Jeta, krijimtaria letrare dhe studimore e Vilhelme Vrana Haxhiraj - Akademike & “Mjeshtre e Madhe”

   Vilhelme Veip Vrana ,lindi në Kaninë(Vlorë), më, 8.12.1944, pinjolle e familjes princërore të Gjergj Arianitit. Lindi në një familje me kulturë, e cila zotëronte një nga 3 bibliotekat më të mëdha të Vlorës. Gjyshi i saj, Xhevit Vrana Kanina,pas Zosimeas së Janinës, kreu studimet e larta në “Robert College”(Univ.Amerikan i Stambollit) dhe pasunivesitar në Aleksandri të Egjiptit.. I vëllai i tij, Mehmet Vrana Kanina, kreu studimet në Rektoratin e Stambollit, ku qëndoi 30 vjet. Pasi u kthye në atdhe, punoi për mësimin e gjuhës shqipe, duke qenë i pari që hapi në shtëpinë e tij një odë klasë (shkollë), bashkë me 5-6 të tjera që u hapën në shtëpitë fisnike të Kaninë. Tre vëllezërit e babait morën arsimin e mesëm, Tregtaren e Vlorës ose Teknikumin Harry Fulltz. Ndërsa vëllai i dytë mes vëllezërve,  Skënder Xhevit Vrana, pasi kreu teknikumin H.Fulltz, vazhdoi arsimin e lartë në Firence, Universiteti i Sienës Ekonomiagrare. Më 14 gusht, 1944, e arrestuan gjermanët, e çuan në Mat’Hauzen, ku e dogjën në krematorium, më ,9 maj, 1945, por u quajt viktimë e luftës. Dëshmor u shpall vetëm pas 50 vitesh, më 1994.

   Vëllanë e vogël të tyre, Batjarin,student i Tregtares, ia vranë sigurimsat barbarisht më 1946. Meqë nuk pranoi të bëhej spiun, i futën një gozhdë në samarin e mushkës, e cila e mori zvarrë, duke e bërë copa- copa. Nënës në shtëpi i shkoi vetëm njëra këmbë që i kishte ngelur në yzengji. Tupin ia mblodhën gjithë banorët e Kaninës natën me pishëtarë dhe fenerë.

     Familja atdhetare Vrana nuk u angazhua as me  P. Komuniste dhe as me B. Kombëtar. Ideali i tyre ishte shqiptarizmi dhe si e tillë, në Vreshtat e Mëdha të kësaj familjeje u ngrit Çeta e Kaninës për Pavarësi. Xhevit Vrana ka qenë në tribunë në ngritjen e Flamurit për Pavarësinë, më 28 Nëntor 1912, luftëtar i Luftës së Vlorës, ndërkohë shtëpia e tinnë Qishbardhë u bë qendra e grumbullimit të ndihmave për të dy luftërat.I ati i saj, Veipi, mblidhte ndihmat për luftën nëpër fshatra. Italianët e 1920-ës, i dogjën shtëpinë 3 katshe në Kaninë. Në operacionin e dimrit1943 Veip Vrana, i dhuroi Brigadës V-, 2400 kokë bagëti, që luftëtarët elirisë mos të vdisnin për të ngrënë. Dy dajot e Vilhelmes, Sami Pashaj dhe Fejzi Pashaj dolën në mal (Brigada V- sulmuese). Sami Pashaj u vra në Vishegrad dhe u shpall dëshmor i Atdheut. Pas lufte kjo familje pësoi një tragjedi nga Partia dhe Pushteti Popullor.U dënuan me vdekje në mungesë, djemtë e motrës së Xhevitit(gjyshit) Imer Sharra, dekan i fakultetit të shkencave ekzakte në Romë dhe Hysni Sharra tregtar. U varë i vëllai i tyre Abdyl Sharra, Kr/nxhinier i Kënetës së Maliqit, vdiq në burg vëllai tjetër Shyqyri Sharra, kurse i pesti Lekmi Sharra, vdiq i asfiksuar në një dollap hermetik në Hetuesi.  I dhanë kombit dhe nuk fituan asgjë

  Vilhelmes së përndjekur famljarisht nga lufta e klasave, me baba e xhaxha të burgosur, me kushërinjë të vrarë, të internuar si fis, i ndaluan diplomimin në UT vetëm për tri lëndë. Gjithsesi ajo mundi ta kryejë arsimin e lartë në UT, dega (Histori-gjeografi) me rezultate maksimale, por pa të drejtën e ushtrimit të profesionit.

   Pas vitit 1990 rinisi punën në arsim e ndërkohë nisi të shkruajë publicistikë e letërsi. Është njëra nga 4-5 femrat e para në vend, që punoi për rrëzimin e diktaturës, u dallua si një veprimtare e shquar për emancipimin e gruas dhe demokratizimin e shoqërisë shqiptare. Është formuluese e të drejtave dhe lirive të gruas në demokraci me peticion drejtuar Parlamentit,(22.4.1992). Aty kërkoi legalizimin dhe bashkimin familjar të emigrantëve, si dhe përkrahjen e Himarës nga shteti dhe politika.  

