Malisheva, vendi me i rrezikuar nga rriqrat

Shkruar nga Kushtrim Gashi 

Komuna e Malishevës me një sipërfaqe prej 306.3 km2, me 44 vendbanime dhe me një popullsi rreth 70 mijë banorë është vendi me i rrezikuar nga ethet hemorragjike.

Rasti me i rend vitin e kaluar qe ka ndodh në komunën e Malishevës është ai  i vdekjes se nxënëses 16 vjeçare nga fshati  polloqicë e Malishevës, Albana Gashi. Shkaku i vdekjes kanë qen ethet hemorragjike krime-kongo.

Rasti tjetër i fundit qe ka ndodh këtyre ditëve është ai i vdekjes se Muharrem Thaçi nga Balinca e Malishevës dhe nga i njëjti shkaktar, pra nga pickimi i rriqrave.

Ethet hemorragjike krime-kongo shkaktohen nga infeksioni me virusin e bartur me rriqra, ku sëmundja se pari është zbuluar ne Crimea me 1944 dhe me vonë është gjetur edhe në Congo me 1969  nga e ka marrë edhe emrin.

Përndryshe ethet hemorragjike në Kosovë janë paraqitur në vitin 1954, ku kanë ndodhur edhe  rastet e para të vdekjeve. Sipas infektologeve shpërthimet epidemike kanë qen në vitet 1991, 1995, 2001, 2005. 

Problemi me i madh është ai i identifikimit, nëse një person është pickuar nga rriqra. Rrezikshmëria më e lartë është kur pickon rriqra femër sepse lëshon një enzyme anestetike e cila eviton dhimbjen, dhe në ketë forme infektimi mund të zhvillohet pa qen në dijeni se është kafshuar nga rriqra.

Ministria e shëndetësisë ketë vit ka ndarë një shume prej 150 mijë eurove për ketë epidemi, gjë qe është shumë minimale në krahasim me përmasat dhe gjendjen alarmante qe është në Kosovë e posaçërisht në vendet qe janë të rrezikuara në vazhdimësi. 

Me këto para jo vetëm qe nuk do të arrijnë të bëjnë as dezinfektimin selektiv e lere me qe të blejnë doza të ilaçit Ribavirinë, i cili është një bar eksperimental qe si ilaç antiviral i jepet pacientit për forcimin e imunitetit të tyre.
 
Derisa në Argjentinë ekziston vaksina për ethet hemorragjike, në vendin tonë jo vetëm qe nuk ka vaksine për ketë lloj epidemie, por qeveria e republikës së Kosovës nuk e merr me me seriozitet ketë çështje, duke e ditur se jeta e qytetarëve është në rrezik të vazhdueshëm.

Dezinfektimi selektiv qe po aplikohet pothuajse çdo vit nuk është efektiv dhe është metodë jo e suksesshme për parandalimin e etheve hemorragjike sepse bëhet dezinfektimi vetëm i atyre vendeve qe frekuentohen nga qytetarët, por jo edhe vendet e tjera sikurse fushat, mali etj, e qe në këto vende po ndodhin rastet me të shpeshta të pickimit të rriqrave.

Për qeverinë e republikës së Kosovës duhet të ketë rendësi jetike jeta e qytetarëve sepse jeta e tyre kurrë nuk ka qen më në rrezik!

Ky rrezik nuk po mund qe të evitohet nga Komunat sepse mundësitë dhe mjetet e tyre janë të kufizuara, andaj qeveria është ajo e cila duhet qe të intervenojë duke ndarë mjete për zonat e rrezikuara nga rriqrat.

Këto mjete do të duhej qe të ndahen për informimin e qytetarëve dhe masave mbrojtëse qe duhet të aplikojnë dhe pjesën tjetër për spërkatje të përgjithshme me aeroplan sepse vetëm kështu mund të bëhet sensibilizimi i qytetarëve dhe dezinfektimi i përgjithshëm i vendeve të rrezikuara si dhe të shpëtohet jeta e qytetarëve.

Gjithashtu qeveria do të duhej qe njëkohësisht të punonte edhe në zbulimin e vaksinës kundër etheve hemorragjike krime-kongo në Kosovë sepse vetëm kështu do te shpëtonim jetë.

Shkruar nga Kushtrim Gashi

Komuna e Malishevës me një sipërfaqe prej 306.3 km2, me 44 vendbanime dhe me një popullsi rreth 70 mijë banorë është vendi me i rrezikuar nga ethet hemorragjike.

Rasti me i rend vitin e kaluar qe ka ndodh në komunën e Malishevës është ai i vdekjes se nxënëses 16 vjeçare nga fshati polloqicë e Malishevës, Albana Gashi. Shkaku i vdekjes kanë qen ethet hemorragjike krime-kongo.

Rasti tjetër i fundit qe ka ndodh këtyre ditëve është ai i vdekjes se Muharrem Thaçi nga Balinca e Malishevës dhe nga i njëjti shkaktar, pra nga pickimi i rriqrave.

Ethet hemorragjike krime-kongo shkaktohen nga infeksioni me virusin e bartur me rriqra, ku sëmundja se pari është zbuluar ne Crimea me 1944 dhe me vonë është gjetur edhe në Congo me 1969 nga e ka marrë edhe emrin.

Përndryshe ethet hemorragjike në Kosovë janë paraqitur në vitin 1954, ku kanë ndodhur edhe rastet e para të vdekjeve. Sipas infektologeve shpërthimet epidemike kanë qen në vitet 1991, 1995, 2001, 2005.

