Në Tetovë është prodhuar droga që përdoret nga ISIS

Doktor Milan Zarubica (49) nga Beogradi që u arrestua të premten në Tetovë për shkak se kishte hapur laborator për prodhimin e drogës amfetaminë “Kaptagon”, e cila përdoret masivisht nga xhihadistët e Shtetit Islamik. U kapën së paku 300 kilogramë nga kjo drogë, rreth një milion e gjysmë tableta, që në tregun e zi kushtojnë së paku pesë milionë euro.
Zarubica është doktor i farmacisë dhe magjistër i kimisë, kurse kjo është hera e tretë që burgoset për prodhimin e amfetaminës. Për këtë arsye edhe ka bërë 11 vjet e gjysmë burg në Serbi. Në opinion njihet si “mbret i drogave sintetike.

Në aksionin e përbashkët të policisë së Maqedonisë dhe Serbisë , përveç Milanit u arrestuan edhe kushëriri i tij Bojan Zarubica (36), miku i afërm Stevan Klaç (55), si dhe shqiptarët nga Tetova, A. H.(53), S. Sh. (40), I. Sh. (52), A. M. (30) dhe Z. D. (55).

Përndryshe, xhihadistët e ISIS-it e përdorin masivisht drogën “Kaptagon”, sepse u ndihmon që të qëndrojnë më gjatë zgjuar dhe të jenë më luftarakë dhe energjikë.

Më herët një princ saudit u kap me dy tonelata nga kjo amfetaminë.

Polici që zhvilloi negociata me sulmuesit në Paris deklaroi se ata ishin të droguar. Të dy terroristët ishin shumë nervozë, të shqetësuar, të hutuar, sikur të ishin nën ndikimin e drogave dhe përsërisnin të njëjtat fraza: “Ne jemi ushtarë të kalifatit” , “Krejt faji është i presidentit François Hollande” etj.

Sipas njoftimeve të medieve franceze, që mbështeten në burimet policore, “Kaptagon-i” është gjetur edhe gjatë bastisjes së banesës së terroristit Salah Abdselam, i cili mori pjesë në sulmet në Paris.

Ministria turke e punëve të brendshme konfirmoi se njësitë e saj policore për luftën kundër drogës, kanë konfiskuar dy tonelata “Kaptagon”, në dy bastisje në krahinën në lindje të vendit.

“Kaptagon” është ilaç për hiperaktivitet, ndërsa është ndaluar në vitet `80 të shekullit të kaluar. Përfitohet nga përzierja e fentelinës, kofeinës dhe i disa substancave të tjera.

Në Lindjen e Mesme “Kaptagon” është shumë i popullarizuar. Në Arabinë Saudite konfiskohen 55 milionë tableta në vit, që supozohet të jetë 10 përqindshi i sasisë që tregtohet në vend. Sipas të dhënave të OKB-së të vitit 2013, 64 përqind e amfetaminës së konfiskuar në botë ndodh në Lindjen e Mesme, shumica të llojit “Kaptagon”.

Kohëve të fundit, policia libaneze gjeti 40 çanta me “Kaptagon” në avionin privat të një princi të familjes mbretërore Al Saud.

Haradinaj udhëzon Forcën e Sigurisë së Kosovës që t’i shkojë në ndihmë Shqipërisë

Kryeministri i Kosovës Ramush Haradinaj ka njoftuar se e ka udhëzuar ministrin e Forcës së Sigurisë së Kosovës, Rrustem Berisha, që të ndërmarrë të gjitha veprimet e nevojshme për t’i dalë në ndihmë shtetit shqiptar dhe banorëve të zonave të përmbytura.


“I ofrova Republikës së Shqipërisë ndihmen e gjithanshme të institucioneve të Kosovës pas përmbytjeve nga shirat e rrëmbyeshëm që kanë përfshirë Shqipërinë. E udhëzova Ministrin e Forcës së Sigurisë së Kosovës, Rrustem Berisha, që të ndërmarrë të gjitha veprimet e nevojshme për t’i dalë në ndihmë shtetit shqiptar dhe banorëve të zonave të përmbytura”, ka shkruar Haradinaj në Facebook.

PËRURIMI I STUDIMIT “RRUGËTIMI FILOZOFIK I PROF.DR.ISUF LUZAJT” I AUTORES VILHELME VRANARI HAXHIRAJ “MJESHTRE E MADHE”.

Uran Butka 

 Uran Butka-studiues, historian, drejtor i Institutit të studimeve “Lumo Skëndo”

Instituti i Studimeve Historike“Lumo Skëndo” përuron sot studimin “Rrugëtimi filozofik i Isuf Luzajt”, i shkrimtares  Vilhelme Vranari ” Mjeshtre e Madhe e Penës”botim i Shtëpisë Botuese Nacional, 2017. Kjo është një ditë e shënuar, sepse:

   1-Kjo vepër përurohet në institutin, që mban emrin e Mid’hat Frashërit, gjeniut dhe shërbestarit të kombit.

  2- Prof.Dr.Isuf Luzaj ishte bashkëluftëtari i ngushtë i Mid’hat Frashërit  në luftën për një Shqipëri të lirë, demoktatike dhe etnike.

  3-Kujtoj se, Prof. Luzaj arriti të bëhej një personalitet i shquar i kulturës dhe shkencës me përmasa kombëtare dhe ndërkombëtare, “Profesor i Merituar i Amerikës”, titull i dhënë nga Presidenti i SHBA Ronald Regan, “Mjeshtër i Madh”, si dhe “Nder i Kombit Shqiptar”.

  4- Luzaj është autor i 120 veprave në fushën e filozofisë, letërsisë, historio-grafisë dhe artit, këto të vlerësuara ndërkombëtarisht.

  5- Sepse ky studim për rrugëtimin filozofik të Prof.Dr.Isuf Luzajt është i denjë dhe i vlefshëm, është një vlerë e munguar për kulturën shqiptare.

  6-Së fundi, sepse, personalisht, kam nderim, vlerësim dhe ndjesi të veçanta për Profesor Isuf Luzajn,  i cili ka qenë dhe miku e bashkëluftëtari i tim eti, Safet Butkës, të dy nacinalistë të shkolluar në Perëndim, profesorë në Liceun francez të Korçës dhe në Shkollën Tregtare të Vlorës, liderë nacionalistë të Ballit Kombëtar, luftëtarë antifashistë por edhe kundërshtarë të komunizmit, të internuar nga italianët në Ventotene, ku edhe Isuf Luzaj krijoi epopene e qëndresës me titull “Prozepopea”, kushtuar Safet Butkës.

                                

Studimi  “Rrugëtimi filozofik të Prof. Dr. Isuf Luzajt” dhe në mënyrë të veçantë analiza e thellë e librit filozofik “Ekzistenca dhe Boshësia”, përbën një risi dhe njëherësh një vlerë në studimet shqiptare, ndaj Vilhelma meriton një falënderim të madh për kurajon, përpjekjen për t’u lartësuar edhe vetë në filozofi, zhbirimin e mendimit dhe të analizës shkencore të saj. Për të arritur deri këtu,edhe asaj, ashtu si kundër edhe Isuf Luzajt, i është dashur një rrugëtin i gjatë dhe i mundimshëm jo vetëm në udhën e krijimtarisë letrare, por edhe të studimit dhe të dijes filozofike, pa të cilat s’mund të hynte dot në botën e mistershme Luziane.

  Le a ndjekim me pak fjalë rrugëtimin e Vilhelme Vranarit në udhëtimin filozofik të Profesorit me famë botërore:

   Kaniniote, nga  familja e shquar shqiptare e Gjergj Aranitit, ajo trashëgoi genet e të parëve të saj, ndonëse koha e goditi pamëshirshëm. E damkosur dhe e përndjekur si familje e deklasuar nga regjimi komunist,  duke ngrënë bukën e  hidhur të botës, duke i mohuar si profesionin, dhe diplominin, por edhe punësimin. Megjithatë ajo arriti të kompletohej me arsim të lartë për histori-gjeografi, pa të drejtën e ushtrimit të profesionit. Vetëm pas vitit 1990, ajo rigjeti vetveten e mohuar. Pjesëmarrëse aktive në lëvizjen demokratike, kryetare e gruas demokratike të Vlorës për të mbrojtur dhe promovuar te drejtat dhe liritë e gruas dhe të fëmijëve. Vilhelma, një nacionaliste dhe demokrate, është në udhën e Midhat Frashërit, Hysni Lepenicës, Isuf Luzajt, por duke qenë edhe vetvetja në jetë, në veprimtari dhe në botimet. 

Vilhelme Vranari është një shkrimtare tanimë e mirënjohur, një penë e fuqishme dhe shumë prodhuese e letërsisë shqiptare, në mjaft gjini : prozë, poezi, ese, publicistikë, studime, fabula, letërsi për fëmijë etj..., me mbi 40 vëllime të botuara.  Ajo është nderuar me çmime prestigjioze brenda dhe jashtë  vendit, si Mjeshtër e madhe , çmimi “ Skënderbeg”  prej Ministrisë së Kulturës Italiane , “Pena e kristaltë” Suedi, çmimi i parë për poezi në Firence, çmimi i parë në Mal të zi, medalje ari, argjendi dhe mirënjohje në Kosovë, Maqedoni, Greqi, Rumani, tre çmime karriere në Shqipëri, si edhe Nderi i Kaninës, e cila i shkaktoi dhimbjet e mëdha dikur, por edhe vlerësimet e mëdha sot, Kanina e saj, por edhe Vlora. Si autore shqiptare është përkthyer në Rumani dhe Greqi. Është e përfshirë në disa antologji në Shqipëri, në Angli, Itali, Suedi, Greqi, Rumani etj.

Sot ajo paraqitet me  studimin filozofik “Rrugëtimi filozofik  i Prof Dr. Isuf Luzaj”, ku përqëndrohet sidomos në esenë filozofike “ Ekzistenca dhe boshësia”  , ku autori trajton marrëdhenien mes ekzistencës  dhe inekzistencës, mendimit racionalist dhe teozofisë, shkencës dhe besimit.

Veprat shkencore filozofike, letrare  dhe memoriale të Isuf Luzajt, por edhe kontributi i shquar si pedagog në universitetet më të rëndësishme të Vatikanit, Argjentinës dhe SHBA, e kanë bërë të njohur në tërë botën. Mjafton të përmendim vlerësimin e Luis Borgesit: “Lexova Ditarët tuaj dhe jam i gëzuar që një poet i huaj ka arritur lartësi akademike. Ju kini lindur poet!”

 Vlerësimi  i Fan Nolit është tejet impresionues: “I dashur Lap! Do të vish këtu si delegat i filozofisë nga universiteti i Buones Airesit; kishën e Shëngjergjit e ke si shtëpinë tënde dhe të pres vëllazërisht”

Studimin filozofik të veprës së Isuf Luzajt në Shqipëri e ka nisur studiuesja Vilhelme Vranari, e cila u pergjiget pyetjeve : Ç’është ekzistenca? Ç’është boshësia? A është ekzistenca një objekt i vërtetë? Raporti mes unit dhe botës që na rrethon? Evolucioni i formave, i mendimit dhe i ndërgjegjes. Doktrinat teiste dhe ateiste. Komunizmi një doktrine antinjerëzore etj.

