Cikël poetik nga Mirko Gashi ( 1939-1995)

Nostalgji  për poetin -boem Mirko Gashi 

(  1939-1995)

SHKUARJA E BOHEMËVE

Bohemët nuk vdesin, ata shkojnë ose i kthehen tokës së dehur njësoj si ata. Nuk janë të kota shprehjet ‘ishte bërë tokë, tapë, fitil, xurxull’. Sado pezhorative, në të parë, po aq dhe të vërteta, se shpërfaqin thelbin e të qenit të bohemit, dëshirën dhe fuqinë e tij për të qenë tjetër, për ta shikuar veten dhe të tjerët nga një dimension i tretë. Ndaj në trutë e tyre aq shpesh fiket drita. Bota në errësirë është më misterioze, më madhështore, apo jo?

Janë njerëz të humbur me siguri, sepse dëshirojnë t’i pastrojnë trutë nga kujtimet e hidhura të fëmijërisë, nga traumat dhe tmerret, që ua kanë ngjethur mishtë që fëmijë.
Të dehurit është forma më sublime e kundërshtimit, e rezistencës që mund të bëjë një artist kundër botës kriminele. Punë e madhe pse askush askurrë nuk do t’i kuptojë sinjalet dhe mesazhet e tyre qortuese. Ata, ashtu pranë gotës, do t’i thonë hapur botës: ju vazhdoni, por pa mua! Unë edhe ashtu i takoj një bote, një race tjetër njerëzore. Mospërfilljen e tyre fisnike bota do ta gjykojë edhe më egërsisht se fëmijërinë e tyre: do t’i fyejë, do t’i nënçmojë, do të provojë t’i shkelë me makinë, t’i helmojë me ushqim, t’i vrasë në dashuri, t’i ther në pabesi. Dhe, në aktin final të jetës së tyre, Zhozefë Fushetë, në vend se në gijotinë, do t’ua presin kokën për së vdekuri në mbledhje komemorative, në varrime, në përkujtime gazetash!?! Dhe ata, si gjithmonë, ashtu në heshtje, do të kundërshtojnë, pa çka se bota asnjëherë askurrë nuk do t’i marrë vesh shenjat që i dërgon bohemi, qoftë edhe si meit.

Dhe Mirkon e kisha mik! Plot katër vjet, sa plot katërqind.
Kujtimi i tij për nënën serbe, që e kishte nxitur pothuajse me pahir ta mësonte shqipen, ishte nga kujtimet e tij më të dashura dhe më të dhimbshme. Sikur edhe sot më tingëllojnë në veshë fjalët ‘Biro, ti je shqiptar, ti duhet ta mësosh shqipen!’ -që i përsëriste aq shpesh. Dhe Mirkoja, jo vetëm e mësoi, por edhe ligjëroi në shqipe. Libri i tij i parë “Në vorbullën e ujit” qe, është dhe do jetë një nga përmbledhjet më të rëndësishme poetike, botuar në vitet shtatëdhjetë.

Nga bohemia jonë e përbashkët nuk më hiqet nga mendja peytja si refren, që ia bënte gati çdo njërit, që ulej të pinim së bashku:
– E di ti si dehet ky miku im? – e pyeste pa një, pa dy.
– Jo, -përgjigjej natyrisht i porsaardhuri.
– Me ta parë kamerierin! Ha-ha-haaa!….
Edhe shah luanim shumë shpesh. Ishte me të vërtetë mjeshtër në lojën e shahut, po humbjen e kishte zët. Kur njëherë pata një bilanc pak më të mirë, m’u kthye e më tha:
– Kali yt po kërcen si të ishte lipicaner!
Mirkoja ishte edhe i keq. Jo rrallë dergjej spitaleve, duke më lënë fillikat vetëm pranë gotës. Kur e shihte se e lodhte tepër rakia, që e shpiknim të shoqëruar vetëm me ujë të zotit, mundohej të shërohej nëpër spitale e klinika, drejtorët e të cilave ishin zakonisht pijanikë kronikë!
Dhe kthehej përsëri në këndin e vjetër të Bistros
– Ishte e kotë. Krejt bota është e dehur. Ha-ha-haaa!…
Po unë u hakmora. Rashë dhe unë në spital nga një tonsilo-faringjit akut. Mora gjashtë muaj ekstencilinë dhe plot dy vjet e lashë vetëm, me gjithë dhimbjet e padurueshme të muskujve dhe pagjumësinë kronike.
Por, boehmisë, si dashurisë së parë, iu ktheva prapë. Por jo me Mirkon, se ai ishte larg, kurse Zhozef Fushetë ishin pranë dhe kudo! (Ata, që vuajnë të jenë të mëdhenj, për t’i zhdukur më në fund krijuesit e tyre! Se, asnjëherë nuk kanë qenë të vegjël!)
Dhe një këshillë e tij, që ma kishte thënë në çastet e dëshpërimit dhe zhgënjimit të thellë, sidomos me disa snobë e skribomanë, që kapardiseshin si gjelat në pleh me çmimet e ndryshme letrare dhe zhurmën në shtyp: ‘Aut Caesar aut nihil !’, që do të duhej ta kishte parasysh secili i ri, që e merr lapsin në dorë.

Dhe, fare në fund, në vend se të qoftë dheu i lehtë, hajt, gëzuar! Për të mirë! Është kjo stina e largimit të qetë të bohemëve ose e kthimit të tyre në boheminë e vërtetë. Një Zot e di…

Abdullah Konushevci



*********************

“Mirko Gashi në rrethet letrare ka qenë i njohur si poet bohem, i cili nuk pajtohej me konventat e shoqërisë, prandaj doemos e bënte jetën e vet të veçantë, ashtu të dëshiruar, të vetëzgjedhur, si artist endacak duke bredhur midis realitetit dhe ëndrrës, midis jetës dhe vdekjes, midis gëzimit dhe vizionit.”

“Mirko Gashi hyn në radhën e atyre pak poetëve tanë bashkëkohorë, i cili nuk ngarend mbas sasisë, por është i dhënë qenësisht pas krijimit të poezisë dhe me përkushtim e zhvillon dhe e thellon procesin e vet krijues poetik”, ka shkruar për të studiuesi  Prof.Dr.Anton Nikë Berisha.

*********************

“Mos vdeksha pa ia kushtuar kësaj shtëpie një poezi, sepse këtu një kohë ka jetuar poeti dhe njeriu i madh, Jusuf Gërvalla”, ishte shprehur poeti Mirko Gashi, i cili për vite kishte pasur dy dhoma me qira në ketë shtëpi të rrezbitur nga lagështia dhe të mbuluar nga minjtë. Këto kujtime i sjellë një bashkëbanues në atë shtëpi, student i asaj kohe i makinerisë i cili edhe gati pas tri dekadash ruan kujtimet për poetin Gashi, si te ishin ato një pronë e veçantë e tij. ( kujton I.M)

*********************

“ Kam mundur të bëhem “dikush” por kam mbetur “një poet i shkretë” rrugëve të Prishtinës, kafeneve. Pra, poezia shumëçka më mori e pak gjë më dha. S’është poet ai i cili nuk e jep edhe jetën për fjalët e veta…” ( Mirko Gashi)

“Unë vetëm e përshkruaj jetën. Ashtu siç është e vrazhdë, e hidhur, shumë më pak e hareshme. Ne poezinë time i këndoj hidhësisë sepse më shumë e kam përjetuar atë. Duke i kënduar dëshiroj që sidomos të rinjtë, mos ta përjetojnë kurrë..”( Mirko Gashi)


*********************

Mirko Gashi (1939-1995), born in Kraljevo in Serbia, attended elementary school in Presheva and secondary school in Gjilan. He studied journalism in Belgrade and worked subsequently as a reporter for the newspaper Flaka e vëllazërimit (Flame of Brotherhood) in Skopje and for Radio Prishtina. He was much admired in the 1980s for his verse, which was compiled in particular in the collections: Gjarpëri i shtëpise, Prishtina 1980 (The House Snake); Arbor vitae, Prishtina 1988 (The Tree of Life); and Plagë uji, Prishtina 1990 (Water Wound). He also translated much Kosova Albanian literature into BCS (Serbo-Croatian). Always a rebel, and suffering increasingly from depression in later years, Gashi turned to alcohol for salvation and died of it in July 1995.(Flori Bruqi)


                                                                           **********

Mirko Gashi i biri i atdhetarit Mark Gashi, u lind më 02 01. 1939 në Kralevë, Serbi. Shkollën fillore e kreu në Preshevë ndërsa Gjimnazin në Gjilan. Ka kryer edhe një shkollë për gazetarë. Ka punuar si mësues në fshatin Caravajkë të Preshevës, pastaj gazetar në Radio Prishtinë, Në Teatrin e Kombësive në Shkup, në Teatrin Popullor të Prishtinës e së fundit ka redaktuar gazetën “Kosova” të një ndërmarrje ndërtimore në Prishtinë. Me krijime letrare ka filluar të merret qysh herët. Është marr edhe me përkthime nga gjuha shqipe në atë serbe dhe anasjelltas. Punimet e Mirko Gashit janë përkthyer në gjuhët frënge, italiane, gjermane, arabe, sllovene, angleze, turke dhe maqedone. Është prezantuar në shumë vepra të autorëve që kanë shkruara për shkrimtarët shqiptarë. Ka kaluar një jetë prej bohemi, gjatë kohës sa ishte pensionist. Vdiq në vitin 1995, në Prishtinë.

