sepse nuk janë krijuar parakushtet reale, konkrete, objektive për implementimin e tyre. Dhe, ta përfundojmë këtë kaptinë, fajin për këtë nuk e kanë as qytetarët e Kosovës, as shqiptarët si shumicë dërmuese, por fajin e kanë ata që sajojnë projekte që janë në kundërshtim me ligjet e jetës; fajin e kanë UNMIK-u, KFOR-i, Kushneri, Hakerupi, Shtajneri e deri dje Holkeri që u munduan të implementonin detyra duke pasur në duar vetëm instrumentet e dhunës e të trysnisë dhe duke mos përfillur vullnetin politik të shumicës dërmuese të qytetarëve të Kosovës. Fajin e kanë liderët e gjorë, jokurrizor e formalë të Kosovës që marrin përsipër realizimin ose implementimin e standardeve që synojnë krijimin e një shoqërie ligjore pa i pasur ligjet në duart e veta; që marrin përsipër implementimin e standardeve që synojnë sigurinë, lëvizjen e lirë, veprimtarinë e papenguar punuese e krijuese, të drejtën humane për rikthimin në banesat, shtëpitë e trojet e veta të të gjithë qytetarëve të Kosovës, pa pasur në duart e tyre komandën e plotë mbi forcat e sigurimit; që marrin përsipër krijimin e një ekonomie të shëndoshë, dinamike e energjike të tregut, pa pasur në duart e tyre buxhetin e Kosovës, pa pasur në duart e tyre rrjedhat finansiare të Kosovës, pa psur në duart e tyre mekanizmin që rregullon privatizimin e ekonomisë kosovare; fajtorë janë liderët e mjerë, jokurrizorë dhe formalë të Kosovës që marrin përsipër implementimin e standardit të dialogut të domosdoshëm me Serbinë-shtet, ndërsa vetë janë tmerrësisht inferior dhe nuk janë shtet. Dhe, le të mos shkojmë më tutje se u bë mjaft.



PISK-u – PLANI për IMPLEMENTIMIN e STANDARDEVE për KOSOVËN


Ato që u thanë më lart ishin vetëm krijimi i rrethanave të jashtme politike e ndërkombëtare për rikthimin e Kosovës nën shtetin e Serbisë. Mirëpo, për të arritur këtë qëllim, duhet të ndryshohen edhe rrethanat e brendëshme. Dhe, projekti për të ndryshuar rrethanat e brendëshme kosovare është PISK-u, përkatësisht, Plani për Implementimin e Standardeve për Kosovën para se të shqyrtohet statusi politik i Kosovës.

Përse PISK-u para se të hapet shqyrtimi i statusit politik të Kosovës? Sepse statusi politik i Kosovës është përcaktuar me kohë, qysh me Marrëveshjen e Rambuje-Parisit midis katër shqiptarëve të Kosovës dhe ndërkombëtarëve(pa Rusinë). Sepse, Statusi politik i Kosovës është përcaktuar me Rezolutën 1244 të KSOKB-së. Prandaj – edhe u shpik “shul e veku” standardet para statusit. Sepse, në rrethanat e krijuara në Kosovë, kur i terë pushteti, realisht e faktikisht është në duart e ndërkombëtarëve, kur kosovarët faktikisht e realisht kanë vetëm pushtet formal, standardet e mrekullueshme evropiane nuk mund të implementohen në Kosovë. Sepse, nuk ka kush t’i implementojë. Sepse, shqiptarët si shumicë dërmuese, me masat që janë marrë, janë të penguar për ta bërë një gjë të tillë dhe pa shqiptarët nuk kanë si të implementohen standardet. Ja, psh. pika e parë e standardeve:

“Institucionet publike duhet të jenë përfaqësuese e demokratike”. Fare mirë, por si do të jenë institucionet demokratike e përfaqësuese kur ato nuk zgjedhen me lista të hapura, por me lista të mbyllura? Zgjedhësit zgjedhin partinë, kurse partia zgjedh për ata deputetët! Zgjedhësit zgjedhin Rugovën, ndërsa Rugova zgjedh shokët e vet. Zgjedhësit zgjedhin Thaçin, ndërsa Thaçi zgjedh shokët e vet. Zgjedhësit zgjedhin Haradinajn, ndërsa Haradinaj zgjedh shokët e vet! Pastaj, pika tjetër:

“Sundimi i ligjit është efikas dhe respektohet nga të gjithë”. Ligji është dhe mund të jetë efikas vetëm kur respektohet nga të gjithë. Por, ai, ligji do të respektohet nga të githë nëse ai, ligji, shpreh vullnetin e të gjithëve dhe nxiret sipas vullnetit e dëshirës së të gjithëve, ose, të paktën sipas vullnetit të shumicës së qytetarëve. Dhe, të gjithë e dinë se si nxiren ligjet e Kosovës. Mos vallë “Korniza Kushtetuese e Kosovës” është nxjerrë sipas parimeve demokratike? Jo. Pesëmbëdhjetë veta të emëruar si “Këshill Tranzitor i Kosovës” e kanë miratuar “ligjin mbi ligjet” të Kosovës! Pastaj, nëse çdo ligj që nuk është në përputhje me nenet e Rezolutës 1244 të KSOKB-së, nga i Dërguari special i KS të OKB-së, hidhet poshtë, kurse kosovarët mund “t’i bien kavallit”! Si mund të jenë demokratike ligjet e Kosovës nëse ato duhet të kalojnë nëpër “shtratin e Prokrustit” të Rezolutës 1244? Çfarë ka të bëjë e “drejta e vetos” me procedurën demokratike të nxjerrjes së ligjeve? Pika e tretë e standardeve:

“Të zhvendosurit të kenë të drejtë të kthehen nëse duan pa u penguar, kërcënuar e frikësuar”. Më mirë s’ka si të jetë! Por, të shohim, kush po e

shkelë këtë të drejtë të shejtë e humane të të zhvendosurve që të kthehen në shtëpitë, në banesat dhe tokat e veta? Tash pesë vjet, dy mijë e sa familje shqiptare e boshnjake të dëbuara nga Mitrovica e veriut nuk lejohen që të kthehen në banesat, në shtëpitë dhe në trojet e veta! Kush i dëboi dhe kush nuk i lejon që ata të kthehen? Bandat çetnike të udhëhequra nga sigurimcat e regjimit të Serbisë, nën qëndrimin prej statistëve të KFOR-it francez. Po, mirë, ç’bën UNMIK-u e KFOR-i lidhur me këtë çështje tash? Ç’bëjnë zotërinjt Solana e Grosman lidhur me këtë të drejtë të shenjtë të të zhvendosurve? Ç’bëjnë zotërinjt e KS? Vetëm bëjnë sehir duke përsëritur “standardet para statusit”! Apo ndoshta ata mendojnë vetëm për serbët e zhvendosur, apo ndoshta ata e kanë vetëm hallin e serbëve, ndërsa shqiptarët dhe boshnjakët e dëbuar i harrojnë? Kjo tregon qart se zotërinjt që shtrojnë realizimin e standardeve nuk e kanë seriozisht. Sepse, nëse mendojnë seriozisht, shumë më lehtë është që të fillohet me kthimin e të zhvendosurve nga Kosova në Kosovë, përkatësisht, nga Mitrovica e jugut në Mitrovicën e veriut sesa nga Serbia, ose nga dikah edhe më larg se Serbia, në Kosovë. Duke zgjidhur çështjen e Mitrovicës do të largohej dyshimi dhe do të rritej besimi te shqiptarët dhe do të shtohej gatishmëria e tyre bashkëpunuese për rikthimin e serbëve të zhvendosur. Por, jo. Qëllimi është që të shtrohen detyra që nuk mund të kryhen dhe pastaj të fajsohen shqiptarët. Dhe, pasi të fajsoshen edhe të dënohen. Të shohim pikën e katërt çfarë këkon:

“ Të githë individët, pavarësisht nga përkatësia etnike, të mund të udhëtojnë e të punojnë të sigurt dhe të mund të përdorin gjuhët e tyre gjithkund dhe në secilin institucion të Kosovës”. Më mirë s’ka si të formulohet edhe kjo e drejtë elementare njerëzore, kombëtare e etnike e humane. Dhe, me pak fakte, të shohim si qëndron puna me këto të drejta? A mund të shkonin shqiptarët, boshnjakët e turqit lirisht në Mirovicën e veriut? Jo. Kush nuk i lejonte? Bandat çetnike nën organizimin e sigurimcave të regjimit serb. Po a mund të lëviznin serbët nga Mitrovica e veriut në Mitrovicën e jugut? Po. I kam parë vetë dhe askush nuk i ngiste. A lëviznin serbët lirisht nëpër qytetet tjera të Kosovës? Po, lëviznin edhe në Prishtinë edhe në Fushë Kosovë edhe në Obiliq edhe në Prizren edhe në Gjilan edhe në Viti edhe në Kamenicë e le të mos flasim për Shtërpce, Graçanicë e Çagllavicë. Vet i kam parë. Po, kush e prishi këtë ballancë? Regjimi serb me trabantët e vet. Përse? Sepse e vlerësoj se mund të rrezikohet plani i rikthimit të pushtetit serb mbi Kosovën, ose plani i aneksimit të pjesëve tjera të Kosovës, sikundër që u bë me pjesën veriore të Kosovës e të Mitrovicës. Prandaj, ai regjim provokoi ngjarjet tragjike të voglushëve të Çabrës dhe bllokadën e padurueshme të Çagllavicës. Kjo ishte fare transparente. Për UNMIK-n e KFOR-in tragjedia e Çabrës nuk kishte ndodhur, por paska pasë qenë një trillim i shqiptarëve. Kjo paska pasë qenë vetëm një fatkeqësi. ( Si argument e marrin “faktin” se zotërinjt nuk i paskanë pasë gjetur askund kriminelët dhe qenin e ndërsyer mbi çunat fatzinjë të Çabrës! Sa keq që nuk i paskanë pas pritur në vendin e ngjarjes! Të paktën qeni të kishte pritur!) Kurse bllokada katërditëshe e arterjes kryesore rrugore të Kosovës, paska pasë qenë një punë krejt normale dhe prandaj zotërinjt e UNMIK-ut e të KFOR-it, për tri ditë rresht, vetëm bënë sehir dhe nuk intervenuan derisa u bë krejt vonë. Pra, si mund të përmbushet standardi i lëvizjes së lirë nëpër Kosovë kur regjimi i Beogradit, në bashkëpunim me trabantët sheshelistë në Kosovë, mund të organizojë incidente të këtilla tragjike, kur të dojë e ku të dojë? Sa i përket përdorimit të gjuhëve, kushdo që do, mund të bindet duke parë tabelat e trafikut rrugor edhe në gjuhën serbe, duke shikuar televizionin publik edhe në të gjitha gjuhët e minoriteteve përfshirë edhe serbishten, duke dëgjuar me dhjetra radio-stacione lokale serbe gjithandej Kosovës. Në asnjë institucion të Kosovës nuk pengohet përdorimi i gjuhës serbe. Por, nuk është për t’u habitur që regjimi i Beogradit nuk don ta shohë këtë të vërtetë, mirëpo është për t’u habitur që edhe disa miq tanë ndërkombëtarë bëhen sikur nuk e shohin këtë realitet. Por, ka edhe më. Pika e pestë kërkon edhe

“Një kornizë për një ekonomi funksionale tregu”. Dhe, ç’bëri UNMIK-u për këto pesë vjet që të krijohet kjo “kornizë e kërkuar ekonomike”? Fare pak. Aq pak sa që edhe pas pesë vjetësh Kosova nuk mund të furnizohet me energji stabile e të mjaftueshme elektrike nga burimet e vendit. Po çfarë do të ndodhë me synimin e zhvillimit të domosdoshëm të mëtutjeshëm ekonomik të Kosovës pa energji të mjaftueshme e pa ujë të mjaftueshëm? Këtë vetëm i Madhi Zot e di! Por, qëllimi i strategëve të rikthimit të Kosovës nën pushtetin e Serbisë pikërisht edhe është që Kosovën ta bëjnë sa më të varur nga importet nga Serbia. Ja, para pak ditësh u publikua raporti zyrtar i Bankës Botërore, i një institucioni autoritativ e neutral, nën titullin “Memorandumi ekonomik mbi Kosovën” në të cilin sillen të dhëna tmerruese. 52% e kosovarëve jetojnë në kufijt e varfërisë; 15% prej tyre posedojnë më pak se një euro në ditë, që konsiderohet tejkalim i varfërisë ektreme; rreth 37% e popullatës së Kosovës jetojnë me 1,42 euro në ditë që konsiderohet si varfëri klasike. Kurse bilansi i pagesave të Kosovës ka rezultuar si katastrofik: vetëm 4% e importit të Kosovës është mbuluar me eksport, që nënkuptohet se Kosova kishte bilanc negativ tregëtar me botën në shkallë prej 96%! Nuk besoj se mund të gjindet edhe një shembull më frapant i kësaj natyre në hapësirën evroaziatike.

Sipas disa informatave, që nuk kanë përse të jenë të trilluara, 80% të mallërave kryesore që shpenzohen në Kosovë kanë prejardhjen nga Serbia dhe shumica prej tyre kalojnë rrugëve sekondare e terciare dhe nuk certifikohen e nuk kontrollohen fare. Ndërsa vetë Kosova, memzi arrinë që nevojat e veta ushqimore, nga burime vendore, t’i plotësojë vetëm me 15%. Dhe, s’ka si të jetë ndryshe derisa më shumë se gjysma e sipërfaqeve të tokave bujqësore, arave e kullosave, ngelen ende të pa shfrytëzuara. Argumenti më i pikllueshëm është se UNMIK-u me “katër shtyllat” e veta të famshme, për pesë vjet sundimi në Kosovë, lejoi që papunësia në Kosovë të arrijë shkallë rekorde në hapësirat evroaziatke duke kaluar shifrën prej 60% të të papunëve ndër ata që janë të aftë për punë. Pastaj, kush e pengon zhvillimin normal të institucioneve bankare-finansiare në Kosovë? Serbia po se po, por edhe faktorët e UNMIK-ut janë duke përkrahur, gjithnjë e më hapur, shtetin e Serbisë. Kush po e imponon “Swift Kodin” e shtetit SMZ mbi bankat kosovare? Në Bordin përkatës finansiar treshi i nëpunësve të UNMIK-ut mbivotoi dyshin kosovar në favor të “Swift Kodit” SMZ. Kush po e pengon privatizimin në Kosovë? Serbia po, por edhe UNMIK-u që po kontrollon shumicën mbivotuese në AKM dhe që po zbaton ligjet kriminale të Serbisë, të nxjerra enkas për Kosovën nga kriminelët e asaj kohe në pushtet në Serbi. UNMIK-u është ai që po e bën të mundur që privatizimi, në një Kosovë me një ekonomi në fund të pusit, të zvarritet deri në kufijt e sabotimit. UNMIK-u, bashkë me Beogradin, po i bën të mundura “lojrat” e AKM-së me fatin e ekonomisë kosovare. Pra, ajo kornizë e dëshiruar ekonomike, për një zhvillim të mbarë e të shpejtë të ekonomisë kosovare, nuk mund të ndërtohet duke u hapur rrugën hileve e dallavereve të shtetit serb në kurriz të Kosovës. Dhe, këtë rrugë mund ta mbyllin vetëm ata që e kanë hapur. E ka hapur UNMIK-u me pushtetin e vet të plotë e të pakufizuar mbi Kosovën dhe vetëm ai edhe mund ta mbyllë këtë shteg. Nuk do të flasim për korrupcionet dhe tenderizmat formale që po luhen para syve të UNMIK-ut, i cili me pak përjashtime, po reagon në mënyrë shumë joefikase. Mirëpo, mos të harrojmë se UNMIK-u është vetëm instrument në duart e KS të OKB –së. Por, të shkojmë më tutje me standardet. Pika e gjashtë merret me porosi

“Për TMK-në, rekomandohen vetëm detyra rreptësisht civile”. Kjo edhe po ndodhë. Madje, para disa ditësh, nga KFOR-i u ndalua pjesëmarrja e TMK-së në një ceremoni krejtësisht të padjallëzi e formale mortore me rastin e varrimit të Nënës së Madhe, Ajshe Gërvalla, në fshatin Dubovikë. Por, si po dëgjohet, TMK-ja, as si organizatë me veprime civile, nuk do të lihet rehat. Po hartohen e po thuren “plane tërheqëse” që ajo të çthuret e në fund të zhbëhet. Sepse, strategët e rikthimit të Kosovës nën sundimin e Serbisë, po kanë frikë nga e kaluara kryengritëse e një numri të anëtarëve të TMK-së. Regjimi serb, po kërkon me këmbëngulje, që në Kosovë, të gjitha forcat potente liridashëse shqiptare të “tredhen” dhe të “hudumosen” para se ai ta shtjerë Kosovën përsëri në dorë. Mirëpo, edhepse me të vërtetë, forcat e UNMIK-ut e të KFOR-it janë të plotfuqishme në Kosovë, megjithatë Zoti është më i madh dhe më i fuqishëm se të gjithë. Apo, ka edhe të atillë që nuk e besojnë Zotin?! Por, le ta shqyrtojmë standardin e shtatë që bën fjalë për