Ja sesi e përcakton Luzaj sistemindoktrinar  komunist:”Komunizmi është një doktrinë antinatyrore e jetës, kundër ligjeve të natyrës, e dënuar të falimentojë, pasi është false dhe i mungon arsyetimi logjik, është një trill i imagjinatës së sëmurë të utopistëve. Si i tillë është i gabuar, pa themel në arkitekturën e ndërtimit të ideve të asaj ngrehine, që quhet jetë”.

Mendoj që vepra filozofike e Isuf Luzajt do të jetë objekt i studiuesve të filozofisë , por edhe i shkencave te tjera. Intelektualët, studiuesit, shkencëtarët, studentet do të gjejnë në veprat e tij një nga filozofët më të mëdhej të shekullit XX.

Ndërkohë Instituri Histotik “Lumo Skëndo” merr përsipër botimin e plotë të veprës së  Prof. Dr.Isuf Luzaj në një kolanë disavëllimshe.

     Vlerësoj botuesin e veprës “Rugëtimi filozofik i Prof. Dr.Isuf Luzajt”, z. Mujo Buçpapa , poet i mirënjohur,  i vlerësuar dhe i përkthyer në disa gjuhë, botues i njohur i gazetës Nacional, ku shqiptarët nga tërë hapësira shqiptare  gjejnë veten me krijimet, kritikat, publicistikën  dhe  studimet e tyre.

STADI "XHA GORJO", ose: "PRELUD I BRAKTISJES"

 NGA :   SOTIR ATHANASI 

         Gruaja  e moshuar, sapo mbërrijti në spital nga azili  e shpunë menjëherë në Reanimacion. Në çastin e fundit,  erdhi edhe djali i saj funksionar në pushtet. Ajo i bëri shenjë infermjerjes e cila shtypi butonin e celularit dhe në atë qetësi-reanimative, u përhapën tingujt e një kënge PËR NËNËN.  Shumë e bukur. Tejet e dhimbshme dhe po aq rrëqethëse edhe pse në frëngjisht. Në mbarim të saj nëna, me vështirësi mundi t’i thotë:
         - Kjo këngë më zgjuan çdo mëngjes dhe më kujton që të kam ty, bir.  Unë po e lë këtë botë. Por ti interesou që azilet të kenë ngrohje në  dimër, freskim në behar dhe ushqim të mirë për të moshuarit. Se. . . Kur të të sjellin ty këtu,  do të vuash.
            Pas kësaj, ajo mbylli sytë.
       ( Marrë nga një gojore në Reanimation ).

            Makina na la në autostradë.
            Ne morëm poshtë monopatin. Këtej zbrisnim përherë. Njëqind metra më tutje ishte shtëpia e tezes sime: një dykatësh i bollshëm, me oborr të shtruar dhe pemë frutore rreth e qark. Për ngritjen e saj një ndihmesë të madhe monetare kishin dhënë djemtë që punonin e jetonin në Itali. Dhe kjo qe derdhur pa kursim, që në themel, siç thuhet. Veçse, do të ishte më e saktë të nënkuptohej që në projekt. Atë e kishte  siguruar Gentiani, i cili prej motesh jetonte dhe studionte në Padova. Aty kishte përfunduar vitin e fundit të maturës, arsimin e lartë universitar për inxhinieri elektrike dhe qe emëruar, diku me këtë specialitet.
            Për vajtjen në Itali të Genit (kështu e thërrisnim të gjithë) unë do të shkruaja edhe një tregim interesant nën titullin kurdisës:
            Sfida e një përkthyesi adoleshent. 
            Doemos, isha tre vjet më i madh se ai. Me maturë të mbaruar dhe një kurs për shofer, ku kisha shumë dhunti. Por ajo që spikaste më tepër që në gjimnaz tek unë, ishte letërsia dhe hartimet. Nuk është se i qaja, siç edhe m’i cilësonin, por unë shkruaja për shokët e mi dhe kapja thelbësoren e dukurisë, duke u ngritur nga e veçanta për ta përgjithësuar atë. Dhe kjo qe e mirëpritur jo vetëm nga shoqëria por edhe nga redaksitë, ku i shpija shkrimet për botim. Edhe ky triptik, mbase flet për një gjë të tillë. Ju, miqt e mi, do të jeni ata që do të pajtoheni me këtë përfundim, apo jo. Pra, provën e kam me Ju.
            Gjithsesi, papunësia dhe mungesa e perspektivës më shkurajonte vijushmërisht. Për më tepër se kisha kryer dhe shërbimin e detyrueshëm ushtarak dhe ankthi ia kishte lënë vendin plogështisë.

            1.
            Atëhere, le të nisim tregimin tonë:
            Ishte fundi i viteve tetëdhjetë të shekullit të shkuar. Vendi ynë, në një farë mënyre, po bënte kinse hapjen ndaj botës. Në qytezën ku banonte tezja ime kishte ardhur një grup turistik italian. Ata, thjeshtë kishin lënë gjumin e pasdites në hotelin Adriatik në plazh dhe me një autobus urban kërshëria i kishte sjellë në qytezë.
            Atë behar, thuajse çdo javë, grupet turistike pasonin njëri-tjetrin. Dëshira për të shkuar në Itali, si mua edhe Genit, na digjte gjoksin. Jo si turistë. Aq më pak, emigrantë. Kurrsesi të paligjshëm. Por me vizë të rregullt për të ndjekur studimet. Unë të lartat, kurse Geni të përfundonte maturën në Itali, e cila do t’u favorizonte pastaj për në universitet. Sepse ky e zotëronte italishten shkëlqyeshëm. Atë e kishte mësuar thjeshtë duke ndjekur kanalet italiane në TV. frekuencat e të cilëve nuk mund të pengoheshin nga zhurmuesit për arsye strategjike.
Për rastësi ( dhe fatmirësisht ), atë behar u ndodha dhe unë në qytezën e vogël dhe së bashku me Genin, kishim thurur plane.
            Kinse hapja për ne nuk qe frëngji në "në kullën tonë të lartë e të pamposhtur". Ajo do të bënte që shikimi ynë të rrokte një pamje të paktën sa një baxhë a mazgallë, se që të komunikoje me turistët, kur dije gjuhën, mjaftonte që ata të kishin ardhur të paorganizuar a, si për kënaqësinë e tyre.  Dhe këtë e kuptonin të gjithë po t’i shikoje se ata vinin me autobusin urban e jo me Alb-turistin, luksoz të hotelit Adriatik.
            Shkurt, njohja me një të huaj mund të bëhej çengel për t’u ngjitur në anijen e tyre të kthimit matanë detit. Por për këtë, veç gjuhës duhej pak guxim. Ky nuk i mungonte Genit. Rasti qe i përkryer. Me turistët nuk kishte as përkthyes dhe as ndonjë kalec a sigurims. Lipsej shfrytëzuar kjo mundësi.
            Të huajt u futën në Pallatin e Kulturës së qytezës dhe kur vunë re se përveç kafes në sallën kryesore, që tymoste nga duhani me të dredhme dhe fytyrave të trembura, kur panë bufenë që përveç ingranazheve s’kishte asgjë tjetër, domethënë as koka-kola, as raft frigoriferik, dolën menjëherë përjashta si t'I kishin përzënë me forcë të zotët e lokalit.
            U drejtuan sheshit përpara kinemasë së vjetër, së cilës nuk i qe bërë asnjë makijazh për të fshehur, në një farë mënyre, origjinën e saj prej kapanoni të ushtrisë pushtuese të fashizmit.
Ata iu afruan asaj dhe shpërthyen në një gaz kolektiv, kur panë nga larg afishen e filmit që do të shfaqej atë mbrëmje dhe që titullohej:
            NUK KA PAQE NËN ULLINJ  dhe përbri filmi për javën e aedhëshme: "FAN FAN TULIPAN.

            Vizitorët e përtejdetit këmbenin shpenguar me njëri-tjetrin dhe gajaseshin. Geni më përkthente zëulur dhe ne, që atë rast prisnim t'u zbrazeshim për shpërfilljen e tyre karshi vendit tonë në dekada, menduam se: mbi këtë sfond duhet t’i thumbonim, ashtu me naivitetin e adoleshencës së Genit.
            Së-pari t’i përgjigjej ironisë për distancën e prodhimit të filmit dhe shfaqjes së tij pas katër dekadash. Këtë Geni duhet ta bënte dhe të tregonte se ne, megjithatë, dinim më shumë për ta se sa ata për ne. Dhe duhej të nënvizohej, me takt edhe fakti që ata mund të mos kishin dëgjuar as për historinë e Skënderbeut.
            Për të gjitha këto ne kishim folur gjatë me njëri-tjetrin dhe djali i tezes sime, të cilin e kisha edhe shok, ishte thuajse i mbushur.
            Kur më në fund të qeshurat e tyre u platitën dhe ra një heshtje nga që ata ishin zhytur në mallin që të grishnin pamjet e filmit e fotot pas qelqeve të kornizës, Geni ndërhyri:
            - Më falni zotërinj!
            Ata kthyen kryet të befasuar dhe nuk u besohej se zëri kishte dalë nga goja e atij djali truppakët, por tejet tërheqës, me ata flokë rënë mbi ballin e tij, pranë vetullave që u krijonin strehë syve të tij të qeshur.
            - Më falni!-përsëriti ai:

- dëgjova të flisni për këtë film tuajin prodhuar katër dekada më parë.

            - Po, pikërisht.
            - Lejomëni zotërinj të nderuar, T'u shpjegoj diçka, se siç po shoh, nuk e keni marrë me vete as përkthyesin.
Ata tundën kryet dhe panë me dashamirësi. Dikush nxori nga çanta, ku mbante aparatin fotografik, një stilolaps për t’ia dhuruar, por Geni i hodhi një vështrim kuptimplotë që mbase, donte të thoshte: Zotni, mbaje dorën. Nuk kam nevojë për. . . , lëmoshë. Por ai thjesht mbajti gojën dhe me një buzëqeshje të lehtë, nuk  e pranoi. Kjo e rriti interesin për të dëgjuar sfidën. Se për të tillë e morën ndërhyrjen. Dhe, duhet ta pranojmë se e asisoi ajo qe, megjithatë.
            - Edhe dritës së yjeve, zotërinj, i duhet dekada, të bjerë mbi planetin tonë. Por ajo vjen. Dhe ne këtë e dimë nga Galileu juaj, zotërinj vizitorë. Kurse filmat tuaj të rinj dashkan dyzetë vjet të mbërrijnë tek ne edhe pse s’jemi më shumë se dyzetë kilometra ujë, larg jush. Dhe kjo s’do ta bënte aspak për të qeshur shkencëtarit, zotërinj të nderuar. Mbase do të ulërinte si përpara turrës së druve, ku e kishte vënë inkiizicioni.
            E papritura qe e plotë dhe e menjëhershme. Dikush i befasuar, tha
            - E dini se ç'po thoni, djalosh?
            Shikimi i tij fliste më shumë se fjala. Atë e bafasonte gjithçka dëgjoi, por më tepër e çudiste formimi i tij. Geni do të vazhdonte duke kapur anën më të pa imagjinuar nga askush për këtë tekst:
            - E di, zotrinj. E di që, po të dëgjonte këto fjalë ambasadori juaj supershpërfillës, do të shkonte në Ministrinë tonë të Jashtme të dërgonte një notë proteste, dhe mua do të më fusnin në burg, ku do të më nxihej jeta si e shumë e shumë të rinjve pak më të rritur se unë.
            U dëgjuan shumë zëra njëherësh, në mbështetje të Genit, por edhe kësaj sjellje sa të thjeshtë, po aq edhe diplomatike.
            Unë fërgëllonte si Odiseja, që më në fund, po shihte se po zbatohej  një plan lufte përpiluar nga mëndja e tij.
            Dikush nga turistët, që më vonë do të mësohej se quhej Adriano dhe se veç të tjerash, ishte edhe gazetar, pyeti:
            - Përse duhej t'iu kushtonim vëmendje juve, djalosh?
            - Për shumë gjëra, zotëri. Mbase edhe vetëm për atë se PAPA juaj në VATIKAN, heroin tonë kombëtar Skënderbeun, e ka quajtur "Kalorës tË Krishtërimit". Dhe se në Apolloninë tonë ka rrugëtuar Shën PJETRI përpara se të shkonte në Romë ku dhe e kishin thirrur. Apo edhe për atë që në vëndin tonë, zotërinj të nderuar studioi dikur OKTAVIAN AUGUST.
            - Shkuat shumë larg, vogëlush.
            - Mbase, zotërinj. Por kur heroi ynë mori një emblemë të tillë, do të duheshin edhe njëqind vjet, që të lindte i madhi i qiejve Galileo Galilei. Kurse Koperniku falë këtij Kalorësi të Krishtërimit do të studionte i qetë një dekadë a dy më pas në Bolonjë e Padova... Përsëri doni të afrohem edhe ca zotërinj? Besoj se ju kujtohet që VIVALDI ka bërë një oper për heroin tonë:SKËNDERBEU. Doni sërish?
            - Prego.
            - A e keni pyetur veten, zotërinj, përse Bareci e ndihmoi XHUZEPE VERDIN?  
Pas kësaj shprehjeje, që ne e kishim rrahur me njëri-tjetrin, ata shpërthyen duartrokitjet dhe nisën ta përqafojnë Genin, por filluan edhe nga pyetjet se ku e kishte mësuar kaq mirë italishten. apo edhe në se dëshironte të vazhdonte studimet në Itali. Si dhe ç’thoshin prindrit për këtë?
            Atëherë akoma s’kishin filluar largimet biblike me anije.