  Botuesi i autores, Mujë Buçpapa shprehet:“Vilhelme Vrana është një penë e fuqishme dhe e veçantë e letërsisë shqipe. Ka hedhur themelet e një profili të qartë autentik si romanciere  e prozatore moderne, duke shëruar shpirtërat e humbur njerëzorë dhe kombin e saj nëpërmjet personazheve, të cilët mbajnë mbi vete fatet e shoqërisë sonë dje dhe sot. Ajo ka lëvruar: poezi, skicë, novelë, tregim, roman dhe studime.

*Si publiciste në mediat brenda dhe jashtë vendit, është paraqitur me analiza, opinione, histori, përshkrime dhe intervista. Publicistika e saj botohet në Shqipëri, Kosovë, Angli, Itali, Arbreshët e Italisë, Rumani, Francë, ShBA, Kanada, Suedi, Gjermani, Zvicër, Greqi, Mal i Zi, Maqedoni  etje…

*Është e para autore femër, brenda trojeve shqiptare, që u  përkthye në gjuhën rumune, tani u përkthye edhe në Greqi. *Duke i dhuruar lexuesit 48 vepra në 23 vite, nga lexuesi e kritika profesionale, renditet mes emrave të shquar të letërsisë shqipe.  

*Asnjë shkrimtar tjetër i ndaluar nga regjimi komunist, nuk ka mundur të imponohet me kaq dinjitet njerëzor dhe letrar sa Vilhelme Haxhiraj, e cila  i bëri disa shërbime me rëndësi letërsisë shqipe:

* Së pari: prishi hierarkinë e emrave letrarë të vendosur në mënyrë të  pandershme dhe shpesh mediokre nga kritika e oientuar politikisht. 

*Së dyti: solli një një pasuri të pafundme origjinale të stilit, frazës, gjuhës, duke prishur uniformitetin e një letërsie standarte gati 50 vjeçare.

*Së treti: ajo shndërroi në letërsi vuajtjen e një kombi nën regjimin komunist, duke tronditur nga themelet piramidën letrare dhe psikologjinë që e prodhoi dhe e mbrojti atë

    Proza  e saj ka përmasat e një drame globale. Përmes saj ajo ka ribërë shpirtin e humbur të njeriut dhe të kombit. “Nëse vepra e Vilhelme Vranari (Haxhiraj)do të ishte përkthyer në gjuhët kryesore ndërkombëtare, atëherë bota do të njihte letërsinë dhe artin e saj tronditës. Veç pa frikë mund të them se proza e saj është e një niveli europian dhe botëror. Unë mund ta vlerësoj shkrimtaren shqiptare Vranari si  Herta Mulerin, e cila fitoi çmimin Nobël për letërsinë 2009. Të dyja këto shkrimtare që e kaluan jetën në “Perandorinë e së Keqes”, siç ka deklaruar Presidenti Regan, kanë të përbashkët jo vetëm  persekutimin e gjatë komunist, përndjekjet, burgosjet dhe internimet, por edhe  artin  e të shkruarit, tematikat dhe personazhet. Dallimi ekziston vetëm në faktin se Herta shkruan në një gjuhë të madhe si gjermanishtja dhe ka pas vetes një shtet si Gjermania. Ndërsa Vranari dallon se vuajtjet  e saj janë të tmerrshme, të vazhdueshme dhe rrënuese. Vranarit nuk iu lejua nga regjimi komunist të ushtronte profesionin dhe as të botonte asgjë deri në rënien e tij në dhjetor 1990.”  

  Shkrimtarja Vrana –Haxhiraj ka botuar 47 vepra dhe 4 libra i ka në botim, nga këto,19 janë romane. Me punë, vullnet dhe me shumë dinjitet ka zenë vend në kolanën e letërsisë shqipe si romanciere e prozatore moderne.Për arritje të tilla e ka vlerësuar Presidenti i Republikës me Urdhrin, “Mjeshtre e Madhe e Penës”, kurse Senati i Akademisë Shqiptare Amerikane të Shkencave dhe Arteve, me seli në New York, i dha titullin “Akademike” më, 30 tetor, 2018, me të drejta të plota.

                        Botime të autores : Vilhelmja në 23 vite ka botuar 48 libra

 *Poezi (4 libra): ‘Loti nuk ka faj”,1996; “Të pres”, 2000; “Rãdãcinile”-(Rrënjët), shqip/rumanisht -2009; “Sa do të doja”2018;“Rikthim në vite” (greqisht)

 *Prozë e shkurtër,(skicë, tregim, novelë,(9 libra): “Mamaja”, novelë, 2000;-“Kush e vrau Kaftanazin”(skica,tregime,  novela), 2001;“Rrugë pa kthim”(skica, tregime, novela), 2009; “Mamặ”-Rumanisht- 2011;“Çmimi i Dualizmit”, -novelë, 2012; “Një mall i pashuar”, novelë, 2014; “Dashuria plagoset..., por nuk burgoset”, novelë, 2016; “Simfoni shpirti”( skica letrare), 2018; “Legjendë…, apo e vërteta e një dashurie hyjnore?!”, novelë, 2018.