“Dialogun midis Prishtinës dhe Beogradit si rrugë e domosdoshme për zgjidhjen paraprake të të gjitha çështjeve kontestuese të ndërsjella, para se të shqyrtohet çështja e statusit politik të Kosovës”. Në dokumentet e Rambuje-Parisit dhe në Rezolutën 1244, nuk është harruar që të përmendet klauzola nga Marrëveshja e Helsinkit të vitit 1975 lidhur me ndryshimin e kufijve midis shteteve evropiane vetëm me marrëveshje të ndërsjellëta paqësore. Strategët e rikthimit të Kosovës nën sundimin serb, një herë për një herë, po insistojnë vetëm në dialogun e çështjeve “periferike”-“teknike” midis Prishtinës e Beogradit, por kjo është vetëm një “paralojë sa për t’u nxehur e joshur lojtarët”! Domosdoshmëria e standardit të dialogut Prishtinë-Beograd ka vetëm këtë kuptim thelbësor: t’ia bëjë të ditur Prishtinës se zgjidhja e statusit politik të Kosovës mund të bëhet vetëm me kompromis midis këtyre dy palëve. Dhe, zgjidhja kompromise me Serbinë do të thotë se çdo marrëveshje është e mundur, por vetëm pavarësi për Kosovën nuk ka dhe nuk mund të ketë. Operacioni fort i vështirë në këtë drejtim për t’i bindur kosovarët që të pajtohen me fatin e rikolonizimit të Kosovës nga Serbia ka filluar me masat e shumta që janë marrë deri tash e të cilat janë numëruar në pjesën e parë të kësaj analize. Tash, si e si, po kërkohet mundësia për të bërë edhe disa ndërhyrje “kirurgjikale”, substanciale në zemër të trollit të Kosovës. Dhe formula ka qenë e gatshme që moti, vetëm pritej që të piqeshin kushtet e rrethanat. Në emër të decentralizimit ose të qeverisjes lokale, regjimi serb doli me projektin për kantonizimin e Kosovës. Meqë termi kantonizim ishte fort transparent dhe zbulonte qëllimin përfundimtar të regjimit të Beogradit për të rrëmbyer copa tjera të tokës kosovare, strategët e taktikantët e politikës serbomadhe u dhanë pas trillimit të termave tjera më të “buta” në vend të “kantonizimit”. Mirëpo, edhe këto “fleksibilitete” hasën në njëfarë rezistence te disa liderë formalë të Kosovës. UNMIK-u duke parë se regjimi serb, nga ngutia, po zbulonte në mënyrë shumë të vrazhdë qëllimet përfundimtare të “boshnjakizimit” të territorit të Kosovës, doli me qëndrimin kundër kantonizimit. Mirëpo, djalli nuk po flente; ai po gërmonte nën tokë. Pas shpërthimit të provokuar të marsit i cili ishte organizuar e kalkuluar fort mirë nga Beogradi, çetnikët në skenën politike të Serbisë dolën me tezën e përtypur me vjet nga Dobrica Qosiqi se bashkëjetesë midis shqiptarëve e serbëve në Kosovë nuk ka dhe nuk mund të ketë! Sepse, kinse, pakica serbe qenka e rrezikuar nga shumica shqiptare, për vdekje! Prandaj duhet marrë masa urgjente që Kosova përsëri të coptohet dhe Kosovës t’i rrëmbehen edhe territore tjera sikurse që iu rrëmbyen Kosova veriore bashkë me Mitrovicën veriore. Dhe, projekti i gatuar prej vitesh, u nxor në shesh dhe u miratua si dokument zyrtar i Skupshtinës serbe. Ky dokument parasheh krijimin e Bashkësisë Serbe të Kosovës(e Metohisë) të sajuar nga pesë kantone, ose rajone, ose treva, s’ka rëndësi si do të thirren, por thelbi qëndron aty që në midis të Kosovës edhe ashtu të vogël, të krijohet edhe një mini shtet serb! Tash po kuptohet qëllimi i krijimit dhe i lejimit prej kohësh të krijimit të enklavave serbe gjithandej Kosovës. Synimi u shfaq haptazi: “Republika Autonome e Kosovës”, nga jashtë, të jetë e rrethuar nga shteti i madh serb, kurse nga brenda të jetë i kontrolluar, i frenuar dhe i provokuar, non-stop, nga mini-shteti “Bashkësia Serbe e Kosovë-Metohisë”. Me fjalë më të thjeshta, synimi është që të krijohet një “Kosovë-ferr” për shumicën shqiptare e cila, për shkak të rrethanave të padurueshme që do të krijoheshin, dalngadalë, por “me dashje dhe pa dhunë” do të shpërngulej nga trojet e veta dhe do të merrte botën në sy. Dmth. atë që nuk e arriti dot Millosheviqi me dhunën më të egër, Koshtunica do ta serbizojë Kosovën me anën dhe ndihmën e UNMIK-ut dhe të KFOR-it, përkatësisht me anën dhe ndihmën e KS të OKB-së. Ky është synimi i regjimit të Beogradit dhe, tash për tash, gjërat janë duke u zhvilluar sipas projektit që si mbështetje ka: Marrëveshjen e Rambuje-Parisit, Marrëveshjen ushtarake-teknike të Kumanovës, Rezolutën 1244 të KS, Kornizën Kushtetuese për Vetqeverisjen Kalimtare të Kosovës dhe krejt në fund, PISK-un, përkatësisht Planin e Implementimit të Standardeve për Kosovën.



Mirëpo, në krejt këtë projekt eksperimental ndërkombëtar me Kosovën, Malin e Zi dhe Serbinë, ka një defekt të madh dhe thelbësor dhe kjo është qasja burokratike, tekniciste, voluntariste që kanë për bazë kompromise të ndyra ndërkombëtare ndaj çështjes së pavarësisë së Kosovës e të Malit të Zi dhe të çështjes së demokratizimit të Serbisë. Për ta “blerë” Serbinë, flijohen interesat e Kosovës e të Malit të Zi. Mirëpo, duke flijuar interesat e Kosovës e të Malit të Zi, “vriten” parimet themelore të demokracisë e humanizmit evropian e botëror, “vritet” demokratizimi i Serbisë dhe, duke “vrarë” demokratizimin e Serbisë, “vritet” paqja në rajon dhe përgatiten gjakderdhje të reja edhe më të tmerrshme se deri tash në një regjion edhe më të gjerë të Ballkanit perëndimor.

Por, ja edhe shembujt ende të paharrueshëm nga historia e shekullit të XX: Para Luftës së Dytë Botërore, duke “blerë” Italinë fashiste u “vranë” parimet themelore të demokracisë e humanizmit evropian e botëror, u flijuan interesat e Libisë, Abisinisë e Shqipërisë, por, njëkohësisht, u “vra” edhe demokratizimi i Italisë dhe u hapën shtigjet e aventurave të reja të përgjakshme botërore. Duke “blerë” Gjermaninë naciste u flijuan interesat e Spanjës, të Austrisë, të Çekisë dhe të Polonisë, por, njëkohësisht, u “vranë” parimet themelore të demokracisë e të humanizmit evropian e botëror, u “vra” edhe mundësia e demokratizimit të Gjermanisë dhe u hapën shtigjet e kasaphanes dhe të mizorive të tmerrshme botërore. Duke “blerë” Japoninë militariste u flijuan interesat kineze, por me këtë, njëkohësisht, u “vranë” parimet themelore të demokracisë e të humanizmit botëror, u “vra” edhe mundësia e demilitarizimit të Japonisë dhe u hapën shtigjet për tragjedi të papara botërore.



(Por,ç’është e verteta, këto vrasje të parimeve themelore demokratike e humaniste, shtetet më të fuqishme të Evropës si Britania e Madhe, Franca, Rusia, Holanda, Belgjika e Portugalia i kishin bërë ç’prej kohësh edhe para Luftës së parë e Luftës së Dytë Botërore. Këto shtete kishin pushtuar e ndarë kontinentet e Azisë e të Afrikës. Këto shtete kishin monopolizuar lëndët e para të lira, kishin monopolizuar tregjet dhe kishin vënë nën kontroll fuqinë e lirë punëtore. Në këtë mënyrë, këto shtete kishin “pjellur” fashizmin italian, nacizmin gjerman dhe militarizmin japonez. Dhe, dihet fort mirë se sa shtrenjt u paguan, nga të gjithë, “vrasjet” e parimeve themelore të demokracisë e të humanizmit evropian e botëror).



Mirëpo, shtrohet pyetja e paevitueshme: Si është e mundur që edhe sot, pas gjithë këtyre përvojave të hidhura që ka përjetuar njerëzimi, të vazhdohet me “vrasjen” e parimeve themelore të demokracisë e humanizmit? Si ishte e mundur që pikërisht Fuqitë e Mëdha të Evropës së sotme bashkë me Amerikën t’i bënin lëshime aq të mëdha e aq të ndyra një regjimi kriminal e mafioz siç ishte ai i Millosheviqit? Si ishte e mundur që pas aq gjakderdhjesh permanente që kishte shkaktuar në Kosovë, që pas aq gjakderdhjesh që kishte shkaktuar në Slloveni, Kroaci, që pas gjithë atyre mizorive e tragjedive që kishte shkaktuar në Bosnje-Hercegovinë, pikërisht Millosheviqin, në Dejton ta shpallnin paqebërës (peacemaker) dhe me të të bënin marrëvehje në kurriz të popullit boshnjak? Si është e mundur që, pas gjithë atyre mizorive e tragjedive që pësoi populli i Kosovës, që këtij populli t’i imponohet robëria e re nën të njëjtin shtet? Nën të njëjtin shtet që Organizoi masakrën e padëgjuar të të burgosurve të pafajshëm në kazamatin e Dubravës, masakrën e Reçakut, masakrën e Izbicës, masakrën e Krushës së Vogël, masakrën e Gjakovës, masakrën e Rahovecit, masakrat e Mitrovicës, masakrat e Tususit, masakrat gjithandej Drenicës. Si është e mundur që t’i imponohet një populli që edhe një herë të provojë “fatin” nën një shtet që bëri krim mbi krimet duke u munduar të fshehte krimet e veta, duke bartur me mija kufoma nga Kosova dhe duke i flakur në varreza masive gjithandej Serbisë?

