Nga Fritz RADOVANI: Pjesa e VI.
At GJERGJ FISHTA O.F.M.
(Grafikë nga F.Radovani)
PAPA GJON PALI II ka thanë: “Ajo që ka ngja në Shqipni, të dashtun Vëllazën dhe Motra, nuk asht pa kurrë në historinë e njerëzimit...”
HAPNI DOSJEN E ARKIVIT “FRANÇESKANËT” E SHIKONI ÇKA PO BANI !!
■Pak ditë perpara kam shkrue per “Shkollat Shqiptare, pa dyer’ e dritare...”, ku per fatin e keq të Shqiptarëve, rrymat e ndryshme të ideologjive të hueja kanë hy dhe nuk po kanë të dalun nga shkollat tona. Fillojnë tek ushqimi i fëmijve tanë që janë librat shkollore, dhe vazhdojnë deri ku asnjë Shqiptarit nuk i ka shkue mendja aty, ku i ka rrah damari i tradhtisë Enver Hoxhës dhe Ramiz Alisë, në “Revolucionin Ideologjik e Kulturorë 1967”, gjoja i modelit kinez, po ma fort i modelit “Haxhi Qamilist të tiranëve të Tiranës sonë”, “kështjellë e pamposhter e socializmit në Ballkan.., e besa, edhe pak ma andej!”.
■Ditën e parë sllavokomunistët jugosllav erdhën në Shkoder, me 29 nandor 1944, gjoja me shoqnue brigadat partizane. Vepra e parë antishqiptare ishte vendosja e Flamurit të zhigatun me yllin partizan të Titos në kompanjelin e Kishës së Fretenve në Gjuhadol...
Partizanëve që hyne në Shkoder ju printe Nexhi Arra e Asllan Lici, dy topalla si “partia”!
Me siguri malazezët e kishin mbajtë ndermend daljen e vet në 1913 nga Shkodra, atëherë kur At Gjergj Fishta vendosi po në atë unazë të kompanjelit Flamurin e Shqipnisë së Gjergj Kastriotit, me 13 Qershor 1913 dhe, në rrugët e Shkodres rinia shkodrane këndonte me zanin e dalun nga zemra Hymnin e Flamurit me muziken e At Martin Gjokës...
Ata urdhnuen që mos të kndohet ma Hymni i Flamurit që kishte shkrue At Fishta, me muzikë nga At Gjoka, po të zevendsohet me Hymnin që shoqnohej me muzikë rumune.
Kështu okupatorët e rij filluen me ba ligjin që ua kishte lanë në dorë Konferenca e Jaltës.
■Kush ishte Ky Frat i zbathun me Emnin At Gjergj Fishta, që jugosllavët kerkonin me çdo kusht fshimjen e Vepres së Tij, një nga Emnat ma të mëdhej dhe të njohun jo vetem nga Populli ynë, po në gjithë Boten, si Atdhetar dhe Poet Kombtar i Shqiptarëve ?!
Asnjë nga Klerikët Katolik Shqiptar nuk e ka fillue jeten e Meshtarisë në tavolinen e Tyne të punës tue shkrue vjerrsha apo libra historije... Të gjithë edhe pse ishin teolog të perkryem dhe me diploma filozofije, fillonin sherbimin fetar si “Ushtarë të Krishtit” tue shkue nder katundet ma të humbuna dhe ashtu të zbathun u trokitnin atyne dyerve që i kishte shkatrrue robnia shekullore, per me ringjallë Besimin dhe Shpresen tek Zoti.
Ata dhe vetem Ata, ishin që me durimin ma të madh ju ndihmonin vllazenve të vet me dalë prej asaj së tmerrshmes vorfni, ku i kishin zhytë barbarët e pushtuesve të huej me ndihmen e madhe dhe të pakursyeme të tiranëve tanë, jo vetem antishqiptarë po edhe antinjerzorë. Ishte vetem Kryqi i pari që Ju duhej me pajtue gjaqet e grindjet e mbjelluna nga pushtuesit nder Ata Vatra të padhunueme asnjëherë nder shekuj, deri në pushtimin sllavokomunist të shovenistëve antishqiptarë, kriminelëve Tito, Stalin dhe Enver.