            Këto kujtoja atë ditë, tek zbrisnim monopatin për te shtëpia e tezes. Gazetari Adriano do t’i dërgonte një garanci dhe Geni në shtator do të shkonte në Padova.
            Rinisi për të një jetë e re. Të gjitha këto i përkisnin tashmë të shkuarës.

            2.
            Qe muaji prill. Pemët kishin çelur dhe bari ishte rritur goxha. Një grua plakë kulloste lopën këtyre djerrave. Ajo na pa nga larg tek po vareshin tatëpjetë atij shtegu dhe i tërhoqi litarin kafshës që të shkonte në anën tjetër të kësaj njomishteje joshëse.
            Livadhi i djerrë qe tokë mbujake. Lopa parapëlqente ajkësinë dhe s’fryhej së ngrëni deri në harbim. Prandaj me vrik, lëvizi kokën rrëmbimthi dhe e moshuara sakaq ra në ledh. Shtizat me gjithë thurjen e çorapeve, gati e shpuan dhe si dy shigjeta iu kryqëzuan në gjoks për të formuar një kryq. Plaka tha diçka të pakuptueshme që përfundonte me fjalët, o Zot. Mbase mund të ketë parë kryqin dhe ka kërkuar ndihmën e Zotit, për ta marrë në krahët e tij, se lutej për 'të.
            Lëmshi prej leshi, që i ra nga xhepi i përparëses, u rrokullis një a dy metra dhe u gjend përpara gojës së kafshës, e cila në çast e ndali kullotjen. Ktheu kryet nga e zonja dhe, si të ishte qen, e mbërtheu lëmshin me dhëmbë dhe e bindur erdhi te njeriu i saj si fajtore. Dhe nisi ta lëpijë me gjuhë. Se lopa s’kishte viç. Edhe plaka s’kishte djalë.
            Kafsha zgjati qafën mbi trupin e të moshuarës dhe kjo, si luftëtar i plagosur, vuri duart mbi atë zverk dhe u ngrit në këmbë.
            Qe një mënyrë e përsëritur se si lopa dhe e zonja i kryenin këto veprime në mënyrë të tillë, që tregonin se nuk bëhej për herë të parë ky zakon e ky ndërveprim.
            Plaka rregulloi shtizat në gjoks dhe si tërhoqi litarin, u nis përpara. Barëngrënësia, si ndonjë shqerkë manare, i vajti pas e bindur. Midis tyre qe vendosur harmonia.
            Ne ngadalësuam hapat dhe i lamë kohë që ajo të kalonte në anën tjetër të kullotës.Babai ndezi një cigare. Mamaja u kujtua të heqë këpucët me taka dhe veshi një palë të sheshta. Se e dinim: plaka nuk dëshironte të takonte njeri. Nuk i pëlqente të bisedonte me kërkënd. Gjithë ditën merrej me lopën, të cilën e milte çdo mëngjes. Qumështin ua shpërndante me shishet e tyre komshinjve. Në gardhin e çdo komshije ajo bënte nga një shenjë me bixhak, duke hequr pak lëvozhgë nga druri, që në fund të javës të numëronte shenjat e ato t’i kthente në të holla. Kjo ndodhte të dielave dhe të nesërmen shkonte te dyqani i ushqimeve të paguante veresiet. Qe shumë e rregullt. Ashtu, kryeulur, çapitej e fliste me vete. Ndodhte rrallë, shumë rrallë, të këmbente me dikë refrenin e saj të zakonshëm si përgjigje e pyetjes:
            - Ç’bën mëmë Marie?
            - Ç’të bëj, ja s’po mbaroj dot këto çorape, - thoshte, - vjen dimri e nipat s’kanë çfarë të veshin.
            Kurrkush nuk dinte se për ç’nipa bënte fjalë. Se asnjë nuk mund të thoshte se ia njihte ata. Për të dihej se dhjetë vjet më parë e kishin sjellë këtu në një kasolle të braktisur, e cila, dikur, kishte shërbyer për të shitur zarzavate. Dhe se të shoqin e të dy djemtë ia kishin burgosur për politikë. Thuhej se mirë burri që i vdiq në burg, por djemtë ç’iu bënë?! E zonja nuk fliste. Ajo kishte kaluar me muaj të tërë në spitalin psikiatrik dhe shtrohej shpesh pesë vitet e para. Më pas, iu bë kronike dhe nisi të gjejë karar me lopën. E kishte marrë mëshqerrë nga tufa në kohën kur po i shpinin në thertore për plan mishi. Dikush kishte thënë se është më mirë " për shoqërinë t’i japim një kafshë të merret me të sesa ta ushqejë kolektivi duke i paguar raportet ". Atëherë sapo kishte filluar të flitej për tufëzat dhe arëzat këtë perestrojkë alla shqiptare. Vonë u dëgjua të thuhej se dy djemtë e plakës kishin ikur në Greqi sapo qenë liruar nga burgu me ardhjen e demokracisë. Por për mëmë Marinë, ata ishin martuar bile ishin bërë edhe me fëmijë. Prandaj ajo përgjigjej:
            - Ç’të bëj, s’po mbaroj dot këto çarape se vjen dimri dhe niprit s’kanë çfarë të veshin...
            Dhe po t’i thoshe se presim beharin nënë Mari, ajo do të përgjigjej:
            - E, për ç’behar e ke fjalën  moj nuse, mua më therin kockat e pritet shi. Ja shikoje, është nxirë tutje. Dimri i sivjetëm e hëngri beharin. Ai më parë ikën se vjen. Po mall që u rrit bari dhe lopa më jep qumësht.
            Dhe po të hidhje shikimin tutje e të vëreje lart kaltërsinë, atëherë do të bindeshe se qe nxirë shpirti i kësaj fatkeqeje, jo qielli.
            Thoshin edhe se gjatë natës e shthurte atë që plekste ditën. Nuk flitej gjë për shkakun. Por nuk qe e vështirë të merrej vesh arsyeja. Qe një Penelopë e kohës sonë. Ajo e grekëve priste me durim Odisenë, i cili më në fund do të kthehej. Kjo e jona nuk besoj të kishte lidhje me Godonë. Thjeshtë, mëmë Marinë, e gënjente mendja në atë pritje. E, kështu shtynte tutje ata vite-vetmie e në shoqëri me lopën, me të cilën ushqenin njëra-tjetrën, në një bashkëtingë-llim të përsosur zoonoz.
            3.
            Qëndronim të heshtur përpara portës metalike të oborrit. Nga krahu i kundërt i shtëpisë dëgjohej një magnetofon, melodia e të cilit shkëputej që të luhej nga dikush me klarinë. Siç duket muzikanti kërkonte ta mësonte këngën nga kaseta e regjistruar. Melodia qe shumë e bukur dhe në atë vegël ajo merrte një ngjyrim tejet rrëqethës. Se dhe teksti i këngës ishte i goditur dhe jetësor:

            Kur në gji na mbante nëna
            dhe në djepe duke tundur,
            gjumin e bënte me ëndrra,
            mos qante ndonjë nga çunat.
   Dhe refreni vetëm me klarinë, pastaj teksti si ndriçues:
            O vëllazëri e ke kuptuar vonë,
            paske lindur për kusure,
            si një qyqe mbeti nëna jonë,
            pranë oxhakut si kërcure...
   Mamasë sime i mbeti dora pezull, te butoni i ziles në portë, si një copë akulli e ngrirë, a si një stalagtite.  Ajo ktheu kryet nga im atë dhe vështrimet e tyre thanë shumë. Se për një shkak të ngjashëm i kishte thirrur tezja por, edhe fillikat ky refren i dhimbshëm mjaftonte të të trondiste për atë çfarë do të bisedohej aty. O Zot, ç’kohë po përjetonim! Porta u hap dhe ndërsa motra e vëllezër u takuan e u përshëndetën si në mort, me njëri-tjetrin, unë u ndala te vajza e dajës. Ajo ishte tetë vjeç dhe m’u hodh në qafë me një libër të ilustruar në dorë.
            - Liza në botën e çudirave,-më tha-është i bukur, xhaxhi Shpëtim?
            Kështu më thërriste ajo megjithëse unë për të isha djali i hallës. Për shkak të moshës ajo më fliste në emër dhe kishte kujdes të shtonte përpara edhe fjalën jo kalimtare " xha ".
            - Pse s’e ke lexuar ende?-e pyeta.
            -Jo, sapo e bleva, sot.
            - Shumë i bukur,-i thashë vogëlushes.
            Porta e madhe qe ende e hapur e ndonëse klarina stononte këtu e atje, teksti i këngës vinte pastër e dhimbshëm në veshët e mi, në shpirtin tim. Dhe si të mos mjaftonin gjithë këto uvertura, ja tani na shfaqet dhe Liza...Kuturisa të merrem me diçka edhe për të mos zhgënjyer njomëzaken, por edhe për ta mposhtur atë dhimbje e pështjellim që po më zinte fytin, shkul e nga një shkul, si ai i të moshuarës, mëmës Mari. Prandaj e pyeta pa qenë shumë i përqendruar:
            -Ti e di si e quajnë autorin?
            - Po, xhaxhi Shpëtimi, Levis Karol. Ja ku është shkruar-dhe ajo tregoi librin.
            - Bukur, - thashë unë fjalën më parazitare që e përdorja sa herë zihesha gafil, deri sa të përqendrohesha te thelbi i bisedës. - Atëherë mua s’më mbetet veçse të të shpjegoj se ku e ka marrë autori frymëzimin për të shkruar këtë libër kaq të veçantë.
            Ajo e kuptoi se kjo nuk mund të thuhej ashtu, shpejt e shpejt e në këmbë dhe më tërhoqi me nxitim në cepin e një stoli të madh në oborr. Sytë i ndrisnin nga gëzimi. Dhe kishte të drejtë: do tumirej me diçka që nuk ishte shkruar në libër. Dhe një gjë e tillë do ta lumturonte këdo në moshën e saj. Se do të mësonte një gjë, që s’e dinte askush nga shoqet e shokët e shkollës. Mbase edhe mësuesja mund të mos e dinte. Pse çudi iu duket? Se, xhaxhi Shpëtimi qe vetëm i saj. Se ajo e kishte atë djalë-halle dhe se kur të shkonte në shkollë do të thoshte: djali i hallës, që edhe shkruan tregime, më ka thënë se...
            - Mirë, pra-fillova unë: .
            Në Afrikë është një ishull që e quajnë Mauricius. Tre shekuj më parë, aty ka jetuar një zog që quhej Dronti. Anglisht: Dodo. Ky zog ishte si mjellmat. Fluturonte si ato, por me kalimin e kohës, për arsye ende të panjohura, krahët e tij nisën të zvogëlohen dhe..., kjo racë zogjsh e humbi aftësinë për të fluturuar. Prandaj detarët që zbrisnin në ishullin Mauricius, të parin gjuajtje që bënin për ushqim të freskët, pasi ata në det hanin vetëm konserva, ishte zogu i bukur Dronti. Dhe filluan t’i vrasin lehtësisht. Pa mëshirë. Një sot e një nesër. Një tani, një pastaj. Kështu, për ditë e javë të tëra. Se, të shkretët zogj nuk mund të fluturonin e t’i shpëtonin masakrës. Kjo bëri që raca e fluturakut të bukur Dronti, më në fund, të zhduket fare.
            - Dhe?
            - Dhe shkencëtarët mezi kanë mundur të gjejnë e të ndërtojnë skeletin e tij. Një i tillë është në Oksford. Muzeu i këtij universiteti me famë ndodhet në Londër. Shkrimtari Levis Karol, që i donte kaq shumë zogjtë dhe pëllumbat, i prekur nga fati i tyre tragjik, shkroi librin: “Liza në botën e çudirave”.
            Ledi kishte mbetur si e nemitur dhe sytë i mbushi me lot. Unë e lashë në ngashërimin e saj, por nuk më shkonte mendja që ajo do të shpërthente me një pyetje asgjësuese:
            - Pse janë kaq të këqij të rriturit, xhaxhi Shpëtimi? Pse janë kaq pa turp?
            Unë u befasova. Nuk e di si do të reagonit ju përballë këtij sinqeriteti fëmijëror. Ajo akuzonte. Dhe e bënte këtë me pafajësinë e moshës. Se kjo vogëlushe, padashur, kishte bërë prokuroren. Mua më duhej që me vetëdije të bëja avokatin e djallit për të mbrojtur kategorinë e vërsës që përfaqësoja. Dhe s’e kisha të lehtë. Aspak.
            - Dëgjo këtu, moj xhane: Ca detarë të egër e të vrazhdë, nuk mund të themi se përfaqësojnë të rriturit. Ata, shumë-shumë, me veprimet e tyre tregojnë vetveten. Asgjë më tepër. Të ashpër si dallgët e egërsuara të detit dhe kaq. Ne s’kemi pse kërkojmë më shumë prej tyre.
            - Pse? Nuk e di unë, xhaxhi Shpëtim? -tha ajo përmes lotësh.- Nuk e di?
            - Çfarë?
            - Atë, pse janë grumbulluar sa nga Italia e sa nga Greqia, hallat e xhajat e mia?
            - Pse na qenkan grumbulluar sipas teje, përveç se të çmallen me njëri-tjetrin nga kjo ndarje emigruese?
            - Për gjyshen.
            - Pse?
            Ajo ngriti kryet. Më pa në sy me një vështrim sikur donte të thoshte: vërtet nuk e kupton arsyen? -  dhe si një prokurore e njëmendtë lexoi me vendosmëri akt-akuzën:
            - Se asnjë nuk do ta mbajë, ja sepse.
            Dhe vajza shpërtheu në të qara. Ajo nuk mund të ndalte dot lotët që i rridhnin faqeve çurg.
            - Gjyshja është më keq se Dronti. Pa krahë, pa fuqi. Edhe kur ecën, i ikën trupi sa në një qoshe në një tjetër. Kurse ka nga ata (dhe vajza ktheu kryet andej nga vinin zërat, lart në verandë) që e tallnin paturpësisht gjyshen: bën vetë, thonë. Ç’mjerim për ta!
            Unë instinktivisht ngrita kokën dhe pashë se mamaja ime kishte dalë në ballkon bashkë me tim atë dhe në mos për t’iu shmangur acarimeve pa bereqet, që kishin shpërthyer mes vëllezërve dhe motrave, ku kryefjala qe nëna e tyre, për të dëgjuar, ashtu si tinës, se ç’mendim kishte Ledina, ata qenë shkëputur. Se kjo ishte personazhi më i vogël që u ndodh në oborrin e asaj vile të bukur, ku s’kishte munguar, qoftë edhe modest, kontributi i kësaj gjysheje për të cilën luhej ping-pong.
            Qe çasti më tronditës për këdo, kur Ledina nuk mund ta mbante dot brengën e ndryrë brenda atij gjoksi të vogël që si një duf shpërtheu në lot. Kaq mjaftoi që prindërit e mi të futeshin sërish brenda asaj sherrnaje. Im atë dëgjohej më shumë se ishte dhe më i papërmbajtur, në raste të tilla. Ndjenja kryqëzohej me dhembshurinë dhe triumfonte mbi arsyen. Atëhere, çdo gjë merr drejtimin jashtë kontrollit. Nga ana tjetër: domethënë këtu poshtë, Ledi më thoshte se kot e kanë. Gjyshja do të rrijë me mua. Ja këtu, në këtë cep të verandës. Dhe shkoi pranë saj.
            Vetëm atëherë unë pashë se në një minder, pështjellur me shall dhe pallton e saj, fërgëllonte gjyshja, e cila ishte edhe imja. Dhe për të duhet të turpërohesha edhe unë, se hyja në kategorinë e të rriturve dhe sepse, Ledina me siguri që në këtë thes do të më fuste. Prandaj i vajta pranë. I putha duart me respekt dhe i thashë:

            - Mos u mërzit, gjyshe! Ti gëzon dashurinë e gjithë fëmijëve të tu. Edhe dashurinë time, që të dua pamasë.
            Kaq. Asnjë fjalë më tepër. Dhe mbeta si i shushatur. Mbas pak u shkëputa, sepse dëgjova që babai zbriti me vrull nga shkallët dhe erdhi pranë saj.   Ishte e para herë që e shihja tim at të përlotej.   Ai kishte zbrazur, atje në sherrnajë, kumtin e Ledinës. Kishte humbur drejtshimin dhe në fytyrë ishte bërë flakë i kuq.  Puthi ato duar të rreshkura të gjyshes si të ishin të nënë së tij dhe u hodh në oborr.
Porta metalike e avllisë ishte gjysmë e hapur dhe dikush e shtyu. E para hyri tezja ime. Pas saj-i shoqi. Babai s’pati kohë ta takonte tezen se iu drejtua burrit të saj, që për tim at ishte baxhanak, por ky i fundit foli përpara tij:
            - Ç’keni kështu, deri në autostradë ta dëgjova zërin sapo zbrita.
            Im at mbase donte t’i thoshte: vërtet kaq fort paskam sokëllirë? Por ai e dinte se tjetri nuk e kishte zakon t’i zmadhonte gjërat, prandaj me një ton mallëngjyes, ku brenda tij dridhej jo vetëm nota e maturisë që sillte pendimi e mos-zotërimi i vetvetes, por edhe ikja idhnake prej saj dhe tha:
            - Pesë minuta më parë të kishe ardhur, or baxhanak! Pesë minuta!
            Dhe pas pak:
            - Se dhe sherri, që e marrtë djalli, e marrtë, seç ka diçka të ngjashme me këngën labe. Njëri e hedh dhe tjetri e pret. Jo që të duket i bukur, por që të ketë, mbase, më tepër kuptim. E, ti o mallakastrioti im, ndofta mund të vije mbi shina lokomotivën e kësaj mbrapshtie të futur si përçarës midis motrave e vëllezërve.
            Pas këtyre fjalëve, im at', ishte në një zonë gri, të themi, se përsëriti shprehjen:
            - Pesë minuta më parë të kishe ardhur, o baxhanak!
            - Epo ti nuk e di se nga vij unë! - tha tjetri, më në fund.
            - Nga, për të mirë, o miku im?
            - Nga një shi me bubullima, por këtu paska rënë breshër... Shko lahu një herë se je akoma i skuqur, pa flasim!
            Për mua, ajo shprehje,  linte të kuptohej se edhe ai,  zbriste nga rrethana të ngjajshme. Por, im atë,  vajti në çezmën e oborrit, te pragu i avllisë dhe nga hutimi, mbase s'I vuri veshin fjalëve të tij. Porta, gjysmë e hapur, lejonte të dukej lopa, që sikur e tërhiqte plakën, e cila plekste me shtiza, kokulur dhe shkonte pas saj si një somnambul, ndërsa dielli qe në të perënduar. Nga ana tjetër dëgjohej klarina e cila, tanimë, pa stonaturë, drithëronte melodinë tronditëse dhe refreni i këngës:

            Si një qyqe mbeti nëna jonë,
            pranë oxhakut si kërcure...

 Nuk dallohej në qante klarina apo klarinetisti. Se dëgjoheshin edhe rënkime përveç veglës.
            Më pas do të merrja vesh se komshiu kishte qenë një beqar i stazhonuar, por edhe një orkestrant me emër, që parapëlqehej në dasma. Ai i binte kryq e tërthor vendit, me klarinën e tij, që ndezte zjarr në zemrat e njerëzve... Por e ëma e moshuar, ndonëse me mirëqenie, s’kishte me kë të këmbente dy fjalë, pranë vatrës së saj të vetmuar... deri sa u shua...
Atë natë kishte ardhur shoqëria e orkestrantit me veglat e tyre. Luanin për të parën herë, melodi aspak të gëzuara. Madje, tejet trishtuese:
            Nëna e kapos së klarinës kishte të dyzetat.
            Tek bisedohej për të, dëgjova tim at të thoshte:
            - Qenka një epidemi që ka përfshirë mbarë vendin.