Përse jam duke insistuar kaq me këmbëngulje në respektimin e parimeve themelore demokratike e humaniste në marrëdhëniet ndërnjerëzore e ndërkombëtare? Sepse e gjithë hisroria e deritashme argumenton se burimi thelbësor i të gjitha të këqiave ndërnjerëzore e ndërkombëtare ishte, është dhe do të jetë shkelja ose mosrespektimi i parimeve demokratike e humaniste.



(Ka shembuj të shumtë, por po e marrim në shqyrtim të shkurtër tragjedinë e përgjakshme të të njëjtit popull, por me dy besime që po zhvillohet tash pesëdhjetë vjet e që e tërë bota e njeh në formën e luftërave të përgjakshme izraelito-arabe. Kur, menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore, Fuqitë e Mëdha dhe bota ia njohën të drejtën popullit të shumëvuajtur izraelit që, në një skutë të Azisë së Vogël, buzë Mesdheut, të krijonte shtetin e vet, shtetet arabe nuk u treguan në nivelin e duhur të dijes e të vetëdijes politike. Ato, duke refuzuar që të njihnin shtetin e vogël izraelit me një territor jo më të madh se Kosova e sotme dhe, duke refuzuar që të jetonin në paqe e fqinjësi të mirë me atë popull krejt të vogël e paqedashës, “vranë” parimet themelore të demokracisë e humanizmit. Dihet se si u zhvilluan ngjarjet dhe sa luftëra u bënë, në të cilat Izraleli i vogël çdoherë u tregua më superior dhe më i sukseshshëm. Dhe, kur forcat ushtarake izraelite, në luftën e 1971-shit, kaluan Detin e Kuq dhe iu afruan Kairos 100 kilometra, Anuar Sadati, kryetari i atëhershëm i Egjiptit, kërkoi ndërprejen e armiqësive dhe bashkë me palestinezët e shumë shtete tjera arabe, u shprehën të gatshëm që të pranonin shtetin izraelit, por me kusht që të gjindej një zgidhje e drejtë, demokratike e humane, për krijimin e një shteti palestinez. Mirëpo Izraeli refuzoi bërjen e një paqeje të drejtë dhe të qëndrueshme. Atëherë Izraeli qe ai i cili “vrau” parimet demokratike e humane dhe u bë shkaktar për vazhdimin e pafund të luftërave të përgjakshme midis tij dhe palestinezëve).



Dihet nga të gjithë se çfarë “polli” e çfarë shkaktoi dhe po shkakton armiqësia e panevojshme midis izraelitëve e palestinezëve-arabëve. Do të na merrte më shumë vend po të merreshim me fenomenologjinë politike të “vrasjes” së parimeve të demokracisë e të humanizmit, por, me këtë rast, po përqëndrohem vetëm në një vërejtje për arabët dhe izraelitët nga dy pozicione. 1.Nga pozicioni humbës i arabëve: arabët, vetëm pasi që definitivisht humbën të gjitha luftërat nga izraelitët kuptuan se çfarë gabimi katastrofik kishin bërë kur kishin refuzuar të njihnin shtetin e vogël izraelit dhe lirinë e pavarësinë e tij. Me refuzimin e vet ata shkelën parimet e demokracisë e humanizmit. Shi për këtë, izraelitëve nuk ju mbeti rrugë tjetër përveçëse të qëndronin. Dhe ata, mblodhën të gjitha forcat, kërkuan përkrahje e mbështetje atje ku gjetën e, nga një popull shumë paqësor, të udhëhequr nga Menahem Begini, në fillim, u shndërruan në një popull luftëtar-vetëmbrojtës, pastaj me përvojën e fituar luftarake e të harlisur nga fitorja në fitore, u shndërruan në shtet pushtues dhe në fund edhe në shtet agresiv-terrorist. 2.Nga pozita e fituesitash, izraelitët janë ata, që përditë, duke vrarë palestinezë të pafajshëm, njëkohësisht po “vrasin” edhe parimet e shenjta të demokracisë e të humanizmit. Mirëpo, agresiviteti e terrorizmi shtetëror izraelit, tashmë ka filluar me të madhe të “prodhojë” liridashës-“terroristë”, jo vetëm ndër palestinezë, por gjithandej botës arabe. Dhe, nëse nuk do të ndalet, agresiviteti e terrorizmi shtetëror izraelit do të “prodhojë” unitetin agresiv arabë. Dhe atëherë Izraeli do të jetë ai që do të kërkojë paqe e marrëveshje! Mirëpo, atëherë, nuk dihet se çka do të mendojnë e si do ta ndiejnë veten e tyre arabët.



Populli ynë e ka një thënje të bukur: “ Pak ujë, pak miell, pak ujë pak miell dhe dikur bëhet brumi që nuk e ze as magjja”!



Pra, krejt në fund, le të ndërpriten eksperimentet me fatet e popujve pa shtet e pa pavarësi dhe, le të pushojnë të “vriten” parimet demokratike e humaniste midis njerëzve e popujve sepse një gjë e tillë na hakmerret të gjithëve. Sot, Kosova është vendi ku po bëhen eksperimente të palejueshme dhe ku po “vriten”parimet themelore të demokracisë e humanizmit nga ata që nuk do të duhej ta bënin një gjë të tillë.

Mjaft më!

192 vjet nën pushtimin sllav

Sa zgjati pushtimi i Kosovës ne histori nga serbët ?

Dyndjet e sllaveve ne drejtim te ballkanit u nisen nga rusia e largët diku nga brigjet e detit Azof qe nga shekulli i VI-të pas krishti, vinin si puntor sezonale apo si fuqi punetore ne fushat e pasanikeve romake dhe vendas.

Ne krahasim me te gjithe pushtuesit tjere me ushtrite perandorike keta popuj u instaluan per te mbetur perjjithemon ne gadishull duke shtyer popullsine autoktone mbrenda thelle ne viset malore ku gjeten te vetmin shpetim nga keta barbaaret e fundit. Popullesia ilire e thrake mbetet e pambrojtur pas Justinianit dhe nga ana tjeter viset tjera ilire qe ishin deri ne ate kohe nene sundimin e perandorve te oksidentit edhe keta u dobesuan keshtuqe avaret dhe sllavet shfrytezuan rastin te instalohen edhe ne kete pjesen perendimore te ilirisë

Pse depertimi sllave pati suksese te instalohet ne ballkanë ?

Siç e cekem ùe siper, shumica e ketyre punetorve qe ishin si sherbtor ne familjet e pasura te guvernatorve romakë ketej Danubit me vete sollen dale nga dale edhe familjet e tyre qe se shpejti arriti nje numer te madh dhe ne momentin kure romaket me nuke ishin ne gjendje te qeverisnin keto toka ky territor kaloi ne nje anarshi ku secili sherbtor filloi te behej pronar i ketyre tokave te qe vendaset ilirë qe kishin mbetur te shtypur e te lodhur si edhe me numer te vogel me nuke kishte fuqi te rimkembeje per ti punuar keto toka keshtuqe sllavet ia dolen me ndihmen e sherbtorve te tyre i pervetesuan keto toka dhe filluan te krijojne rrethe qe quheshin zhupa, keshtu qe e tere thracia dhe iliria gati se rane ne duart e tyre.

Kur filluan bizantinet te zgjohen nga gjumi kuptuan qe keto vende tani me ishin pushtuar nga fise sllave e avare dhe menjehere filluan qe te marrin fushaten per debimin e tyre mirepo slalvet e aleatet e tyre qe kishin ardhur paar tyre avaret te organizuar rrenuan tere ballkanin si pergjigjeeje ndeshkuese ndaj largimit te tyre.

Slavet filluan te djegin dhe te te bejne kerdine mbi popullaten ilire qe kishin mbetur ne Mesi, Dardanie, Thracie e ne tere iIlirikumin kjo tokë u la me gjakë.
Bizanti nuke kishte te beje ketu me nje lufte kunder nje ushtrie por nje lufte kunder nje popullate qe me pare njiheshin si sherbtor por te organizuar mire tani revandikonin me çdo kushte nje pjese te kesaj toke.

Bizanti nuke kishte rruge tjeter perpos te kuvendoje me keto fise te reja te ardhura pertej Danubit tani kerkonin autonomi ndaj bizantit. Filluan te perqafin krishterimin dhe se shpejti u bene si principata (zhupa) ne krye me zhupanin e tyre. Volgaret ishin kualifikuar te paret ne administraten bizantine, si te thuhet sot bullgaria qe hyri ne familjen ebashkesise europiane keshtu edhe te paret e tyre hyn ne perandorine bizantine kurse kroatet bene nje fushate kunder avarve dhe dolen fitues e per kete moren shperblim nga Ravena te qendrojne ne keto vise te ilirise e delmacise duke e perqafur edhe keta krishterimin.