Problemi me i madh është ai i identifikimit, nëse një person është pickuar nga rriqra. Rrezikshmëria më e lartë është kur pickon rriqra femër sepse lëshon një enzyme anestetike e cila eviton dhimbjen, dhe në ketë forme infektimi mund të zhvillohet pa qen në dijeni se është kafshuar nga rriqra.

Ministria e shëndetësisë ketë vit ka ndarë një shume prej 150 mijë eurove për ketë epidemi, gjë qe është shumë minimale në krahasim me përmasat dhe gjendjen alarmante qe është në Kosovë e posaçërisht në vendet qe janë të rrezikuara në vazhdimësi.

Me këto para jo vetëm qe nuk do të arrijnë të bëjnë as dezinfektimin selektiv e lere me qe të blejnë doza të ilaçit Ribavirinë, i cili është një bar eksperimental qe si ilaç antiviral i jepet pacientit për forcimin e imunitetit të tyre.

Derisa në Argjentinë ekziston vaksina për ethet hemorragjike, në vendin tonë jo vetëm qe nuk ka vaksine për ketë lloj epidemie, por qeveria e republikës së Kosovës nuk e merr me me seriozitet ketë çështje, duke e ditur se jeta e qytetarëve është në rrezik të vazhdueshëm.

Dezinfektimi selektiv qe po aplikohet pothuajse çdo vit nuk është efektiv dhe është metodë jo e suksesshme për parandalimin e etheve hemorragjike sepse bëhet dezinfektimi vetëm i atyre vendeve qe frekuentohen nga qytetarët, por jo edhe vendet e tjera sikurse fushat, mali etj, e qe në këto vende po ndodhin rastet me të shpeshta të pickimit të rriqrave.

Për qeverinë e republikës së Kosovës duhet të ketë rendësi jetike jeta e qytetarëve sepse jeta e tyre kurrë nuk ka qen më në rrezik!

Ky rrezik nuk po mund qe të evitohet nga Komunat sepse mundësitë dhe mjetet e tyre janë të kufizuara, andaj qeveria është ajo e cila duhet qe të intervenojë duke ndarë mjete për zonat e rrezikuara nga rriqrat.

Këto mjete do të duhej qe të ndahen për informimin e qytetarëve dhe masave mbrojtëse qe duhet të aplikojnë dhe pjesën tjetër për spërkatje të përgjithshme me aeroplan sepse vetëm kështu mund të bëhet sensibilizimi i qytetarëve dhe dezinfektimi i përgjithshëm i vendeve të rrezikuara si dhe të shpëtohet jeta e qytetarëve.

Gjithashtu qeveria do të duhej qe njëkohësisht të punonte edhe në zbulimin e vaksinës kundër etheve hemorragjike krime-kongo në Kosovë sepse vetëm kështu do te shpëtonim jetë.

Çfare ju duhet per te larguar rriqnat

Eshtë e rëndësishme që ta largoni rriqnën nga trupi juaj apo i kafshëve, sapo ta gjeni atë. Megjithëse shumë rriqna mund të mos jenë mbartëse të sëmundjeve, apo vendi i kafshimit (pickimit) të tyre të mos infektohet, sërisht duhet që ta trajtoni c’do pickim prej rriqnave në mënyrë të kujdesëshme dhe seriozisht. Largimi i rriqnës i duhet të bëhet i plotë dhe pa u dëmtuar, në mënyrë që t’ju mbrojë ju, apo kafshën nga sëmudje të transmetueshme (nëse rriqna ishte mbartëse) sic është Ethja Hemoragjike e Krime Kongos etj.

Për të larguar rriqnat nga trupi juaj ose i kafshëve:

Mund të përdorni një piskatore ose pincete me majë të hollë. Nëse nuk e keni për momentin një të tillë, mund të përdorni gishtat por kini kujdes; është e këshillueshme që të përdorni doreza ose një picetë për të mos pasur kontakt të drejpërdrejtë me rriqnën. Asnjëherë mos e largoni rriqnën duke përdorur thjesht gishtat tuaj.

Çfare ju duhet per te larguar rriqnat

Kapeni rriqnën sa më afër gojës që të mundeni ( pjesa që është e ngulur në lëkurën e kafshës ose tuajën). Pjesërisht koka dhe trupi i rriqnës është e dukëshme me sy.
rriqnat, si ti largojme

Mos e kapni rriqnën në pjesën e barkut. Kështu (nëse e shtrydhni) ju aksidentalisht mund ta shtypni dhe lëngje që mund të jenë me infeksion do të dalin prej barkut të rriqnës.
rriqna si ti largojme

Me kujdes tërhiqe rriqnën lart deri kur të ndjeni se rriqna e ka lëshuar lëkurën ku është fiksuar. Mos e përdridhni rriqnën, pasi kështu mundet që trupi i saj të këputet duke lënë kështu kokën e rriqnës nën lëkurë.


Rriqnat si ti largojme

Ju sugjerojmë që ta ruani rriqnën, në një qese apo kuti, për tja treguar Mjekut Veteriner ose Doktorit tuaj në rast se rriqnën e gjetët në trupin tuaj dhe filloni dhe nuk ndjeheni mirë. Kështu doktori do të jetë në gjëndje të bëjë testimin e rriqnës për sëmundje të ndryshme për të cilat mund të dyshojë.
ruaje kepushen

Shënim: Nëse ju vetë nuk mundet që ta largoni rriqnën, kërkoni ndihmën e dikujt por në asnjë mënyrë mos e lini pa hequr në trupin tuaj, ose të kafshës.