Tituj të veprave

“Në vorbullën e ujit” Prishtinë 1972

“Netët e bardha”, Prishtinë 1975

“Liberto për gjenetivin e ujit”(serbisht), Prishtinë 1977

“Gjarpëri i shtëpisë”, Prishtinë, 1980

“Arbror vitae”, Prishtinë 1988

“Plagë uji”, Prishtinë 1990

Përkthime

Poezitë e Din Mehmetit

Poezitë e Qerim Ujkanit

Poezitë e Sabri Hamitit

Poezitë e Ibrahim Kadriut

Drama “Gof” të Anton Pashkut

“Anija e vjetër” të Resul Shabanit

“Bregu i pikëllimit” të Teki Dërvishit

“Memoaret” të Ismet Shaqirit etj.

Populus Illyricus

Populli

e di

kur duhet bërë kryq

me tre

e kur

me pesë gishtërinj

e kur

të thuhet dova

Ai

më së miri

të thotë

s'ka përëndi të tjerë

përvec meje

Populli të thotë

se s'ka kryeplak

më të urtë se fshati

Ai e ka meteorologjinë

e vet

në gjunjtë e pleqëve e të plakave

kur ky yll apo ai

gjendet këtu apo aty

Populli di

pse

s'duhet përqeshur lumin

për rrugën e tij gjarpërore

rrjedhën mund ta gabojë ndonjë pikë

po lumi kurrë

2.-

pasi vetëm ai e di

rrugën e vet

vallen e popullit

askush

s'do ta mësojë

as t'i marrë erë

për një jetë kalimtare

Kurrë mos humb besë

ndaj Zotit tënd të ri

beso

e po të besoj

në këtë aksiomë

Populli e di

se vetëm fëmijët dhe kafshët

të duan pa hile

Cdo fjalë që të thuhet

për Popullin

është e stërvockël

Ai e ka celësin

për cdo rebus

vetëm për të s'ka enigma

Eu

Ai

di

se cili mashkull i shtëpisë

është për pazar

e cili jo

Ai e di

mu si Luli i vocërr

3.-

ku është hija

e ku gjendet dielli

kush është Mark

kush Januz

e kush Janus

Populli e ka syrin

të thellë

sa një oqean

populli të thotë

se kënga

është vaji i burrit

se kështu e ka jeta

Ai ka

cka s'ka

asnjë kryevepër s'e ka krijuar Dante Aligieri

apo ndonjë tjetër

po Ai

i mjeri

Për cdogjë që ke ndier

mos beso as ti

po populli

e di

Ai

para se ta capojë

të njëmbëdhjetin hap

dhjetë i ka kaluar

Populli

s'ka epiqendër

të gjitha trojet

e skajet

e tij

ashtu mund të quhen

4.-

Populli të mëson

me proverba

ai të thotë:

"I di Meta punët e veta"

Nisja e dashurisë - Atlandtida e ime


Hëna lëshoi rrjetën
qyteti vazhdoi jetën

në muzgun e parë
si në zgjua
jeta vloi

të dashuruarit në çdo hap
bluanin
drithin e dashurisë

e zemra ime
vaj e në vaj si zurkajë
a në këtë moshë
me dashuri s’u josh

jetoja pa mostra
bëja zustra

me çdo varg
shkoja larg
e më larg

shkrova
për renë e zezë
shkorva edhe
për nënën Terezë
por jo edhe këtë këngë
jetoja zi e më zi
skamnor e I pasur
por I tëri në poezi

tavern
më çeli
kaverna
në çdo tavern
nga një kavernë

po qe besa
s’më la shpresa
se një herë në jetë
do të më pariqitet
ajo kometë
e Halejit

prej tavernës
më shpien në orë letrare
atje poezia ime
qe abetare
e jetës së shkretë
e jetës së vërtetë

dhe aty
në odeonn e diturisë
zë filli I dashurisë

e gjeta

në syrin e qiellit
në zenitin e diellit
në orën e gjelit

nëpër tingujt e lahutës
me ata sytë e sutës
erdhi në livadhin tim
dre o dre
i pafre
Sa gjumin e pamatur e kisha pasur

dora dorës
zemra zemrës

me baticë i mbushur uri
për dashuri
unë urithi
pashë kometën e Halejit

u harruan tavernat
u mbyllën kavernat
në prehërin e hënës

sa e lumtur
m’ishte jeta
edhe në shpirtin tim
tashti zbriti bleta

dre o dre
i pafre
zemra jote dorë
luan
daullen kraharor
Eta nuk m’ishte vetëm floçkë
ajo m’ishte loçkë
ar
thesar

dre o dre
I pafre
zemra jote dorë
luan
daullen kraharor
kush është Ikari
kush Amstrongu
u dëgjua gongu
pa fijen e romantikës
do ta pushtj
yllin më të largët
të Galaktikës
t’ia dhuroj
Etës floçkë
Etës loçkë

klithën yjet
nga gëzimi
i saj dhe imi

ajo Rrushë
imja
jo e Rexhës
i largoi
pas ferexhes
së reve
pastaj diku larg
pelat hingëlluan
qentë kuitën
arat e thara
të dashurisë
s’u ujitën

kush na bëri magji
lanetit i dha gji
treti Eta
u zhduk drenusha
vajti nuse Rrusha

mua fati
Rexhen ati
mua ylli im i fatit
Rexhën thundra e atit

diku lart flet një alt
Eta Eta
e ajo Mauthia
Etaaa

e unë e hëna
vajtojmë
luajmë etida
ç’u bë nisia
ku është Atlantida

Buzë lumit

Sa të shkurtëra janë largësitë

nganjëherë

deri në breg të lumit

Kur kitara therret

lumi vlon

peshqve zëri u shterret

Ti për bukuri

zgjon puhinë

fjetur në flokët e së dashurës

dhe ia leshon freret

Liria

(Lumit,sugarir tim)

Eu cfarë djali kam,

eu cfarë Lumi kam.

sa kafshata,

sa një pëllëmbë

s'e ka mjekrën

s'ka as dhëmbë,

mallkon yje,

shkatërron yje

Edhe në muajin e vet

të tetë s'don të lidhet në djepin e vet.

Ura e Maskatarit

Ilan, ilan –

na quanin asokohe

në Gjilan

e ne

vërtetë

ishim astritë

nëpër pyje

le e rritë

S’ndodhte kjo në teatër

ata

pa maska të arit

kudo nëpër Karadak

derdhën gjak

në çdo vatër

Shkrepnin vetëtimat

S’ndodhte kjo në teatër

trishtoheshin jetimat

rrufetë shkretëtonin

mal e fushë

ujin turbullonin

një vetëtimë

një rrufe

një lis për toke

një rrudhë

e nënës loke

trishtim – qumësht

për çdo jetim

Me dekada e tëhu

në këtë urë

kokat

na ngulnin në hu

Kjo urë

s’u ndërtua me gurë

po me lisa të prerë

Pas çdo lisi të prerë

zgjohej nga një erë

më pare stuhi

e pastaj puhi

që ndjell pranverë

Ilan, ilan –

na quanin askokohe

në Gjilan

e ne vërtetë

ishim astritë

nëpër male

le e rritë

Në bebëzat

e të parëve të mi

u zgjua e bardha agmi

pushka krisi

u mboll lisi

u zhduke ferri

lëshoi kushtrimin

Idriz Seferi.