 

 *Romane & një trilogji (19 romane): “Dhembje nëne”,Tona, 1998; “Jetë në udhëkryq”, 2001; “Ringjallur si Krishti”, 2002; “Amanti i Arbërisë”, 2003; “Rrëfim në të perënduar”, 2007; “Unaza e Prangosur”, 2008; “Zonja me karafila të bardhë”, 2009;  “Dritëhijet e medaljes …enigmë”, 2010; “Vonë tejet vonë”, 2011;“Ankthi i së Vërtetës”, -2011-ShB ‘LULU’,USA; “Rikthim i Ismail Qemalit”, botoi “Lulu”USA-2012; “Rikthim i Ismail Qemalit”-botimi II”, Nacional-2012;  “Ankthi i së Vërtetës”, botimi II,Nacional-2013; “Bashkë në dashuri dhe atdhetari”, botimi II (letrar);Rumani, 2014; “Loja e mëkatit”, 2015; “Unikale”, Nacional-2015.

-Trilogji:”Prolog Jete”, romani, I, 2007;“Vështroni Meduzën”, romani, II , 2005;“Dilema e së Nesërmes”, rommani, III ,2006.

*Ese-Publicistikë-(2 libra):"Pa Titull” -2011- “Pa koment”,2016; 

*Studime(4 libra):“Bashkë në dashuri dhe atdhetari”, 2012; “Rrugëtimi filozofik i Prof.Dr.Isuf Luzajt”, 2017; “Tradhtia e  madhe ndaj Kombit”, 2018;“Elitat e Mohuara...,Krenari Kombëtare”, 2019.

*Letërsi  për fëmijë (9 libra) :“10 Fabula”, 2000; “Bëmat e Dhelprës” fabula, 2002; “Ne jemi lulet e jetës”  fabula, 2003; “Vogëlushja Bianka dhe kafshët e saj”, -përralla, 2008; “E dini se ç’emër kam?! -Fabula e gjëegjëza , 2009; “Përrallat e vendit Blu”,cikël;“Kuçedra dhe Dragoi”,  përralla, 2010; “Xhuxhi dhe Gjiganti”,përralla,2011; “Shoku im arushi”,2013.

Në botim ka: “Autoktonia e Shqipërisë Jugore,enigma e shekujve”, studim; “Ai dhe Ajo”, roman; “Pa limit”,ese-publicistikë; “Kurth,mashtrim apo vetëmashtrim”, tregime –novela.

*Krijimtaria e Vranarit është përfshirë në 26 antologji.Veç atyre me autorë shqiptarë, është përfshirë në antologji italiane, arbëreshe, Mal i Zi, Kosovë, Vushtrri, Rumani, shqiptaro-rumune, Angli, Suedi, Greqi, etje, në shqip apo gjuhët e vendeve përkatëse.

PAPA GJON PALI II : “Në emër të Zotit ju përqafoj dhe ju bekoj të gjithëve.”...dhe “Unë do të lutem për vuajtjet e popullit të Çamërisë”.

Nga Flori Bruqi 

Fondi Arkivor online i Ministrisë së Jashtme i Shqipërisë  kishte publikuar dokumentet, shkresa dhe letra të shenjtores shqiptare, Nënës Terezë, e cila ka kërkuar të vizitojë varret e nënës dhe motrës së saj që preheshin në atdhe.

Nënë Tereza nuk u lejua nga regjimi komunist asokohe të merrte pjesë në ceremonitë e tyre mortore, por prej vitit 1985, në Shqipëri nisi të kishte disi ndryshime. Sipas dokumenteve të kohës, kërkesa e parë u përcoll në ambasadën shqiptare në Romë, nga Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve Arbëreshë.

Në dokumente bie në sy përgjigja e saj në intervistën e dhënë për gazetaren e televizionit shtetëror shqiptar pyetjes lidhur me përshtypjet nga vizita e saj e parë në Shqipëri, ku rëndom dëgjoheshin vetëm vlerësime pozitive, Nënë Tereza do përgjigjej: “Nuk kam ditur më parë ç’ka qenë Shqipëria dhe nuk jam në gjendje të bëj një krahasim dhe të jap ndonjë përshtypje”.

Pas largimit nga Shqipëria, Nënë Tereza iu drejtua me një letër presidentit Ramiz Alia për të lejuar hapjen e një shtëpie në Tiranë për Misionaret e saj të Bamirësisë. Përgjigjja vonoi gjatë.

Vizitat e Misionareve të Nënë Terezës që prisnin në Romë, por edhe të vetë Nënë Terezës vazhduan në ambasadën shqiptare në Romë edhe në muajt në vijim për të marrë një përgjigje nga pala shqiptare.

Pas vizitës së Sekretarit të Përgjithshëm të OKB, Haver Perez De Kuelar, në Shqipëri në maj 1990 dhe ngjarjeve të korrikut në 1990, në tetor 1990 Alia përgjigjet se së shpejti do kishte një përgjigje pozitive për vizitën e Nënë Terezës në Shqipëri, shkruan lapsi.al. Po në tetor 1990, në Tiranë kopshtit të fëmijëve që u vizitua nga Nënë Tereza gjatë vizitës së saj të parë në Shqipëri i vihet emri i nobelistes per paqe “Kopshti Nënë Tereza”.

Në këtë periudhë pati zhvillime të reja politike në Shqipëri dhe po flitej zyrtarisht për lirinë e praktikimit të besimit dhe për veprimtarinë e institucioneve fetare. Këto rrethana lehtësonin edhe hapjen e Misionit të Nënë Terezës në Shqipëri. 

