Agjencioni floripress.blogspot.com

2015/03/09

Tahir Desku “Në tërësi, jeta e tij ishte poezi e kohës”











 Tahir Desku u lind më 1957 në Siqevë të Klinës.

            Filloren e kreu në Ujmirë, të mesmen në Klinë, kurse studimet për Gjuhë e letërsi shqipe në Universitetin e Prishtinës. Gjatë rinisë së hershme ka ëndërruar të bëhet aktor, mbasi kishte luajtur në disa pjesë teatrore. Por ai bëhet poet. Kur ishte student, punoi katër vite gazetar në gazetën e studentëve “Bota e re”. Pastaj punon gazetar në TVP gjatë viteve ’80, ku disa herë e largojnë nga puna. Kur e largojnë përfundimisht nga puna, ia mësyn eksodit, në SHBA dhe atje qëndron tetë vite. Atje kontribuon në lëvizjen kombëtare e politike të diasporës shqiptaro-amerikane. Kthehet në Prishtinë pak vite para luftës dhe nis e boton revistën kulturore, shkencore e letrare me titullin “Tribuna”. Pastaj kyçet në radhët e luftës çlirimtare të UÇK-së, duke raportuar gjatë viteve 1998-1999, deri në çlirim.
            Pas luftës zgjidhet kryetari i parë në liri i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës. Ndërkaq, më tre dhjetor të vitit 2005 ai vdes tragjikisht në fatkeqësi komunikacioni. Vdekja e gjet duke e kryer detyrën e redaktorit të kulturës në Radio Kosova.
            Për të gjallë ai botoi librat poetikë: “Prejardhja e dashurisë” (1982), “Nga biografia e pashkruar” (1984) “Idil e vetmi“ (1989) dhe “Engjëjt e lirisë” (2000). Një libër poezish të tij u përkthye edhe anglisht (2001), nga Fadil Bajraj, me titullin “Love and spring”. kurse mbas vdekjes, më 2006, nga LKSH-ja, iu botua libri poetik “Në cilin gjet e kam vdekjen”.
            Tahir Desku është lauruar me rastin e 15-vjetorit të revistës së studentëve “Bota e re” me çmimin “Gazetari më i mirë i vitit”. Ndërsa me rastin e 30-vjetorit të kësaj gazete studentore, më 1998, kur ai gjendej në vijat e frontit, merr çmimin “Gazetari më i mirë në 30 vjetët e fundit”. Ai u laurua me të gjitha çmimet letrare të Kosovës, si në manifestimet Mitingu i Poezisë në Gjakovë, Takimet e Gjeçovit, ndërsa në vitin 2000 shpërblehet nga LKSH për librin më të mirë të botuar brenda vitit në Kosovë. Ndërsa për kontributin e tij në Luftën Çlirimtare të UÇK-së, ai merr dekoratën “Urdhri i Adem Jasharit”.



Poertreti i poetit Tahir Desku nga piktori Luan Jakupi 2014








Tahir Desku “Në tërësi, jeta e tij ishte poezi e kohës”
Nga Engjëll I. Berisha
Tahiri ndonëse për shumë kënd bënte një jetë të çrregullt, sjelljet e tij, jeta që bënte dhe ai këngëtimi i tij kafeneve, ishte refleksim i kohës, apo më së miri mund të themi se ishte poezia që shkruhej nga çdo shqiptarë.
Tani, na duket ndryshe, edhe poezia, edhe sjellja e të gjithë neve, ngase jetojmë të lirë dhe mendojmë ndryshe. Por,
atëherë, Tahiri i dërgoi një letër varrit me një poezi “Letër varrit”, ku I thotë se, “Dua të jesh sa më i gjatë, e sa më i gjerë që të kem kah të sillem shlirë, të kem ku të pushoi”. Ai, nuk jetonte me vdekjen, përkundrazi, jepte frymë jete, bile më të hareshme nuk e spjegonte kushë, por, e shihte vdekjen se si sillej mbi ne. Dhe poezia ishte ajo që nxjerrte nga sytë tanë atë gjendjen që ndodheshim. Dhe, poeti Desku ishte ai që dinte ta lexonte më së miri këtë. Që dinte ta thoshte botërisht më së miri.
E bile, ka dhe një varg tjetër ku i dërgon letër vdekjes. Ai thotë, “S’mund të më marrësh me vehte, ngase më mungon frymëzimi”. Këtë vetëm poeti mund ta thoshte atëherë. Dhe, kur i erdhi frymëzimi, ai shkoi ku pëlciste baroti për ta mbrojtur popullin e vetë dhe për tu takuar me vdekjen. Si duket edhe këtu, nuk iu ka dorëzuar vdekjës. Ndërsa në një natë dhjetori, në ditët e Lirisë, vdekja ia kishte zënë moment frymëzimin si afër dhe iu kishte çfaqur për ta marrur. Dhe e mori. Ju garantoi se nëse ka reinkarnim të jetës, Tahiri, gjithnjë do të reinkarnohet vetëm si poetë.
Ka shumë njerëz që e njohën, bile, derisa ai jetoi jashtë Kosove, e shtrini vetveten edhe më largë, tek çdo shqiptarë. Dhe erdhi me një mori miqësh në kujtesë dhe në vargje të tijë. Të gjithë ata që e njohën kanë vetëm një emërim të tijë, - ai poeti, thonë.
Unë, derisa bëra një copë jetë me te, duke ndarë dhomën në Prishtinë, pastaj për kohë të gjatë edhe në shtëpinë time, mbaj mend se në secilin gjest që bënte, secilen levizje, edhe kur shante siq shahen miqtë, nxjerrte poetikë nga vetvetja. Mbase, unë si mik i afërt i tij, e shihja të tillë, pasi që të tillë si poetë edhe e njoha.
Lirinë, e jetojë prapë duke u ankuar. I thashë, Tahir të ka mbetur disketë e vjetër të ankohesh. Tani jemi në rrethana të reja, duhet ta ndërrosh. Joooo more më tha. Nëse nuk kam ditur si ta përshkruaj në poezi Lirinë, së paku e di si ta shohë. Dhe nuk po e shohë të tillë. Edhe ne, gjenerata e jonë, nuk do ta bëjmë Lirinë, nëse ne e sollëm atë. Do ta bëjnë, ata që po rriten në Liri”. Këto janë disa nga dialogjet tona, nga ato netë të gjata që kaluam pas lufte në Gjakovë.
Tahiri më kishte inatë pse nuk e pija alkoholin. Më thoshte, “gomar i vetmi je ti që mund të rrish me mua, e nuk e qon një gotë. Nuk e di si e shkruan ti poezinë. A të dhemb ndokund, apo ne nuk jemi asnjëherë esull, e nuk e dijmë kah vijnë e kah shkojne dhembjet”. Kjo është bohemia e tijë rrugëve të Prishtinës. Netëve të gjata deri në mëngjes, që e kishte inatë gjumin ngase i bëhej se nuk po jeton derisa flenë. Dhe kur zgjohej heret thoshte, “Një popull që nuk e shehë diellin duke lindur, kurrë s’do të përparojë”.
Nga Tahiri mësova si ta shkruaj të motivuar poezinë. Përderisa nga Teki Dërvishi, mësova në tërësi se çka është poezi dhe çka është ironi



 
Poezi nga Fatime Kulli

NË KËSHTJELLË TË LIRISË 

(Kushtuar poetit Tahir Desku) 

Mes ëndrrash e legjendash
mbahem fort pas pemës së identitetit,
mes gumëzhimash, krismash e të qara foshnjash
maleve të lashtë të Drenicës....


Në faqen e purpurt të historisë
përkund djepin, 
muza shpirtërore
e poetit Tahir Desku nga Klina.