Përgatiti :Flori Bruqi

70 VJET GROPOSJE E KULTURËS EUROPJANE NË BALTEN SLLAVE...

Nga Fritz RADOVANI

■1946 Po mbyllej me vendosjen e diktaturës barbare komuniste nga tirani E. Hoxha.
Shqipnia perditë e ma keq po groposej në balten sllavokomuniste nga drejtuesit PKSh, një “parti vrastare e terrorizuese antikombtare” me të gjitha tiparet sllavo - anadollake.
■Vetem me rastin e hymjes në Tiranë, me 12 nandor 1944, terroristi Enver Hoxha ka vra nga Familja atdhetare Kokalari e Gjinokastres të nderuemit Muntaz, Vesim dhe Syrja, intelektual të shquem dhe Atdhetarë të perkushtuem. Musine dhe Hamid Kokalari kanë vue gurë të pakrahasueshëm në thëmelet e kulturës sonë me prioritet Europjan.
Nuk do të persëris vrasjet e bame në Shkoder nga 29 nandori 1944, po do të tregoj disa nga krimet e kryeme ndaj disa Klerikëve Katolik në gjithë Shqipninë, muejt e fundit të vitit 1946, kur qeveria komuniste zbatonte shkatrrimin Atdhetar e kulturor të vendit.
■Mbas deshtimit të organizuem me “plasjen e parakohëshme” të Lëvizjes së Postribës, nga sigurimi i shtetit dhe drejtuesit e Ndjekjes së “popullit”, rifillojnë arrestimet me At Karlo Serreqin në Dukagjin me 11 Tetor 1946. Mbas sa vuejtjesh në hetuesi nder duertë të Xhemal Selimit me shokun e tij Nevzat Haznedari, i falet jeta dhe vdes në burg në 1954.
■Me 26 Tetor 1946 arrestohet Don Jakë Zekaj, nga Zadrima. Një perkthyes i pashoq. Nga veprat e perkthyeme prej Tij, nuk dihet sa janë botue në “gjuhën e ndysuar”...
■Fillon në Tiranë porosia e “vllezërve titistë”... Me 27 Tetor 1946 arrestohen Don Shtjefen Kurti e At Pjeter Mëshkalla, Klerikë që kanë lanë histori të shkrueme me gjak!
■Të nesermen, me 28 Tetor po në Tiranë arrestohet At Pashko Gjadri, edhe ky jezuit. Ka studjue në Kroaci dhe Itali. Në Shqipni ka punue per një kohë të gjatë në Elbasan, ku ka dhanë një ndihmesë të madhe per afrimin me Kishen Ortodokse Shqiptare. Asht dënue 6 vjetë e mbasi doli nga burgu vdiq shpejtë në 1953. Dijmë shumë pak per Te...
■Po me 28 Tetor 1946 arrestohet poligloti At Mëhill Troshani, i cili fliste e shkruente: Latinisht, greqisht, italisht, gjermanisht, sllavisht, rumanisht dhe bullgarisht... Edhe At Mëhilli arrestohet se ka Pagëzue një fëmijë, dënohet 8 vjetë kur po bante 80 vjetët. Kur u lirue vdiq mbas pak muejsh në vitin 1983. Zhduken edhe perkthimet njëherit me Te...
■Në Korçë me 31 Tetor 1946 arrestohet Papa Josif Mihajli. Dënohet 5 vjet burg dhe e nisin në kampin e Maliqit, ku me 26 Tetor 1948 e mbysin të gjallë në balten e kënetës...
■Në Mirditë me 6 Nandor 1946 arrestohet Don Preng Qafalia. Dënohet një vit burg, po nga torturat në hetuesi keqsohet me shndet dhe vdes pak muej mbasi u lirue...
■Me 10 Nandor 1946 vritet pabesisht në Reç Don Luigj Pici. Nuk ishte dakord me vendimin e gjykatës së Shkodres, per pushkatimin e Klerikëve të akuzuem me grupin e Organizatës antikomuniste “Bashkimi Shqiptar”. Këte Ai e deklaroi haptas...
■Me 12 Nandor 1946 në Elbasan arrestohet At Petraq Isaku. I njohun per shpetim të shumë ushtarëve italian e shqiptar nga burgjet e kampet gjermane.
■Në Shkoder me 12 Nandor arrestohen At Donat Kurti, Don Mark Hasi dhe Don Anton Muzaj. Arrestimi i Tyne asht fillimi i ngjarjeve të mnershme të “futjes armëve në Kishë”.
■Me 14 Nandor 1946 pushkatohet në Tuz të Malit të Zi Imzot Nikoll Tusha, atdhetar që kishte ngritë Flamurin e Shqipnisë me Caf Beg Ulqinin, në 1940 në Kishen e Ulqinit.
■Me 15 Nandor arrestohet në Shkoder Zv. Delegati Apostolik i Vatikanit në Shqipni, dhe Abat i Mirditës, Imzot Frano Gjini. U pushkatue me 11 Mars 1948 në Zallin e Kirit.
■Me 15 Nandor 1946 u arrestue edhe Provinçiali i Françeskanve At Mati Prennushi.
■16 Nandor 1946 pushkatohet Don Zef Marksen, gjerman që ishte dënue dy vjet burg.
■16 Nandor arrestohet Fra Ndue Vila, se nuk ua dha çelsin per “futje armësh në Kishë.”
■Me 17 Nandor 1946 Kuvendi Fretenve kthehet në burg, dhe hapet në mengjes heret nga sigurimi i shtetit Kisha dhe Kuvendi, ku “ekspozohen arkat me municion e armatime”.
■Me këte rasë arrestohen: Imzot Nikoll Deda, Don Tom Laca, Don Ndoc Sahatçia, Don Nikoll Shelqeti, At Frano Kiri, Fra Zef Pllumbi, At Gjon Karma, At Konrrad Gjolaj etj.
■Me 25 Nandor pushkatohet në Prizren grupi i Shqiptarëve “Katoliçeskaja Banda”.
■Me 2 Dhjetor 1946 vdes në korrent elektrik At Bernardin Palaj, një dijetar i vertetë.
■Me 4 Dhjetor arrestohet At Leon Kabashi, i lauruem në Akademi të Firencës si piktor.
■Me 4 Dhjetor në Dukagjin arrestohet At Alfons Çuni, i akuzuem per “mbajtje arme”...
■Me 6 Dhjetor arrestohet Imzot Jul Bonati, i kthyem pak ditë perpara nga Italia...
Mbas largimit nga Shqipnia me 25 Maji 1945 nga qeveria komuniste e Tiranës, të Imz. Leone G.B. Nigris, Delegat Apostolik i Vatikanit në Shqipni, emnohet Imz. Frano Gjini.
Vdekja e Imz. Luigj Bumçit në 1945, dhe Imz. Gasper Thaçit në 1946, arrestimet e Imz. Bernardin Shllakut, Imz. Vinçenc Prennushit, pushkatimi i Imz. Nikoll Tushës në Tuz, arrestimi i Provinçialit të Françeskanve At Mati Prennushi, dhe i Imz. Bonatit, mund të themi se Kleri Katolik Shqiptar mbeti pa asnjë drejtues në asnjë Argjipeshkvi.
Kuvendet e Motrave Stigmatine dhe Servite u mbyllen dhe u kthyen në hetuesi e burgje.
■10 Dhjetor 1946, arrestohet At Sebastjan Deda, nga Shkreli. Dënohet 5 vjet burg...
■11 Dhjetor 1946 arrestohet At Aleks Baqli, i cili kalon jeten nder burgje e kampe pune.
***
■Gjithë ky terror kunder Klerit Katolik asht ba në tre muej, tetor, nandor dhjetor 1946!
Në fundin e vitit 1946 në Shkoder nuk ka ma as shkolla të ulta dhe as, të mesme, si dhe as Seminare per pergatitje Klerikësh tek Françeskanët dhe as tek Jezuitët. U shtetizuen muzeumet dhe bibliotekat e tyne, tue u ndalue me ligj edhe botimet e revistave si dhe të librave shkollore e personale të dijetarëve e profesorëve të lauruem në 24 universitete të Europës Perëndimore. Në vitin 1993 kemi përgatitë me Prof. Simon Pepen një tregues të Klerit Katolik me shifrat e universiteteve, të hetuesive, burgjeve, dënimeve dhe kemi percaktue saktësisht edhe vitet e burgjeve të Klerikëve Katolik nder burgjet komuniste, po mjerisht, si gjithshka tjeter, jo vetem, cungohen shifrat po edhe pervetsohet autorsia.
■Me “perjashtimin nga shkollat” Shqiptare të letrarëve dhe gjuhtarëve të mëdhej tue fillue nga At Gjergj Fishta, Zadeja, Shantoja, Sirdani, Harapi, Prennushi etj... Apo, historianët Etnit Sirdani, Harapi, Rrota, Palaj etj... Dhe, tue varrosë edhe Gjuhen Letrare Shqipe nder zallishta apo këneta të “kongreseve të ndysueme” siç, i ka quejtë Prof. Arshi Pipa, ne nuk kemi ba asgja ma pak, po ma shumë se dishronin sllavokomunistët e Stalinit dhe Titos në 1946, per të cilët diplomati z. H. Kissinger në librin “Diplomacia”, fq. 443, thotë: “Stalini mundi të impononte kufijtë e Europës Lindore pa ndermarrë një risk të tepruar, sepse ushtritë sovjetike i kishin pushtuar këto zona... Dy vitet e para pas luftës, vetëm Jugosllavia dhe Shqipëria vendosën diktatura komuniste.”…
70 VJET QË QEVERITARËT E SHQIPNISË ZBATOJNË POROSITË E ...
■1946 “... Kallxon nji zojë e cila, aso kohe bante punën si përkthyese në shërbim përsonal të sekretarit të Partisë Enver Hoxhës, në marrëdhanje diplomatike me ambasadën e Jugosllavisë në Tiranë, si nji ditë me nji bashkëfjalim ndërmjet ambasadorit titist e Enverit, ky i fundit shend e verë i paska pasë kumtue përfaqësuesit të Beogradit gati-gati si tue u krenue: “E mbytëm Patër Anton Harapin e, me té kemi plagosë për vdekje Klerin Katolik!..” Simbas rrëfimit të grues, ambasatori diplomat i vjetër pan-serbian i paska pasë përgjegjë: “Po, po! Po keni endè gjallë Patër Gjon Shllakun, i cili peshon shumë, duhet” - vazhdoi ai “si mbas porosisë që kam prej qeverisë sime, të zhdukni Shllakun dhe të shkatrroni kulm e temel çerdhen e Klerit Katolik në Shkodër, me në krye Françeskanët!” Shkruen At Daniel Gjeçaj O.F.M. tek libri “Martirizimi i Kishës Katolike Shqiptare 1944 - 1990” fq. 36, 1993.
■1950 Pa kalue as kater vjet, Kleri Katolik ndodhet para një dhune tjeter të udhzueme nga qendra botnore e terrorit komunist, nga Moska stalinjane: Me “nenshkrue Statutin e Kishës”... Dhe, ja si e shpjegon At Konrrad Gjolaj, në librin “Çinarët” faqe 125 qendrimin burrnor të pathyeshem të Don Kolec Prennushit, në mbledhjen e Klerit në fillim të vitit 1950: “Këta do të na kërcnojnë se do të mbyllin Kishat tona, në kjoftë se na nuk e miratojmë këte Projekt - Statut kështu si asht këtu. Ky Projekt-Statut nuk duhët miratue prej nesh se, edhe mbas miratimit të tij këta kanë me i mbyllë Kishat prap se prap.
Jam i sigurt se do të na thonë se do t’ ju vrasim, por asht ma mirë me ba shka kanë ndër mend sot se ma vonë. Lè të na vrasin ma mirë sot me faqe të bardhë, sësa me firmue këte dhe, nesër prap kanë me na mbytë por, na do të vdesim me faqe të zezë. E na, nuk duhët me harrue se me këta na jemi hupë se hupë.
Komunistët kështu kanë ba ku e kanë marrë pushtetin, në Rusi, në Spajë e kudo.
Na nuk jemi të parët që nuk po i njofim se kush janë....Këta janë gjithkund njisoj...!”
■Dhe me të vertetë edhe sot vazhdon me u vertetue thanja e Don Kolec Prennushit se:
“Na nuk jemi të parët që nuk po i njofim se kush janë....Këta janë gjithkund njisoj...!”
■Atëherë, shka duhet të presim tjeter prej tyne?..
Po sa intelektual dhe profesora u zhduken nga terrori pse kishin studjue në Europë?!
Detyra e tyne asht groposja e kulturës Europjano Perëndimore në llomin sllavokomunist!
“Akademia e Shkencave” në Shqipni, varrosi jo vetem personalitetet e shkencës dhe të kulturës sonë, po edhe Veprat ku bulonte, lulzonte dhe jehonte Gjuha e bukur Shqipe!
E kjo “Epokë groposje”... filloi me At Fishten, dhe vazhdon me Kishen e Vaut të Dejës... Apo me shtëpinë e Luigj Gurakuqit dhe germadhat e fshatit Fishtë...