Doket e zakonet e Atyne Bjeshkëve ruheshin me pushkë per mos me ua prekë askush.
Vihej cungu i lisit nder Vatra sa u shkonte miku dhe “Bukë e Krypë e Zemer” ju shtrohej të gjithve edhe pa dijtë se cilit Besim i perkiste Miku, të cilit i kishte hapë portaren.
Ishin Fretnit të parët që me durimin e Vllaut dashamirë, ua mbushnin mendjen që me çdo kusht duhej që fëmijët e atyne Malsorëve të atyne vendeve të tretuna, me shkue nder shkolla edhe pse ju duhej me orë të tana me ecë nder malet pa rruga kalit...
E nder ata sofra të rrumullakta, ju vinte buka e kakinit e freskët nga stajanicat burrnesha. Bash nder ata sofra Kleri Katolik mësoi kush asht Besa Burrnia e Bujaria e Maleve tona Fisnike dhe kreshnike, që kishin ndigjue nga gjyshet e veta kur ishin fëmijë...
E bash aty dredhej cigarja e shkrepej gota e rakisë, tue u Lavdue Krishti, aty mësuene se kujt i tha sëpari Malësori ynë se: “Shka asht ndera e trashigueme e të Parve të Tyne, nder breza”.
Klerikët tanë e filluen jeten si mësues, vazhduen si profesor dhe kur hyne në moshen e pjekunisë u njohën si filozof ase psikolog të kuvendeve të Burrave nder ato krahina...
At Gjergj Fishta ishte i pasionuem nga edukimi dhe mendimi pedagogjik, dhe fillimisht ishte i dhanun shumë në fushen e arsimtarit dhe kuptimin e kulturës kombtare.
Me një mjeshtri të pakrahasueshme arrijti me kenë shkenctar në fushen e Gjuhësisë, të Letersisë, Shkollës Shqipe, pikturës, arkitekturës dhe i prirjes me shpejtësi per vepra të reja artistike, kulturore dhe mbi të gjitha Atdhetare e Fetare të bazueme gjithmonë si të gjithë Françeskanët Shqiptar, besnikë në Formulen e patjetersueshme “Atdhe e Fe”.
■At Gjergj Fishta njëherit me aktivitetin e vet shumë të spikatun në Shoqninë kulturore “Bashkimi” me 1899, që kryesohej nga Imz. Prend Doçi, ishte edhe ideator i një Qendres së Studimeve Albanologjike, me të cilen mendonte që Shkollave tona ti jepte fizionomi kombtare Shqiptare, dhe këte e mërrijti në vitin 1902, kur në Shkollen Françeskane Ai futi Gjuhen Shqipe, dhe nën kujdesin e Tij filloi botimet e revistave dhe teksteve Shqip.
Pranë Shkollës Françeskane në Shkoder, ndertoi edhe Theatrin që asht edhe sot ku, me një pasion e dashuni të madhe mblidhej edhe Populli i Shkodres me u njoh me veprat theatrale të njohuna edhe nga skenat Europjane. Aty shperthej edhe humori shkodranë.
■Në vitin 1908 asht Kryetar i Komisionit të Alfabetit të Gjuhës Shqipe në Manastir.
Botimi i Revistës “Hylli i Dritës” në 1914 i paraprinë Komisjes Letrare të 1916. Botimet bahen në Shtypshkronjen e tyne, dhe arkivohen pranë Muzeut Fretenve të pajisun me vlera të mëdha arkeologjike nga bashkpuntori i At Fishtës, i madhi At Shtjefen Gjeçovi.