            4.
            Gjithë ç’lexuat e shkrova, pas një jave si tregim dhe ia dërgova revistës së kohëpaskohë-shme, ku unë kisha botuar disa herë. Qe prag-pashke dhe redaktori më propozoi ta botonte në numrin e prillit, ku do të vihej dhe një kronikë rutinë pranë, mbi përcjelljen e kremtimeve të Ringjalljes së Krishtit.
            -Zbusim kështu dhe shpirtin e vranët e trishtues që shoqërojnë tregimin tënd, - do të më bindte ai.
            Dy ditë pas Ringjalljes, redaktori do të më telefononte dhe do të më thoshte:
            - Të vish urgjent për tregimin! Me diçka zhuritëse do të përballesh.
            Zëri i tij s’tregonte aspak shqetësim. Përkundrazi. Kishte një ton ngazëllimi për të mos thënë, dalldi. Pra, si mund të qe i ngutshëm? Aq më tepër përvëlues thirrja e tij?
            Gjithsesi shkova. Edhe sepse më udhëheq gjithmonë bindja se redaktorët kanë një shqisë të gjashtë. Diçka duhet të ketë pikasur-mendova.
            - Numri i pashkës po del shumë tërheqës, falë edhe tregimit tënd, -më deklamoi ai sapo hyra në zyrë si në skenën e ndonjë teatri.
            "SFIDA E NJË PËRKTHYESI ADOLESHENT dhe . . . ., PRELUDI I BRAKTISJES"."  - do të...
            Por unë s’e lashë të përfundonte fjalinë:
            - Po këtë... prelud i braktisjes ç'e ke që ia paske shtuar si bisht tregimit tim?
            - Mund të jesh regjisor edhe pa pasur nevojë të kesh talentin e aktorit. Kështu është edhe me ne redaktorët, miku im. Jo detyrimisht ai ka prirjen për të shkruar. Por ai duhet të ketë domosdoshmërisht atë shqisën e gjashtë.
            -Të nuhatjes atje ku s’ekziston fare atmosferë? - ndërhyra unë.
            - E, jo në oqeanin ajror,-plotësoi ai. Pikërisht këtë dua të them.
            - Dhe?
            - Dhe..., tema juaj, miku im, vjen në një kohë kur në botën e civilizuar, ku kërkojmë të futemi, ndodhin drama si rezultat i braktisjes së prindërve nga fëmijët. Me tregimin tuaj ne jo vetëm që paralajmërojmë, por edhe i paradalim rrezikut se ..., Dhe ai më dha një fletushkë nga ato, që dikur quheshin AXHANSE . Atë çast unë u ula dhe nisa ta lexoj:
            Bëhej fjalë për një çift të moshuarish europianë, që jetonin vetminë ndonëse në mirëqenie. Djali i tyre i vetëm, por i martuar e me dy fëmijë, djalë e vajzë; tre dhe shtatë vjeç, u kishte telefonuar se do të vinte bashkë me vogëlushët, të kalonin familjarisht Ringjalljen e KRISHTIT  në kishë dhe familje. Pleqtë qenë gëzuar se, më në fund, djalin i tyre me emër të mirë në avokati, do ta kishin përkrah me nuse,  me qirinj në duar e me përkujdes ndaj tyre.Por,...
Ai nuk erdhi në kishë dhe zemra e të moshuarve pësoi një plasaritje, ngaqë  iu hoq mundësia e krenarisë përpara komshinjve, teksa do të mbanin, herë njëri e herë tjetri, nipat, aty në krah të tyre. Gjithsesi menduan se lëvizjet e shumta, me trafik të rënduar, i kanë këto. Dhe, të gjorët prindër, u kthyen pak më shpejt në shtëpinë e tyre për t’i hedhur edhe një sy trapezës së shtruar.
            Ora ecte dhe ata s’guxonin t’i preknin ushqimet dhe ëmbëlsirat e vendosura me gusto enkas për djalin e tyre. Për nusen e bukur të tyre. Për ata nipër që s’erdhën e s’erdhën atë natë edhe pse u gdhinë pleqtë duke i pritur të veshur mirë e bukur si për ditën e Ringjallnes së KRISHTIT. Gjithmonë bëhej fjelë për vitin e shkuar. Dhe ishte e disajta herë që zhgënjeheshin pas një telefonate.
            Pleqtë nuk kishin më kurajë që të përballonin një tjetër shpresëkoti se: zemra i la dhe u thërrmua.
            Prandaj vendosën t’i japin fund jetës së tyre. Nuk kishte më kuptim asgjë. 

ÇËSHTJEN: TË RROSH A TË MOS RROSH, E ZGJIDHI ÇIFTJA E PLAKUT.

            Fleta e AXHANSI më ra nga dora mbi tryezën e redaktorit:
            - Dhe ti kërkon që këtë lajm tronditës t'ia vësh si medaljon në gjoksin e tregimit tim? - i thashë me zë të ulur si të shqiptoja diçka të ngjashme me dinamitin a nitroglicerinën.   
            Ai tundi kryet se e kuptoi që mbase ky veprim kishte, si të thuash, veti shpërthyese.
            - Nuhatjen e redaktorëve me atë shqisën e gjashtë, unë do ta rendisja në aftësinë e ...djallit, -përfundova mendimin kësaj here me zë të lartë.
            Ai qeshi. Jo sepse qe i ftohtë e i pandjenjë. Por sepse efektin e këtij informacioni, ai e kishte përjetuar duke e lexuar disa herë përpara se të vija unë: - Shoqëria jonë, vuri në dukje ai, - nuk ka mbërritur ende në këtë stad.
            - Po, -thashë unë-se jemi... të paktën njëqind e gjashtëdhjetë vjet më pas në krahasim me francezët.
            - Pse njëqind e gjashtëdhjetë e jo dyqind vjet, të themi?
            - Se po flisnim për dukurinë e kësaj etape civilizimi.
            Sepse, më njëmijë e tetëqind e tridhjetë e pesën, Balzaku, shkroi romanin XHA GORJO", në korpusin e romaneve të titulluar KOMEDIA NJERËZORE. Tani jemi më njëmijë e nëntëqind e nëntëdhjetë e pesën. Bëje vetë llogarinë. Kemi mbërritur pra:  STADI "XHA GORJO".
            Redaktori i së përjavshmes më tha, qetë - qetë:
            - Edhe po, edhe jo.
            - Si ta kuptoj këtë pohim e mohim në të njëjtën kohë?
            - Sepse ... lajmi që lexove s'ishte aspak i vërtetë.
            Unë shqeva xytë.
            - Fundi i tij ishte imagjinar, - plotësoi ai.
            - Më konkretisht - thashë unë.
            Të dy prindërit i kishte zënë gjumi nga pritja e gjatë. Dhe plaku kishte përfytyruar fundin me çiften e tij, ndërkohë që zgjohet nga një zile e fortë. Ishte djali që telefononte se: fluturimi ishte anuluar për shkak të një defekti të rëndë. Plaku i shqetësuar kishte ngritur plakën, që gjithashtu flinte. Ajo u shqetësua:
            - S'prish punë bir, edhe sikur të mos vish. Shihemi në skype, në internet.
            Por jo. Të nesërmen, një taksi e solli djalin me gruan e bukur dhe dy fëmijët si yje...

            3.
            Në shtator, im at, mori vizat për të gjithë pjesëtarët e familjes.
            Kësisoj, filluam përgatitjet e lënies së Atdheut. Në një farë mënyre do të shkëputeshim, me gjasë pa kthim edhe nga gjyshja e cila gjithashtu, diç na kishte ormisur e mbështjellë me kujdes:  qebapin, mullirin e kafesë dhe një qese të veçantë me një grusht DHE nga KOPSHTI I saj. S'qe vetëm nanuritës ky ças ndarës. Por edhe më prekëse ajo që do të na ribefasonte më pas. Çfarë? Nga nënkreja ku mbështetej,  nxori një FLAMURIN që kishte moshën e viteve të saj.
            - E kam sjellë në pajë kur u martova, tha kështu dhe na e dha të palosur me kujdes. - Dhe isha vetëm katërmbëdhjetë vjeç. Mund të ketë qenë viti i pestë a i gjashtë, që ishim bërë shtet. Ne krenoheshim që dasma të niste me bajrakun  dhe kjo të mbetej në prikën e nuses...

            Tha kështu dhe u përlot.
            Na përcolli deri te porta e jashtme.
            Ne morëm monopatin.
            Përpara se të mbërrinim në xhade, ktheva edhe një herë kryet.
            Qe momenti kur ajo tundi përfundimisht shaminë e bardhë të kokës dhe u fut brenda.
            Vetëm atë çast vura re se porta e madhe metalike ishte lyer me të zezë. Ajo u mbyll dhe unë ndjeva se nuk do ta shihja më këtë 'mamanë time të madhe'.
            Pastaj, ajo, si të kujtohej se që kur isha i vogël më kishte kujdes mos mbetesha jashtë, e rihapi pakëz portën. Për të më dhënë mua të drejtën të lozja edhe ca. E si për të më thënë " Ça-maroku i nënës! Ngopu tani me lodra. Se kur të rritesh, të presin të tjera andralla ".
            O Zot! Hapsira e çelur e portës lejonte të dukej stoli bosh në thellësi ku vajti gjyshja I cili sa vinte e shndërrohej në përmasat e një varri mes lulesh!  Hodha sytë tek të dy prindërit. Mamaja fshihte lotët tinëzisht. Kurse pamja e tim eti tregonte haptas hutimin e njeriut që shkon drejt një bote plotësisht të panjohur.
            Epidemia e braktisjes, na kishte përfshirë edhe ne si gjithë kombin. Unë tanimë uroja që të mos kishim fatin e. . . DRONTIT.

SOTIR ATHANASI, Athinë, 
Dhjetor, 2015!

Rired.:Dhjetor, 2017! 

Organizimi i spiunëve dhe bazat kryesore të tyre më 1953

CIA ka dhënë detaje mbi mënyrën se si ka funksionuar Sigurimi i Shtetit. Përmes një dokumenti të deklasifikuar tregohen se kush ishin drejtuesit në rrethe dhe cilat ishin bazat kryesore. Po ashtu tregohet dhe se si funksiononte policia.