(Fritz Radovani u lind në Shkodër me 6 janar 1940. Në bombardimin e bamë nga Aleatët me 13 tetor 1943 në Tiranë, ìu vra i ati Kol Radovani, major i policisë shqiptare dhe u rrit me t'ëmën. Në vitin 1956, në Shkodër ka përfunduar shkollën e mesme Pedagogjike. U emënue nga Ministria e Arsimit në Burrel, në fshatin Macukull. Për nevoja shendetsore u kthye në Shkodër dhe u emënue disenjator në Kabinetin Pedagogjik, ku punoi 4 vjet. Mbas katër vjetësh,kaloi mësues në lagjen Liria po në Shkodër. Gjatë asaj kohë pra, në vitin 1965 ka përfunduar Liceun artistik me korrespondencë në Tiranë. Nuk ìu dha e drejta me vazhdue shkollë të lartë për arsye biografie. Në vitin 1968 në periudhën e Revolucionit Kultural, mbas arrestimit të dytë të vëllaut të madh, u transferua në fshatin Kosmaç, mësues në klasat fillore. Në vitin 1969, u largua nga arsimi dhe u emënue piktor në fabrikën e Tekstilit Shkodër. Aty nuk vazhdoi vetëm dy vjet me titull Piktor dhe kaloi në organikën e asaj fabrike si punëtor reparti stampimi deri me daljen në pension të parakohshëm në vitin 1992.
Që nga viti 1967 nuk ka pas të drejtë as me marrë pjesë në ekspozita pikture.
Që nga viti 1945 dhe deri në vitin 1998 (tue përjashtua vitet 1961–1964) ka pas vazhdimisht një njeri të familjes në burgjet e kampet e shfarosjes, prandej edhe ka qenë gjithmonë i përfshimë në “luftën e klasave” të pushtetit komunist. Në vitet 1945 janë arrestuar dy dajat Paulin e Mikel Prennushi. Paulini ka ba 5 vjet burg e 5 vjet internim. Mikeli ka ba 10 vjet burg. Në vitin 1946 është arrestuar axha i nënës At Mati Prennushi, Provincial i Françeskanëve të Shqipërisë, i cili është pushkatuar me 11 mars 1948. Në vitin 1948 është arrestuar daja tjetër prift Don Kolec Prennushi, i cili mbas hetuesisë ka vdekur në vitin 1950. Në vitin 1950 është arrestuar vëllau Alfonsi, dhe është dënue 8 vjet burg me grupin e studenteve të Gjimnazit Shkodër. Eshtë arrestuar prapë në vitin 1967 dhe është dënue me grupin e klerikëve të Tiranës, me 10 vjet burg për pikëpamje fetare tue u përfshi në nenin e “Agjitacionit e Propagandës kundër pushtetit”.
Në vitin 1991, në muajin janar u zgjedh Kryetar i Sindikatës së Fabrikës Pëlhurave të Shkodrës, në periudhën e lëvizjes antikomuniste në Shqipëri. Po këtë kohë u zgjedh edhe anëtar i Kryesisë BSPSh (Bashkimi i Sindikatave të Pavaruna Shqiptare) në Shkodër, për sektorin e propagandës dhe marrëdhënieve mes besimeve. Ka kontribuuar në përmbysjen e qeverisë komuniste të Ramiz Alisë, tue organizuar mbledhje, mitingje, greva dhe në radio “Shkodra” e gazeta, me artikuj kundër komunizmit. Nuk u pajtue asnjëherë me demagogët dhe komunistët e konvertuem në “demokrat” e “socialist”, për këtë arsye edhe nuk kam ba pjesë asnjëherë në asnjë parti politike të djathtë as të majtë. Kjo e ka shtye që në vitin 1997 me u larguar nga Shqipëria ilegalisht, mbasi u kercnue me vrasje. Në vitin 1998 u kthye në Tiranë dhe në vitin 2000 ka emigruar në Australi. Edhe këtu nuk kanë munguar veprimet kundër tij nga metastazat e Sigurimit famëkeq të komunistëve të Tiranës. Falë Shtetit Australian që i ka siguruar jetën.
Këtu ka përfunduar në vitin 2002 librin “Një monument nën dhe” dhe ka vazhduar punën për një botim të dytë të librit “At Pjetër Meshkalla S.J.”, i botuem për të parën herë në Shqipëri në vitin 1993. Në vitin 1992-1993 është bashkautor i librit “Martirizimi i Kishës Katolike Shqiptare 1944-1990”, libër i cili i është dhurue Papës Gjon Pali II, me rastin e vizitës në Shqipëri me 25 prill 1993. Kam përfundue edhe librin “Gurt’ e Parë” dhe është futë në “labirintet e demokracisë përparimtare”, me mujtë me i dhanë rinisë një punë tjetër modeste nga ana eme. Dy të fundit janë dorëshkrime. Përveç “publicistikës” tashti Radovani po punon mbi një libër të vogël (xhepi) për mësimin e bazave të para të GJUHËS SHQIPE (Gegërishtja e sotme), për nxënësit e rritun në Australi që kanë përfunduar shkollat e ulëta e nuk njohin Gegërishten.)