Në duar shtrëngoj ruzaret e Shën Mërisë
ku shndrijnë aureolat e “Engjëjve të lirisë”.
Në logun e përgjakur të luftës
rritej trimëria e fjalës... 
Luftëtari dhe reporteri trim 
me gjak qëndisi vargje për liri. 

Shëtis nëpër ëndrra legjendash
mes drithërimash lotit...
Shshëëtt! Shpirti i tij oshtin
nën frymën e tokës Amë...

Tej në horizont shfaqet një kalë i bardhë,
ngarkuar me degë ulliri, vjen prej larg... 
Hingëllima derdh tinguj mitik... 

Shëtis nëpër ëndrra të gjelbra...
Malet e Drenicës 
me zogjtë që shtegtojnë qiparisave të lirë,
duke kënduar këngën e përjetshme:
“ENGJUJT E LIRISË”!



Sabit RRUSTEMI

SHERRI I ASAJ ANDRRE
(poetit dhe mikut tim, Tahir Deskut)

Nuk asht’ ma n’ Qendër a te Grandi
Besa as te Qafa aty te kandi
Kot e kërkoni te Koha kah Bagremi
E ka braktisur dhe atë lagje poeti
Thonë se ka ndreq diku nji shpi për veti
Mos e pritni as sonte shkoi n’ gjeti
Nuk besoj ta ket harru adresën
Symbyllas e di ku e ka t’hapun derën

Sekush e kish pa tue puthë qytetin
Nji pano me andrra qi nuk tresin
Pak pa u nis udhës përtej Drini
E kish fsheh flokësh nji gocë dukagjini
Prej burrave t’çartun Çiçavicës
Mos me hy n’atë kangë të Drenicës
I ri për plumb i vonë për mbret
Sherri i asaj andrre u ba poet

Sa vargje nxorri sa gota shtjerri
Kohën kohë qysh dashti e bjerri
Kur ju tek me pshty e pshtyni
Ku ia deshi pika e qejfit ai hyni
Ashtu si ishte krejt pa kërrname
Dekën sa herë e veshi n’pixhame
Pesë pare nuk i dha për qina
As kur mali u mbush martina

Gjeti prejardhjen e dashunisë
Kur rrënoi muret e vetmisë
Muzë ju banë engjujt e lirisë
Në çdo cep të Dardanisë
Vargu i mbiu i u ba vepër
Për me g’zue nji kohë tjetër
Tuj kalu nji mal mynxyra
Për m'i kesh përherë f’tyra

Tahir desku bash mem ngue
S’ka me nxanë kurrë në thue
As gjeth t’dekës s’ka me kërkue
Sall me lule ka m’u mlue
Se ashtu vetë ka dishrue
Nji jetë tanë ai ka knue
Për n’jat andërr qi ka andrrue
Me shu etjen tek ai krue

( 13 dhjetor 2011)


Halil Haxhosaj

METAFORË KOHE U BËRE

(Tahir Deskut)

Nuk më kujtohet asnjë ofshamë e jotja
Në orët letrare në amfiteatër në Prishtinë,
Në sallën solemne të pallatit në Gjakovë
Në Orën e Madhe të Mitingut të poezisë 

Vetëm metaforë fitoreje dëshiroje
Të bëheshe në të gjitha seancat

Afshin e Dheut të Drenicës Dukagjinit
Të Kosovës e të Arbërisë e thithe
Duke gulçuar për rreze lirie

Tituj veprash e bëre jetën
Rrokje të tyre rropatjet e saj
Dashurinë për të kurrë s’e trete

Në secilën metaforë ndriçoi ylli
I rrezeve të larta të flijimit
Më tri shkronja UÇK në ballë
Në kraharor në zemër

Dheu i kësaj toka ta fali amshimin
Prehu i qetë e me krenari në të
Sepse e ke Medaljonin e përjetësisë

Metaforë kohe u bëre ...

Kozeta Zavalani

Pavdekësi

Kushtuar poetit kosovar T.Desku.

Me lulemimozat çelëm të dy,

brymë yjesh mblodhëm bashkë
e me pasion thurrëm poezi,
ndaj k’të fillim marsi të kujtoj ty
me këngëvajet e rimave e vrimave
që të dhuruan përjetësi.

Ngarkuar me 55 trëndafila dielli,
si pasthirmat e tua mbi asfalt,
që gëlltiti heshtja atë natë
mbi lëkurën e ngrirë të asfaltit,
dhimbja ime për ty frymën ndal.

Në fashitjen e butësisë së ëndrrave
u shuan yjet e syve të tu, Tahir.
Për ty hëna zbriti nga qielli,
duke mbledhur eshtrat me pahir.

Ti mes yjesh nga lart më vështron.
Zëri yt i qetë troket tani
nga Prejardhja e dashurisë fluturon 
me Engjëjt e lirisë përsëri.

Mbi biografinë e pashkruar çahet qielli,
ti bërtet në Idil e vetmi
korijet nga trimëria jote meken
e ti pyet në shqip e anglisht:
Në cilin gjeth e kam vdekjen?

Vdekjejeta varur në rrezet e diellit,
zbut përjetësinë e heshtjes së qiellit, 
mbushur me detin bosh të territ,
që grabit drithërimën e yjeve
nga rrjedha e ujit në lirinë e pyjeve.

Tok me dhimbjen yjet
natën më dysh e ndanë,
e të fshehën hapësirave të qiellit, 
që pavdekësinë shpërndajnë.

Ëndrra jote për pavarësinë e Kosovës
fluturoi lart në yllësi
shkëputur nga thonjtë e petkave të territ,
që u rrëzua Kroit të mbretit
e mbeti e lirë në përjetësi.


--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Poezi nga Tahir Desku 

BALADË


(Mujë Krasniqit dhe 36 të rënëve në Gorozhub, më 14 dhjetor 1998)

Kush është ai që zbret nga mali
Është Mujo Komandanti
Është ai, Muja vetë, me njëqind e dyzet
Nga po vjen, nga Tropoja a nga Vlora?
Kah vjen ai shkrin bora
Vjen në borë vjen në shi
Nga Shqipëria në Shqipëri

As hëna nuk kishte dalë
Rrëzë bjeshke atë natë
Vetëm terri shtrihej si gjarpër i zi
Terri që ndante atdheun në dysh
Atdheun e moçëm nën qiellin gri
Dhe pjesën tjetër nën shi...nën shi...

E rruga ishte e largët tek zhdukej në pafundësi
Ai vështron fushat e paskajë të Kosovës
E mendon për zogjtë:
Nuk ka vend më t’bukur fluturimi
Kur flet me lumenjtë thotë:
Është vend i papushtuar
Kur numëron plagët shton:
Vetëm vdekja ia shton bukurinë Lirisë!

Pastaj zbardh dita e plogësht
Dhe ëndërr e keqe numëron 36 herë
Dhembja shtron gjakun për dhe
Vashat shamizeza ulur nën një breg
Kanë ndalur pranverën e bimët që mbijnë
Diku në një shteg...diku në një rimë

Ai sërish ngritët dhe nis këngën e moçme
Që këndohej në anët tona:
Nuk po mundëm or shokë me fol
Se m’ka ra do gjak në gojë...