Tetor 1950

Forcat e policisë

Forcat e rendit në Shqipëri janë Policia dhe Sigurimi, secila prej të cilave ka drejtorinë e saj në Ministrinë Brendshme. Drejtoria e Përgjithshme e Policisë drejtohet nga zëvendës ministri i Brendshëm Sali Ormani. Drejtoria e policisë drejton me anë të seksioneve Dega e Lëvizjes së Brendshme, Dega e Lëvizjes Civile, Dega e Burgjeve, Dega e Administratës dhe Dega e Kuadrit. Seksioni i çështjeve të brendshme ka juridiksion mbi lejet e lëvizjes së qytetarëve në përgjithësi. Seksioni i çështjeve politike lëshon letërnjoftimet dhe mban statistika të nevojshme të popullsisë për Komitetin e Partisë. Drejtoria e policisë ka gjithashtu nën-degët e trafikut automobilistik, zjarrfikësave, hetimeve dhe një njësi detektivësh për të kërkuarit e dezertorët, me rreth 25-30 persona. Në çdo komitet të partisë ka një seksion të çështjeve të brendshme, që varet drejtpërdrejt nga sesioni i Ministrisë së Brendshme. Në çdo lokalitet ka një forcë policie prej nga 5 deri në 15 policisë, të drejtuar nga një oficer. Fshatrat zgjedhin një polic, i cili punon pa rrogë me mandat dy-mujor. Drejtor i policisë së Tiranës dhe rrjedhimisht dhe i Sigurimit, është Halim Xhelo. Qyteti i Tiranës ndahet në 3 rajone policie, secili me një forcë prej 50 deri në 75 njerëz. Ka gjithashtu një forcë të veçantë prej 200 deri në 300 policësh të ngarkuar me ruajtjen e ministrive e parlamentit, përveç detyrave të zakonshme të policisë. Pas lirimit nga shërbimi, ushtarët pyeten nëse dëshirojnë të vazhdojnë të shërbejnë si policë. Nëse përgjigjen pozitivisht ata nisin trajnimin për një periudhë prej tre deri në gjashtë muaj. Për t’u bërë polic duhet patjetër të jesh anëtar partisë. Në Tiranë ka një shkollë policie, ku kandidatët për t’u bërë policisë marrin kurse nga gjashtë deri në dhjetë-mujore. Shumica e studentëve në këtë shkollë janë fshatarë analfabetë. Programet e mësimit janë të bazuara në mësimet sovjetike, të cilët kontrollojnë haptazi institucionin. Ka trajnime të veçuara për kandidatët e degëve të ndara të policisë si zjarrfikësit, policët e trafikut etj. Ushqimi i policëve është i mirë dhe konsiderohet më i mirë se ai i ushtrisë. Rroga e një polici të zakonshëm është 2800 lekë. Rrogat e oficerëve nuk bazohen te grada e tyre por sipas përgjegjësisë që secili mban dhe sipas aftësisë së tij. Uniforma e policisë është blu e errët të shoqëruar me kapele. Polica është e armatosur me revolverë sovjetikë dhe automatikë kallashnikov me krehëra nga 36 fishekë. Çdo rajon policie ka një motoçikletë. Drejtoria e përgjithshme e policisë ka dhjetë motoçikleta, dy vetura dhe një “gaz”. Nuk ka kufizime të ashpra për lëvizjen e njerëzve brenda Shqipërisë por qytetarët duhet të kenë letërnjoftimet e tyre. Nuk kërkohen leje udhëtimi por shoferët duhet të kenë listën e pasagjerëve, e cila më tej kalon në seksionin e çështjeve të brendshme të policisë. Çdo zhvendosje nga vendi i rezidencës së përhershme raportohet në polici, ashtu siç raportohet dhe të ardhurit nga vende e qytete të tjera. Kjo e fundit bën që i ardhuri të marrë ndihmën apo ushqimin e nevojshëm. Edhe kur një familje pret një të ftuar nga jashtë qytetit, ajo duhet të raportojë në polici. Policia mund të bëjë inspektime në shtëpitë e të dyshuarve, veçanërisht gjatë natës, për të zbuluar nëse po priten miq pa njoftuar.

Shtator 1953

Organizimi i Sigurimit të Shtetit

Komandanti i Brigadës së Sigurimit është kolonel Xhelal Gjili, i cili ka zëvendësuar majorin Mehmet Jaha në gusht 1952. Ky i fundit ka rang lejtnant-kolonel dhe po studion në një shkollë ushtarake në Bashkimin Sovjetik. Gjili është punësuar në forcat e Sigurimit para likuidimit të Koçi Xoxes dhe asokohe u shkarkua, por më vonë u riaktivizua nga Mehmet Shehu, i cili e vuri në krye të brigadës. Asistent komandant i brigadës është Azbi Lamçja, i cili ka zëvendësuar major Medin Bilnini, i cili e kishte mbajtur këtë post deri në gusht 1952. Komisari politik i brigadës është kapiten i klasit i Sotir Bandili. Ai ka zëvendësuar kapiten klasi i Mamon Saliu, i cili ka shërbyer deri në gusht 1951 dhe më pas u ngrit në detyrë në një tjetër pozicion në forcat e armatosura. Selia kryesore e brigadës përfshin seksionin operacional të komanduar nga Seljo ... i cili ka zëvendësuar Alia Dule, i cili e ka mbajtur postin deri në 1951. Seksioni politik komandohet nga lejtnant Bardhyl Daci. Sektori financiar drejtohet nga një oficer i paidentifikuar.

Seksioni i komunikimeve përbëhet nga 4 operatorë telegrafi dhe ka një aparat radio. Seksioni i transportit ka një makinë fuoristradë, 3 ose 4 furgona të një tipi të panjohur, dhe 1 ose 2 motoçikleta. Selia kryesore e Brigadës gjendet në Rrugën e Elbasanit në Tiranë, në Pallatin e Brigadave, ku gjendet gjithashtu selia kryesore e Mbrojtjes Popullore. Batalioni i parë i brigadës së Sigurimit ndodhet në Shën Pal, në Rrëshen të Mirditës. Ai komandohet nga kapiten Ali Dushku, i cili ka zëvendësuar kapitenin Azbi Ljuci, që e kishte komanduar batalionin që prej krijimit të tij deri në vitin 1952, kur u ngrit në detyrë si komandant brigade në ushtri. Komisar politik i tij është një kapiten i klasit të II. Batalioni ka rreth 150 njerëz dhe oficerë, dhe është i pajisur me radio-stacion dhe një motoçikletë. Batalioni i dytë i Sigurimit ka dy kompani të vendosura një në Mamurras dhe një në rrethin e Krujës. Deri në fillim të vitit 1951 ai është komanduar nga kapiteni Cemo ..., ndërsa aktualisht komandohet nga Rexhep Valbona nga Valbona në zonën Kolgjecaj, i cili më parë kishte qenë komandant batalioni kufitar në Tropojë. Komisari i batalionit të dytë është kapiten Ramadan ... ndërsa oficeri i dytë është lejtnant Tari Bajliu. Kompania e parë dhe e tretë e batalionit të 3-të janë stacionuar në Pukë, ndërsa kompania e dytë është vendosur në Kukës ose Bicaj. Batalioni komandohet nga kapiten Petro Opari. Komisar politik është Nasi Zogi nga Korça, i cili ka qenë këtu që prej krijimit të batalionit. Komandanti ushtarak i batalionit të tretë ka qenë më parë kapiten Ali Dulski, derisa u transferua si komandant i batalionit të parë, nuk dihet ende se kush do e zëvendësojë. Oficeri i furnizimit ka qenë njëfarë Sefedin, ndërsa asistenti i tij quhej Nuredin. Punonjësi i zyrës quhet Fazli Begu ndërsa operatori i radio-telegrafit është Ndue Nosi. Komandanti i kompanisë së parë të batalionit është njëfarë N. Cerin, ndërsa komisari politik është Fazli Bregu. Rreshter i parë i kompanisë së parë është Shuaip Vaislavi. Drejtues i një nga skuadrave të batalionit të tretë është Banush Qafzezi, zëvendësi i tij është Zajim Shehi. Një tjetër drejtues skuadre është oficeri Zajim Shehi dhe Xhelal Uka. Një nga zëvendës-drejtuesit e skuadrës është Tari Baliju. Në kompaninë e dytë të batalionit të tretë verojnë oficerët e mëposhtëm: Lejtnant Sabri Muka, deri para transferimit në batalionin e katërt në 1951, lejtnant Ajdar Dina nga Gjirokastra, rreshter i parë Beca Zagarari, Ligar Koklima nga Delvina, Vangjel Lushi. Batalioni i katërt u organizua në prill 1951 në Tiranë dhe më pas u dërgua në Gramsh, në rrethin e Elbasanit, ku ndodhet aktualisht. Batalioni ka tre kompani dhe tre skuadra në rrethet Korçë, Gramsh e Tepelenë.

15 maj 1953

Memorandum për zëvendës drejtorin

Nga kreu i Luftës politike e psikologjike

Objekti: Mundësia e një apeli ndaj senatorit Mçarthy për hetime ndaj NCFA.

Prej dy vitesh dega jonë SE ka bërë përpjekje për zgjerimin e Komiteti Kombëtar për Shqipërinë e Lirë me përfaqësimin e dy grupimeve që aktualisht nuk përfaqësohen. Një prej këtyre grupeve, Balli Kombëtar i drejtuar nga Ali Këlcyra, është ndarë nga Balli Kombëtar Agrar në vitin 1950 dhe ja kërkuar të pranohet në komitet si parti më vete. Por gjatë negociatave të zgjatura me NCFA u bë e kuptueshme se tentativat e mëtejshme për zgjerimin e tij kundër vullnetit të lidershipit, do të sillnin trazira në vetë NCFA. Prandaj divizioni ka marrë informata se përfaqësues të Ballit mund të apelojnë te senatori Mc Carthi për një hetim nga komisioni i tij.

Treguesit se grupi i Ali Këlcyrës mund të bëjë një veprim të tillë janë si më poshtë:

a) Një letër me datë 14 mars 1953 nga Halim Begeja, sekretar i përgjithshëm i Ballit dhe përfaqësues i tij në Nju Jork, për Ali Këlcyrën gjatë udhëtimit të këtij të fundit në Greqi, që u interceptua nga shërbimet greke dhe iu kalua CIA nga ndërlidhjet tona. Letra siguronte Këlcyrën se mes të tjerave, asgjë nuk do të bëhej për krijimin e një komiteti të vërtetë nacionalist me anëtarë anti-Prizren (të mbështetur nga Jugosllavia), deri sa çështja të sillej përpara senatorit McCarthy dhe nënkomitetit të tij të senatit.

b) Në një raport të marsit 1053 Halim Begeja raportohet të ketë shprehur padurimin e tij te NCFA mbi mospërfshirjen e vazhdueshme të Ballit Kombëtar në Komitet, duke thënë se nëse partia e tij nuk përfshihej, ai do të kërkonte rrugë të tjera për të luftuar komunizmin.

Megjithëse kërcënimi i mësipërm është vetëm një shantazh i vogël i Ballit një hetim i tillë mund të jetë me interes për elementet disidente të emigracionit shqiptar, aq sa për të kërkuar dëgjesën dramatike me senatorin MecKarthy. Kërcënime të ngjashme për kërkesën e ndihmës nga liderë të kongresit janë bërë edhe më parë ndaj NCFA, por ato nuk janë ndjekur më tej. Divizioni ynë po përfiton nga kjo mundësi për të sjellë në vëmendjen e autoriteteve një sikletosje të mundshme, pas pasojave serioze të hetimeve të komitetit të Senatit mbi operacionet e drejtuara nga CIA për grupet e disidentëve në emigracion. Kjo ka të bëjë jo vetëm me rastin e shqiptarëve por edhe me grupime të tjera të Evropës Lindore që mund të jenë të pakënaqur me trajtimet e tyre apo me pozita të ngjashme me atë të NCFA. Në lidhje me rastin në fjalë, një hetim shumë i publikuar mbi përbërjen dhe aktivitetet e NCFA në Romë, do të zbulonte përfshirjen dhe mbështetjen tonë ndaj Komitetit, dhe rrjedhimisht do të dëmtonte kontrollin tonë mbi të. Gjithashtu publiciteti negativ që do të sillte një hetim i mundshëm i kësaj natyre, si mbi individët ashtu dhe kolektivisht, do ta bënte atë thuajse infektiv si një front politik. Me sa u tha më sipër, divizioni ynë kërkon që Këshilli Legjislativ të vihet në dijeni të situatës siç qëndron tani. Mund të jetë e mundur, me anë të kontakteve të autorizuar, të sigurohemi nëse është bërë një kontakt i tillë apo jo me Senatorin McKarthy, nga grupi shqiptar, apo të na njoftojë nëse një lëvizje e tillë ndodh.

Sovjetikët nisën reformimin e ushtrisë shqiptare më 1953

Pas emrave që u publikun nga CIA mbi drejtuesit e Sigurimit të Shtetit, kanë dalë në dritë dhe drejtuesit e Ministrisë së Brendshme. CIA ka publikuar disa dokumente të tjera mbi shërbimet e sigurisë, teksa tregohet e si sovjetikët nisën reformimin në ushtri.