Shkolla e Fretenve në Shkoder asht e njëkohëshme me tjerat që u hapën në shek. XIX, po si kjo ashtu edhe e Jezuitëve ishin të hapuna per të gjitha Besimet.
Ndersa per ato vlera të paçmueshme kombtare që edukonin ato, ua la ligjeratave të Prof. Arshi Pipës dhe Martirit burgjeve komuniste Osman Kazazit, i cili thonte: “Po mos të kishe kenë nxanës nder bankat e shkolles së Fretenve të Shkodres, sot do të njihesha si një spijun!”, dhe vazhdonte me orë të tana tue shpjegue vlerat Atdhetare të Asaj kulture të paster.
■At Gjergj Fishta (këte herë jo me zhgun) asht në 1919 në krahun e djathtë të delegatëve në Konferencën e Paqës në Paris, me Kryetarin Imzot Luigj Bumçi.
Atje asht botue dhe një material historik që per fat ruhet edhe sot, po që kush kerkoi me perdhosë Atin e Madh të “Lahutës së Malcis”, edhe sot nuk e ka lexue jo, nga padija se kush e ka shkrue sa, nga urrejtja ndaj vetvetes që gjithë jeten nuk ka mërrijtë me mësue as një të dhjetën e atyne rreshtave që At Gjergj Fishta, ua mësoi delegatëve të gjithë Europës atje.
■Prania e At Gjergjit në Amerikë, dhe lidhja e Tij atje me Kolegjin Katolik Amerikan per çeshtjet aktuale të Shqipnisë, ndoshta, do të kishte zbeh shumë “figura” që sot mburren me meritat dhe vlerat Atdhetare me të cilat At Fishta, arrijti suksese të pabesueshme sepse, ende sot si të gjitha meritat e Klerit Katolik Shqiptar, kerkohen me u errsue, dhe me kohen me i lanë në harresë, tue mendue edhe varrosjen e atyne vlerave Kombtare!
Asht mirë me e botue telegramin që At Fishta e bani porsa u kthye në Paris, jo per gja tjeter por, po i del per zot ndokush që as nuk ia din as permbajtjen atij telegrami...
■Çudija ma e madhe per mue asht qendrimi i klerikëve të rij katolik, që edhe pse ua kam tregue sekretin e Eshtnave të Bekueme të At Gjergj Fishtës, të ruejtuna në Vorrezat e Rrëmajit...
Ende sot, nuk kanë ba asnjë veprim per nxjerrjen e Tyne... Kjo veper e tyne më shtynë me u mendue: “Mos ndoshta e urrejnë At Fishten, se nuk e ka shkrue Vepren e Vet “Lahuta e Malcis” toskënisht ?”
■Mos u merzitni... Bani shumë mirë me lexue “Gomarin e Babatasit” !!
Vazhdon Pjesa e VII.
Melbourne, 17 Mars 2017.
*********
Në vitin 1956, në Shkodër ka përfunduar shkollën e mesme Pedagogjike.
U emënue nga Ministria e Arsimit në Burrel, në fshatin Macukull. Për nevoja shendetsore u kthye në Shkodër dhe u emënue disenjator në Kabinetin Pedagogjik, ku punoi 4 vjet.
Mbas katër vjetësh,kaloi mësues në lagjen Liria po në Shkodër. Gjatë asaj kohë pra, në vitin 1965 ka përfunduar Liceun artistik me korrespondencë në Tiranë. Nuk ìu dha e drejta me vazhdue shkollë të lartë për arsye biografie.
Në vitin 1968 në periudhën e Revolucionit Kultural, mbas arrestimit të dytë të vëllaut të madh, u transferua në fshatin Kosmaç, mësues në klasat fillore. Në vitin 1969, u largua nga arsimi dhe u emënue piktor në fabrikën e Tekstilit Shkodër. Aty nuk vazhdoi vetëm dy vjet me titull Piktor dhe kaloi në organikën e asaj fabrike si punëtor reparti stampimi deri me daljen në pension të parakohshëm në vitin 1992.