Përgjigjja nga shteti shqiptar vjen në nëntor 1990 sipas të cilës Nënë Tereza ishte e mirëpritur për një vizitë të dyte në Shqipëri, ndërsa për aktivitetin e Motrave të saj Misionare të Bamirësisë në Shqipëri duhej të ndryshonte në fillim legjislacioni ekzistues shqiptar që të lejonte këtë veprimtari. Vizita e dyte u zhvillua 1-5 dhjetor 1990.

Shtëpitë e Misionit të Bamirësisë së Nënë Terezës në Shqipëri do të fillonin aktivitetin e tyre në mars 1991 në Tiranë e në Shkodër

PAPA GJON PALI II : 

“Unë do të lutem për vuajtjet e popullit të Çamërisë”.

Ati i Shenjtë Papa Gjon Pali II , i shkruante letërpërgjigje shoqatës shqiptaro-amerikane “Çamëria”.

“Në emër të Zotit ju përqafoj dhe ju bekoj të gjithëve.”

Ishin këto fjalët e shenjta që tha Papa Gjon Pali i Dytë, kur shkeli tokën shqiptare më 25 prillit 1993. 

                   

Ishte vizita e tij në Shqipëri, vendi që sapo kishte lënë pas diktaturën komuniste për të nisur rrugën e mundimshme në kërkim të lirisë.

 Në sheshin Skënderbej, ku dukej se kishte dalë gjithë Shqipëria, Papa Gjon Pali i II, tha ndër të tjera: 

“Popull shqiptar, ec përpara me guxim drejt shtigjeve të solidaritetit. 

Është një rrugë e vështirë kjo, por në të janë mbjellë farat e shpresës. 

Të shoqëroftë forca e martirëve të tu, dëshmitarë gjithmonë në roje të lirisë në vitet e pafund të shtypjes së regjimit totalitar.

 T’i ndriçoftë hapat e tu dashuria për familjen, shpirti i vëllazërimit, mikpritja ndaj të huajit dhe vetitë që e dallojnë popullin tuaj, veti këto që përbëjnë pasurinë më të çmuar shekullore shqiptare.”

Nisur nga historia dramatike që e ka përndjekur popullin shqiptar shekullin e shkuar, kryesisht atë të diktaturës komuniste, Papa Gjon Pali i Dytë dëshmoi një përkujdesje të veçantë për Shqipërinë.

 Në momente të ndryshme të historisë, ai e ka mbështetur Shqipërinë. Papa Gjon Pali ka folur edhe për Kosovën e Çamërinë.

Ka ndodhur disa vite më parë, kur Shoqata “Çamëria”, i pati shkruar një letër, ku përshkruheshin vuajtjet e tragjedisë së Çamërisë. 

Letra përmbante fakte e ngjarje të historisë së dhimbshme të Çamërisë, vrasjen e mijëra burrave, grave e fëmijëve të Çamërisë. Në letërpërgjigjen drejtuar Shoqatës “Çamëria”, Ati i shenjtë shkruante: 

“Unë do të lutem për vuajtjet e popullit të Çamërisë”. 

Ishte kjo një mbështetje e madhe për Çështjen e Çamërisë.

Përveç se për çështjen Çame, Papa Gjon Pali i Dytë ka folur shpesh për Kosovën. 

Ndër to mbahet mend mesazhi në ditën e Krishtlindjeve, kur gjenocidi serb mbi popullin e Kosovës kishte mbërritur kulmin.

“Drama e Kosovës, ku natën e Krishtlindjes pati ndeshje të reja të armatosura, është përherë e pranishme në zemrën time”, do të thoshte Papa Gjon Pali II , në lutjen e Krishtlindjeve.

 Më 11 prill 1999, duke uruar besimtarët ortodoksë me rastin e Pashkëve, Shenjtëria e tij kujtoi që në ato ditë sytë e besimtarëve ishin plot me vdekje, prandaj bëri thirrje që të heshtin armët e të rifillojë dialogu.

****

“Me gjak, unë jam shqiptare. Me shtetësi, jam indiane. Me besim, unë jam një murgeshë Katolike. Sipas profesionit tim, unë i përkas botës. Për nga zemra ime, unë i përkas plotësisht Zemrës së Jezusit”, janë fjalët e thëna nga Nënë Tereza, që jetën e saj ia përkushtoi të varfërve.

Papa Gjon Pali II lumturoi Nënë Terezën e Kalkutës, proces që u finalizua me shenjtërimin e saj nga Vatikani në 4 shtator 2016.

“Me autoritetin tim apostolik, ne garantojmë se shërbëtorja e nderuar Nënë Tereza e Kalkutës do të quhet e lumturuar tani e në vazhdim”, deklaroi atëherë Papa.

Angje Gonxhe Bojaxhiu, që më vonë e ndryshoi emrin në Nënë Tereza, lindi me 1910 nga prindër shqiptarë. Ajo i mori mësimet e para në një shkollë në qytetin e Shkupit dhe në moshën 18 vjeçare u dorëzua murgeshë. Pasi u specializua në Irlandë u vendos në Indi, ku në vitin 1950 themeloi urdhërin e saj të murgeshave të quajtur Misionarët e Bamirësisë.