Po ashtu të kihet parasysh se nëse mundeni që të gjeni 1, 2 apo 3 rriqna tek kafshët, sigurisht që ka dhe të tjera prandaj ju këshillojmë që të kërkoni dhe në vendet jo shumë të dukëshme sic shihet në figurën e paraqitur tek qeni.

Vendet ku mund te gjeni rriqna

Vendi i pickimit, pastrohet me ujë të bollshëm me sapun. Nëse nuk e keni larguar plotësisht rriqnën (nëse koka është shkëputur nga trupi), atëhere ju duhet një pincetë për të bërë përpjekje që të largohet pjesa e mbetur. Në të gjitha rastet pastroni vendin e pickimit me alkool, lani mirë duart me ujë dhe sapun. Nëse keni dyshime se kafsha nuk ndjehet mirë dhe lëkura ka marrë infeksion. Cojeni tek Mjeku Veteriner për një vizitë dhe trajtimin e duhur. Në disa raste mund të ketë nevoje për antibiotik ( të përgjithëshëm ose lokal).

Masa më e mirë që mund të ndërmerrni për evitimin e pickimit të rriqnave ndaj kafshëve janë masat parandaluese. Tek Veterineri juaj do të gjeni produkte të ndryshme që vrasin rriqnat dhe mbrojnë kafshen tuaj nga pickimet e tyre.

Mbani mend se parandalimi është më i mirë se trajtimi!


Përgatiti MV Egli Ozuni

Pickim i vogël, kërcënim i madh

“Pickim i vogël, kërcënim i madh” – Si të mbrohemi nga mushkonjat, rriqnat dhe parazitët tjerë të ngjashëm

“Pickim i vogël, kërcënim i madh” – me këtë slogan është shënuar Dita Botërore e Shëndetit për këtë vit e cila i është përkushtuar rreziqeve nga mushkonjat, rriqnat, ç­imkat (tartabiqëve) dhe bartësve të tjerë të sëmundjeve infektive. Me këtë rast, është paralajmëruar se në dhjetëvjeçarin e fundit është e pranishme edhe “mushkonja tigër”, e cila shumohet shpejtë dhe shpërndahet në zona të reja, dhe është bartës i mundshëm i sëmundjeve të ndryshme, të tilla si, p.sh. ethet tropikale.

Sëmundjet e shkaktuara nga vektoret (bartësit)
Vektorët janë organizma që bartin patogjene dhe parazite nga një person apo një kafshë e infektuar në një person tjetër, duke shkaktuar një spektër të gjërë të sëmundjeve të rënda në popullatën njerëzore. Edhe pse janë të zakonshme për zonat tropikale, globalizimi i tregtisë dhe udhëtimit, si dhe ndryshimit të klimës, kanë ndikuar që sëmundjet e shkaktuara nga vektorët janë më të shpeshta edhe atje ku më parë nuk kanë egzistuar pothuajse fare. Objektivi kryesor i zhvillimit të fushatave është për të rritur ndërgjegjësimin ndaj kërcënimeve të mundshme të vektorëve dhe sëmundjeve që i shkaktojnë në mënyrë që të inkurajojë edhe individët edhe komunitetet që të marrin masa me qëllim që të arrihet mbrojtje në kohë.

Mushkonjat – bartëset më të njohura të sëmundjeve
Gjysma e popullsisë së botës është në rrezik nga sëmundjet siç janë malaria, ethet tropikale, ethet e verdha, që i bartin vektorët (mushkonjat, mizat, rriqnat, kërminjtë e ujit). Më shumë se një miliard njerëz infektohen dhe më shumë se një milion njerëz në vit vdesin nga sëmundjet vektoriale. Sipas disa të dhënave, kohët e fundit falë zbatimit të dezinfektimit sistematik dhe vaksinimit parandalues ​​të personave që shpesh banojnë në natyrë (fermerët, punonjësit e pyjeve, gjuetarët, alpinistët), sëmundjet vektoriale janë nën kontroll, dhe situata është relativisht e favorshme.

Lyme – sëmundja
Lyme borelioza ose Lyme-sëmundja është infeksion që bartet nga rriqnat që i përkasin disa llojeve te gjinisë ‘Ixodes’. Rriqnat infektohen gjatë thithjes së gjakut nga kafshët shtëpiake, siç janë minjtë, ketrat dhe kurrizorë të tjerë të vegjël. Rreziku nga Lyme-sëmundja është më i lartë tek popullata që jeton në zonat rurale, pyje (fermerët, gjuetarët, mbledhësit e kërpudhave dhe mbledhësit e frutave me kokrra). Shumica e infeksioneve paraqiten në pranverë, verë dhe në fillim të vjeshtës.

Meningoencefalitisi i rriqnave
Me ardhjen e ditëve të ngrohta, kur njerëzit sa më shumë qëndrojnë në natyrë, rritet edhe rreziku i pickimit të rriqnave aktiviteti i të cilave është i theksuar sidomos në pranverë dhe në fillim të verës si dhe në vjeshtë. Rriqnat janë parazitë që ushqehen me gjak, kryesisht të kafshëve me gjak të ngrohtë, por edhe të njeriut. Jetojnë në fletë dhe degë të bimëve të ulëta dhe shkurreve me lartësi deri në një metër. Gjatë banimit apo lëvizjeve nëpër këto terene, kapet për rroba dhe kërkon një vend të përshtatshëm në trup për pickim dhe pastaj thithjen e gjakut. Më së shumti i sulmojnë vendet me lëkurë të hollë ku gjaku thithet më lehtë, gjegjësisht këmbët, beli dhe zona gjenitale, kurse tek fëmijët edhe në flokë (kokë).