ME TË RËNËT

Sa do të kisha dashur
Të jem me ju sonte,
Me ju të mirët,me ju të mëdhenjtë
Të flisnim bashkë
Ç`ëndërr ish liria

Asgjë s`mbetet tjetër
Veç neve kënga
E juve lavdia

Netëve të zymta
Shpesh e ndal mendimin,pyes
Ku e ka burimin
Gjithë ky zjarr ky mall
Kjo dashuri
Në cilën këngë zogu
Në cilën pupël shpendi
Në cilën valë deti
Ky frymëzim

Gjithnjë më bëhet
Sikur s`jam ndër të gjallët

Edhe për të vdekur
Nuk ka më kuptim


MËRGIMTARËT

Kur i barti harrimi me vete
Fyellin e vendlindjes e fshehën diku

Mes shtresave të zemrës
Dashuria mbyllet në pikë gjaku

Më e bardhë se pëllumbat
Mbi lumin e ballit tim

Letrat kanë ngjyrën e tokës
Mallin shtegtarëve ua Falin

Takohemi një ditë para vdekjes
Botë e vogël, puqemi në një pikë

Do të lindet një ditë
E pathëna mes vetmisë

Larg deteve , tej qiellit të hapur
Takohemi një ditë para jetës

2

Këndej festat s’janë si dikur
Mund të digjen kujtimet

Gjithçka ka erën e bukës si gjaku
Kur etshëm vlon në damar

Në zemër zemra vdes thonë

Me shpirt hiqni mallin
Kur mbi kokë bie tjetër gur



TAHIR DESKU - ENGJËJT E LIRISË




NB "Gjon Buzuku"Prishtinë, 2000



Monolog

Ra terri ra mordja vdekja ra
tunxh qielli e zezë toka rrënjët me lafështi
as natë as ditë është superhata
lëvizin gurët lisat plisat
hap perden e përhirët shfaqet Atdheu
i mplakur lodhur kërrusur vetmie
marr gurin drurin dheun
i shtrydh si shekujt e marrë marrëzie
i shtrydh derisa marrin gojën gjuhën
marr udhën e Zotit kërkoj Zotin tim
definoj:të gjitha rrugët drejt atdheut
nuk çojnë siç kam thënë në poezi
kthehem prapë nga fillimi
në token pa liri po de në tokë
ta zhvarros varros veten
me duart e mia
e klithi majë bote në kupë qielli:
qitja flaken Sami Lushtaku
nën damarë më është ngrirë gjaku...



Fëmijë uri Tushillë



1.



Të gjithë lisat i kam veshur;n’tirq jelek e xhamadana.

i kam veshur.Me pushkë bomba jatagana i kam

ngjeshur.Lumenjët e kosovës shoka ua kam

bërë.Kam zbritur yjet në bregore për fyshekë në

rrethatore.Dhe pastaj filluan vallet.Bashkë me

ne shtojzavallet.



2.


Bjeshkëve t’larta ua morëm borën.Ia vumë malit plis

n’kry’.Fusha tej vidhte me sy.Malit tonë ia kish

lakmi.


3.


Kështu ne bënim çudira.Bënim Ne mrekullira.Kur

s’kishim bukë për fëmijët në malet e Drenicës.


4.



Mali ynë i shenjët.Mali ynë.Folë,ore!Ti je më i lartë

se Olimpi...


Baladë



Mujë Krasniqit dhe 36 të rënëve

Në Gorozhub,më 14 dhjetor 1998


Kush është ai që zbret nga mali

është Mujo Komandanti

është ai,Muja vetë,me njëqindë e dyzet

nga po vjen,nga Tropoja a nga Vlora?

kah vjen ai shkrinë bora

vjen në borë vjen në shi

nga Shqipëria në Shqipëri


As hëna nuk kishte dalë

rrëzë bjeshke atë natë

vetëm terri shtrihej si gjarpër i zi

terri që ndante atdheun në dysh

atdheun e moçëm nën qiellin gri

dhe pjesën tjeter nën shi...nën shi...



E rruga ishte e largët tek zhdukej në pafundësi

ai vështron fushat e paskaj të Kosovës

e mendon për zogjtë:



Nuk ka vend më t’bukur fluturimi

kur flet me lumenjët thotë:

është vend i papushtuar

kur numëron plagët shton:

vetëm vdekja ia shton bukurinë lirisë!



Pastaj zbardhë dita e plogësht

dhe ënëdërr e keqe numëron 36 herë

dhembja shtron gjakun përdhe

vashat shamizeza ulur nën një breg

kanë ndalur pranverën e bimët që mbijnë

diku në një shteg... diku në një rimë



Ai sërish n gritet dhe nis këngën e moçme

që këndohej në anët tona:

Nuk po mundem or shokë me folë

se m’ka ra do gjakë në gojë...



Kam mundur të vdes


Sa e gjatë kjo pushkë

që më bën hije mbi kokë

e ky shkëmb ku po e shkruaj

këtë varg



kam mundur të vdes

për shembull në Beverli Hills

Londer Paris a Barcelonë



bulevardeve të Europes Amerikës

mes gjinjëve të vashave

rimave e vrimave



kam mundur të vdes larg



bukur po vdes

tek ky shkëmb

në këtë varg


Duke kërkuar veten



Në turmën e njerëzve as në dhomë



me rima vargjesh

tinguj këngësh

as cicërima zogjsh



në kujtimet e vashave

mbrëmjeve përhënë nuk jam



Maje Kosmaqi bombë e pazbrazuar jam



Cila je



Me çka të të krahasoj

me cilën këngë

me cilën bimë



me cilin varg

me cilen rimë



Je Ti vasha nga përralla

që në pëlhurë zemre

qëndisë nusërinë



apo Penelopë e shenjtë

që shpiku besnikërinë



me çka të krahasoj



Cila je

e butë

a ashpër

si Atdhe



Në hijen e një peme



Nën hijen e një peme

i vetmuar jam shtrirë

në cilën degë

në cilin gjethë

e kam vdekjen



në cilën cicërimë zogu

është fshehur liria

përrallë e bukur



Kalimtari që iku

qenka tjertësuar

aspak s’i ngjante Atdheut



s’është siç thoshte

Lili Liria jonë

kur jeta formë zjarri krijon

eshtrat lëvizin mbi shtiza



e çdo gjë

merr formë fluturimi



Nën hijen e një peme

jam shtrirë për Dhe...



Meditim



Desha të them

pse nuk vdiqa

mes trandafilave

një natë të bukur vere



apo nën hijen e pemës

tek isha shtrirë për Dhe



pse bie fjala

në Prekaz a Kosmaq

nuk vdiqa

bri rrapit shekullor



ç’kuptim ka atdhedashuria

të jesh vetëm poetë i çmendur

pashë Zotin



Po vij



Unë drejt teje po vij

po vij nga maja e botës

a nga fundi i Detit të Zi

me njëqindë vjet përmbi



po vij ndoshta si zogu

apo si bimë

në gjethë bari

varg e rimë



ende s’kemi lindur

Lili...


Unë do të vij


Kur të vijë pranvera

do të nisem tek Ti

se të dua shumë



Të kam shpikur me një zjarr të ri

se jeta ndërroi formën e vet

tash do të provoj dhembjen deri në gjak

që të jem afër teje



nëse vdekja më ndalon

ti prit derisa të vijë pranvera



Unë do te vij

tepër i bukur

tepër i ri



Erdha në qytet



Qyteti turma rrugët spitali periferia



athua si vjen pranvera në këtë qytet

mbrëmja mbi rrokaqiej si bie

se do t’i zgjoj gjumashët me këngë

se pikë në zemër më ka rënë mërzia



në anët tona ra mordja e madhe

ç’do gjë u shnëdrrua në formë zjarri

fluturuan shtëpitë malet lisat plisat...



Erdha në qytet

që te bindem se i vdekur nuk jam

ndonëse mes të vdekurve prapë nis këngë

me të vdekurit rruga drejt atdheut çon



Udhëtojmë unë Ti e shokët e mi të rënë

e pikë në zemër na ka rënë mërzia



varros zhvarros varros

shokët bashkë me këngët e mia



Monomal



Është ankth

apo gjaku sërish

kryengritje te re zgjon

është hija ime

a e vdekjes

a kafshë që kalëron



merre në thumb

o Tahir Desku

se prapa po të vijnë

malet gurët dheu e Atdheu

merre e thuaj

hej këtu Unë...