Nga ky moment Nenë Tereza do të bëhej nënë e të gjithëve dhe jetën e saj do t’ia dedikonte tërësisht të varfërve. Urdhëri i Nënë Terezës numëron mbi 4000 misionarë dhe është shtrirë në mbi 100 vende të botës. Nëne Tereza nuk e pranoi asnjëherë famën. Ajo ka thënë se gjithçka e bënte për hir të dashurisë së Zotit.

Nënë Tereza udhëtonte për të kryer misionin e saj me një automjet gjysmë të shkatërruar. Kur Papa Pavli VI kryente një vizitë në Indi në 1964 i dhuroi asaj limuzinën e tij. Ajo e shiti atë për të siguruar fonde për koloninë e lebrozëve, të cilët i ndihmonte.

Liderë nga e gjithë bota e kanë vizituar atë. Ish-kryeministri i Indisë, Indira Gandi, pas takimit që bëri me te dha kete koment: “Të takosh Nënë Terezën do të thotë të përjetosh ndjenjen e inferioritetit dhe atë të pushtetit të madh të mirësisë dhe të fuqisë së dashurisë”.

Ajo vazhdoi me vetmohim të predikonte mesazhin e saj të dinjitetit njerëzor dhe respektit për çdo qënie njerëzore të lindur apo jo.

Kur mori çmimin Nobel për Paqe në vitin 1979 ajo beri këtë apel: “Shkatërrimtari më i madh i paqes së sotme është thirrja e një fëmije të pafajshëm ende të palindur. Nëse një nënë vret femijën që mban në barkun e saj, atëherë çfarë mbetet për ty dhe mua?

Nënë Tereza ka shtëpinë e të parëve të saj në Tiranë. Një shtëpi dykatëshe, e rrethuar me kopësht, ndërtuar bri Kishës Katolike në kryeqytet, për më tepër se 17 vjet ka qënë selia e nënës, motrës dhe vëllait të Nënë Terezës.

Me kalimin e viteve, ajo nga Gonxhe u bë Madre Tereza, e njohur në të gjithë botën dhe e dhënë për të gjithë botën.

*****

    Nënë Tereza, e mohuar nga shtypi shqiptar


Si ka evoluar njohja e Nënë Terezës përmes shtypit shqiptar; nga njoftimi i thatë nga shtypi zyrtar i vitit ‘89, më 5 shtator 1997, kur u nda nga jeta, ceremonia mortore, si dhe ikja nga jeta e misionares shqiptare ka pasur kulmin e jehonës në mediat shqiptare të cilat shkruanin pothuaj në një zë: Bota shqiptare sot në zi. Më 17 tetor 1979, kur Nënë Terezës iu dorëzua çmimi “Nobel”, asnjë dijeni nuk ka pasur në Shqipëri, qoftë dhe burime të fshehta që të jetë dëshmuar apo folur diku. Vonë në shtypin e Kosovës, shfaqen shkrime nga vitet ‘80 mbi këtë vlerësim ndërkombëtar. Më 25 tetor 1979, në mediat e Kosovës, pikërisht në gazetën “Rilindja” botohet telegrami i Titos drejtuar Nënë Terezës me rastin e marrjes së çmimit “Nobel”. Po në këtë gazetë, më 10 korrik të vitit 1986, njoftohet takimi i Nënë Terezës me Fidel Kastron. 1990, vizita tjetër e Nënë Terezës, ku shtypi më shumë ka pasqyruar pritjet politike që ka pasur ajo me Nexhmije Hoxhën dhe Ramiz Alinë.

Është një njoftim i thatë që vjen më 15 gusht 1989 nga shtypi zyrtar i kohës, kur Nënë Tereza bën vizitën e parë në Shqipëri. Vetëm dy radhë njoftojnë ardhjen e saj, pa asnjë sensacion tjetër përcjellës, fjalë për fjalë shkruhej: “Mbërriti për një vizitë private Nënë Tereza”, si dhe njoftohen takimet me ministrin e Jashtëm të asaj kohe, Reis Malile.

Më 16 gusht të 1989-ës, gazetat në Tiranë si agjencia telegrafike e lajmeve (ATSH), “Zëri i popullit”, “Bashkimi”, “Zëri i rinisë” shkruajnë në pak radhë se Nënë Tereza bëri homazhe në Varrezat e Dëshmorëve, nënës dhe motrës së saj etj. Nga ky njoftim i vakët, krejtësisht i thatë i shtypit të kohës, pas ‘91-shit nis një valë e re përshkrimi, informimi dhe qëndrimi intelektual për njohjen e figurës së Nënë Terezës. Intensiteti i shkrimeve lidhet me thellimin intim mbi jetën e misionares shqiptare.

Ndërsa më 17 tetor 1979, kur Nënë Terezës iu dorëzua çmimi “Nobel”, asnjë dijeni nuk ka pasur në Shqipëri, qoftë dhe burime të fshehta që të jetë dëshmuar, apo folur diku. Vonë në shtypin e Kosovës, shfaqen shkrime nga vitet ‘80 mbi këtë vlerësim ndërkombëtar për misionaren e paqes. Më 25 tetor 1979, në mediat e Kosovës, pikërisht në gazetën “Rilindja” botohet telegrami i Titos drejtuar Nënë Terezës me rastin e marrjes së çmimit “Nobel”. Po në këtë gazetë më 10 korrik të vitit 1986, njoftohet takimi i Nënë Terezës me Fidel Kastron.