“AT GJERGJ FISHTA O.F.M. ASHT MENDJA, ZEMRA E SHPIRTI I POPULLIT SHQIPTAR” 2010.( Punue nga bashkautorët Daniel GAZULLI dhe Fritz RADOVANI.)

Në çdo fushë ku veproi At Fishta, tregoi se ishte gjeniu i pakrahasueshëm, prandaj edhe mundi t’u dilte mbanë sa ndërmarrjeve nga ma të vështirat: prej artit, tek publiçistika, prej gjuhësisë, tek arkitektura, prej arësimit tek muzika, prej humorit tek politika...
Tashma në qytetin e lashtë të kontrasteve të thella, nga dita në ditë konturohej figura shumëplanëshe e fratit 30-vjeçar. Qysh në penelatat e para u duk qartë se veprat e Tij nuk do të ishin përvijime të lëmueta e aq ma pak laramanime orientale, por gjithçka do të ishte e ashpër, diçka dritë hije rembrandiane me tone të forta. Gëte dhe Manxoni, Shën Françesku dhe Da Vinçi, e kishin po fisniknue fytyrën e fratit të ri, por landa mbet ajo që ishte: Shkamb i gjallë hedhë prej vullkanit fuqishëm e të pashuem të shpirtit Shqiptar. Ishin nevojat historike të Atdheut që i diktuen At Fishtës drejtimin e gjithë veprimtarisë së Tij artistike, pedagogjike, publiçistike ashtu edhe në impenjimin e Tij politik.
Lahuta ka në themele shkambij ciklopikë, në dukje pak të pagdhenun, herë-herë arkaikë, por aq të harmonishëm e të natyrëshem, sa të duket se nuk patën nevojë për daltë, por arkitekti e hartoi drejtpërdrejt në masivet e Alpeve, sa të papërsëritshme, aq edhe brilante.
I gjithë universi intelektual i At Fishtës ka pasë si yll polar interesat e Atdheut dhe vetëm interesat e Atdheut, pse në shpirtin e Tij ideja Atdhe ishte ba ideal suprem.
“Petrarka, thotë Ai, …fshan e kjan bihude ndër kangë përnjimend të mrekullueshme, por për Italinë, pak e aspak, megjithëse do të kishte për çka me kja.”
Ja pra, pse At Fishta nuk zgjodhi vargun e lëmuet, po ate të ashprin, vargun e lahutës, që ata të shkonin drejtpërdrejt në zemrat e atdhetarëve të etun për liri e t’i ndezte flakë me guxim për luftën e këputjes së prangave shekullore, për luften për dije e përparim kombëtar. Kanga e Tij asht një britmë deri në dëshprim, e sa e sa Herojëve që nisen në luftë u thotë:
S’ kan shka bajn? Po a thue të desin?
T’desin pra, nuk kan shka presin!
Apo:
P’r ‘i grusht eshtna, pashi Zotin,
t’mos korisim Gjergj Kastriotin,
t’mos korisim na sot Hotin…
E ban këte, jo për mëni ndaj sllavëve, por, sepse, siç e ka thanë në një intervistë, po të ndodhte e të rihumbëte lirinë Shqipnia, “kishin me plasë dhime sa janë bjeshkët tona.”
Si mund të quhet shovenist Poeti i një kombi 12 shekuj nën robni sllave e osmane pse lëshon anatemën ndaj arijëve të bardhë të ardhun prej stepave ruse e që ende guxojnë e na e quejnë sot e kësaj dite Kosovën Martire Serbi e vjetër?!...
Atyne po, u thotë:
T’i mësojnë fëmijtë mbas sotit
mos t’ lakmojnë tokës s’ Kastriotit,
se u bjen shtrejt, qe besa e Zotit!
At Fishta nuk ngurron t’ i lëshojë namen as Europës në London, në Versajë, pse e la këte dhé të coptuem, prandaj:
Me gjith këta, por larg nuk shkon
e me i vra ka rr’feja e Zotit
t’ shtat mbledhë si janë n’London.
Gjuha e Tij asht thellësisht popullore, pse ishte i vetëdijshëm se po shkruente një vepër që do të ishte universitet atdhetarie për Malet tona ku mungonin edhe shkollat fillore, sa me shumë vend thotë Profesor Zekiria Cana: “Shqiptarët në Jugosllavi, duke mësuar përmendsh “Lahuten e Malcisë”, përvetësuen arësimin kombëtar, kur ky mungonte.”
Por që të gjykosh Lahuten, duhet të rijetosh historinë me dhimbje, siç e jetoi Poeti.
Në këto rrethana, aty nga viti 1904, zu e lëshoi akordet e para Lahuta e Tij ngjethëse, tue u ngjeshë për parzem të malësorit.
At Fishta vetë ishte një shembull i shkëlqyeshëm i mbylljes së tragjedisë së gjakmarrjes, një vepër e pandërpreme e Françeskanëve Shqiptarë, sa kur i vranë të vëllanë, Çupin, jo vetëm e fali vrasësin, po edhe lëshoi thirrjen:
Ndalnju, burra! Ku veni!
Pashi Zotin, lëshoni hutat,
se mjaft gjak asht derdhë!…
Në prag të ditës së madhe të 28 Nandorit Ai tashma naltohej si lis vigan me rrajë thellë në truellin arbnor e degë që piqeshin me bjeshkët. Penës së Tij, veç kangëve të para të Lahutës, i përkisnin sa vepra të tjera, ato “Pika vese” që dridheshin mbi petale, “Anzat”, vepër satirike e pashoqe deri më sot në letërsinë shqipe, bash ato anza të lëshueme rrugëve të Shkodrës e të mbarë Shqipnisë, ku tue përqeshë me humorin e hollë shkodranë, here tue thumbue keq e jo rrallë tue fishkullue pa mëshirë. Penës së Tij i përkisnin veprat e para dramatike, origjinale, të përshtatuna a të përkthyeme, ndër të cilat “Shqiptari i qytetnuem”, vu në skenë prej Atij vetë më 1909, sidhe plot libra për shkollat tona Shqipe.
Por edhe 28 Nandori la shumë vepra mangut. Përgjysë andërrat, përgjysë shpresat, përgjysë vetë Atdheu e që Ai e vajtoi... me “LOT GJAKU”. E gati si tue lëshue piskamën, porositë:
Edhe me u thanë anmiqve e t’ tanë njerëzimit:
“Unë këtu sundoj! N’ këtë shkamb mue m’ vuni Zoti,
E këndej nuk luej, pa u shue stina e moti”!?
Fati i vendit do të vazhdonte të ishte i trazuem edhe pothuej për një 10 – vjeçar. Filloi me rrethimin malazez të Shkodrës, e vazhdoi me trazime të pafund deri në Korçë, Gjirokastër e ma përtej...
As në ato ditë të vështira At Fishta nuk u step. Ishte në ballë të luftës për mbrojtjen e Shkodrës prej knjazit të Cetinës, atëherë kur botoi të parën revistë shprese mbrenda Atdheut e që e quejti “Hylli i Dritës”, bashkë me Gurakuqin, Mjedjën, Logorecin, tue themelue “Komisinë letrare”, e në fund të Luftës së Madhe, që trandi botën, po bashkë me Gurakuqin e Bumçin shkuen t’i dilnin zot Atdheut coptuem në Versajën hijerandë. Ai kapërceu edhe Atllantikun, deri në Amerikë, për të shpëtue ç’mund të shpëtohej nga e shumëvuejtuna dhe e nëpërkambuna Shqiptari.
Në proçesverbalin e mbledhjes të Komisisë thuhet: “U vendue me themelue një drejtshkrim sa ma tepër të përbashkët për të dy dialektet”, ishte ai parim mbi të cilin punohej për Bashkim, parim që u shkel me te dy kamët në Kongresin famëkeq të vitit 1972 e që nuk po ndreqet as sot!
Frati me zhgun nuk i la asgja mangut detyrës ndaj Atdheut, Nëse la mangut diku, i la pikërisht detyrës së Tij si “klerik”. Por, do të thotë ndokush, si arrijti atëherë aq nalt edhe në hierarkinë ekleziastike?
...Asht rast i rrallë, ndoshta i vetëm, që pikërisht vepra letrare dhe atdhetaria e ngritën edhe në hierarkinë fetare, që për nevoja të Atdheut i ishte dashtë ta linte shpesh mënjëanë. Sa Shqiptar ishte Ai dhe sa klerik, e shprehin qartë vargjet e maposhtëme, ku, mbasi andërron me çelë një shkollë të naltë në Shkodër, thotë:
Por n’Shqipni pse nji meshtar
Posë se prift do t’jetë Shqiptar,
Shqiptar, po pa dredha.
Unë rektor e profesorë
Sakristan e baçeva
T’gjithë shqiptarë i zgjodha.
Kur lufta mbaroi dhe paqa mirë a keq u vendos, punët sërishmi nuk shkuen dhe aq mbarë. Mehmurët që kishin heqë fesat dhe ishin veshë allafranga, mendonin si të banin zap popullin e jo si ta udhëhiqnin atë. Këta “batalla fytyrë-fudullë, batakçij e me nji lasker kulturë, sa me mzi me shkrue emnin e vet”, si i pikturon me mllef At Fishta, e ndjenin veten ma shumë turq se shqiptarë, të gatshëm të bashkëpunonin me sllavin e me djallin, mjaft qe të përmbushnin nepset e tyne prej lubishë të pangopuna. Shumë kohë ma parë Poeti i kishte jetue këto mënxyra dhe kishte parandje zvarritjen e tyne të lyrosun, sa kishte humbë durimin tue iu drejtue Zotit:
O perendi, a ndjeve?
Tradhëtarët na lan pa Atdhe
e ti rrin e gjuen n’errfe
lisat n’per male kot.
Ishin kohë të turbullta, kur, si thotë Poeti,
“tash qi u ba Shqipnia, duhen ba Shiptarët.”
E për me ba Shqiptarët Ai ishte që:
Në vitin 1913, thëmeloi dhe drejtoi deri sa vdiq revistën “Hylli i Dritës.”
Në vitin 1916, themeloi e drejtoi fletoren “Posta e Shqipnisë.”
Në vitin 1919 asht sekretar i delegacionit Shqiptar në Konferencën e Parisit.
Në vitin 1921 asht zgjedhë deputet i Shkodres në Parlamentin Shqiptar.
Në vitin 1921 asht edhe nënkryetar i Parlamentit tonë.
Në vitin 1930 asht në Athinë anëtar i delegacionit të Konferencës Ndërballkanike.
Në vitin 1931 asht ftue për mbrojtjen e të drejtave të Shqipnisë dhe të Shqiptarëve në disa shtete, ku ka spikatë fjala e Tij, në 1931 në Stamboll dhe 1932 në Bukuresht.
Në vitin 1931 asht ftue në New York me përfaqsuesit e 60 shteteve të Botës ku u zgjodh anëtar i Bashkimit Ndërkombëtar të Poetëve në Amerikë.
Me 6 qershor 1921, në zgjedhjet e para Parlamentare në historinë e Shqipnisë, Shkodra e dërgon At Fishten përfaqësues të vetin bashkë me miqtë e Tij Gurakuqin e Mjedën dhe Parlamenti e zgjedh Nënkryetar të Kuvendit Kombëtar. Ky polemist i shkelqyeshëm në lamen e gazetarisë, me prodhimtari ma të madhe se çdo gazetar profesionist, do të shfaqej në Parlament si një orator i pashoq, një atdhetar i flaktë në akuzën kundër Serbisë për masakrat mbi vëllaznit kosovarë; por edhe kompetent si ekonomist, gjeolog, pedagog e agronom, jurist e diplomat “sa me pasë nder me e pasë çdo parlament i Europës”, siç shkruente një gazetar i huej që ndiqte punimet.
Me fjalën e Tij të zjarrtë i tregoi mbarë Europës se At Fishta ishte dhe mbetet Tribun i Popullit Shqiptar, që luftoi pa i ba syni vek për të Drejtat e Shqiptarëve për vetvendosje, tue demaskue haptas qellimet e fqinjëve grabitqarë të Tokave tona përrreth, të cilët vepronin dhe mbroheshin nga Fuqitë mëdha.
Polemikës së At Fishtës i jep shpirt satira, me ndihmën e së cilës realizoi pikturën estetike të së keqes. Ai godet me forcë të gjitha llojet e devijimeve morale, sidomos ato të zyrtarëve ma të naltë. Këte luftë e ban me guxim, pa pyetë se me cilin binte në kontraditë. Prandaj edhe asht quejtë mbreti i polemikës Shqiptare. Nuk trajtoi në to asnjëherë çashtje vetjake, pse si synim i polemikës së Tij të ashpër ishte lufta kundër pseodoatdhetarëve “me barkun kodër” dhe “xhepat e frymë”...
“Shka ka me dijtë me folë mbi politikë e mbi organizmin e shtetit civil nji njeri malok, matrahul, qi me m’zi ndoshta ka krye dy a tri klasë fillore e qi djerset kur i duhet me shkrue emnin e vet. Pse asht edhe tradicjoni shpijak e edukata familjare, qi shumëkend ndër ta e ban krejt të neveritshëm e ekcentrik. Ky babën gjaks, gjyshin katil, stergjyshin mizuer, rritë me katila, me gjaksë, me mizorë, me intriganta, batakçij, vagabonda, rrugaça, me njerëz hasëm të kulturës e të gjytetnisë, kah mund të mendohet se ka me kenë i zoti me rregullue fatin e nji kombi ende primitiv? Pse me sundue nji shtet nuk asht mjaft dhelpnija, dredhija, intriga, batakçilleku, rrena, tradhëtija; duhet nder dhe urtì, burrnì: qe se shka duhet. Po, por dija, urtija, ndera, burrnija u nxejshin në shkollë e, madje, me shumë mund e djersë, e jo ndër kafeshantana t’Europës e mejhane paçaxhihane të Tiranës, tuj luejtë “tavell” e “bigjoz” e tuj pi “mastikë”.
Një portret i përkryem i “udhëheqësit” tonë të ardhshëm...