Çka kam bërë për Ty



Kam ngritur kulla e ura

kam shpikur planete e qytete

kam zbrazur plumba e mortaja

një qytet e kam trazuar për Ty

dashuria ime



pasi të krijova nga uji jari lotët

Ti erdhe Semiramidë e shenjtë erdhe

pikëllim mallkim në mua derdhe



në jam ëndërr a s’di ç’po flas

hija jote kudo më vjen pas

stuhishëm bie mbi mua

derisa e skuqur gjak bëhet vetmia



n’dreq të mallkuar Ti dhe vargjet e mia


Kur të kthehesh



Ymer Shkrelit



Eh kur te kthehesh

ç’kullë kam ndërtuar

Drenicë-Babiloni

do ti shohësh

përmes vargjeplumbash



veç për fat jam çmendur

e kam harruar çdo gjë

ç’po rrej o zot mbaj mend

thoshe: Liria, Po



paj edhe të tjeret rrejnë

po thonë je në Europë

Azi Amerikë apo s’më kujtohet

ç’dreq thonë



mbrëmë kur ishim

Unë Ti Adem Jashari

pasi ike më tha:



kërkoj ca vargje

se s’po mund te vdes

hej,njeriu s’mund te vdes

se ka rënë mall i madh i Atdheut



Apo së paku pikturo Ballkanin

se thonë u zhduk

ra në Jon

e përpiu Deti i Zi

apo qielli gri

unë nuk di

thashë jam çmendur në pranverë

dhe kam vdekur një mijë herë



Duke të kërkuar




kamë vrapuar pas teje

Lililiria jonë



me pushkë në krahëror

bomba në duar

e shpirtë në dhëmbë



nga Majë Kosmaqi

kam këlthitur

heu ku te kam



në cilën shtresë zemre je fshehur

në ç’skutë bote

në ç’merdian





dhe me zjarr shuaje etjen

dhe me varr shëroja vdekjen

pastaj shtrydha një copë shkëmb

derisa pikoi



heu ku të kam

Lililiria jonë





Shtatë



Ore i shashtisur nga bukuria

ndonjëherë ndjehem fëmijë

dhe numëroj deri në shtatë

ky numër m’kujton fëmijërinë

dhe luftën për Liri:

shtatë herë në ajër

shtatë në shkëmb



dhe mbaj mend

bjeshkët fluturuan

e lisat ranë për Dhe







LuleDrenicë



Këputa një Luledrenicë

dhe asgjë tjetër

s’me kujtohet

në kam qeshur a kam qarë



këputa një LuleDrenicë

dhe u nisa tek Ti

te të them-jam gjallë

dhe po vjen liria



këputa një LuleDrenicë

dhe asgjë tjetër

unë shpëtova gjallë

lulja kish vdekur









Unë nuk jam engjëll




eh po te mos kishin vdekur kujtimet

do të thurja vargje për Ty



se q’bukuri fshihej në sytë e Tu

ç’ëndërr strukej nën flokët e brishta

apo thellë në zemrën tënde

si një i vdekur

shndërrohesh në engjëll



do të flisja pastaj

si ikën ditët netët rrugët qytetet

festat dhe takimet

nën bli



eh po të mos kishin vdekur kujtimet



ik tash Lumë i Harresës

se sapo nuk vdiqa

duke të dashur






Udhëtimi i fundit




Në shpinë mbaj eshtrat dheun varret

Raçakun Deliajt Jasharet

E udhëtoj drejt Londrës

Pa varkë avion

nisem vargmaleve të mia këmbë

dhe u them: Merrni tash

se u a prisha qetësinë anembanë

për pak tokë për pak qiell

se kam zogj shumë...







Drenica



1.



Desha të këndoj

këngën më të bukur për ty

Drenica ime



po ti je këngë e shkuar kënge

ti je vetë poezi

qielli kur te pa së pari

nga bukuria jote u bë gri



gri

gri



pastaj dielli nga xhelozia

u bë zjarr

shkrumb e hi



edhe hëna për inat

e la ditën

shkoi me natë...



2.



Je më e mira

nga të gjitha mrekullitë e botës

kur mbi Ty shtrihet liria



kur të shoh

bëhem bimë

bëhem gur

bëhem lis



borë mbi malet e tua

mbi kokën tënde plis









Merrni këto vargje




Merrni tash këto vargje

merrni e varrosni në tokën time



thellë diku

thellë ose zbrazni majë Çiçavice



se po u shfaq kryeneqësia

bomba bëhen vargjet e mia







Xhevat Demaku



Ç’na u mbush toka plot me vorre,

A durohet shkau n’oborre?!





Një mortajë e mban në dorë

në dorën tjetër një yll

buzëqeshja hyjnore në mes

është ngrirë



kur shfaqet harresa

ai zgjohet e bën roje

maleve te Arbërisë

e thotë:jam tepër i ri

për te vdekur



pastaj ec lehtë

të mos e shkel token

mendon:kush shkel dheun Atin

shkelë gjakun fisin



ndalet sërish e mbjell një lule

midis atdheut

bën roje-është tepër i ri për të vdekur









Ilaz Dërguti



A e keni parë

maje kullash në Rezallë

në njërin sy i digjet qielli

me tjetrin hedh zjarr



nga krismë e pushkës së tij

ndalet lumi në një shteg



çudi

përreth kullat bëjnë zili










Rasim Kiçina



A është ai apo vetëtima

është ai Rasim Kiçina

jelek shkruar vrima-vrima



zhduket muzgu agu gëdhinë

ai po vjen me bjeshkë në shpinë

po e sjell një bjeshkë me varre

po ia sjell tokës lirinë



heu Rasim Rasim Kiçinë



me cilën lutje të të zgjoi tash

në cilin shkëmb ta gdhen emrin

në cilin libër ta nënshkruaj Përjetësinë



Rasim Kiçinë








Sylejman Selimi



Thuaje një fjalë

o Sylejman Selimi

me atë pushkë të gjatë



thuaje një fjalë

pashë njat zot që ke përmbi



mbaj mend thoshe:

fjala heshtjes ja humb bukurinë

e tevona

toka është e Zotit

liria jonë...






Ragip Halilaj



Para se te vriteshe

ç’fjalë kishe folur me vëllain Rasim

në cilën përrallë

të ishte ndalë dëshira



cila plagë të dhimbte më shumë

Kosmaqi Likoci Çiçavica

a fushat e përgjakura të Dukagjinit

cila



cila ishte ëndrra

që kurrë s’e kishe parë



paj e di or mik Liria është

fjalë e shpikur filozofke








Lutje mesisë



Merri o Zot

nën mbretërinë tënde merri

merri se i kam mbuluar

me një copë qiell në një copë dhe

sall për hatrin tënd



Ja ku janë

midis atdheut thellë në tokë

sall të të mbaijnë bimët lulet

merri o Zot

të gjthë po lutemi për ta

a i po i dëgjon lutjet tona

merri se në emrin tënd kanë rënë

engjëjt e lirisë








Dëshira e fundit


Fehmi e Xhevë Lladrovcit



Paj të vdesim për Atdhe

thanë e pastaj

fjala mori dhënë:

i pamë në një bimë



të tjerët: u shëndrruan në yje



turma u tha: u benë vetë istikamë

unë betohem. i kamë parë

duke fluturuar dy koka të një shkabe

si një shpirt majë qielli



Fehmi o Fe

Flut’ro tash mbi Atdhe

PROTE



Xhevë o xhevahir

Flut’ro tash mbi Atdhe

PROTE






Tregim biblik





Adem Jasharit



Ajo pushkë që te mori ty

Muar Kosovën bri për bri



Së pari u krijua toka

qielli pastaj Kosova

dhe Njeriu

Adami



Çdo gjë fillon me Ty



tash sille globin në gisht

vëre flamurin majë bote



ngjite n’qiell

e ruana nga e liga



O Zot

Adem

Adam

Jashari







Halil Therra



Prite Lilo

Lilë Zhabota

se nën këmbë më digjet toka



përmes yllit

merre në thumb

kalle flakë

bëje shkrumb



me gryk pushke

me teh shpate

hudhi qenat

në Karpate







E hënë



Fryma e tokës

më mori fletët

dhe harten e Atdheut

zjarr e shi





E marte



Sa mortore kjo e martë

shtatë m’janë prerë

shtatë m’ janë vrarë

kam kënduar nuk kam qarë





E merkure



I kamë veshur rrobat zi

ulur jam në një shkëmb

vizatoj varr në dhe





E enjte


1.
Kllitja ime ua zë frymën maleve

2.
Gjaku s’më lë të ngritem në këmbë

3.
E mas trupin pastaj numëroj

4.
Tamam për të vdekur





E premte

Shqiponjat po fluturojnë qiellit mbi re

e tokës së zezë

Ne...





E shtunë


E shtunë e shtunë e shtunë

po digjesh Ti

po digjem Unë





E diel


A do të jetë Diellore

Diellore a do të jetë

Oj Nanë...





Dita që mungon



A do të ketë emrin

përrallë e bukur

apo ditë e lirë që mungon






Dashuria



Vetëm ajo nuk plaket

vetem ajo nuk matet

shihet

as preket



Po u largove

të ngrin acari

po u afrove

djeg



ajo është vetë zjarri



kujdes nga njrëzit

që u mungon



u mungon....


Përgatiti Flori Bruqi


Enciklopedi Gjermane për shqiptaret nga vitet 1844 -1872

Ramiz Selimi: TERRITORET SHQIPTARE NE VITIN 1844-1872


Enciklopedi Gjermane për shqiptaret nga vitet 1844 -1872

Territoret e banuara me shqiptarë në këto vite ishin 91400 km²
Nga Ramiz Selimi

Shkrimet në ketë Enciklopedi janë përfshirë nga viti 1844- 1872. Historianët e kohës si Cyprien Robert, Josef Müller, Hahn dhe Bopp, kanë vizituar personalisht vendet shqiptare duke marr informacione nga dora e parë, gjithashtu ata janë shërbye me material nga historia italiane dhe asaj turke të kohës. Ky leksikon tregon qartë, se si Evropa i shikonte shqiptarët nga këndi i saj i vështrimit. Është mirë që opinioni ynë të informohet se si popujt tjerë na kanë mësuar ne në Histori


Harta e Vilajeteve


Që nga kjo kohë kur është shtyp ky libër, populli shqiptarë është ballafaquar me shumë luftëra, me shumë sfida, me shumë probleme jetësore që kanë ndikuar drejtpërdrejt në lëvizje të popullsisë shqiptare. 91400 km² ishte sipërfaqja ku jetonin shqiptarët, në ketë enciklopedi përshkruhen shumë mirë kufijtë shqiptar, malet, lumenjtë,liqenet, qytetet, detet si dhe Gjiri i Artës. Edhe për nga numri i banorëve konsiderohej si vend me rëndësi, pasi mendohej se ishte diçka më i madh apo i barabartë me fqinjët.

Imazhi i dytë për shqiptarët në ketë libër është banimi i tyre në një banesë të vogël prej guri, në shumicën e rasteve me dy dhoma. Bie në sy mikpritja e ngrohtë shqiptare, ku para këtyre shtëpive qëndronin dy burra një grua dhe një fëmijë. Burrat kishin të veshur me shajakë e këmishë të bardhë, me jelekë të zi përmbi si dhe me plisin/kësulën e bardhë që mbanin mbi krye. Pastaj bie në sy organizimi i mirë sportiv dhe social, si çdo fshat kishte fushën sportive. ku zhvillonin aktivitete sportive të dielave, si dhe vendin qendror ku bëheshin korrje shirjet.

Këta historian shpjegojnë rrugëtimet e vështira për shkak të terrenit, mungesës së përgatitjes së nevojshme profesionale, duke u marrë shumica e popullsisë vetëm me bujqësi dhe blegtori, e pak nga ta edhe me tregti. “Qafat, nëpër të cilat rrjedhin ujërat, kanë faqe shkëmbore të thepisura. Kullotat janë mesatare dhe shumë të varfra. Jeta e banorëve është e vetmuar, në kushtet e një banditizmi të madh.”

Kur vjen puna te veshjet, shkruhet për veshjen e grave nga fiset malësore” Ata vërejnë se kësula është një element që e gjen si në viset e Gegërisë dhe në ato të Toskërisë; fustanellën e shqiptarëve toskë e cilëson “të zakonshme”; ndërsa zakoni i malësorëve për të mbajtur thesin mbi shpinë, i kujton çantën e shpinës së banorëve të alpeve.

Ata shkruajnë edhe për besimin i cili ishte i lidhur me ndarjen fetare, shqiptarët prezantohen si popull që kanë një tolerancë dhe mirëkuptim fetar. Shqipëria më veriore, si Kosova e sotme dhe sanxhaku ishin të pastër etnikisht e të ndarë në vija etnike dhe i përkisnin besimit katolik-romakë. Pikërisht në ketë shekull kishte filluar konvertimi i popullit shqiptarë verior në myslimanë. Shqipëria e mesme ishte e angazhuar për fenë katolike greke, ndërsa Shqipëria në jug ishte kryesisht popullsi e banuar nga besimi myslimanë.

Në të kundërtën në jug, megjithatë, shqiptarët dhe grekët ishin shpesh të përzier dhe gjuhët e dy popujve shpesh dëgjoheshin si alternativa, ata përdornin gjuhën e njeri-tjetrit. Në bregun e detit pothuaj të gjithë njerëzit flisnin greqisht përveç gjuhës së tyre amtare. Vetëm në shtëpi, në familje, gjuha shqiptare ishte ende në përdorim edhe pse sundonte Ali Pashë Tepelena.

Por, ata thonë se mbi të gjitha, Greqia ishte i mbipopulluar me shqiptarë dhe ata e formonin shumicën e popullsisë në Böotia, Atikës, Megara dhe Argolis. Ishujt Hydra Spezza dhe Salamis ishin të banuar vetëm me shqiptarë, gjithashtu edhe ana jugore e Euböa dhe pjesa veriore e Andros është ekskluzivisht e banuar me shqiptarë.

Nga këndi ynë i vështrimit, apo të asaj që kemi mësuar ne, këtu ka fjali që nuk na pëlqejnë ose duken që nuk janë kuptuar drejt nga ana e këtyre historianëve. P.sh fjalia:” ata tregojnë një shkallë të konsiderueshme të përbuzjes për gratë e tyre, që në të vërtetë i trajtojnë një klasë më ulët se burrat”, ose tjetra fjali:” Shqiptarët në përgjithësi janë njerëz të moderuar në biseda dhe kursyes të mirë, por ne kemi vërtetuar se ata janë shumë dembel dhe injorant, me mungesë diturie”! Një fjali tjetër që kuptohet keq në perëndim është kjo:” Vjedhjet në vendet publike nuk i konsiderojnë si një turp, por vjedhjet sekrete i konsiderojnë të turpshme dhe të dënueshme”!