Por jo ndonjë rast mbresëlënës nga shtypi i këtyre dhjetëve vjetëve, përveç shenja e lumturimit dhe e dukshme intensifikimi i njohjes me misionaren shqiptare.

Duke e lidhur këtë pikërisht me një fillesë siç ishte viti 1989, kur për herë të parë Nënë Tereza shkeli Shqipërinë.

I vetmi botim që na njeh me këtë kronologji, si referencë nga më interesantet për një vend origjine, është bibliografia për Nënë Terezën, me autore Liljana Verdhon.

Çfarë është evidentuar në hartimin e kësaj bibliografie ka të bëjë me njohjen e vonë të shqiptarëve për këtë figurë simbolike. Vërejmë se fillimisht figura e Nënë Terezës është pasqyruar në shtypin shqiptar në Kosovë, si dhe në atë të diasporës. Lajmin i parë për të në Shqipëri shënon gushti 1989. Arsyeja është historike, është e njohur, regjimi komunist ia ka ndaluar ardhjen dhe për këtë arsye largimin në kohë për njohjen e Nënë Terezës nga shqiptarët. Nga ai njoftim i vakët, krejtësisht i thatë i shtypit të kohës, pas ‘91-shit nis një valë e re përshkrimi, informimi dhe qëndrimi intelektual për njohjen e figurës së Nënë Terezës. Intensiteti i shkrimeve lidhet me thellimin intim mbi jetën e misionares shqiptare.

Nga mosnjohja dhe mohimi total, shtypi nxiton të ndjekë kronologjinë dhe ritmikën e jetës së Nënë Terezës duke u afruar pranë saj, me ndjesi krenarie. Pak nga pak, por me një intensifikim informacioni, shkrimet pasqyrojnë jo vetëm jetën e Gonxhe Bojaxhiut, emri i vërtetë i Nënë Terezës, por edhe e misionit të saj, punën e misionareve që lidhen me emrin e saj. Nisën të dilnin botimet e para, libra, albume e kujtime.

Kjo përmasë njohje u tejkalua edhe në artet pamore, ku mjaft piktorë e patën muzë frymëzuese në pozicionin e saj hyjnor, atë të lutjes.

Kulmi i “publicitetit” të Nënë Terezës arriti në zenit në vitin e Lumturimit të saj, në vitin 2003. Nga ’91 shtypi i Kosovës sjell intervistat e para më Nënë Terezën, dhe më 1991, në një intervistë, ajo çfarë përpiqet të mohohet nga qarqe ekstremiste, pohohet me vetë gojën e misionares së paqes duke thënë: “Unë jam Tereza e Kalkutës, por unë jam shqiptare”.

Deri më ’98 shtypi shqiptar herë pas herë ka në faqet e tij, intervista me Nënë Terezën qoftë nga gazetarët, por edhe të përkthyera nga gazeta të rëndësishme evropiane. Më 17 tetor 1979 kur Nënë Terezës iu dorëzua çmimi “Nobel”, asnjë dijeni nuk ka pasur në Shqipëri, qoftë dhe burime të fshehta që të jetë dëshmuar, apo folur diku. Vonë në shtypin e Kosovës, shfaqen shkrime nga vitet ’80 mbi këtë vlerësim ndërkombëtar për misionaren e paqes. Më 25 tetor 1979 në mediat e Kosovës, pikërisht në gazetën “Rilindja” botohet telegrami i Titos drejtuar Nënë Terezës me rastin e marrjes së çmimit “Nobel”. 

Po në këtë gazetë më 10 korrik të vitit 1986, njoftohet takimi i Nënë Terezës me Fidel Kastron. Dom Gjergj Lushi, që njihet si biografi më i rëndësishëm i N. T., bie në sy me një seri shkrimesh te “Rilindja”, deri më 15 gusht 1989 shtypi zyrtar i kohës jep lajmin e thatë: “Mbërriti për një vizitë private Nënë Tereza”. Në vitin 1990 është 80-vjetori i lindjes së N. T. dhe në faqet e shtypit shënohet shkrimi i parë për misionaren i gazetarit Petro Dhimitri: “Nënë Tereza e mbarë botës”, gazeta “Bashkimi”. Autorja e bibliografisë për Nënë Terezën, Liljana Verdho, thotë se mban për shkrim të parë, për dhënien e kësaj figure dhe portretin e saj të plotë, artikullin “Fytyra e ndritur e humanizmit”, shkruar nga Luan Rama, botuar në revistën “Ylli”, në vitin 1990, vit kur pasoi edhe vizita tjetër e Nënë Terezës, ku shtypi më shumë ka pasqyruar pritjet politike që ka pasur ajo si Nexhmije Hoxhën apo Ramiz Alinë.