Rriqnat tek njeriu mund të bartin më shumë lloje të sëmundjeve infektive. Hulumtimet tregojnë se rriqna e infektuar tek pickimi gjatë 10 orëve të para vetëm në një përqindje të vogël të rasteve, arrin të infektojë personin e pickuar. Prandaj, është e nevojshme që sa më parë të largohet plotësisht nga lëkura edhe atë përmes piskatores së dezinfektuar me alkool me tërheqje të kujdesshme pa shtrydhje.

Gjatë tërheqjes rriqna duhet kapur në pjesën e sipërme të trupit, gjegjësisht sa më afër lëkurës, pa lyerjen apo trullosjen e saj me alkool, vaj, etj sepse me këtë rritet mundësia e sekretimit të shkaktarëve të infekcionit në plagën e pickimit. Pas heqjes së rriqnës, vendin e pickimit dhe duart tuaja duhet pastruar me sapun dhe ujë, si dhe tharë e pastaj dezinfektuar me dezinfektues. Nëse ju nuk jeni të aftë për ta bërë këtë ose frikësoni ta bëni vetë, kontaktoni mjekun tuaj sa më shpejt të jetë e mundur.

Shfaqja e simptomeve të ngjashme me ato të gripit (temperaturë, dhimbje të muskujve dhe nyjeve, dobësi e përgjithshme), por edhe dhimbje koke, vjellje, marramendje, të qenët i përgjumur, paralizë e pjesëve të trupit apo ndryshime pa dhimbje të lëkurës në formën e skuqjes me zbehje në mes, zakonisht ndodh 1-3 javë pas pickimit të rriqnës. Në rast të paraqitjes së këtyre simptomeve patjetër duhet të kontaktoni mjekun tuaj për shqyrtim.

Masat e mbrojtjes
Që të zvogëlohet rreziku i pickimit të rriqnës, si dhe sëmundjet që ato i bartin, duhet t’i përmbahemi masave të caktuara mbrojtëse. Gjatë qëndrimit në natyrë duhet shmangur zvarritjet nëpër shkurre. Gjatë shetitjes të shfrytëzohen shtigjet e pastruara nga shkurret dhe bimët e gjata, gjithashtu të shmanget shtrirja në tokë me bimësi të dendur. Për lehtësimin e identifikimit të rriqnave duhet të veshim rroba me ngjyra të lehta, mëngë të gjata dhe pantallona me këpucë të përshtatshme. Koka duhet mbrojtur me kapelë ose shami.

Gjatë qëndrimit në natyrë është e dobishme që pjesët e pambuluara të trupit të lyhen me substanca që i largojnë rriqnat. Pas kthimit nga natyra duhet të kontrollohet i gjithë trupi, duke i kushtuar vëmendje të veçantë pjesëve ku lëkura është e hollë – zonën prapa veshëve, zona e ijeve, sqetull, kërthizë, tek fëmijët e vegjël edhe flokët. Të gjitha rriqnat eventualisht të zbuluara duhet të hiqen sa më shpejtë të jetë e mundur, dhe vendeve të tilla në ditët e ardhshme duhet kushtuar më shumë vëmendje.

Klinika Infektive, ka kapacitete dhe ilaçe të nevojshme për t’i trajtuar të gjitha rastet e pickimit.

Kosova vazhdon të përballet me sëmundjen e etheve hemorragjike apo pickimit të rriqrave siç njihet ndryshe. Në muajt e fundit të këtij viti dhjetëra kosovarë janë pickuar nga rriqrat. Por siç duket për këtë sezone, epiqendra do të ndërrojë destinacion nga Malisheva në të cilën ka qenë fillimisht për në Prishtinë. Në bazë të të dhënave të fundit për katër muajt e parë të këtij viti më shumë të pickuar nga rriqrat ka pasur në Prishtinë se sa në Malishevë. Zyrtarë të Klinikës Infektive, kanë dhënë detaje rreth etheve hemorragjike si dhe situatës në terren.
Vajza e Mirjeta Pllanës, 13 vjeçe, para dy javëve u pickua nga rriqrat derisa ishte duke luajtur në një park në Prishtinë. Dy rriqra, njëri në këmbë e tjetri në vesh e kishin pickuar atë. Rriqrat nga trupi i së miturës u larguan nga mjekët e qendrës kryesore familjare në Prishtinë.

“E kam pas vajzën duke luajtur. Po më thotë mami veshi po më dhembë, kur po e shoh, rriqër. Menjëherë e dërgova në Qendrën e Mjekësisë. Dy rriqra i kishte pas në trup”, thonë nëna e së miturës.

E rast të njëjtë si të 13 vjeçare kanë edhe dhjetëra persona të tjerë në Prishtinë. Vetëm në Klinikën Infektive të Qendrës Klinike Universitare të Kosovës, për katër muajt e parë të këtij viti rreth 36 qytetarë kanë kërkuar ndihmë nga pickimi i rriqrave.

Kështu i ka thënë të dielën Express’it, drejtori i klinikës, Hamdi Ramadani. Ai thotë se rritje të numrit nga pickimet pritet që të ketë në muajt e ardhshëm.

“Ne tash veç jemi në sezonin epidemike të insekteve siç janë rriqrat. Mendojmë se në muajt e fundit do të kemi rritje hala më të madhe-enorme të rasteve. Ne e kemi grupin e ekspertëve të cilët vazhdimisht po bëjnë zgjerimet rreth pickimit të rriqrave. Për fat të mirë deri më sot ne nuk kemi shënuar raste me sëmundje të shumta të rriqrave. Deri më tani, klinika jonë ka regjistruar 47 raste nga grup mosha dhe rajone të ndryshme”, thotë Ramadani.