Faqja e pare e Enciklopedise


Perkthimi

“Enciklopedi e vitit 1874 Shqipëria

Shqipëria (shqip Skiperi, turqisht Arnaut), me një gjatësi 450 km dhe gjerësi-
90-135 km. Vend bregdetarë që shtrihet përgjatë deteve Adriatik dhe Jon, ka një sipërfaqe prej rreth 91.400 km ² dhe rreth 3,250,000 banorë-

Kufijtë e saj të cilat janë dhënë, janë pak a shumë në përputhje me dokumentet e kohës, Shqipëria kufizohet:

• në veri me Mal të Zi, Bosnjë dhe Serbi,
• në lindje me Bullgarin e lartë, me Maqedoninë, me Thesalinë,
• në jug me Greqinë dhe të Gjiri i Artës
• në perëndim me detin Jon dhe detin Adriatikut.

Shqipëria është një vend me plot male dhe shkëmbinj, pra nga këtu e ka edhe emrin "Skiperi" (vendi i shkëmbinjve). Të gjitha malet janë të egra, të pjerrëta, me plotë lugina dhe kanione të thella. Në veri në kufirin e Malit të Zi qëndron mali i Komanit, në verilindje të vendit gjenden malet e Sharrit, në jug-perëndim të Liqenit të Ohrit shtrihen malet e Tomorit, në juglindje janë malet e Gramozit dhe prej këtu vijnë malet nyje të Meqovës (Zygos), pastaj malet e sipërme të Aspropotamotal. në jug vargmalet lindore të Pindit dhe vargmalet perëndimore të maleve Tsumerka, të cila shtrihen deri të Gjiri i Artës. Shumë prej vargmaleve përfundojnë në drejtim të detit në cepa të pjerrtë, p.sh. kepi Linguetta, kepi Laghi, kepi Pali, Rodoni.

Shqipëria është e pasur me uji. Por vetëm disa lumenj kanë gjatësi mbi 150 km, me përjashtim të lumit Drin që derdhet në Liqenin e Ohrit, të gjithë lumenjtë tjerë janë lumenj bregdetarë. Të lundrueshëm janë vetëm Drini, Vjosa, Shkumbini dhe Buna, por vetëm për pak kilometra. Nga liqenet që duhet përmendur janë në veriperëndim Liqeni i Shkodrës (Skutari), 550 km². Në qendër liqeni i Ohrit dhe në jug liqeni i Janinës. Bregdeti posedon shumë Porte dhe disa Gjinj të mëdhenj, për shembull: Gjiri i Artës, i Vlorës, i Durrësit dhe ai i Drinit, kurse në jug bregdeti është i pjerrët të Cape Linguetta, në veri është rrafshinë dhe me i cekët deri në grykën e Drinit.

Klima është shumë e ndryshme, në kodra e lartësi e egër dhe ftohtë, në lugina me e butë dhe e bukur, shpesh e nxehtë me klimë afrikane. Prandaj, edhe në prodhimin bujqësor ka diversitetin më të madh. Përderisa në pjesën e prapme të maleve toka jep drithërat, edhe luginat të dhurojnë frytet e lëngshme të Jugut, madje edhe pemë palme tropikale rriten në vende të mbrojtura, me diell në ajër të hapur.

Popullsia është e përhapur mbi kodrat dhe luginat. Shumë nga qytetet dhe kështjellat e panumërta shtrihen mbi majat e maleve. Forma e jetesës janë,si në kohërat e kapitenit Klephten, me vetëdije të njëjtë, si dikur të baronëve gjermanë grabitës. Banorë janë (rreth 3.200.000) në rrënjën e popullit shqiptar kryesisht (Arnaut Turke) ose Skipetar (njerëz mali), siç e quajnë ata veten e tyre. Ky është një popull i lashtë, i cili ka mbijetuar dy mijë vjet në mes stuhive dhe luftërave të shumta në rezidencat e tij duke u numëruar të familjet e kombeve të madha, që nga koha e Aleksandërit të Madh identifikohen me pasardhës të Ilirëve, por referuar më parë në mënyrë të pasigurt janë identifikuar si pasardhës të trakëve.
Në gjysmën veriore të vendit, popullsia shqiptare është pothuajse etnikisht e pastër, e papërzier me kombet sllave, boshnjakët dhe malazezët, një ndarje e ashpër etnike. Në të kundërtën në jug, megjithatë, shqiptarët dhe grekët janë shpesh të përzier dhe gjuhët e dy popujve shpesh dëgjohen si alternativa, ata përdorin gjuhën e njeri-tjetrit.. Në bregun e detit pothuaj të gjithë njerëzit flasin greqisht përveç gjuhës së tyre amtare. Vetëm në shtëpi, në familje, gjuha shqiptare është ende në përdorim.


Faqja e 318


Kjo e fundit vlen edhe për pjesën e mbetur të gjuhës së vjetër Thrako-Ilire, ku sipas Bopp, kjo gjuhë është një degë e pavarur e fisit indo-evropian, por e përzier me fjalë greke, romake, gjermane, sllave dhe turke. Gramatika e gjuhës shqipe mungon, pasi për të shkruar përdorën shkronjat greke,alfabeti grek, material i marrë me kusht në Lecce (Romë 1716), në "Tabelat Krahasuese" (Hall 1822), (Xylander Frankfurt 1835), Rossi (Roma, 1866), një Blanchi fjalor (ibid., 1635). Krahasime edhe nga Bopp, duke përdorur gjuhën shqipe (Berlin 1855).

Besimi është i lidhur me ndarjen fetare, që nga koha kur Ali Pasha prezantoi dhe vendosi sistemin e tolerancës fetare, Islamit dhe të Kishës Katolike në publik, ata kanë një tolerancë dhe mirëkuptim fetar. Shqipëria më veriore është e angazhuar dhe i përket besimit katolik-romakë, Shqipëria e mesme është e angazhuar për fenë katolike greke, ndërsa Shqipëria në jug është kryesisht popullsi e banuar nga besimi myslimanë.

Shqiptari për nga madhësia është i ndërtuar me figurë të mesme, ka një fytyrë ovale me nofulla të spikatura, një qafë të gjatë, një gjoks të gjerë dhe një ecje të drejtë krenare. Një nga virtytet e tij kryesore është mikpritja, për shkak të trimërisë së tij dhe këmbënguljes janë njerëz të njohur që nga kohërat e lashta. Armët e tyre janë dy pistoleta në brez, një shpatë (Atagan) armë të gjatë, apo shpatë të shkurtër që është pak e lakuar përpara. Në pamje duken të vrazhdë por janë krenarë në natyrën e tyre, ata tregojnë një shkallë të konsiderueshme të përbuzjes për gratë e tyre, që në të vërtetë i trajtojnë një klasë më ulët se burrat.

Kostumi e grave është i dobët dhe zakonisht përbëhet nga lecka të pambukut të trashë, fustanet janë shumë të gjera, të punuara nga leshi, një veshje tipike e tyre, vajzat e reja shpesh bartin kapele nga llamarina dhe monedha të vogla të kapura në flokë. Veshja e njerëzve të zakonshëm të gjinisë mashkullore përbëhet nga një këmishë dhe pantallona pambuku të materialit të njëjtë, me një ngjyrë të bardhë, palltot e tyre janë të punuara nga leshi, me krahë të gjerë e të hapur, mbi kraharor mbajnë një shami të bardhë leshi e cila së bashku me një gjilpërë argjendi shpesh kthehet e varur në një copë të ngushtë, për të mbajtur thesin mbi shpinë. Kurse një pjesë e popullit nga mesi në jug mbajnë fustanella valë,valë të gjera. Koka e tyre mbulohet nga Plisi (Kësula), është një element që e gjen në të gjitha viset e Gegërisë dhe në ato të Toskërisë, ato i kanë gjithashtu nga pambuku. Rripi, në shumicën e rasteve është i dekoruar me argjend dhe i përpunuar me një art të lart, rripi është i lidhur vetëm me një mbërthyese ku në të ka të mbërthyera dy pistoleta. Gjatë stinës së verës, Palltot dhe xhamadanët zëvendësohen me xhaketa të lehta. Kostumet e Kapitenëve të rinj janë të nga materiali kadife, të qëndisura me ar dhe argjend.