Shenim nga FR: Ky material asht një pjesë e shkëputun nga libri: “AT GJERGJ FISHTA O.F.M. ASHT MENDJA, ZEMRA E SHPIRTI I POPULLIT SHQIPTAR” 2010.
Punue nga bashkautorët Daniel GAZULLI dhe Fritz RADOVANI.

Fritz Radovani: Pse po harrohen martirët?!

Don Kolec Prennushi asht le me 1 Janar 1902 dhe ka vdekë me 2 Korrik 1950. Ka vazhdue studimet në Linz të Austrisë dhe asht shugurue Meshtar me 25 Qershor 1925. Ka njoh nandë gjuhë të hueja, të cilat i perdori në perkthime dhe shkrime letrare. Në vitin 1948 asht arrestue dhe mbas 11 muejsh u lirue, tue mbyllë jeten mbas shtatë muejsh...
Ata që e njohën kujtojnë qendrimin e Tij per mos me firmue “Statutin e Kishës Katolike të vitit 1950”, të paraqitun per aprovim nga qeveria komuniste e Enver Hoxhës.
Ndoshta, ky qendrim “nuk pajtohej” me qendrimet e sotme proqeveritare, prandej edhe “harrohet” jo vetem Don Kolec Prennushi po, shumë e shumë tjerë si Martirë të Kishës!
***
Po ju paraqes një pjesë letrare që në fund, Don Koleci parashikon t’ ardhmen...