Shkurt 1954

Organizmi i pushtetit vendor dhe MB

Komiteti ekzekutiv i Tiranës është në fakt ish-organizata e bashkisë së qytetit dhe është vendosur pikërisht në ish-ndërtesën e bashkisë. Ai ka një kryetar, një sekretar dhe 11 anëtarë që kanë secili përgjegjësi për çështje të veçanta të administratës si tregtia, financat, planifikimi, ndritmi, arsimi, strehimi puna e gjendja civile. Zgjedhjet bashkiake mbahet çdo dy vjet; të fundit janë mbajtur në 1952. Anëtarët e komiteteve emërojnë krerët e komiteteve të lagjeve të Tiranës, të cilat edhe ato ndahen në sektorë të ndryshëm të funksioneve. Anëtarët e këshillave të lagjeve zgjidhen pas përfundimit të zgjedhjeve lokale. Në maj 1951 zyra e strehimit u transferua nga komiteti ekzekutiv në qendër, në një ndërtesë në bulevardin Shqipëria e Re, prej numrit të madh të aplikantëve. Funksioni kryesor i ministrisë së Brendshme është në fakt ai i drejtimit të Sigurimit të shtetit. Ajo ka dhe tre degë kryesore sipas tre ndarjeve administrative të Tiranës. Personat e mëposhtëm kanë mbajtur role të rëndësishme administrative në komitetin ekzekutiv të Tiranës deri në vitin 1952: Bim Sina, kryetar i komitetit ekzekutiv, i lindur në Tiranë, i martuar me një punonjëse të zyrave të tij të quajtur Merushe Shaplle. Të dy kanë qenë partizanë gjatë luftës dhe janë komunistë të flaktë. Në raportimet e fundit Sina ka qenë në ngarkim të Arkivës Sekrete.

Selaudin Bekteshi, sekretar i komitetit ekzekutiv, i lindur në Tiranë, 28 vjeç, i martuar pa fëmijë. Edhe ky ka qenë partizan dhe është komunist i flaktë. Murat Mema, anëtar përgjegjës i seksionit të tregtisë. I lindur në Tiranë, 32 vjec, ish-partizan e komunist i flaktë. Qazim Mema (pa lidhje me Murat Mema), përgjegjës i financave. I lindur në Tiranë, ish-partizan.

Tetor 1954

Ushtria

Në fund të vitit 1953 u krye një riorganizim i ushtrisë së Shqipërisë sipas udhëzimeve të zyrtarëve sovjetikë. Disa brigada këmbësorie në Korçë, Tiranë, Gjirokastër e të tjera, u shpërbënë dhe në vend të tyre u krijuan 3 trupa ushtrie me brigada dhe regjimente këmbësorie.

Një njësi me autoblinda u vendos në fshatin Zebmlak, e varur nga regjimenti Korçës. Një njësi këmbësorie është stacionuar gjithashtu në Bilisht. Njësitë janë armatosur me pushkë sovjetike, disa prej të cilave me snajper. Këto batalione nuk kanë automjete transporti, por vetëm kafshë si kuaj dhe mushka me të cilat tërheqin artilerinë. Këto njësi kryejnë stërvitje çdo ditë. Rreth 20 oficerë kanë shkuar në batalionet e Korçës për të marrë pjesë në stërvitjet e kryera në lartësitë e Voskopojës të cilat zgjatën 3 javë. Deri në mes të vitit 1954 komandanti i batalionit të kësaj zone është kapiten Zarifi nga Poloska, i cili u zëvendësua nga kolonel Lul Skëndo nga Kurveleshi. Disa burime kanë konfirmuar se prezenca e kaq shumë oficerëve në një batalion vjen për arsye se brigadat kanë strukturë administrative të ngjashme me regjimentet dhe në rast mobilizimi ato mund të bëhen regjimente. Në kazermat e këmbësorisë së Bilishtit është vendosur dhe njësia e artilerive. Kjo është e armatosur me topa sovjetikë kalibër 75 mm. Transporti i tyre bëhet me mushka. Nuk duhet saktësisht sesa mushka i përkasin njësisë së artilerisë pasi ato rrinë së bashku me mushkat e këmbësorisë, por së bashku arrijnë në rreth 120 kokë.

Trajnimi, rekrutimi

Një numër oficerësh që janë të liruar nga ushtria thirren herë pas here me letra për stërvitje dymujore. Rezidentët e zonës së Devollit kanë raportuar për stërvitje të batalionit të këmbësorisë të stacionuar në Bilisht. Në fillim të tetorit 1954 në zyrën e rekrutimit të Bilishtit u paraqitën banorët e zonës që duhet të kryenin shërbimin ushtarak. Njerëzit u ekzaminuan nga komiteti dhe ata që u zgjodhën për shërbimin e rojeve kufitare filluan menjëherë stërvitjen. Ndërsa të tjerët u liruan dhe flitet se do të nisnin shërbimin disa muaj më vonë. Prej vitit 1954 kohë zgjatja e shërbimit ushtarak në Shqipëri është zgjatur nga 2 në 3 vjet, ndërsa për forcat ajrore dhe detare nga 3 në 4 vjet. Informacionet vijnë nga njerëz që shërbejnë në ushtri.

Kazermat e Bilishtit

Kazermat ndodhen në daljen juglindore të qytetit pranë rrugës automobilistike Korçë-Kristalopigi. Ato janë dy ndërtesa një-katëshe guri dhe një dykatëshe, ku janë vendosur batalioni i këmbësorisë dhe njerëzit e artilerisë. Në ndërtesën dy-katëshe ka gjithashtu marangozë, rrobaqepës e këpucëbërës. Uji për kazermën vjen nga depozita e Bilishtit, ashtu si dhe energjia elektrike nga rrejti kryesor. Kazerma është e rrethuar me tela me gjemba, ndërsa po ndërtohet edhe një mur ndarës me rrugën automobilistike. Gjatë ditës kazermat ruhen nga një roje e vendosur në hyrje të kampit dhe ka gjithashtu dy poste të përhershme me mitralozë. Kisha e Argjia e Parashqevisë pranë varrezave të Bilishtit shërben si depo municioni për batalionin dhe është e rrethuar me tela me gjemba.

Ushtria e punës

Në fund të gushtit, komandanti i policisë së Bilishtit, kapiten Beqir Alia mblodhi banorët dhe dha një fjalim ku përpiqej të bindte të rinjtë t’i bashkoheshin ushtrisë vullnetare të punës, duke argumentuar se puna ishte e nevojshme për të ndërtuar rafinerinë e naftës së Cërrikut. Por prej fatit se vetëm një person pranoi të aplikonte, autoritetet u detyruan të merrnin punonjës me pagesë. Në fshatin e Bilishtit ka dhe rreth 15 banorë të armatosur, të cilët duhet të ndihmojnë policinë sa herë që është e nevojshme për të ngritur prita ose në operacione ndjekjeje. Një nga këta është Ahmet Cakeri, i cili është më i besueshmi për autoritetet sepse është komunist. Sa herë që ka nevojë për ndihmë, policia i drejtohet atij.

Fortifikimet e kufirit

Deri në prill 1954 banorët e Kapshticës nuk mund të kalonin nga rruga automobilistike Kapshticë-Kristalopigi për të arritur te kullotat e bagëtive në anën jugore. Por më vonë rruga u hap dhe fshatarët mund të kullosnin kafshët deri pranë kufirit. Më parë një zonë e atjeshme ka qenë e minuar e cila u spastrua nga autoritetet. Rreth 75 për qind e banorëve të Bilishtit janë myslimanë dhe 25 për qind janë kristianë ortodoksë. Por fshati nuk ka Hoxhë dhe xhamia është kthyer në kinema prandaj banorët nuk i kryejnë ritet fetare. Po ashtu dhe popullsia ortodokse nuk shkon në kishë sepse ata që e bëjnë këtë tallet nga të rinjtë komunistë të fshatit. Në Bilisht ka vetëm një prift ortodoks që jep meshën të dielave në Kishën e Shën Anasthasios. Emri i tij është Kristo Llafazani. Bilishti ka jë spital me rreth 60 shtretër. Spitali ka një doktor që është diplomuar në Tiranë dhe 5 infermierë (3 femra e 2 meshkuj). Vizitat mjekësore janë falas ër të gjithë. Të shtruarit në spital duhet të paguajnë 40 lekë çdo ditë për trajtimin plus mjekimet, të cilat duhet t’i blejnë nga persona që marrin pako nga jashtë shtetit, prej mungesës së mjekimeve në Shqipëri. Prej kushteve të rënda të jetesës shumë banorë janë të prekur nga tuberkulozi, veçanërisht të rinjtë.

27 maj 1952

Memorandum

Komente të Jacob T. Beam në lidhje me Shqipërinë dhe çështje të lidhura

Në lidhje me dokumentet e strategjisë së Luftës së Ftohtë dhe për qëllime të përgjithshme operacionale, po ju kaloj disa deklarata dhe observime të bëra nga zoti Beam, i cili është zyrtari i dytë i ambasadës tonë në Beograd. Ai sapo është kthyer nga Beogradi pas një mandati një-vjeçar. Beam është një observues i mprehtë politik dhe pikëpamjet e tij duhet të jenë me interes për ne.

Në lidhje me Shqipërinë, zoti Beam mendon se jugosllavët i qëndrojnë politikave të tyre të një viti më parë. Politika e tyre është të vazhdojnë të ruajnë gjerat të ziejnë ngadalë në Shqipëri, por nuk pranojnë të bëjnë diçka që do të trazonte regjimin aktualisht, prej frikës së ndonjë reprezaljeje nga sovietikët. Ata vazhdojnë të mendojnë se nëse Jugosllavia sulmohet nga Lindja, ata menjëherë do të pushtojnë të gjithë Shqipërinë, dhe me sa dihet, ata nuk pranojnë që në këtë pushtim të lejojnë pjesëmarrje nga Greqia apo vende të tjera. Jugosllavët besohet të kenë disa agjentë që hyjnë e dalin nga Shqipëria, të cilët janë mjaft të informuar mbi gjendjen aktuale në vend.

Situata në Shqipëri

Që prej vitit 1048 kur regjimi i Titos u prish me Bashkimin Sovietik, Shqipëria është izoluar nga kontakti tokësor me vendet satelite sovjetike. Kjo, përveç terrenit të ashpër të vetë vendit dhe traditave të vjetra klandestine të shqiptarëve, veçanërisht në zonat tribale të veriut, duken se e bëjnë Shqipërinë një objektiv premtues për operacione klandestine me objektiv përmbysjen e regjimit aktual komunist. Prezenca e një numri t madh refugjatësh shqiptarë në Evropë, sugjeron zhvillimin e një qendre politike jashtë Shqipërisë, të përbërë nga përfaqësues të elementëve anti-totalitarë dhe miqësorë ndaj politikave të SHBA për Ballkanin, që mund të shërbejnë si një pikënisje për elementët anti-komunistë brenda Shqipërisë. shërbimet e inteligjencës amerikane dhe britanike në verën e vitit 1949 ishin përgjegjës për formimin e Komitetit Kombëtar të Shqipërisë së Lirë (NCFA), që është një qendër politike e përfaqësuesve të refugjatëve demokratikë shqiptarë, dhe që mund të shërbejë si një mbulim për operacionet e fshehta në Shqipëri. Dhe prej atëherë operacionet e degëve politike dhe ushtarake janë kryer në emrin e NCFA.