Shumë intelektualë, shkrimtarë dhe piktorë bëhen aktivë në dhënien e portretit dhe impresionit të Nënë Terezës. Përmenden këtu Luan Rama, Visar Zhiti, kineasti nga Kosova Gani Mehmetaj, piktori Maks Velo, Pjetër Pepa, Ali Podrimja, Aurel Plasari, Ismail Kadare etj. dhe shënohet përkthyesja e parë e veprës së Nënë Terezës, Donika Omari me autor Franca Zambaninin “Tereza e Kalkutës, Lapsi i Zotit”, përkthyer në vitin 1994. Ndërsa libri i parë për Nënë Terezën, në gjuhë të huaj, është botuar më 1969, nga Petër Day me titull “Aposte of the unwanted Mother Tereza) Melburn, Australi.

Më 5 shtator 1997, kur u nda nga jeta, ceremonia mortore, si dhe ikja nga jeta e misionares shqiptare ka pasur kulmin e jehonës në mediat shqiptare të cilat shkruanin pothuaj në një zë; Bota shqiptare sot në zi; bota sot është jetime! Duke përcjellë dhe ceremoninë madhështore që i është bërë asaj duke u nderuar e vajtuar nga e gjithë bota.


Materiali skeduar, i shumtë në numër, nga shumë autorë shqiptarë dhe të huaj, personalitete të botës, presidentë, kryeministra, shkencëtarë, artistë e shkrimtarë etj paraqitnin figurën e Nënë Terezës jetën, veprën e saj nëpërmjet kujtimeve, veprave letrare artistike, ese, komente etj. I gjithë ky material bibliografik qëndronte i shpërndarë në rreth 100 tituj periodikësh të botuara jo vetëm në Shqipëri.

Shkrimet e autorëve të shumtë shtrihen në një periudhë kohore 30-vjeçare, (1969-2003), të cilat përbëjnë rreth 1200 zëra bibliografikë. Që në vitin 1997 në Muzeun Historik Kombëtar, në mënyrë të rregullt nisi puna për të mbledhur një bibliografi të shkrimeve për Nënë Terezën. Por ishte viti 2003 që bëri të dukshme dhe apeloi drejt konkretizimit të një bibliografie tashmë në formën e një libri të veçantë. Ky botim bibliografik do të konsiderohej si një nga veprimtaritë më të rëndësishme botuese të Muzeut. “Në një periudhë kohore disamujore është punuar për bibliografinë duke pasur parasysh pasqyrimet e figurës së Nënë Terezës në shtypin shqiptar në përgjithësi, pa harruar këtu edhe një bibliografi më tepër të përzgjedhur dhe emblematike për Nënë Terezën në shtypin e huaj. Bibliografia është thelb i katalogut të referencave që dokumentojnë në mënyrë të patjetërsueshme një figurë historike”, – tregon Verdho. Ajo shton se ky material ka karakter dokumentar, kronologjik dhe arkivor. Pasuria bibliografike që përfshihet këtu nuk është dhënë në mënyrë shteruese, por duke lënë rrugën hapur për botime pasardhëse, plotësues e në vazhdimësi.

***

“Nënë Tereza është fëmija e Nikollë dhe Drane Bojaxhiut, e cila lindi në Shkup, më 26 gusht të vitit 1910 dhe vdiq në Indi më 5 shtator 1997. Ajo ishte fëmija e pestë e familjes, më e vogla, e cila u pagëzua me emrin Gonxhe Anjeze, dhe në moshën tetë vjeç e gjysmë, në vitin 1919, u krezmua në katedralen e “Zemra e Krishtit”, Shkup, sipas Selisë së Shenjtë.

Në moshën 18-vjeçare, iu bashkua rregullit islandez të Loretos, motrat e të cilit mbanin një stacion misionar në Kalkutë.

Më 1946 ajo kërkoi leje të ndërpresë shkollën dhe të punojë në mes të të varfërve në lagjet e qytetit, së cilës i erdhi si një “thirrje e dytë” nga Zoti. Në vitin 1948 u lejua të ndërrojë rregullin uniform të Loretos me sarin e lirë indian, duke krijuar misionarët e dashurisë për të ndihmuar, dashur dhe shërbyer të varfërve. Për më shumë se 15 vjet punë në ndihmë të të varfërve, më 1965 rregulli i Nënë Terezës, “Misionarët e dashurisë” pranohet si kongregacion papnor nën mbrojtjen e Vatikanit. Ajo tashmë është një rregullatore e lirë.

Në vitin 1979 Nënë Tereza merr çmimin “Nobel” për paqe, ku komiteti suedez ka vlerësuar shpirtin, i cili përshkon aktivitetin e Nënë Terezës, çdo krijesë njerëzore për të është e shenjtë, që pa ngurrim i dhuron dashuri.

Ndërsa kryetari i Bankës Ndërkombëtare, z. Robert Maknamar, ka deklaruar se Nënë Tereza e meriton shpërblimin “Nobel” për paqe, sepse ajo ngriti paqen në mënyrën më esenciale, me konfigurimin e saj të pacenueshmërisë së dinjitetit të njeriut.

Në marrjen e “Nobelit” midis shumë pyetjeve të tjera, ajo iu përgjigj pyetjes së në gazetari sllav: “N. T. ju keni lindur në Jugosllavi… jetoni në Indi… motrat tuaja veprojnë në shumë vende, si e ndieni veten?”

Nënë Tereza i është përgjigjur: “Për sa i përket gjakut dhe prejardhjes, unë jam shqiptare, indiane për kah nënshtetësia, motër-murgeshë katolike, për kah thirrja, që i përkas gjithë botës, ndërsa për kah zemra i përkas plotësisht zemrës së Krishtit”. (marrë nga libri i Dom Lush Gjergjit, “Nëna jonë Terezë”, Zagreb, 1990, f. 210.)