Pas volgarve edhe serbet krijuan zhupen e tyre me qender ne Rasci(Rashkë qe ne shqipe i bie qyteti i ndertuar mbi gure rrase.
Vetem pas dsa shekujve lufte te ashper e shtytje mes administrates bizantine ne nje ane dhe duke luftuar edhe kunder fiseve lokale me popullesi autoktone Seves(sherbetoret keshtu quheshin nga latinet) ia arriten te krijojne autonomin e tyre nga bizanti.

Zgjerimi i zhupes serbe apo pushtimet e reja kah jugu...

Ne vitin 1169 Stefan Nemanja emrohet zhupani i Rashkes(Rascie= qyteti mbi rrasa) e menjehere ne kete kohe duke perfituar nje grindje mes bizantineve per fron, Stefani i zgjeron(keshtu e quajne kete pushtim edhe sot historianet ne libra, ne vend se ta quajn pushtim) kufijt e tij kah jugu i Rashkes, do te thote Stefani pushton Dardanine qe ne ate kohe ishte provence bizantine por si e dini Konstantinopoja perdorte shkrimin latine edhepse i perkiste botes ortodokse greke e ky vend quhej pra Campus Merlanus(fusha e mellinjave) per gjermanet ishte Amselfelder, per francezet Champs des Merles etj. ...

Perpos qe pushtuan Fushen e mellinjave serbet arriten te dalin deri ne detin Adriatike dhe ne jug u kufizuan me bullgaret qe ndajn malet e Sharrit.
Mirepo serbet kishin edhe ambicje tjera; te pushtonin edhe vise tjera te fqinjeve te tyre andaj iu duhej perdorur nje politikë tjeter permes martesave.

Per te pushtuar nje pjese te hungarisë, Dragutini pra nipi i Stefanit u martua me nje pricesh hungareze. Kur Dragutini jep doreheqje djali i tij Milutini gjysem hungarez merr ne trashegim nga mbreti hungarez Ladislasi IV tokat e Sremit, Maçves dhe Beogradit keshtu qe danubi u be kufiri verior me hungarezet.

Pas Milutinit vjen ne fron djali i tij nje tjeter Stefan qe pastaj merr emrin Stefan Dushani qe serbet e quajne edhe Stefan Deçanski...i cili mbretroi nga viti 1322 deri me 1355 keshtuqe per 20 vite sundimi serbet e dyfishuan territorin e tyre nga Danubi ne Adriatike e deri ne Byzancë...
Nese llogarisim kete pushtim deri ketu serbet qendrojne ne keto viset e kosoves se sotme si sundimtar apo pushtues qe nga viti 1217 nga Stefan nemanja e deri tek nipi i tij Stefan Dushani qe vdiq me 1355 llogarism se del nje periudh kohore prej 125 vitesh pushtimi serbe ne keto troje, iu mbeten serbeve edhe nja 4" vite per te marrur fund sundimi i tyre ne ballkane me ardhjen e ottomanve qe u ndeshen ne kete fushe te mllijave me 1389;
Gjithesejt serbet kane jetuar dhe gezuar kete toke per vetem; 125+45=170 vite pushtimi !
Kaqe kohe gati paten sunduar edhe francezet ne Algjeri ku filluan te quanin kete toke te huaj algjeria franceze se atje paten ndertuar edhe disa kisha katolike !

Perandoria mongole pas Xhingis Khanit, pushtuesit me te madh tete gjitha koherave, zgjati po aqe kohe ne indi si deshmi te tyre lane ne kete vende, toke te huaj Taxh Mahallin e famshem !
Po e se e analizojmi matematikishte pra kete zgjedhje se sa eshte sot "kosova serbe" fillojmi llogarin me numra neqoftese matematika nuke genjen.
...ne epizodin tjeter pas 500 virtesh serbet perseri bejne tentim me 1912-ten qe te ripushtojne ish kolonin e tyre, tani me emrin kosova;

Duhet cekur se ne kete kohe treva e kosoves nga italianet quhej ende Dardania si ne kohen e pushtimit romakë te cilet qendruan edhe keta si pushtues ne keto troje qe nga fillimet e para te imperializmit romakë qe nga 168 Para krishti e deri ne ndarjen administrative te vitit 395 pas krishti, pra romaket qendruan ne kete Kosoven e sotme me se 560 vte, me shume se sa turqit... ku menjehere pas romakeve kjo treve kalon ne administraten bizantine te Konstantinopojes qe zgjati 800 vite deri tek fillimi i pare i marrjes ne dor i ketyre trojeve nga pushtuesit serbë me 1217 nga Stefan Nemanja dhe perfundimishte ra ne duar te osmanve me1389.... dhe tani e llogarisim se bashku kete pushtim serbe ne Kosove dhe te shoimse sa aska zgjatur:

Pra; 560+817=1377 gjithesejt 1377 vite qe keto vise ishin te banuara pa prezencen e serbeve !

Kronologjia e Kosoves;

Kroologjia e Kosoves nuk mund te prezentohet ne kete menyre si e bejne sot disa gaztar te huaj ku nga shekulli IV Para krishti kalohet tek Beteja e Kosoves e vitit 1389 ....
Duhet ndare edhe epokat; Para Krishti dhe pas krishti.



Pas 500 vitesh pushtimi osman, serbet te perkrahur nga ruset dhe tjeret rifillojn pushtimin e dyte te Kosoves me 1912;

Ky pushtimi i dyte serb zgjati edhe me pake se i pari, as qe kaloi 30 vjete...

Krejtesisht; qe prej ardhjes se tyre ne Ballkan, Kosoven e dominuan vetem se 150+30=180 vite !

TOTAL; 180 vite pushtim serbe ne Kosovë !

500 vite pushtim Osman

800 vite pushtim Bizantin

450 pushtimë romakë !

Si perfundim; kronologjia serbe ne Kosove zgjati vetëm 192 vite !

Serbia i ka borxh Kosovës territor rreth dy Kosova (1804 – 1878)

Libri Historia e shteteve dhe e të drejtave të popujve jugosllavë bot. Beograd, përkth. Prishtinë 1979 grup aut. serbosllavë f. 7 shkruan : Në gjysmën e dytë të shek. VI fiset sllave gradualisht e populluan edhe krahinën e Alpeve Lindore ; në decenien e fundit të shek. VI ata kishin arritur deri në vijën nga burimi i Dravës deri në Danub. F. 329 Në propozim të autorizuarit austriak kufijtë e Serbisë u zgjeruan; Serbisë iu bashkëngjitën edhe 4 qarqe; i Nishit, Pirotit, Vrajës dhe i Toplicës, kështu që ndër të tjerët, në kuadrin e shtetit serb hyjnë edhe Piroti dhe Vraja. F. 403. Me vendimet e traktatit të paqes së Berlinit (1878) territori i Malit të Zi u zgjerua dukshëm . Ai gati u dyfishua …. Mali i Zi fitoi edhe disa qytete (Nikshiqin, Podgoricën, Spuzhin, Koloshinin, Ulqinin). Ngjashëm shkruan edhe libri Crna Gora i Boka Kotorska aut. Vuk St. Karaxhiq bot. Nolit Beograd 1977 f. 9.

Libri Srbija Zemlja i Stanovnistvo ( Serbia Shteti dhe Popullsia) aut. Feliks Kanic bot. në serbokr. Beograd 1986. F. 5 Më 1878 me vendimin e Kongresit të Berlinit qarqet : Nishi, Piroti, Vraja dhe Toplica iu bashkëngjitën Serbisë dhe kryesisht në çdo pikëpamje ishin terra incognita dhe për hulumtuesit e huaj në një mënyrë mbetet kështu deri tash. F. 126 Aleksinci ra në duar të serbëve me 1833. Qeveria turko-shqiptare nga Aleksinci u hoq në vitin 1833. F. 238 Fillimi i shek XIX Leskovci ishte qendër e pashallëkut të madh, kufijtë e të cilit përfshinë edhe qarqet e larta: Kryshevcin, Çuprinë dhe Aleksincin (që nga viti 1833 i takojnë Serbisë). F. 251 Në tërë luginën e Veternicës para vitit 1878 kishte shumë fshatra shqiptare nuk mbeti asnjë shqiptarë, të gjithë u shpërngulën në territoret turke. F. 293 Më 1858 edhe ana e djathtë e Moravës kishte 11 fshatra të pastra shqiptare. F. 294 Më 1858 Prokupja kishte 500 familje myslimane (shqiptare ), 300 kristiane, 10 hebreje 20 rome. Më 1877 kishte 620 familje shqiptare – çerkeze, 36 rome, 325 shtëpi serbe, 3 hebreje. F. 298 Deri më 1878 Lugina e Toplicës ishte e mbuluar gati kryesisht me fshatra shqiptare. F. 311 Më 1877 në Kurshumli kur erdhën serbët këtu gjetën vetëm 2 të krishterë. Kurshumlia merret nga serbët me 19 janar 1878. F. 317 Qeveria serbe me të gjitha mjetet u përpoq ta populloj qarkun e Toplicës të cilin më 1878 e morri gati të shkretuar, në 2839 km² të tij, në vitin 1905 u regjistruan në 37 komuna me 341 vendbanime me 102.954 ban.( 36 ban. në 1 km²), Kosanica ( 19 ban. 1km²).
Libri Istorija Srba Kulturna Istorija Knjiga aut. K. Jireçek, J. Radoniç bot. Beograd 1978, në serbokr. f. 7 shkruan: Qyteti Nish nuk përmendet kurrsesi në episkopinë serbe në shek. e XIII-XIV veçse më 1336 përmendet si vend i Bullgarisë kralevine.