Shtëpitë e shqiptarëve zakonisht përbëhen nga një kat përdhes dhe në shumicën e rasteve me dy dhoma, e me përjashtim të ndonjërit që ka vetëm një dhomë. Në njërën nga dhomat ruhet Misri, Drithërat dhe Rrushi, të cilat i spërkatin me kripë për të pasur një qëndrueshmëri. Secila shtëpi ka nga një kopsht të gjelbër dhe secili fshat ka nga një lendinë të gjelbër për lojërat e sportit, kryesisht lojërat zhvillohen të dielave. Gjithashtu secili fshat ka sheshin e vet qendror në formë rrethi, të mbajtur shumë pastër, pasi aty fshatarët bëjnë korrjet e drithërave me kuaj

Ushqimi i shqiptarëve përbëhet kryesisht nga perimet. Vera e rrushit, është pije që e konsumojnë tradicionalisht, por ata punojnë një lloji edhe më të fort të Verës një lloj “brandy” që e quajnë Raki, këtë e përfitojnë nga rrushi, misri dhe elbi. Shqiptarët në përgjithësi janë njerëz të moderuar në biseda dhe kursyes të mirë, por ne kemi vërtetuar se ata janë shumë dembel dhe injorant, me mungesë diturie. Vjedhjet në vendet publike nuk i konsiderojnë si një turp, por vjedhjet sekrete i konsiderojnë të turpshme dhe të dënueshme. Shqiptarët e dashurojnë muzikën, këngët dhe vallet i kanë pasion. Instrumentet e tyre janë Fyelli, tingujt e timpanit, pastaj lloji kitare me tre-faqe, me një qafë të gjatë dhe një barkë i rrumbullakët i vogël, e cila është luajtur me një plectrum dhe me një tubë gjysmë të gjatë.

Punësimi i tyre, shqiptarët janë ose barinj ose bujq. Burimet natyrore i kanë të kufizuara, objektet kryesore të bujqësisë janë luginat pjellore, ku shumë njerëz janë të përqendruar në mbjelljen e drithërave si, misër, grurë, elb, hardhia, ulliri dhe duhani. Ata eksportojnë drithëra, lëndë druri, vaj, duhan, pambuk, lesh, etj. Rreth 50 Anije të mbushura me grurë eksportohen çdo vit në Ishujt e Jonit, Itali dhe Maltë. Gjithashtu një sasi e admirueshme e drurit për ndërtim rrit brigjet e portit që presin për tu eksportuar. Duhani rritet dhe kultivohet, veçanërisht në Shqipërinë e Epërme. Pambukun e pasqyrojnë shqiptarët e Thesalisë, ata prodhimet e tyre i dërgojnë në portet Greke dhe Italiane të detit Adriatik. Prodhimi i vetëm nga produktet që faturohet është stofi i trashë nga leshi. Megjithatë, shqiptaret kane nevojë për produkte tjera, ata importojnë: Sheqer, kafe, metale, rroba, armë zjarri, pajisje mekanike, barut, etj. Tregtarët shqiptarë janë të lidhur ngushtë me shtëpitë greke në Trieste dhe me shtëpitë malteze, duke blerë mallrat e nevojshme, ata marrin mallrat britanike, që janë me te kërkuara.

Ndarja politike e tokës shqiptare është në pronësi aktualisht të disa vilajeteve Shkodra (Shqipëria e Veriut) dhe Janina (Shqipëria Jugore), Shkupi(Shqipëria Verilindore), Manastiri (Shqipëria e mesme). Qytetet më të rëndësishme janë qytete bregdetare si, Durrësi Vlora dhe Preveza, qytetet tjera me rëndësi janë: Shkodra, Shkupi, Alhissar, Kruja, Elbasani, Berati, dhe Arta, në rajonet malore lindore Prizreni, Peja, në juglindje Ohri, Manastiri dhe Janina.


Faqja e 319


Emri i shqiptarëve dhe kryeqyteti i tyre Albanopolis është përmendur për herë të parë nga Ptolemeu. Me fjalën apo emrin e tyre Alban, ata paraqiten më vonë (në shekullin e 12.), si luftëtarët më të mirë dhe më të mëdhenj, si fisi më trim nga ilirët, si fis trashëgimtarë të denjë të Ilirëve. Trimërinë e treguan shpesh në luftën kundër grekëve dhe të Perandorisë Lindore për të ruajtur lirinë dhe pavarësinë e saj më vonë. Turqit pasi e pushtuan vendin e shqiptarëve i ndryshuan emrin nga Albanon në Arnaut.

Shqiptarët janë të ndarë në dy degë kryesore, Toskë në jug të Shqipërisë dhe Gegë në pjesët qendrore dhe veriore të Shqipërisë. Megjithatë ata nuk janë të përkufizuar vetëm në shtëpitë e tyre të Shqipërisë dhe nuk e përmbushin krejt këtë vend. Ata jetojnë edhe në perëndim të Serbisë, së bashku me pjesët turke të Bullgarisë, madje edhe në Austri jetojnë shqiptarë si (në Dalmci në Zara dhe Pola) dhe Italinë jugore (Puglia, Calabria, Sicilia) ku ka kolon shqiptar. Por, mbi të gjitha, Greqia është i mbipopulluar nga ana e tyre dhe ata e formojnë shumicën e popullsisë në Böotia, Atikës, Megara dhe Argolis. Ishujt Hydra Spezza dhe Salamis janë të banuar vetëm me shqiptarë, gjithashtu edhe ana jugore e Euböa dhe pjesa veriore e Andros është ekskluzivisht e banuar me shqiptarë.

Në kohët e lashta, Shqipëria e përbënte një pjesë të Epirit dhe banorët e saj janë konsideruar të egër dhe luftëdashës, luftënxitës. Kurse nga bregu i detit ka depërtuar kultura greke, siç dëshmohet nga mbeturinat e shumta të Antikës. Nën sundimin e Mbretit Pirro vendi shqiptarë ka luajtur një rol të rëndësishëm në histori (një kohë të shkurtër) derisa ajo ishte thyer brenda veti në shumë komunitete të vogla të cila ranë në varësi të Maqedonisë. Rreth 200 P.E.S, fillon nënshtrimi e vendit nga romakët. Qytete të shumta filluan të ngritën në brigje të detit: Apolonia (tani Polina) ishte qendra apo selia e zhvillimit të shkencave. Durrësi (Dyrrachium) me anë të tregtisë ishte bërë i madh dhe i pasur. Në vendet malore, megjithatë, ishte ruajtur gjuha e vjetër dhe zakonet e tyre. Me lëvizje të popullsive dhe migrime të shumta edhe në Shqipëri u zhduk sundimi romak. Barbarizma të paparë deri atëherë rezultuan në shekullin 7, 8 dhe 9 me pushtimin e tokave Ilire nga fiset sllave. Ata zaptuan toka Ilire vranë njerëz dhe digjen gjithçka shqiptare. Pjesë e madhe e popullsisë Ilire u asimilua në sllav. Nga viti 870 Ohri ( Lychnidos vjetra) ishte kryeqendra e një Princi të Bullgarisë. Vetëm pas rënies së këtij sundimi tepër të egër sllav (1018), popullsia ilire që ju kishte mbijetuar këtyre furtunave, filloj të kthehet përsëri në zotërimin e tokës së tyre dhe ushtrimit të gjuhës së tyre. Me Perandorinë Bizantine, shqiptarët pothuaj se ishin vazhdimisht në luftë, ku njerëzit ishin shumë të shqetësuar, kishte grabitje dhe vrasje të përditshme. Pastaj pasuan betejat e gjata me turqit. Tashmë në vitin 1380 të krishterët, shqiptarët së bashku me sllavët dhe hungarezët luftuan kundër Turkut. Në betejën e tmerrshme të Kosovës me (1389) kundër Islamit, ushtria shqiptare kishte humbur boshtin e saj në ketë betejë duke pesuar humbje të mëdha në njerëz. Pas kësaj beteje shumë fise shqiptare emigruan në zonat pabanuara shqiptare, në bjeshkë dhe male, në tokat e boshatisura të Atikës, Thesalisë dhe Morës duke lënë tokat e pjellëshme në duar të armikut. Ata themeluam qytete të shumta shqiptare koloniale, të cila më vonë kontribuuan dhe benë rezistenca të guximshme me turqit e sulltan Pajazidit dhe sulltan Muratit. Shqiptarët në ketë kohë mbushen gradualisht me çadrat, stanet dhe kasollet e tyre të gjitha malet.