Që nga viti 1967 nuk ka pas të drejtë as me marrë pjesë në ekspozita pikture.
Që nga viti 1945 dhe deri në vitin 1998 (tue përjashtua vitet 1961–1964) ka pas vazhdimisht një njeri të familjes në burgjet e kampet e shfarosjes, prandej edhe ka qenë gjithmonë i përfshimë në “luftën e klasave” të pushtetit komunist.
Në vitet 1945 janë arrestuar dy dajat Paulin e Mikel Prennushi. Paulini ka ba 5 vjet burg e 5 vjet internim.
Mikeli ka ba 10 vjet burg. Në vitin 1946 është arrestuar axha i nënës At Mati Prennushi, Provincial i Françeskanëve të Shqipërisë, i cili është pushkatuar me 11 mars 1948.
Në vitin 1948 është arrestuar daja tjetër prift Don Kolec Prennushi, i cili mbas hetuesisë ka vdekur në vitin 1950. Në vitin 1950 është arrestuar vëllau Alfonsi, dhe është dënue 8 vjet burg me grupin e studenteve të Gjimnazit Shkodër. Eshtë arrestuar prapë në vitin 1967 dhe është dënue me grupin e klerikëve të Tiranës, me 10 vjet burg për pikëpamje fetare tue u përfshi në nenin e “Agjitacionit e Propagandës kundër pushtetit”.
Në vitin 1991, në muajin janar u zgjedh Kryetar i Sindikatës së Fabrikës Pëlhurave të Shkodrës, në periudhën e lëvizjes antikomuniste në Shqipëri. Po këtë kohë u zgjedh edhe anëtar i Kryesisë BSPSh (Bashkimi i Sindikatave të Pavaruna Shqiptare) në Shkodër, për sektorin e propagandës dhe marrëdhënieve mes besimeve.
Ka kontribuuar në përmbysjen e qeverisë komuniste të Ramiz Alisë, tue organizuar mbledhje, mitingje, greva dhe në radio “Shkodra” e gazeta, me artikuj kundër komunizmit. Nuk u pajtue asnjëherë me demagogët dhe komunistët e konvertuem në “demokrat” e “socialist”, për këtë arsye edhe nuk kam ba pjesë asnjëherë në asnjë parti politike të djathtë as të majtë.
Kjo e ka shtye që në vitin 1997 me u larguar nga Shqipëria ilegalisht, mbasi u kercnue me vrasje. Në vitin 1998 u kthye në Tiranë dhe në vitin 2000 ka emigruar në Australi.
Edhe këtu nuk kanë munguar veprimet kundër tij nga metastazat e Sigurimit famëkeq të komunistëve të Tiranës. Falë Shtetit Australian që i ka siguruar jetën.
Këtu ka përfunduar në vitin 2002 librin “Një monument nën dhe” dhe ka vazhduar punën për një botim të dytë të librit “At Pjetër Meshkalla S.J.”, i botuem për të parën herë në Shqipëri në vitin 1993. Në vitin 1992-1993 është bashkautor i librit “Martirizimi i Kishës Katolike Shqiptare 1944-1990”, libër i cili i është dhurue Papës Gjon Pali II, me rastin e vizitës në Shqipëri me 25 prill 1993. Kam përfundue edhe librin “Gurt’ e Parë” dhe është futë në “labirintet e demokracisë përparimtare”, me mujtë me i dhanë rinisë një punë tjetër modeste nga ana eme. Dy të fundit janë dorëshkrime. Përveç “publicistikës” tashti Radovani po punon mbi një libër të vogël (xhepi) për mësimin e bazave të para të GJUHËS SHQIPE (Gegërishtja e sotme), për nxënësit e rritun në Australi që kanë përfunduar shkollat e ulëta e nuk njohin Gegërishten.
Redaksia "Floripress",Prishtinë