TË VËRSHUEMIT

Buna asht breg në breg. Bora maleve asht de prej erës së jugut e ka ajë lumin. Me madhni të njij ngallnjyesi, të cilit s’ka forcë qi i ban ball ulët rryma e gjanë pa pushue.
Gjindja janë strukë nëpër shtëpija. Ndonji bari i rrall qi nget kah shtëpija kqyrë pa da at element të mnershëm, qi vjen tue u shtri me kërcnim. Në të tanë katundin zotnon nji qeti vorresh porsi në nji qytet të mundun qi pret tue u dridhë kur të derdhet ushtrija me ba rrufi.
Qielli asht terratisë. Ret e zeza si male vigane njiten prej gryke. Duket se të tanë kupa e qiellit asht tue u dyndë si të njitej deti mbi horizont. Së largu ndihet gjama e ndryme e bumbullimës qi dridhë shtëpijat me themel. Deti, i tollovitun si përbindsh i egërcuem buluron për mnerë.
Mbi horizontin e ximë kah gryka shpërthejnë prej gojve të reve të zeza porsi gjarpij rrufet vetuese e futen vrap në gjinin e zymtë.
Nji fishkullimë e thekshme shiroku kalon nëpër shelqe e plepa porsi piskamë orësh qi ikin prej katundi. Mandej nji hingllim e ulurim i tërbuem nëpër gembat e landvet qi shpërvilen e përkulen si vigaj, qi luftojnë me elementa të shpranguem e mbrapa shtërgata me trollim të frigueshëm. Shiu me shena ka veshë shtëpijat e landët. Tushti i stuhisë e ka pështjellë katundin mbarë. Rêtë janë bashkue me uj poshtë qi ka nisë me lëshue.
“U thye penda e madhe!” ndihet nji vigëm e tretun nëpër ushtimë të motit. Uji derdhet nëpër rruga të katundit porsi pushtues krenar mbi plaçkën e vet. Rrugat nji metër e ma nën trollin e shtëpijavet e të kopshtijevet mbushen me uj qi shkon tue u rritë pa da. Ndihet kushtrimi i ndonjij bariu qi ka mbetë me gja në fushë qi e bredh ushtima e valvet me ndërlikim të zymtë. Valët e harlisuna dirgjen si aradhet e rrebta t’ushtrisë ngallnjyese. S’të dallon syni përveç shtëpija të zhytuna n’uj.
Errej nji mbramje e ftoftë. Qelqet e dritores n’odë të zjarmit krisshin prej pikave të shiut qi shkrepshin pa pushue. Era e fortë, hove-hove kthente tymin e tymtarit teposhtë qi na pshtielltë për rreth votre. Zjarmi strukej herë në njenën në anë, herë në tjetrën. Tjegullat kërsitshin në pullaz. Shtëpija mbarë gjimonte prej duhmë s’erës qi frynte me tërbim.
Përjashta ushtonte zhaurima e ujnavet qi bajshin rrjedhat e trumhasuna, e rridhte zymtas krah për krah me gjamën e stuhis.
N’errsinë e heshti të natës gjithkah prej ujnash edhe mjedis shtëpijave të njij katundi e ndien njeriu vetmin e trishtueshme si të gjindej mbi nji gumë mjedis detit e pa fuqin e vet para këtij elementi të tmershëm.
Të nesërmen në mëngjes mendimi i parë qi m’erdh qe nji.
Dola në dritore. Kishte dalë nji ditë prandvere. Natën kishte çue murrla e ra borë bjeshkvet. Malet e kaltërta kah veriu ngrehshin në horizont majat e mbulueme në borë, qi vetojshin në rreze të diellit. Përmbi majën e Rumis endej hija e rêve të bardha qi velizojshin në kupen e qiellit.
Poshtë ujnat e ndyta të Drinit qi kalojshin me shurimën e trishtueshme e shkulmet qi rrihshin me sulmet e veta muret e shtëpijavet hidhshin në kreni porsi trofe plaçkën e bame: cokla, cunga, trupa e bagti të mbytuna. Nëpër dritore burrat i bajshin za shoqishojt tue pyetë si kishin gdhi. Nëpër katund shkojshin e vijshin lundrat tue u bajtë tagji bagtive. Vetë sulja e vogël me nji njeri dy gisht mbi ujë, dukej porsi shigjetë rrymës teposhtë me u dridhë tue e pa.
Dam të pamatun ban të vërshuemit në katund.

MUIS POLEMI

Shënim nga FR: Muis Polemi asht pseudonimi i Don Kolec Prennushit.
Kjo pjesë letrare asht marrë nga: Antologjia “Rreze Drite” fq. 221-223, botim i vitit 1941.
■Kam frikë se, sot asht harrue “të vërshuemit” e të gjithë Shqipnisë bashkë me Martirët!

Nga Hazir Mehmeti : ''Në hirin e dashurisë“

...”është një traktat letrar që shkund ndërgjegjen shqiptare kundër harresës dhe të huajësimit nga lufta dhe pasojat e mynxyrshme të saj.”


Kohë më parë në   Ambasadën e Republikës së Kosovës në shërbim të kulturës në promovimin e veprave të autorëve nga të gjitha trevat etnike shqiptare u shpreh edhe ndaj veprës së znj. Naile Muqa-Ahmeti. Në promovimin e veprës “Në hirin e dashurisë” morën pjesë nga Ambasada e Shqipërisë zv. Ambasadori Adhurim Resuli dhe Dede Penga. Adnan Draga, këshilltar në Ministri të Kosovës, kurse nga Ambasada e Kosovës z. Imer Lladrovci, Yllka Geci, Faruk Ajeti dhe Z.Fitim Nuhiu nga Ambasada e Maqedonisë. Ishin prezent studentë, veprimtarë e intelektual përfaqësues shoqatash kulturo- sportive në Vjenë.


 Promovimi u udhëhoq nga z.Imer Lladrovci, konsull. Nga fjala e recensuesit të veprës lexoi Abdullah Abdullahi, veprimtar. Mes tjerash rreth romanit veçojmë: “Romani “Në hirin e dashurisë” i Naile Muqa-Ahmetit, është një nga të rrallët e letërsisë moderne shqipe që flet për pasojat e luftës së gjatë të shqiptarëve për t’u mbijetuar kohëve të këqija; dramat e njerëzve të rëndomtë që mund të jenë edhe tragjedi njerëzore, që autorja me sukses i ka ngritur në një prosede të standardit letrar. Autorja është rrekur ta shkruaj një roman psikologjik, edhe pse modelin e tij në letërsinë shqipe nuk e ka pasur të lehtë ta gjej: temën psikologjike – temën e jetës shqiptare, temë të cilën mund ta hasim shumë rrallë tek ndonjë autor shqiptar”....

” Në 18 kapitujt e romanit, që mund të lexohen edhe si tregime të veçanta, autorja me sukses ia ka dalë të ndërtojë shtyllën e idesë kryesore: se edhe nga hiri i zjarrit të luftës mund të mbruhet shpresa e dashuria. Ky roman është ndër të rrallët e prozës sonë të re që merret me një psikanalizë kaq të thellë të protagonistëve, ndërsa lexuesve mund t’u shërbejë edhe si psikoterapi e vërtetë për shërimin e gulmeve të shpirtit.... Në fund të thosha se, mbi të gjitha, romani “Në hirin e dashurisë” është një traktat letrar që shkund ndërgjegjen shqiptare kundër harresës dhe të huajësimit nga lufta dhe pasojat e mynxyrshme të saj.” Fjalë rasti u mbajt edhe nga znj.Halime Jakupaj me temën “ Rilindja e personazheve, për të përjetuar ëndrrën e madhe në botën e vogël”

Kush është Naile Muqa Ahmeti?

U lind në vitin 1967 në katundin Vraniq rrethina e Suharekës. Në Bukosh kreu shkollën fillore, kurse Gjimnazin në Suharekë. Studimet i kreu në Universitetin e Prishtinës dhe Tetovës në Degën Letërsi shqiptare. Për disa kohë jetoj në Perëndim, por atdheun e kishte gjithmonë në zemër dhe mbajti lidhje të fuqishme me te. Ajo shkruan poezi dhe tregime, tani kjo është vepra e saj e re.

Serbët dhe rusët i testojnë aleatët e tyre, nuk duan luftë me shqiptarët

Prof.Dr.Abdulla Mehmeti,Ph.D

(Kryetar i Akademisë së Shkencave dhe Arteve Shqiptaro Amerikanë në Republikën e Maqedonisë)

Provokimet serbe ndaj Kosovës dhe shqiptarëve në kohën e fundit, me mbështetje të hapur edhe nga politika dhe diplomacia ruse, përmes murit ndarës në Mitrovicë, arrestimit të Ramush Haradinajt, trenit paramilitar serb etj., janë frymëzim i ri për nacionalizimin dhe shovinizmin serb, me qëllim të ruajtjes dhe forcimit të ,,krenarisë” për superioritetin serb në rajon, pas humbjes së disa luftërave dhe dështimit të idesë për krijimin e Serbisë së madhe, por në asnjë mënyrë nuk paralajmërojnë një konflikti të ri mes serbëve dhe shqiptarëve, siç paralajmërojnë disa mediume, politikanë dhe analistë.

Ata që e njohin mirë historinë, mentalitetin, strategjinë dhe synimet e përhershme sllave në rajon dhe më të gjerë, i kanë të njohura këto manovra të tyre për forcimin e ndikimit rus në rajon dhe më gjerë, por në radhë të parë janë një TEST LOJALITETI i aleatëve të tyre strategjikë, sidomos i rrjetit të agjenturave të fshehta në bizneset e mëdha dhe strukturat politike udhëheqëse, në Prishtinë, Tiranë, Shkup, Podgoricë, si dhe në rajonin më gjerë, sidomos në Athinë, Sofje dhe Ankara.

Sllavët kurrë nuk godasin ushtarakisht aty ku strukturat agjenturore u shërbejnë me besnikëri interesave të tyre strategjike afatgjata! Cili mund të jetë interesi serb e rus nga një konflikt i ri me shqiptarët, i cili mund t’u kushtojë shumë shtrenjtë?! Aktualisht nuk ka asnjë arsye për një aventurë të tillë, kur dominimi i tyre në politikë, ekonomi dhe sferat e interesit gjeostrategjik në qendrat shqiptare është ende në epërsi në krahasim me ndikimin e fuqive të tjera botërore. Pengesa e vetme për forcimin e ndikimit rus në trojet shqiptare janë gjykatat dhe prokuroritë publike speciale, por, për këtë, rusët, serbët dhe satelitët e tyre mund të hakmerren në terrene të tjera ndaj aleatëve të mëdhenj të shqiptarëve, amerikanëve dhe disa vendeve evropiane, por assesi në Kosovë

Joyce Carol Oates: Përpjekja e parë për të lexuar D.H Lawrence ishte zhgënjyese

 

Shkrimtarja e njohur rrëfen librat e zemrës

Cilat libra shoqërojnë mbrëmjen tuaj tani?