Faqja 320


Historia me e ndritur shqiptare e asaj kohe është e lidhur ngushtë me emrin e Skënderbeut, princi i cili guximshëm për 25 vjet me radhë mbrojti trojet e veta.
(Nga viti 1443-1467), më shumë heroizëm të paparë, si dhe fat kundër tërë pushtetit të Turqisë (Superfuqi e kohës) luftuan me vite të tera me plot sukses ketë pushtues, përderisa vjehrri i tij, Acatina Topia, shfaqet në jug duke mbuluar jugun e Shqipërisë. Edhe pas vdekjes së Skënderbeut, shqiptarët për një kohë luftuan kundër osmanëve, e njohur është mbrojtja e Shkodrës dhe një nga betejat e fundit të tyre të periudhës.

Me marrëveshjen e paqes në mes të Venecianëve dhe Turqve më 1478-të, Shqipëria u bë krahinë turke, mirëpo ky vend asnjëherë nuk u qetësua. Që nga mesi i shekullit 17, islami filloi gjithnjë e më shumë të depërtojë në Shqipërinë e deri atëhershme të krishtere. Po ashtu shqiptarët u dërguan edhe në shërbimet ushtarake të turqve, në luftëra të shumta që bënin ata .Shqiptarët formonin thelbin e armatës turke, ata ishin komando dhe ishin ushtarë të mirë, që Turqia i dëshironte medoemos në radhët e veta. Udhëheqësit më trima të ushtrisë osmane më së shpeshti ishin shqiptarët. Po edhe në vendet punuese të administratës së perandorisë, shqiptarët gjithnjë e më shpesh zinin vend.

Edhe kur Rusët në vitin 1770 i nxitën Grekët në kryengritje kundër Turqve, këta të fundit i dërguan fqinjët shqiptarë kundër popullit fatkeq Grek, e të cilët të gjithë urrejtjen e lashtë të tyre ndaj grekëve dhe dëshirën e tyre për të vrarë e lëshuan në shfrenim. Ali Pasha (Princ), i pari i Tepelenës, në këtë kohë fillojë udhën e tij të çuditshme. Pakë nga pakë e solli gjithë Shqipërinë nën sundimin e tij. Mirëpo kur ai tentojë që nëpërmjet vrasjeve dhe tradhtive ndaj shokëve shqiptarë të lartësohej si despot i plotfuqishëm, këta për ta shmangur ketë u hodhën në anën e osmanëve, dhe kështu fuqia e ngritur nga ai (1822) shpejtë u thye.
Lufta 40 vjeçare e Aliut për të forcuar pozitën e tij, e cila u zhvillua po thuaj se pa ndërprerje, dhe populli luftarak u kalit në jetën e egër sa që pas rrëzimit së despotizmit, shpërtheu revolucioni Grekë, që i hapi udhë dhe një rast të mirë popullit Grek për plaçkitje. Shqiptarët muhamedanë u hodhën në anën e Turqëve, të krishterët, veçanërisht në bjeshkët jugore banorët e”Armatolen”dhe”Klephthen”(d.m.th Suliotët), u hodhën në anë të grekëve. Pjesa më e madhe e të krishterëve në këtë luftë të gjatë kundrejt vëllezërve të tyre muhamedanë u munden.
Pas betejes tek”Navarino”dhe njohjes së pavarësisë së grekëve, veprimet e egra të shqiptareve tani u kthyen kundrejt turqve. Nën udhëheqjen e Arslan Beut dhe Mustafa Pashës së Shkodrës, ata lartësuan flamurin e kryengritjes, morën udhëheqjen e kryengritjes në duar. Në këtë lidhje u fut edhe Pasha i Bagdatit, Dauti ndërsa Mehmed Aliu nga Kajro hidhte zjarr me ari mbi. Perandoria duhej të sulmohej nga të gjitha anët. Po në këtë kohë u paraqit Reshid Pasha me tërë ushtrinë turke, i cili më parë kishte vendosur paqe me rusët në Adrianopole. Tradhtia, i hapi udhën e suksesit drejtë qëllimit. Ai i ftojë të gjithë prijësit shqiptarë në Manastir, me qëllim të mënjanimit të konflikteve, pasi ai u kishte premtuar fjalën e tij të nderit për kalimin e sigurt, se nuk do tu ndodhë asgjë, por në realitet kështu ata ranë në kurthë. 400 prirës shqiptarë erdhën në një rrethim të fortë në Manastir, mirëpo besa e dhënë u kthye në tradhti, ata u vranë dhe masakruan nga Rashid Pasha, me çka shpejtë pasojë nënshtrimi i vendit.

Por një revoltë e popullsisë myslimane shpërtheu me 1843 në Shqipëri për shkak të rekrutimit të trupave. Kjo revolt u përhapë me shpejtësi mbi zonat malore të Rumelisë deri në brendi të Bulgarisë. Omer Pasha me ushtri së pari i goditën shqiptarët në Kaplanly duke i thyer dhe pastaj i nënshtrojë ata nëpërmjet kuvendit të Kalkandelen duke okupuar Prishtinën, ata okupuan tërë provincën shqiptare. Një kryengritje e re nga shqiptarët në verën e vitit 1847 u shtyp shpejt. Gjatë revolucionit grek të vitit1854, edhe Shqipëria bënte lëvizjet dhe përgatitjet për kryengritje, por një shpërthimin kryengritjesh këtë vit nuk kishte

Literatura:

• Cyprien Robert, Les Skllevërit de la turquie (Paris, 1844, botim i ri për 1851 vazhdoi në 1852, 2 Vols, i Fedorovich gjerman, Dresden, 1844, 2 Vols)

• Josef Müller, Shqipëria dhe Rumelisë, statistikore-topografike Përfaqësimi (Pragë 1844)

• Hahn, Studime Shqiptare (Jena 1854)

• Hahn, greke dhe shqiptare zanash përrallë (Leipzig, 1864,
2 Vols)

• Hahn, përmes territorit të Drinit dhe të Vardarit në vitin 1863 (Vjenë 1870)



Harta e treojeve shqiptare 1877

Web faqja “Zemra shqiptare.net” është një blog antishqiptar

Web faqja “Zemra shqiptare.net” është një blog antishqiptar që editohet nga njëfarë ekstremisti dhe terroristi antishqiptar nga Shkodra, m...