Në Enciklopedinë e Jugosllavisë 1, A – Bib bot. Zagreb 1984 në gj. shqipe f. 206 shkruan: Kosova prej vitit 297 ishte pjesa qendrore e Dardanisë….Krishterimi këtu ishte herët i pranishëm. Hierarkia kishtare ekziston prej shek. III (me ipeshkvin në Ulpianë). F. 638 shkruan : nga turqit më 06.04.1867 iu dorëzuan Knjaz Milloshit çelësat e qytetit të Beogradit.
Nova Enciklopedia I, A – K bot. V. Karaxhiç Beograd 1977 f. 34 në serbokr. shkruan: Shqiptarët popull i vjetër i Ballkanit, afër 3 mil. jetojnë në Shqipëri, në Jugosllavi ka mbi 1 mil. 300 mijë, një numër në Greqi, Bullgari, Rumani, SSSR, Itali, në Lindjen e Afërme në veri e në jug të Amerikës. F. 689 Ilirët (Ilirikum) emërtim antik në Ballkan që nga deti Adriatik deri në Moravë dhe prej Epirit deri në Danub. F. 929 Kosova e banuar qysh në kohën e neolitit. Në Kosovë shqiptarët janë shpërngulur gjatë luftës së parë e dytë serbe. 1918 Kosova iu është bashkangjitur SKS-së. Në LDB nga Kosova kanë marrë pjesë 50 mijë luftëtarë, Kosova 1945 iu është bashkangjitur Serbisë. F. 459 Territori Grek u zgjerua kah Epiri dhe Thesalia…

Jugoslovenski Leksikografski Zavod A – Z – Zagreb 1974 në serbokr. f. 500 më 1912 Kosova iu bashkëngjit Serbisë me vendimin e marrëveshjes paqësore të Londrës 1913, ashtu me 1918. Kosova në LDB ka dhënë 50 mijë luftëtarë. F. 922 serbët në shek. IX janë kristanizue. Fundi i shek. XVIII shumica e serbëve në shtetin turk kanë qenë të grumbulluar në pashallëkun e Beogradit. 1876 Serbia ka qenë e dërmuar, mirëpo me ndihmën e Rusisë në luftë çliroi vendet Nish, Pirot, Leskovc dhe Vrajë. Në kongresin e Berlinit (1878) Serbia fitoi pavarësinë e plotë. F. 335 Në paqen e Jedrenit 1829 Turqia i njeh pavarësinë Greqisë. Greqia më 1864 fiton nga B. e Madhe ujdhesat e Jonit, prej Turqisë 1878 fiton Thesalinë, gjatë L. Ballk. 1912-13 Greqia fitoi Kretën, Epirin pjesë nga Maqedonia e Trakia.

Libri Kosovo nekad i danas ( Kosova dikur e sot) grup aut. serb e shqiptarë bot. Beograd 1973 f. 416 shkruar serbokr. e shqip shkruan: Graçanica e tashme xhindet në themelet e një kishe më të vjetër, në të cilën ka qenë selia e ipeshkvisë së Lipjanit. Kisha e Graçanicës objekti më i vjetër i konstatuar është themeli i bazilikës tri pjesësh të Bizantit të hershëm. Në gërmadhat e kësaj bazilike mbreti serb Uroshi I (1243-1276) e ndoshta edhe i ati i tij Stevan Përvoveçani dhe xhaxhai Sava Nemanjiç, kanë ndërtuar edhe një Kishë. F. 399 po ashtu shkruan edhe për Patrikanën e Pejës dhe f. 404 për Kishën e Lëvishkës etj. siç shkruan edhe ak. M. Krasniqi në librin Rrënjët tona etnike, Prishtinë, 2002 f. 219-220 Graçanica, Patrikana e Pejës, Levishka në Prizren etj. këto janë ndërtuar në kohën e sundimit bizantin para ardhjes së serbëve. Po aty f. 250 Perandoria e Car Dushanit në shek. XIV përfshinte Shqipërinë një pjesë të madhe të Greqisë dhe një pjesë të vogël të Bullgarisë. Por kjo perandori nuk zgjati as 10 vjet dhe u bë copë e grimë …..Në mënyrë të njëjtë dhe objektive shkruhet edhe në disa libra tjera serbokroate dhe te tjera të huaja. Nga këto padrejtësi sot më shumë ka shqiptarë në botë se në Ballkan (përreth Shqipërisë).Mu për këtë 1. Fuqitë e mëdha pa kurrfarë hezitimi duhet ta njohin të paktën pavarësinë e Kosovës pasi që janë fajtorë në copëtimin e popullit shqiptarë siç u cekë më lartë bile nga autorët serbë. 2. Pas LDB nga 50 shtete, tash janë rreth 200 shtete, gati gjysma e tyre janë sa apo më të vogla se Kosova. 3. Kosova përkundër okupimit serb 1912, e riokupimit 1918, 1945, 1989, 1999 i ka pasur kufijtë njësi e veçantë, e sdm. me Kushtetutën e 74-ës ka pasur min. të jashtme, të mbrojtjes etj. ministri të shtetësisë. Mu për këtë Millosheviqi me dhunë, tanke e gjendje të jashtëzakonshme e suspendoi Kushtetutën e 74 – ës. 4. Ti bëhet apel Serbisë mjaft je zgjeruar në tokat shqiptare më se 200 vjet. 5. Ti bëhet apel Rusisë ju nuk keni të drejtë të përziheni në çështjen shqiptare të Kosovës pasi ajo gjithherë e ka ndihmuar Serbinë në tkurrjen, shpërnguljen dhe gjenocidin ndaj popullit shqiptarë në minimum. 6. Çështja shqiptare sdm. kosovare në Ballkan dhe Europë është më e diskredituara dhe më e dëmtuara. 7. Të anulohet – shfuqizohet decentralizimi ( komunat serbe – një etnike ) pasi që Kosova përkundër kolonizimeve serbe në Kosovë dhe shpërnguljet e shqiptarëve, Kosova ne ish Jugosllavi e më gjerë në Europë ka qenë dhe është së paku shumë etnike lexo librin dr. Milovan Obradoviq Reforma Agrare dhe Kolonizimi në Kosovë (1918-1941) bot. Prishtinë 1981 serbokr. dhe në shqip 2005. Mbi 60 mijë serbë të ardhur në Kosovë, po aq serbë kanë ardhur 1945-1966 pastaj në vitet e 90 – ta . Kosova para vitit 1918 serb ka pasur rreth 3 %. 8. Të anulohet trashëgimia (kulturore kishtare serbe), pasi kjo trashëgimi është shqiptare siç u potencua më lartë nga vetë aut. serbosllavë të cilët janë kristanizue në shekullin e IX e shqiptarët në shek. I-III. 9. Të anulohet termi – fjalia Kosova shumë etnike, standardet, rezoluta 1244 etj. 10. Të kthehen shqiptarët në Mitrovicën e veriut të shkatërrohen strukturat paralele serbe (policore – ushtarake), Dëbellde, Mahalla e Zahirajve ti kthehen Kosovës etj. Të gjitha këto pika në rast se nuk shqyrtohen dhe nuk anulohen – shfuqizohen si mund të besohet në pavarësi apo çfarë pavarësie është ajo me te gjitha këto të meta.

Rakip Megjuani

Harta është marrë nga libri Dëbimet e shqiptarëve dhe kolonizimi i Kosovës (1877-1995), Instituti i Historisë Prishtinë, QIK 1997 

Dëshmi të genocididit serb në Kosovë

Nga Hyqmet Zane

Bedrie Zhuja (Rudi), mbesa (goca e motrës Zekije Agani-Zhuja) e Dr. Fehmi Aganit. Rrëfimi i bërë në Elbasan, më prill 1999.



“Dajën e arrestuan, kur po kthehej nga varrimi i dr. Bajram Kelmendit. Dhe dy djemëve të tij që u varrosën në Prishtinë, të vrarë e të masakruar nga policia serbe në fund të marsit 1999. E morën në pyetje e më pas e lëshuan në mëngjesin e së nesërmes. Më pas, daja doli në ilegalitet së bashku me të shoqen Sadijen dhe djalin e madh Mentorin, 32 vjeç. Kanë qëndruar në shtëpitë e nipave dhe të mbesave në Prishtinë. Duke parë rrezikun që u kanosej nipave e mbesave nga qëndrimi i tij, se policia serbe kontrollonte çdo orë, vendosi të largohej më datë 7 maj (1999). Bashkë me të shoqen e të tjerë kanë shkuar me tren për të hyrë në Maqedoni. Por duke qenë i mbyllur kufiri dhe nuk i lejuan të kalonin, i kanë zbritur prej trenit dhe i kanë hypur në autobuza, larg Prishtinës. Aty e kanë zbuluar dhe e kanë arrestuar. Të shoqen dhe djalin i kanë lënë për t’u kthyer në Prishtinë.