“The Priceless Gift: The Love Letters of Woodrow Wilson and Ellen Axson W ilson,” redaktuar nga Eleanor Wilson McAdoo, dhe “Woodrow Wilson: Jeta dhe Letrat,” Volumi 1 dhe 2, by Ray Stannard Baker. (Janë kërkime për novelën që po shkruaj)

Ku dhe si ju pëlqen të lexoni?

Kudo! Vendi im i preferuar për lexim, është pranë oxhakut në një ditë të ftohtë, por vende të përshtatshme për lexim, janë dhe avioni, në një dhomë pritjeje, apo duke pritur fluturimin e radhës…Leximi është një zgjidhje e mirë për situata të tilla shpesh të dëshpëruara.

Dëgjon audiobooks? Çfarë ndjesie ju jep të dëgjoni të lexuar një libër?

Po, kam, dëgjuar disa herë audiobooks — dhe shpresoj të dëgjoj më shumë. Më pëlqen të shoh se si librat e mi mund të rrinë në këtë format, dhe çfarë ndjesish sjellë eksperienca e të dëgjuarit, ndryshe nga ajo e leximit të veprës. Edhe për autorin ekziston ndjenja e së panjohurës që ti ndjen duke dëgjuar, duke u tërhequr nga zëri joshës i aktorit.

Cili është një libër i vërtetë, i mirë që keni lexuar?

James Joyce’s “Uliksi.” Në qershor të këtij viti, e rilexova sërish këtë kryevepër të letërsisë, klasikun e mrekullueshëm, bashkë me tim shoq, i cili është psikolog. Vendosëm ta lexonim “Uliksin” para një udhëtimi që kishim planifikuar të bënim në Dublin…Kapitulli im i preferuar është(Itaka) .

Cili zhanër letrar ju tërheq më shumë?

Është zëri i shkrimtarit, diçka misterioze brenda leximit që më tërheq tek një libër. Për herë të parë këtë ndjesi e kam provuar kur isha 15 vjeç, teksa lexova Henry David Thoreaun, dhe u befasova. Novelat e Prustit do ta kishin sërish këtë impakt tek unë, historitë e shkurtra dhe skrupuloze të shkruara nga Ernest Hemingway për Nick Adams, do të grishnin tek unë imagjinatën në kërkim të së bukurës. Sigurisht që informacioni është i nevojshëm për lexuesin në një libër, por ajo çfarë e bën librin të mbetet në mëndje është imagjinata e shkrimtarit, pra letërsia. Zhanri im i preferuar janë romanet letrare.

Cili libër ka pasur imakt të madh tek ju? Cili libër ju ka shtyrë të shkruani?

Lewis Carroll’s “Alice in Wonderland” dhe “Through the Looking-Glass,” të cilën gjyshja ime ka dhuroi kur isha 9 vjeçe do të impresiononin shumë. Këto janë dy libra që më kanë frymëzuar vërtet për të shkruar, dhe Alice është një protagoniste me të cilën unë e kam identifikuar shpesh veten, gjatë viteve. Motoja e saj është “Ji kurioze, dhe vetëm kurioze”.

Nëse do ti kërkoje presidentit të lexonte një libër, cili do të ishte ai?

Moby Dick, librin tragjiko-epik të njohur të letërsisë amerikane, shkruar nga Hermane Melville. Është një libër që përcjellë mesazhe të qarta ende sot. Pequod është anija e shtetit, Kapiteni Ahad është i cmëndur dhe i rrezikshëm, çka simbolizon udhëheqjen e një ekuipazhi etnikisht të ndryshëm, siç është dhe shoqëria amerikane. Dhe pasi të ketë lexuar këtë libër të rëndë, do ti sugjeroja të lexonte përmbledhjen poetike të vargjeve të Emily Dickinson.

Cilat janë zakonet tuaja të leximit? Letër apo elektronike? Mbani shënime?

Parapëlqej të lexoj librat në letër, është një ndjesi e mrekullueshme shfletimi nga një letër në tjetrën, ndërsa librat elektronikë i preferoj më pak. Fjalët e tyre më ngjasojnë me milingonat që lundrojnë në ujë. Si një lexuese e mirë dhe unë kam bllokun e shënimeve ku mbajë shënimet e duhura. Leximet online zakonisht i bëj në Kindle , kur jam duke udhëtuar.

Ju pëlqen një libër që ju bën të qeshni, apo një libër që ju bën të qaj? Ai nga i cili mund të mësosh, apo një libër që të shpërqendron?

Pse jo të dyja këto? Pjesa më e madhe e librave mbartin brenda të gjitha këto përgjigje. Vetë përpiqem që të gjej sekretin që e bën një libër tërheqës që është gjuha e humorit. Përpiqem që shkrimin të mbështjell me një humor të errët, që shpesh e intrigon lexuesin për ta çuar deri në fund leximin.

Cili ishte libri juaj i preferuar kur ishe fëmi?

Unë jam rritur në një fermë jo të vogël, jo shumë të begatë në perëndim të New Yorkut, në veri në Buffalo, dhe kishte shumë pak libra në familjen tone. Ato pak libra që mbërritën në duart e mia ishin kaq të çmuar, si librat e Alice. Ndoshta në një moshë ende të re nisa të lexoj tregimet e Allan Poe. Ndoshta ky lloj leximi do të formonte herët shkrimtaren tek unë.

Zhgënjyes ,jo i shkruar mirë? Ju kujtohet libri i fundit që jua dha këtë ndjesi, duke e lënë mënjanë pa e përfunduar?

Ndodh shpesh të ndjej “zhgënjim” tek libra tek të cilët kam shkuar pas vlerësimeve të të tjerëve. Përpjekja ime e parë për të lexuar D.H Lawrence ishte zhgënjyese. Ndoshta atëherë unë ende nuk isha gati për ta lexuar këtë shkrimtar, i cili më ngjasoi i vjetër, ndërsa sot është një ndër shkrimtarët e mi të preferuar, të cilin e sugjeroj shpesh në kurset e mia universitare. Një tjetër zhgënjim ka qënë dhe Walt Witman, të cilin sërish e lexova kur isha ende e re.(E di që mund të duket e pabesueshme, se si dikush mund ta pranojë se është zhgënjyer nga Waltman? Ju lutem mos më dërgoni e-maile përbuzëse). Nëse një libër të cilin e kam marrë për ta lexuar është zhgënjyes, atëherë unë bëj përpjekje për ta paraqitur në mënyrë objektive për lexuesin, përmes fragmenteve nga teksti, në mënyrë që lexuesi të formojë mendimin e tij të pavarur nga ajo çfarë unë i ofrojë.

Cili është libri juaj i preferuar që jua sugjeroni studentëve. Çfarë libri mendoni që çdo shkrimtar duhet ta lexojë?

Nuk ka një tekst të vetëm, një antologji që mund të quhet e preferuar. Por që nga koha kur unë nisa të studioja në Princeton më 1978, kam mbledhur tregime të shkurtra, duke i bërë bashkë në një antologji me autorë të ndryshëm, të cilat ia sugjeroj studentëve. Këtu përfshihet dhe libri i Oksfordit me tregimet e shkurtra amerikane, “Antologjia e tregimit bashkëkohor amerikan”, “Të tregosh histori, një antologji për shkrimtarë”.

Cilin shkrimtar do doje të takoje?

Do doja të takoja Shekpirin. Do doja të shihja si mund të ishte një njeri që ka shkruar kaq shumë drama, si mund të ishte jeta e tij, çfarë e kishte shtyrë të shkruante aq shumë. Sigurisht dhe unë si shumë prej jush do doja ta takoja dhe Emily Dickinson.

Nga shkrimtarët që ke takuar, cili ju ka impresionuar më shumë?

Kam takuar rreth 1.449 shkrimtarë dhe shumë të tjerë shpresoj ti takojë. Jam e sigurt që jam impresionuar jashtëzakonisht prej shumë prej tyre, një pjesë kanë qenë miqtë e mi, tepër të talentuar, por mendoj se surpriza e madhe ende nuk ka ardhur…

Cili është libri juaj i preferuar?

Me kohën librat e preferuar gjithnjë janë zëvendësuar me të tjerë libra të tillë. Janë pafund autorët, shprehjet, apo historitë që më kanë bërë ti dua. Por në qoftë se do tia vendosja një romani gjithë cilësitë e një libri të mirë, që mbart brenda emocionin, padurimin dhe karakteret e duhura, atëherë është “Blonde”, frymëzuar nga jeta e Marilyn Monroe.

Çfarë keni në plan të lexoni tani?

Ndoshta e-mailet, duhet të jenë rreth 16 e-maile nga miqtë e mi që presin që tu përgjigjem.