Ai tregon se në nga Malisheva gjatë këtyre katër muajve, shërim nga pickimi i rriqrave ka kërkuar vetëm një person.

“Më së shumti ka paraprirë, regjioni i Prishtinës me 36 raste. Pastaj Obliqi e pastaj Lipjani. Malishevë e kemi vetëm një rast, është fat i mirë, për shkak se ju e dini se vatër epidemike e etheve hemorragjike është Malisheva. Të gjitha këto raste janë trajtuar në mënyrë ambulatore”, tregon drejtori i Klinikës Infektive të QKUK’së. Ramadani u bënë thirrje organeve që merren me shëndetësinë në kryeqytet që të fillojnë me spërkatjen e zonave problematike tek të cilat po paraqiten rriqrat.

Prof. med. PhD. Hamdi Ramadani

Tutje, infektologu Hamdi Ramadani thotë se Klinika Infektive, ka kapacitete dhe ilaçe të nevojshme për t’i trajtuar të gjitha rastet e pickimit.



“Ne i kemi të gjitha terapitë përkatëse në kuadër të luftimit të kësaj sëmundjeve epidemike. Tri vitet e fundit Kosova nuk ka shënuar asnjë rast të pickimit”, shpjegon Ramadani.

Për gjithë këtë punë nga Ministria e Shëndetësisë deklarojnë se kanë marrë masa parandaluese edhe këtë vit. Edhe këtë vit, si vitet paraprake, kemi marrë masa parandaluese për ethet hemorragjike krime kongo, së bashku me këshillin ndërministror. Prej vitit 2013, kur kanë ndodhur 11 vdekje në Kosovë, më nuk kemi pasur situatë të tillë. Kjo, falë bashkëpunimit me institucionet relevante”, deklarojnë nga MSH.

Megjithëkëtë, në vitin 2013, në Kosovë kanë humbur jetën 11 persona nga ethet hemorragjike dhe janë pickuar nga rriqrat 5,200 qytetarë. Derisa në vitet në vijim, falë masave parandaluese, janë evituar viktimat.

Kujtojmë së koha kur sëmundja e etheve hemorragjike krime kongo shfaqet në Kosovë është nga prilli deri në shtator. Kjo sëmundje shkaktohet nga pickimi i rriqrave, ndërsa vatër e saj janë Malisheva, Rahoveci, Suhareka dhe Klina.

Jahja Lluka : 'Kosovo from "Naçertanie" to Independence (1844-2008).

Strategjia serbe ndër vite, për asgjësimin e shqiptarëve në Ballkan dhe qëndrimi dinjitoz i shqiptarëve kundrejt serbëve vjen përmes librit të Jahja Llukës të botuar në gjuhën angleze, 'Kosovo from "Naçertanie" to Independence (1844-2008).

Doli në gjuhën angleze libri i autorit Jahja Lluka 'Kosova nga "Naçertanie" deri te Pavarësia (1844-2008'),

'Kosovo from "Naçertanie" to Independence (1844-2008)'.

Kjo është një vepër në formatin e një botimi akademik dhe universitar.

Vështirimi i ri teorik, që sjellë autori Jahja Lluka, është një risi në fushën e historisë dhe në atë të marrëdhënieve ndëkombëtare.

Autori vjen me fakte të reja në këtë botim, duke na pasqyruar në detaje situata dhe ngjarje të historisë s'ë Kosovës, duke ilustruar gjithë strategjinë serbe ndër vite, për asgjësimin e shqiptarëve në Ballkan dhe na vendosë përpara një panorame shumë dinjitoze të qëndrimit dhe mbijetesës shqiptare kundrejt hordhive serbe.

Baza e konfliktit shqiptaro -serb qëndron në mitizimin e historisë s'ë Serbisë, sipas s'ë cilës, çdo territor ku ka kisha e manastire serbe, është dhe duhet të jetë territor i Serbisë. Shkak i këtij konflikti është, gjithashtu,miti nacionalist serb i viktimizimit, i cili prodhon deduksionin se "serbët fitojnë në luftë dhe humbasin kohë në paqe ".Ky mit hipotetik nacionalist e ka zanafillën e ushqyerjes tek popullata serbe, hierarkia e Kishës Ortodokse të Serbisë të cilët e thelluan ketë konflikt për shekuj me radhë.

Zhvillimet në Kosovë dhe konflikti i saj me Serbinë, kanë qenë dhe mbeten prioritet i shumë studiuesve,por risia e këtij libri qëndron pikërisht në faktet dhe argumentet historiko-politike,ku marrëdhëniet dhe konfliktet ndër etinike vëzhgohen në këtë studim në raport me marrëdhëniet ndërkombëtare.

Nga recensioni i Prof. Dr.Irna Peshkepia - Dobi.

****


Jahja Lluka u lind më 17 mars 1952, në Pejë, ku e përfundoi edukimin fillor dhe atë të mesëm, ndërsa studimet e larta të Elektroteknikës i vijoi në Zagreb.

Pas kthimit nga Zagrebi, studioi në Shkollën e Lartë Komerciale në Pejë. Magjister i maredhanjeve nderkomtare. Në vitin 1989 filloi aktivisht të merret me angazhimet kundër ndryshimeve kushtetuese të Kosovës.