Mua më lajmëroi motra ime, Shahindere, nga Tetova, që komunikonte shumë shpesh për fatin e dajës. Kjo ishte vendosur në Tetovë, pasi ikën nga Prishtina së bashku me djalin e vogël të dr. Fehmit, Shpendin 30 vjeç, bashkë me familjen. Të nesërmen e kanë gjetur jashtë qytezës së Lipjanës, 30 km larg Prishtinës. Ka qenë policia serbe që ka dhënë lajmin, përmes mjeteve të informacionit, duke thënë se ishte vrarë nga ushtarët e UÇK-së. Kështu e kanë marrë vesh edhe e shoqja, edhe djali i tij. Atë e kanë marrë vetëm 4 gra : e shoqja, e motra e tij, Hydajete Agani, (Goçi), mbesa e tij Lule Zajmi (Berisha) dhe nusja e nipit Violeta Goçi. Vetëm këto katër gra u lejuan ta varrosnin më 10 maj, në varrezat e Prishtinës. Nuk mendoj kurrë se kjo ishte vepër e UÇK. Ai ka punuar për të, ka bashkëpunuar me ta dhe kurrë nuk mund të them se këtë e ka bërë një shqiptar. Kjo është vepër e dorës vrastare serbe, të shkjaut, armikut tonë.

Unë nuk mund të rrëfej se çfarë kam ndje, kur motra ime e madhe, që është në Tepelenë, më tha se dajën e kanë vra dhe masakruar policia serbe. Nuk e imagjinoj dajën të vramë, ate njeri që më rriti mua me mësimet e tij dhe që ka ndikuar shumë te mbesat dhe nipat, se ai ishte një atdhetar i vërtetë dhe demokrat i pastër. Kështu kanë qenë të gjithë dajat e mij, vëllezërit e mëdhenj të dajës, Sytki Agani (i madhi) dhe prof.dr. Hilmi Agani, profesori i albanologjisë në Universitetin e Prishtinës. Kështu u mbyll jeta e një atdhetari, mikut më të afërt të dr. Ibrahim Rrugovës”, - e mbyll rrëfimin e saj me lot në sy mbesa, Bedrije Zhuja, që është vendosur në Elbasan bashkë me burrin e saj, Bashkimin dhe me 4 fëmijët. Familja elbasanase ku kanë qëndruar familja e mbesës së dr. Fehmi Aganit, shpreh respekt dhe ngushullim të thellë si vëllezër për humbjen e njeriut që dha një kontribut të shquar për Kosovën dhe ëështjen e saj të drejtë.

***



Maksut Kuçi, 67 vjeç, ish mësues,

Me banim në Suharekë – Kosovë.

Rrëfimi i bërë në Elbasan, më prill 1999.



Mësuesi veteran Maksut Kuçi shprehet se Suhareka u bë një varr i hapur i Kosovës, Në rrefimin e tij, i ndodhur në Elbasan në shtëpinë e vëllait të tij Ramadan Kuçi në lagjen “Skënderbej” (lagja e kosovarëve që njihet me emrin “Fushë-Mbret” në Elbasan) dhe që ka ikur nga Kosova 34 vjet më parë për shkak të tallavisë së kohës së Rankoviçit, ai pohon se “ Më 25 mars ndodhi katrahura. Sapo isha kthyer në Suharekë, se kisha ikur në mal një vit më parë se nipi im Blerim Kuçi, djali i vëllait, ishte veprimtar i UÇK-së.

Me daljen e UÇK-s në skenë, kuptuam se mbi ne do të kishte tmerre. Rreth 20 vetë, ku bënte pjesë edhe djali im Naim Kuçi, 32 vjeç dhe vëllai i Blerimit, Besim Kuçi, 35 vjeç, formuan qelizën e parë të UÇK-s për Suharekën. Djemtë dolën në emër të lirisë dhe të frymëzuar nga LDK-ja. Në emër të LDK-së kanë ekzistuar të gjitha institucionet në Kosovë. Përplasjet e UÇK-s me ushtrinë serbe, bënë që më vonë organizimi të ishte ma i fortë e më i rregullt. Blerim Kuçi u zgjodh zv/komandant i zonës. Ishim të ndjekur nga policia dhe ushtria serbe, se kishim djemtë me UÇK-në, prandaj dhe ma dogjën shtëpinë. Në orën 5 e 30 kam qenë në një shtëpi të vjetër të një fqinji pranë djalit të dytë, Skënder Kuçit, që ishte me nusen e një fëmijë. Dëgjova krisma dhe pashë shtëpitë e para, duke u djegë në lagjen “Skanderbeu” në rrugë Suharekë-Rahoves. Sa u bëra të lajmëroj fqinjin, rreth 25-30 shtëpi u dogjën me flakëhedhësa. Njerëzit dolën në rrugica prej shtëpive në krah të kundërt nga ishte pak më lirë, dolëm në lumin Toprruha për të ikur në mal.

Ishim bërë rreth 15 mijë vetë. Vetëm me duar në xhepa pa marrë asgjë. Policia ka vrarë sa ka mundur. Vetëm atë ditë mund të jenë vrarë rreth 200 vetë dhe kufomat kanë ngelë atje për 7 ditë pa u varros.Më pas kam parë se kufomat i kanë mbledhë me kamiona e i kanë nisë në plehurishten e Prizrenit.

Na dhanë urdhër të ikim për në Shqipëri. Kështu filloi shpërngulja masive. Por dua të them se ai më agresori nga serbët ishte njeri që njihet me emrin Mishkoviç, rreth 40 vjeç nga Suhareka, si dhe Zoran Petroviç, djali i Verës dhe kjo një nanë kriminele.

Në Suahrekë ka familje të shfarosuna krejt, si dhe familje që u janë vrarë nga 5-8 vetë. Edhe ditën e dytë u bë masakër. Ne ikëm për të kërkuar mbështetje nga UÇK-ja në male. Me shtrirjen e fushatës serbe edhe në fshatra të tjerë, me djegien krejt të Suahrekës, u nisëm për në Shqipëri, nuk mund të ktheheshim. Kujtoj se duke dalë prej shtëpisë, u vra kushërira ime, Lindita Kuçi, 22 vjeç, pasi kaloi rrugën, kur doli nga shtëpia. Plumbi e kishte marrë në ballë. Gjuanin me snajper. Babai i saj, Bajrami, si dhe nana e saj, Fetije Kuçi, donin me ndejtë atje mbi kufomën, por njerëzit i ndihmuan se edhe ata do t’i vritnin si atë”.

***



Muhamet Berisha, 60 vjeç,

Me banim në fshatin Leze – Prizren – Kosovë.

Rrëfimi i bërë në Elbasan, më prill 1999.



“Ajo që dua të them, ështe se jam babai i një ushtari të UÇK-së të vrarë dhe nje djali tjetër të plagosur. Nga fshati u largova më 1 shtator 1998, se fshati ynë ishte në zonën ku vepronte UÇK-ja dhe unë kisha djalin, Afrimin, 26 vjeç. Ushtria e policia serbe, që kishte qenë në gjurmë, erdhën dhe, në mëngjes, në orën 7 e 15, pasi kishin rrethuar fshatin, filluan granatimet mbi pozicionet e ushtarëve të UÇK-së dhe mbi shtëpitë e fshatit Leze, që bëhej gjithësej nga 30 shtëpi dhe të gjitha shtëpitë u rrafshuan. Rreth 60 veta burra, gra e fëmijë ishim futur në bodrumet e shtëpisë së vllait tim. Bashkë ishim familja ime me 19 anëtarë, e vëllaut tim Hasanit me 8 anëtarë, e xhaxhait me 10 anëtarë, e kushëririt tim, Hajdarit, me 17 anëtarë dhe 4-5 vetë të tjerë që serbët na zunë rob. Në orën 6 të darkës, këmbësoria hodhi një bombë para shtëpisë dhe, nga të bërtiturat e fëmijëve, na kapën dhe na ndanë burrat veç nga gratë e fëmijët. Pasi na vunë për muri me duart lart, na kontrolluan, duke na marrë të gjitha paratë, duke na thanë se “do t’ju masakrojmë e do t’ju vrasim të gjithëve”, pse kishim strehuar dhe pse kishim djemtë tanë me UÇK-në. Para syve tanë rrahën djalin tim, Burimin, si dhe vllaun tim, Hasanin, bashkë me djalin Selimin. Në mëngjes rreth orës 9, burrat i hypën në pizgaver (autoblind) e i çuan në burg, ndërsa mua më lanë. Në mëngjesin tjetër, lëshuan 4 vetë, mbajtën Burimin dhe Selimin si të mitur 16 vjeçar që i lëshuan pas dy muajsh me kërkesën e OSBE-së. Ndërsa vazhdojnë akoma të jenë në burg vëllai im Hasani dhe dy kushërinjtë e mij, Nexhmedini dhe Hajdar Berisha.