Propozimi

NCFA është një grupim përfaqësues i refugjatëve shqiptarë që vepron si pikë fokusimi për ata që janë të interesuar përfundimisht për çlirimin e Shqipërisë. Grupimi vepron si një mbulim zyrtar për aktivitetet jozyrtare të CIAs dhe shërben si një vegël për denoncimin publik të çështjes së shqiptarëve të robëruar në Shqipëri. Ai kontrollohet nga CIA dhe shërbimet britanike të MI6. Krerëve të NCFA u është bërë e qartë se në asnjë rast nuk konsiderohen si “Qeveria në ekzil” e Shqipërisë.

Detyra dhe propozime

Botimi i gazetës Shqipëria në gjuhën shqipe, dhe përdorimi i përmbajtjes së saj kryesore për broshurat e propagandës së lëshuar nga ajri në Shqipëri. Botimi në kohën e duhur të njoftimeve periodike mbi Shqipërinë, i publikuar në anglisht, frëngjisht e itlalisht, i shpërndarë në agjencitë kryesore të shtypit perëndimor. (Përgatitja e përmbajtjes së botimit Shqipëria është kryer sipas projektit OBTUSE, i ci li mbështetet dhe asistohet nga OBLIVIOUS ) Përgatitja e teksteve të broshurave të propagandës dhe shkrimet e transmetimeve klandestine në radio. Operacioni i “letrave helmuese” me postë, kundër liderëve të lartë të regjimit komunist në Shqipëri. Monitorimi i Radio Tiranës, monitorim i shtypit botëror për lajme mbi Shqipërinë, që mund të përdoren në programin tonë të propagandës. Lidhjet me grupet e emigrantëve, veçanërisht me ato që bëjnë pjesë në Komitetin Kombëtar të Shqipërisë së Lirë.

Amerikanët kishin shpresë te shqiptarët për rrëzimin e regjimit

CIA ka nxjerrë të tjera detaje sa i takon regjimit komunist në vendin tonë. Sipas një dokumenti që tregon zhvillimet në Organizatën e Kombeve të Bashkuara më 1960, Shqipëria ishte shteti i vetëm që mbronte pikëpamjet e Kinës. Ajo që CIA thekson është se Enver Hoxha mungoi në atë mbledhje. Nga ana tjetër, CIA kishte shpresë se shqiptarët do e rrëzonin regjimin, pasi bazohej te rezistenca që ju bë osmanëve.

Gusht 1956

Që prej vitit 1946 Bashkimi Sovjetik ka dhënë rreth 5 miliardë dollarë ndihma ekonomike dhe ushtarake për vendet e bllokut sovjetik, kryesisht ndaj Kinës (rreth 1.5 miliardë) Gjermanisë Lindore (1.4 miliardë) të cilat kanë marrë rreth 58 për qind të ndihmës sovjetike. Ndërsa huatë dhe kreditë ndaj vendeve të tjera llogariten përgjithësisht në 2.1 miliardë për blerjen e mallrave sovjetike ekonomike, 1.2 miliardë në pajisje ushtarake, 1.1 miliardë në projekte zhvillimi ekonomik dhe 550 milionë mallra importesh. BRSS ka dhënë gjithashtu grante që arrijnë një total prej 360 milionë për Korenë e Veriut dhe Vjetnamin. Deri në vitin 1954 huatë sovjetike ishin kryesisht për të zbutur vështirësitë e kalimit të gjendjes së vështirë të pasluftës, ndërsa më vonë kreditë janë fokusuar në blerjen e aksioneve të përbashkëta apo hua ushtarake. Në kongresin e 20 të partisë sovjetike më 14 shkurt 1956, Hrushovi tha se BRSS po ndihmon ndërtimin e 391 ndërmarrjeve të prodhimit në vendet e demokracive komuniste. Ai tha se BRSS ka dhënë ndihma për këto vende 21 miliardë rubla (rreth 5.2 miliardë dollarë), shifër kjo që përputhet dhe me llogaritjet e agjencive të inteligjencës. Masa e ndihmës së dhënë deri tani për Shqipërinë nuk mund të llogaritet, por marrëveshja e parë e kreditimit është nënshkruar në shkurt 1951. Sipas saj Shqipëria do të marrë gjatë 4 viteve të marrëveshjes pajisje industriale dhe ndihmë teknike, e cila do të shlyhet gjatë viteve. Ndërkohë raportimet thonë se vendi ka marrë asistencë në ndërtimin e shumë instilacioneve industriale si hidrocentrale, rafineri nafte, kombinate tekstili deh fabrika të ndryshme prodhimi lëkurësh, druri e ushqimesh. Në 1954 udhëheqësi komunist Hoxha njoftoi se BRSS i kishte dhënë Shqipërisë kredi të konsiderueshme dhe privilegje ekonomike për zhvillimin e vendit.

Nëntor 1960

Dallimet mes vendeve të bllokut sovjetik

Lindja e konfliktit mes Kinës dhe Bashkimit Sovjetik mbi aplikimin e mësimeve të Leninit ka sjellë efekte të ndryshme në demokracitë komuniste të Evropës Lindore. Realitetet gjeografike dhe ekonomike të vendeve të caktuara përcaktojnë masën e nënshtrimit të vendeve satelite ndaj Bashkimit Sovjetik. Varësia e satelitëve ndaj BRSS për lëndë të para i jep këtij të fundit forcë të madhe ndaj bllokut me përjashtim të Çekosllovakisë, Gjermanisë Lindore dhe gjithashtu Shqipërisë, e cila nuk prodhon mallra të gatshme prandaj mund të përdorë burime më të largëta dhe pa përkushtim. Edhe nevojat e Shqipërisë për kredi janë relativisht të vogla. Edhe nga ana gjeografike, sa më afër një vend satelit gjendet ndaj BRSS aq më e vogël është pavarësia e tij. Bullgaria dhe Shqipëria që kishin qenë vendet satelite më të prapambetura, kanë bërë progresin më të madh për nga industrializimi. Arena e politikës shqiptare është e ruajtur hermetikisht dhe pak dimë se çfarë ndodh aty, por duke parë historinë e tyre si luftëtarë fillimisht ndaj turqve dhe pushtuesve të tjerë të huaj, ishte e thjeshtë të mendoje se ata do të flaknin tej edhe komunizmin. Por mesa duket fryma e tyre e lirisë nuk kishte llogaritur shtypjen brenda të njëjtit lloj, apo ndoshta aftësinë e veçantë të Enver Hoxhës të magjepsjes së popullit të tij me frikën e pushtetit jugosllav, për të konsoliduar pushtetin personal. Tashmë Hoxha dhe Shehu duket se ia kanë hipur mirë kalit të pushtetit në Shqipëri, gjeografia e së cilës garanton njëfarë lirie veprimi në lidhje me BRSS, dhe kufizohet vetëm nga vështirësitë e gjetjes së një sponsori alternativ. Diferencat mes vendeve satelite duket se u sheshuan mes tyre në konferencën e Bukureshtit, me përjashtimin e dukshëm të Shqipërisë. Delegati shqiptar raportohet se ishte i vetmi që u ngrit në mbrojtje të pikëpamjeve të Kinës, ndërsa Enver Hoxha ishte i vetmi kryetar shteti satelit që nuk mori pjesë në dëgjesën e Hrushovit në OKB në shtator. Nga ana tjetër Shqipëria ishte i vetmi vend i pranishëm në festimet e tetorit 1060 në Pekin me Zv. Kryeministrin Abdyl Këllezi . Më 4 tetor 1960 ai deklaroi se Kina dhe lideri Mao Ce Dun janë i vetmi vend që interpreton saktë linjën marksiste-leniniste. Edhe kinezët nga ana e tyre, me anë të sekretarit të komitetit të partisë Çen Pei Shin shprehën bindjen se “populli heroik shqiptar nuk frikësohen nga kërcënimet e dhunës apo vështirësisve, dhe nuk ka pasur kurrë iluzione mbi miqtë dhe armiqtë e vërtetë. Ata kanë kundërshtuar politikat imperialiste dhe luftën, e udhëhequr nga SHBA”. Në ditën e këtij fjalimi në portin e Durrësit erdhi një ngarkesë drithi, e cila ishte aq e rëndësishme sa u përmend në njoftim të vecantë nga radio-Tirana. Ngarkesa vinte nga Kina e largët, në një kohë kur vetë Pekini vuante mungesat e drithit. Ashtu si vende të tjera të Ballkanit edhe anomalia e sfidës së Shqipërisë ndaj Moskës me menin e pushtetit personal të liderëve të saj. Liderët komunistë të Shqipërisë erdhën me të vërtetë në pushtet pas prishjes së Stalinit me Titon, dhe rrjedhimisht pas prishjes së partisë komuniste shqiptare me Jugosllavinë, çka dhe ndaloi procesin e absorbimit të Shqipërisë nga fqinji më i fuqishëm verior. Si rezultat i kësaj Hoxha e Shehu u ngritën në detyrë nga liderë të një vendi nën-satelit sovjetik (d.m.th fillimisht të Jugosllavisë dhe pastaj të BRSS), në atë të një vendi satelit sovjetik. Prandaj mund të themi me siguri se ata nuk do të donin një rikthim në rendin e mëparshëm inferior, çka mund të duket tani si mundësi reale, pas riafrimit të lidhjeve të Hrushovit me Jugosllavinë. Meqenëse sjellja e Pekinit me Jugosllavinë ka qenë e pakompromis, është natyrale që Shqipëria të mbajë anën e fuqisë së largët komuniste, mbështetja e të cilave si morale dhe politike, mund të mjaftojë për të trazuar qetësinë e Moskës. Praktikisht tani shqiptarët janë të pavarur dhe kjo shton prestigjin e brendshëm të regjimit. As që ia vlen të përmendet se është qesharak pretendimi shqiptar për mbrojtje të ideologjisë dhe pastërtisë komuniste.

Prill 1969

Shqipëri-Jugosllavi-Rumani

Shqipëria ka bërë një deklaratë të paprecedentë publike ku thotë se së bashku me Jugosllavinë e Rumaninë kanë arsye të përbashkëta për t’i rezistuar kërcënimit sovjetik. Në një editorial të 11 prillit organi partiak Zëri i Popullit mbante një editorial me një prej toneve më pozitivë ndaj Beogradit në shumë vite. Në kohën e pushtimit të Çekosllovakisë nga Pakti Varshavës, Shqipëria ndaloi polemikat e saj me armikun e saj kryesor Jugosllavinë. Ajo rifilloi përsëri sulmet verbale ndaj linjës jugosllave në fund të tetorit, por çuditërisht i ndaloi ato përsëri para kongresit të 9-të partisë jugosllave muajin e kaluar. Përveç një rasti të vetëm, shtypi shqiptar nuk komentoi fare mbi Kongresin, i cili më parë kishte qenë objektivi kryesor i sulmeve të Zëri të Popullit. Që prej distancimin nga fuqitë e Paktit të Varshavës në fillim të viteve 1960-të, Tirana ka ruajtur lidhje relativisht të mira me Rumaninë. Megjithëse kanë sugjeruar më parë se kanë kauzë të përbashkët me Bukureshtin, editoriali i Zërit të Popullit është deri tani tentativa më e hapur e Tiranës për t’i bashkuar dy vendet në kundërshtim të politikave të Bashkimit Sovjetik. Qasja e re e kryetarit të partisë shqiptare Hoxha drejt fqinjëve ballkanikë, por veçanërisht Jugosllavisë, reflekton pranimin e Shqipërisë se ajo përfiton nga mbrojtja e politikave të ruajtjes së pavarësisë të Beogradit dhe Bukureshtit.