Në vitin 1990, pas protestave të shumta në qytetin e Pejës, themeloi së bashku me shumë shokë Shoqatën për Kthimin e Shqiptarëve të Shpërngulur nga Trojet e Veta, ndërsa në Kuvendin e Parë të Shoqatës u zgjodh kryetar, post të cilin e mban edhe aktualisht.

Me largimin me dhunë të punëtorëve shqiptarë nga puna, nga ana e ish-regjimit të dhunshëm serb, u paraqit nevoja për krijimin e një subjekti i cili do të ndihmonte shumë familje të cilat vuanin edhe për kafshatën e gojës.

Z. Lluka, bashkë me veprimtarë të tjerë pejanë, themeloi Këshillin e Solidaritetit, këshill ky i cili ndihmoi minatorët e “Trepçës”, të Goleshit, të Kishnicës, të Fabrikës së Municionit në Skënderaj si dhe grumbulluan e dhanë pagat e para për arsimtarët shqiptarë të Komunës së Pejës.

Në vitin 1995 u burgos nga regjimi serb, pas organizimit me shumë shokë të përpjekjeve për armatosjen e shqiptarëve të Kosovës për t’u vetëmbrojtur nga hordhitë serbe.

Ka bërë disa vite burg në Burgun e Dubravës, të Lipjanit, të Pejës dhe të Pozharevcit.



Aktivitet e tij nëpër vite:

• Themelues i Shoqatës për Kthimin e Shqiptarëve të Shpërngulur nga Trojet e Veta (1990);

• Themelues i Këshillit të Solidaritetit në Pejë dhe Kryetar i sajë (1990);

• Themelues i Partisë Republikane të Kosovës dhe nënkryetar i saj;

• Themelues i Odës Ekonomike të Kosovës;

• Anëtar i Kryesisë së Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës (AAK)

• Shef i Kabinetit të Kryeministrit të Kosovës z. Ramush Haradinaj (2004/2005);

• Shef i Kabinetit dhe Këshilltar i Kryeministrit Bajram Kosumi;

• Këshilltar i Kryeministrit Agim Çeku;

• Është anëtar i Shoqatës së të Burgosurve Politikë të Kosovës.


Është themelues i çmimit “Hasan Prishtina” i cili ndahet për merita të veçanta për pengimin e pastrimit Etnik të Kosovës dhe për krijimin e kushteve për kthim, (deri me tani ky çmim ju ka nda: Nënës shqiptare – nënë e cila ka lind 16 fëmij dhe të gjithë kanë qendruar në Kosovë, Presidentit Klinton, Kryeministrit Tony Bler, Sekretares se shtetit znj. Olbrait, Familjes Jasharaj, Familjes Haradinaj, Gjeneralit Klark, Ambasadorit Voker dhe Ambasadorit Wisner);

Është autor i disa veprave letrare dhe shkencore.

Max Weber: “partitë janë në thelbin e tyre të brëndshëm organizata të krijuar në mënyrë të lirë mbi bazën e rekrutimeve të lira duke patur gjithmonë si qëllim kërkimin e votave në zgjedhje për të siguruar poste politike

Sipas një përkufizimi tashmë klasik të Max Weber: “partitë janë në thelbin e tyre të brëndshëm organizata të krijuar në mënyrë të lirë mbi bazën e rekrutimeve të lira duke patur gjithmonë si qëllim kërkimin e votave në zgjedhje për të siguruar poste politike”. Një tjetër politolog i njohur G. Sartori jep një formulim më sintetik: “një parti është një grup politik i identifikuar me një etiketë zyrtare që paraqitet në zgjedhje dhe është i aftë të vendos nëpërmjet zgjedhjeve kandidatët në poste publike”. Ky përkufizim përmban kërkesat minimale të domosdoshme për të identifikuar një parti përkundrejt organizimeve të tjera që synojnë të kryejnë veprimtari politike. Një tjetër formulim më i plotë do të konsideronim përcaktimin sipas të cilit “Partitë politike paraqesin bashkimin e lirë të qytetarëve me qëndrime të njëjta, të cilët, për zgjidhjen e problemeve politike bëjnë propozime programore dhe paraqesin kandidatë për mandate në parlament dhe për poste qeveritare, me qëllim që pas zgjedhjeve të suksesshme të zbatojnë në praktikë programin e tyre”.

Ç’farë kushtesh duhet të plotësoj një organizatë që të përkufizohet si parti politike? Shumica e autorëve kërkojnë që ajo minimalisht duhet të plotësoj këto kërkesa:

– Të ketë struktura të tilla që të lejojnë pjesmarrjen e antarësisë;

– Të jetë në gjëndje të formulojë një program të politikave publike;

– Të ushtrojë veprimtari në më shumë se një palë zgjedhje.

Këto janë kërkesat minimale, por që një organizatë të jetë një parti politike, duhet që ajo të plotësojë disa kritere kryesore politike dhe ligjore:

a) Partia politike duhet të ndikojë në formimin e vullnetit politik duke e shtrirë veprimtarinë e saj në të gjitha fushat e jetës publike.

b) Partia politike duhet të ketë një pjesmarrje të rregullt në proçesin zgjedhor me kandidatët dhe programin e vet politik.

c) Qëllimi politik i çdo partie politike është të fitoj sa më shumë mandate parlamentare në mënyrë që të sigurojë shumicën e duhur për të qeverisur.

d) Partia politike duhet të ketë një organizim të pavarur, të lirë, demokratik, sipas dispozitave kushtetuese të vëndit dhe të rregulluar nga statuti i saj.