Por ajo që dua t’ju them është se atë ditë më 1 shtator 1998 u bënë luftime mes UÇK-së dhe serbëve dhe atë ditë më është vrarë djali im, Alejdin Berisha, 34 vjeç, si dhe 12 të tjerë, po nga fshati Leze, veç njerit që kishte ardhur nga lagja Tususit i Prizrenit, Ibrahim i Murselit, 17 vjeç. Nga fshati ynë që kishte nxjerrë rreth 35 luftëtarë, janë vrarë Xhevdeti, 37 vjeç, Bekimi, 26 vjeç, Seladini, 44 vjeç, Shefqeti, 45 vjeç, Nehati, 46 vjeç, Asimi, 40 vjeç, Naipi, 23 vjeç, Shehadini, 18 vjeç, Asllani, 62 vjeç dhe Izaili, 61 vjeç, që të gjithë me mbiemrin Berisha. Pati edhe të plagosur dhe luftimet u zhvilluan afër fshatit në Fushëz, mbi varrezat e fshatit. Pas tre ditësh shkuam me LDK-në në Prizren për të marrë vesh dhe, 8 nga të vrarët ishin në morg të Prizrenit dhe u varrosën atje, por 4 vëtë nga ata nuk njiheshin, se ishin shumë të dëmtuar dhe ata i çuan në një varrë të përbashkët, se familjet nuk i njihnin se të kujt ishin. Ndërsa 4 të tjerë i kemi gjetur pas 9 ditësh dhe i kanë varrosur fshatarët. Që nga ajo kohë, serbët mbajnë në burg djalin tim, Afrim Berishën dhe 6 vetë të tjerë, 4 prej të cilëve janë nga fshati Zhur, duke i akuzuar për armëmbajtje pa leje, irredentizëm dhe kalim kufiri. Ata vazhdojnë edhe sot ta kryejnë burgun në Beograd, pa asnjë sinjal se janë gjallë e se cili ështëq dënimi i tyre”, - përfundon rrëfimin e tij kosovari i thinjur nga hallet, Muhamet Berisha, që pohon edhe faktin e hidhur se “djemtë e vrarë më 1 shtator 1998, ishin qëlluar nga afër me plumb pas koke ose në ball, pasi ishin edhe të plagosur më parë e nuk mund të lëviznin”.

***

Mylazim Bejgu, 29 vjeç, & Behexhet Bejgu, 23 vjeç,

Me banim në lagjen Tavnik – Mitrovicë – Kosovë.

Rrëfimi i bërë në Elbasan, më prill 1999.



Me pikëllim, vëllezërti Bejgu tregojnë tmerret në burgun e Smrekonicës. “Forcat serbe na ndanë nga prindërit dhe na kthyen në fshatin Gremnik, afër Klinës, ku kemi qëndruar deri më datë 24 prill 1999. Të nesërmen, pasi kishim udhëtuar një ditë e një natë, na erdhën forcat ushtarake serbe e na thanë se duhej të bëheshim gati brenda orës, se do të ktheheshim në shtëpitë tona në Mitrovicë, prej edhe nga jemi, duke ardhur në këtë qytet nga fshati Kaçanall.

Kur arritëm tek postblloku i policisë në Skënderaj, në hyrje të qytetit, kolona u nda nga oficerët e policisë, ashtu siç u ndanë edhe meshkujt nga gratë e fëmijët. Meshkujt nga 16 vjeç e lart u mbajtën. Ishim 247 vetë dhe na futën në një shkollë që ishte e shkatërruar. Më pas kanë ardhur disa paramilitarë serbë që nxorrën thikat nga mylli e na thanë “të gjithë do të kaloni përmes këtyre (thikave)”, që i tregonin me dorë. Kështu filluan keqtrajtimet mbi ne, duke na goditur, ku të mundnin, si dhe duke na fyer rëndë.

Të nesërmen më 25 prill, 3 kamionë serbë marrin rreth 60 vetë dhe i nxjerrin si truprojë që t’i qëllonin ata të UÇK, por ata i dalluan dhe nuk qëlluan, duke i kthyer, ku ishim ne. Kemi njohur mes të tjerëve nga Mitrovica prof. Xhaferr Hamiti, me të dy djemtë, Skënderin dhe Mensurin, kemi njohur Nexhmi Zeqirin etj.Asnjë natë nuk ngeli njeri pa u keqtrajtuar. Pas ditës së tretë të qëndrimit më 28 prill, kanë ardhur nga Mitrovica inspektorët e sigurimit shtetëror që merrnin në pyetje si “sa njeh ti nga ata të UÇK-s, çfarë armësh kanë, ku janë pozicionuar” dhe çdo njeri që kalonte në duart e tyre, rrihej brutalisht. Më shumë pyesnin për zonën e Shalës, prej edhe nga ishim ne. Edhe neve na morën në pyetje dy herë. Qëndruam 15 ditë në Skënderaj, duke ndejtur tërë kohës në çimento. Në 72 orë na jepnin një çerek buke e pastaj na transferuan në burgun e Smrekonicës, midis Mitrovicës dhe Vushtrisë. Kur zbritën na kontrolluan e na morën gjithçka kishim.

Na nisën nëpër qelitë e burgut, ndërsa rreth 30 milicë ishin vënë në rresht, që qëllonin mbi çdo të arrestuar, kur kalonte pranë tyre. Kështu për të 247 vetët. Aty gjetëm rreth 800 të burgosur të tjerë. Pas dy ditësh, numri i tyre ka arritur në rreth 3 mijë vetë. Me sytë tanë kemi parë njerëz me koka të çara, që u rridhte rrëke gjaku nga goditjet e kondakëve të pushkëve të milicëve. Njoha mes tyre Sadik Myftari, 35 vjeç, nga Mitrovica që ishte i gjakosur. Për çdo ditë që ndejtëm atje, policia merrte nga 100 vetë për biseda informative dhe ata nuk ktheheshin më dhe fati i tyre nuk dihet e më pas sillnin të tjerë. Në 48 orë merrnim ushqim vetëm për 2 minuta dhe, kur shkonim e vinim në kuzhinë, na rrihnin gardianët. Flinim në çimento në një dhomë 4 x 4 - 72 vetë. Në një dhomë tjetër kemi parë tmerre që u bëheshin shqiptarëve nga policia serbe. Serbët rreshtonin që në orën 6 të mëngjesit 100 vetë dhe i rrihnin masivisht dhe më pas i nxirrnin 2 e nga 2 në oborr të burgut e i rrihnin me shkopinj druri e gome, me kondak pushke e me shkelma. Një i burgosur, rreth 20 vjeç, vdiq. Pas rrahjes, kur ishin babë e bir ose dy vëllezër, i detyronin të rriheshin mes vetes. Po qe se nuk donin, i rrihte vetë policia. Këto i pamë për 15 ditë rresht që ndejtëm atje. Gjatë tërë kohës nuk kemi patur mundësi të pastrohemi, ndërsa zgjebja e morrat na hëngrën të gjallë. Shumë nga të burgosurit ishin bërë me të meta fizike e mendore që prej moshës 14 vjeç e deri pleq. Me sytë tanë kemi parë se si rrihej një plak rreth 70 vjeç nga Mitrovica.

Dy ditë para se të na lëshonin nga burgu, na morën e na çuan në Mitrovicë, në shkollën teknike në një bodrum, ku na thoshin vazhdimisht që do t’ju pushkatojmë. Ishim 65 vetë dhe, pas gjysmë ore, filluan rrahjet masive. Pas rrahjes na morën përsëri në biseda informative e më pas na detyronim të rrinim në gjunjë me duar të lidhura prapa e me kokë të ulur në çimento. Rreth 6 orë qëndrimi në atë mënyrë, gjatë tërë kohës na rrihnin. Shumë vetave u binte të fikët, me dhëmbë të thyera e të përgjakur. Policët merrnin fëmijët e tyre serbë dhe i pyesnin se “kë do ti që të rrah”. Dhe fëmija përcaktonte se kë donte dhe personin e rrihnin dy vetë. Fëmijët qeshnin dhe thoshin se “këtu është Serbi”, siç i kishin mësuar prindërit.

Të nesërmen e mbrritjes sonë, dërguan grupin e dytë prej burgut të Smrekonicës që erdhën në Mitrovicë dhe i futën në shkollën medicinale, ku bëheshin tortura më keq se tek ne dhe në mënyrë kriminale. Nuk mund t’i shikonim me sy, me buzë të shqyera, me fytyra të gjakosura. Mes tyre ishte edhe mjeku nga Mitrovica Avni Xhafa, 28 vjeç. Për 4 ditë ai nuk ka pasur mundësi të lëvizte gishtat e duarve nga rrahjet. Trupi i ishte nxirë i gjithi.

Më 22 maj, në orën 8 të mëngjesit filluan të na thërritnin emër për emër, na hypën nëpër makina dhe na çuan në fshatin Zhur, ku na thanë se “kufiri gjendet 5 km, ikni në Shqipëri”.