Orientimi i partive politike në Kosovë

Nga  Ilir Ejupi

Partitë politike në Kosovë nuk kanë qenë të lira për t’i shprehur bindjet e tyre politiko-ideologjike, por një gjë e tillë iu është mundësuar pas luftës së fundit, të vitit 1999, me çlirimin e vendit nga okupatori serb.

Këtë mundësi nuk e kanë shfrytëzuar partitë politike të Kosovës, duke mos kontribuar në përpilimin e programeve politike të qarta, duke mos kontribuar në përgatitjen e anëtareve në frymën e orientimit politik përkatës, të partive politike në Kosovë. Mbajtja e shkollave politike, seminareve politike nga partitë politike për anëtarët e partisë ka qenë shumë në interes të politikes në Kosovë, që do të kishte ndikuar në profilizimin më të shpejtë të partive politike në Kosovë.


Pas luftës, partitë politike të Kosovës kanë qenë parti të liderëve, ku janë thirrur në baza regjionale, që ka ndikuar edhe në përqasjen e popullit. Ato në fushatat e tyre elektorale janë thirrur më shumë në lider të partisë sesa në programet e tyre politike. Partitë politike që nga pas lufta kanë qenë të kënaqura me faktin se kanë një lider, të marrin vota, ose të kenë disa njerëz, ndërsa listat kanë qenë të mbyllura kështu që fillimisht është votuar partia e identifikuar më liderin e partisë

Fakti se listat kanë qenë të mbyllura, tregon qartë se partitë në atë kohë kanë qenë parti të liderëve. Përveç liderit të partisë që është votuar nga qytetarët, të tjerët nuk kanë qenë të zgjedhurit e popullit. Demokracia brenda partive politike ka munguar pas luftës dhe vazhdon të mungojë. Një element i mungesës së demokracisë brenda partive është vendosja e listave të mbyllura, që fatmirësisht tash janë të hapura, ku qytetarët e kanë mundësinë për të vendosur për të preferuarit e tyre. Një element tjetër është rizgjedhja e liderëve të partisë. Pra prej pasluftës e deri më tash në partitë parlamentare kemi liderët e njëjtë që janë në krye të partisë, përveç LDK-së, e cila para zgjedhjeve parlamentare të vitit 2010 ka ndërruar liderin e partisë dhe disa parti tjera opozitare, si Partia Socialiste e Kosovës.

Karl Popper thotë që një shoqëri për të qenë demokratike, duhet që të kemi alternativa politike. Andaj edhe brenda partive politike duhet që të ketë ndërrim të udhëheqësve të partisë; duhet t’i epet mundësi edhe anëtarëve tjerë për të udhëhequr dhe për të sjellë ndryshime të brendshme në parti.

Programet e partive politike kanë pasur një orientim të përbashkët derisa ka ndodhur shtet- formimi i Kosovës. Vota ka shkuar në drejtim të atyre që kanë kontribuar më shumë në shtet formimin e Kosovës. Deklarimi i partive politike ka qenë së ne jemi të djathtë ose të majtë, ndërsa nga ato programe ka qenë e vështire të identifikohet së çka është ajo që tregon së është e majtë apo e djathtë.

Pas shpalljes së pavarësisë, partitë politike fillojnë që t’i kushtojnë rëndësi programeve të tyre politike, ndoshta se edhe qytetarët ishin të vetëdijesuar, më nuk votonin liderin por programet politike të partive politike dhe filloj një rreshtim në baza të ideologjike e zhvillimore.

Nëse i shohim programet e partive politike ashtu siç janë sot, i kanë disa elemente që tregojnë se kanë orientimin pak më të djathtë ose të majtë, duke pasur dy elemente kryesore që përcaktojnë orientimin politik, aspekti i ideologjisë, vlerat të cila përfaqëson partia, dhe çështja ekonomike
Një element që është shumë i rëndësishëm i partive politike, është zbatimi i programit politik pas marrjes së udhëheqjes. Për të parë se a respektohet programi politik i partisë që ka marr mandatin për të qeverisur, do të shohim në analizën e programeve politike. Por shumë shpesh kemi parë që programi qeveritar nuk ka lidhje me programin e partisë që ka fituar mandatin.

Në të majtë apo në të djathtë?

Duke u mbështetur në analizën e Programeve të Partive politike në Kosovë, mund të theksojmë së programet e tyre janë shumë të ngjashme mes veti. Në këto programe shohim së si bien në kundërshtim më deklarimin e tyre politike p.sh. AAK-ja thekson së është parti e qendrës së djathtë; gjithashtu edhe në programin e saj e ka si prioritet privatizimin e ndërmarrjeve publike (PTK-në, KEK-un etj), ndërsa në njërën anë e kundërshton privatizimin e PTK-së. AAK-ja ka qenë kundër privatizimit të PTK-së kur është diskutuar në Kuvend.

Pra duke u mbështetur në disa pika të programit të AAK-së, ajo më shumë anon në krahun e djathë si: privatizimin e ndërmarrjeve publike (PTK-së, KEK-ut, TREPÇ-ës etj.). Gjithashtu ajo përkrah shumë pronën private dhe heqjen e kontrollit të shtetit mbi institucionet si: shëndetësisë, arsimit, bujqësisë etj.

Thuajse të gjitha pikat e programeve politike të partive politike në Kosovë janë të ngjashme dhe është problem që të ndahet blloku i majtë dhe i djathtë. E vetmja Vetëvendosja dhe Partia Socialiste e Kosovës dallojnë nga programet politike të partive politike në Kosovë. Lëvizja Vetëvendosje dhe Partia Socialiste e Kosovës (PSK) janë kundër privatizimit të ndërmarrjeve shoqërore si PTK-së, KEK-ut, ndërsa të gjitha partitë tjera janë për privatizimin e ndërmarrjeve shoqërore. Pra privatizimi është një pikë e cila i krijon dy blloqe. Këto dy blloqe janë: Vetëvendosja dhe PSK në njërin bllok dhe të gjitha partitë tjera në bllokun tjetër, të cilat i kanë programet e njëjta për trajtimin e ndërmarrjeve shoqërore.

PDK-ja thekson se sektori publik do ta ketë rolin e vet të rëndësishëm. Do të ketë investime të përbashkëta publiko-private, të cilat sipas PDK-së do të shfrytëzohen në masë më të madhe. Në këtë rast shfaqen disa elemente të politikës së majtë të qendrës, duke përkrahur edhe investimet publike. Pra, PDK-ja ka një politikë të tregut të lirë, ku përmes investimeve private të ndikoj në zhvillimin ekonomik, mirëpo nuk e përjashton edhe rëndësinë e shërbimeve publike. Sa i përket privatizimit, PDK-ja thekson së prioritet i saj kryesor do të jetë privatizimi sa më i shpejtë i ndërmarrjeve publike, si: PTK-ja, KEK-u etj.

Pra, nga kjo mund të vlerësojmë se PDK-ja me procesin e privatizimit anon kah politikat e djathta, duke premtuar në privatizimin e disa ndërmarrjeve të cilat kanë të hyra të mëdha dhe i sjellim përfitime të mëdha qytetarëve. Pra privatizimi i ndërmarrjeve të cilat i thekson PDK-ja janë në kundërshtim më politikat e majta, të cilat janë kundër privatizimit të ndërmarrjeve që i sjellin përfitime të mëdha vendit.

AAK-ja në programin e saj anon kah politikat e ideologjisë së djathtë, e cila zhvillimin ekonomik të vendit AAK-ja e mbështet në burimet njerëzore, resurset natyrore dhe pasurit kapitale. AAK-ja si shpërblim për votën e dhënë, qytetarëve iu garanton ekonomi të tregut konkurrent në tregun e jashtëm, mjedis të favorshëm për aktivitetet biznesore, efikasitetin për shërbimet në biznes, luftën kundër korrupsionit në ekonomi, ambient miqësor për investime të jashtme, rritje e prodhimit vendor dhe eksportit.

Pra AAK-ja e përkrah sektorin privat, investimet e mëdha kapitale dhe procesin e privatizimit të ndërmarrjeve publike si: PTK-në, KEK-un etj. AAK-ja në programin e saj ka elemente të së djathtës. AAK-ja ne programin e saj parasheh privatizim ne këta sektor: Shëndetësi, Arsim etj.

Ndërsa VV-ja është një subjekt, i cili në programin e saj zhvillim ekonomi konsideron atëherë kur të ndikoj në mirëqenien sociale të qytetarëve. VV-ja është kundër privatizimit të ndërmarrjeve publike, të cilat i sjellin përfitime të mëdha vendit si: PTK-ja, KEK-u, TREPÇA etj. Gjithashtu ajo parasheh kontroll të shtetit në sektorin e arsimit, shëndetësisë, zhvillimit ekonomik etj. Pra nga kjo mund të konkludojmë së VV-ja është një subjekt më një ideologji të së majtës.

AKR-ja është një subjekt që është e deklaruar si liberale e djathtë. Por në zgjedhjet e fundit parlamentare ajo hyn në koalicion më disa parti të cilat kanë ideologji të kundërt më AKR-n, siç është PSDK-ja, që është më orientim të majtë të qëndresë, PD-ja, e cila ka pikëpamje më ngjyrime fetare etj. Pra nga ky fakt mund të konkludojmë së ky koalicion nuk është bërë në bazë të ideologjisë, por për shkak të interesave partiake dhe përfitimit të votave.

Në Kosovë është shumë e nevojshme krijimi i dy blloqeve politike, në atë të ideologjisë së majtë dhe të djathtë. Kjo është e nevojshme për faktin së në Kosovë kemi përmbi 60 parti politike të regjistruara. Më krijimin e këtij blloku, partitë më përqindje të vogël ose detyrohen që të aderojnë në ndonjërin prej blloqeve politike ose do të shuhen. Duhet që të këtë edhe parti tjera, në mënyrë që qytetarët të kenë mundësi për zgjedhje; të ekzistoj pluralizmi politik.

Pluralizmi politik është shumë me rëndësi për një vend që ndikon në ngritjen e nivelit politik të një vendi dhe ofrohen alternativa politike për qytetarët. Në atë vend ku ekziston pluralizmi politik, ofrohet një politikë më e mirë që del si rezultat i konkurrencës politike dhe njëherësh qytetarët kanë mundësi alternativash për t’i zgjedhur përfaqësuesit e tyre që ata mendojnë se janë mbrojtësit më të mirë të interesave të tyre. Në ato vende ku mungon pluralizmi politik, mungon edhe demokracia, sepse nga mungesa e alternativave politike për qytetarët, një pjesë e tyre mbesin jashtë përfaqësimit sepse në atë skenë politike nuk ekzistojnë politika të cilat përkojnë me bindjet dhe interesat e një pjese të qytetarëve.

Duke u mbështetur në realitetin që është në Kosovë, Partitë politike shumë pak i zbatojnë pikat e tyre të programit pasi ta marrin qeverisjen. Kjo ndodhë sepse premtimet që ata i bëjnë janë të papërballueshme për kohën në të cilën ndodhët Kosova.

(Autori është i diplomuar në Filozofi dhe student në Shkenca Politike)