***

Ka kohë që figura e Nënë Terezës dhe vepra e saj bashkë me motrat “Misionare të dashurisë” mbushin faqet e shtypit botërore, shkrime që vërehen jo vetëm në faqet e shtypit me karakter fetar, por edhe në faqet e shtypit të përgjithshëm, nga më të njohurat në botë, në të cilat titujt vendosen në faqet e para, me emrin e saj.

Janë shkruar shkrime, libra, për jetën, shembullin dhe veprën e saj, në të gjitha gjuhët e botës, madje edhe brenda gjuhëve, në dialekte, të ndryshme saqë emri i saj është kthyer në simbol të paqes, mirësisë, dashurisë, mirëkuptimit, dhe të sakrificës për më të varfrit e botës duke u quajtur si Nëna e më të varfërve apo Nëna e dashurisë. Kjo logo është përdorur në organizimin e konferencës nga Qendra e Studimeve Albanologjike, ku u mblodhën për të kremtuar nisjen zyrtare të veprimtarive për 100 vjetorin e lindjes, përfaqësues të katër komuniteteve fetare, si shenjë paqeje, dhe dashurie nga predikimi i misionares që nuk kishte atdhe në besimin e saj.

Stefan Tompson : Popull me besim dhe kurajo të jashtëzakonshme. Shqiptarët dhe Shqipëria, thesar që duhet zbuluar

Stefan Tompson,gazetar polak në Twitter

 Stefan Tompson (@StefanTompson) December 13, 2019“

https://twitter.com/StefanTompson/status/1205527972247195648/video/1

Kalova disa ditë në Shqipëri, ku përjetova edhe pasojat e tërmetit. Tragjedia është pjesë e pashmangshme e jetës së njeriut, por ajo që na përcakton është aftësia për të përballuar vështirësitë. Këto janë disa përshtypje për ato që pashë në Shqipëri.

I spent a few days in Albania where I witnessed the aftermath of the earthquake. Tragedy is an inescapable part of the human experience, but it is our ability to overcome adversity which defines us. Here are a few thoughts about what I saw in Shqipëria.

/>

1:04

7,834 views

8:40 AM - 13 Dec 2019

Si polak më bën të ndihem mirë kur kaloj në rrugën Papa Gjon Pali II në Tiranë. Papa ynë i nderuar, Shën Gjon Pali II, vizitoi Tiranën në 1993, tre vite pas rënies së komunizmit. Papa i fundit që u mundua të vizitonte Shqipërinë, Papa Piu II, vdiq rrugës për atje, në 1464.

Diktatori komunist Enver Hoxha e ndaloi me ligj fenë në Shqipëri në 1967. Që nga rënia e komunizmit, shqiptarët kanë ngritur monumente për Shënjtoren shqiptare, Nënë Terezën, si dhe për Shënjtorin Papa Gjon Pali II. Ishte një moment i mrekullueshëm për mua të hasja këtë monument!

Çuditërisht, Shqipëria është i vetmi vend që u pushtua nga Gjermania naziste, por kishte pas Holokaustit më shumë hebrenj sesa para luftës. 


Kjo ndodhi pjesërisht falë “besës”, një kod nderi vendas, që i siguroi strehim 2,000 hebrenjve. Ky është Muhamed Biçaku, një nga këta burra të besës.

Përkthimini video-reportazhit:

Kohët e fundit kalova pak ditë në Shqipëri, një vend i bukur prej tre milion banorësh në Ballkan, që ka kaluar një varg shkatërrimesh nga Perandori të vdekura, pushtete të së shkuarës, populli i të cilit ka qendruar i bashkuar dhe ka një histori tragjike, të lavdishme dhe të mahnitshme. 

Së fundi, u godit nga një tërmet, i cili vrau me dhjetra njerëz, plagosi qindra të tjerë dhe la të pastrehë mijëra në qytetin e vogël të Durrësit në bregun Adriatik.

 Teksa isha atje duke ecur në rrënoja dhe duke biseduar me të mbijetuarit, u rikujtova për brishtësinë e jetës dhe për faktin që dhimbja dhe tragjedia janë gjërat e vetme të sigurta në ekzistencën tonë këtu në Tokë.

 U preka veçanërisht kur një burrë më tregoi një album fotografik të fqinjëve të tij tashmë të pajetë, të gjetur në rrënoja. E megjithatë në dhimbjen dhe vuajtjen e tij, pashë shpresë, kurajo, forcë dhe aftësi për ringritje. 

Një poezi e vjetër nga poeti shqiptar Pashko Vasa më erdhi ndërmend: 

“Çohu Shqiptar prej gjumit çohu,

Të gjithë si vëllazën në nji besë shtërngonju,

E mos shikoni kisha e xhamia,

Feja e shqiptarit asht shqiptaria.”

Ky besim dhe kurajo që pashë tek shqiptarët më kujtoi që kjo forcë dhe aftësi për të përballuar vështirësitë është ajo që na bën njerëzor. 

Ndërsa udhëtonim përgjatë maleve dhe pyjeve dhe vështronim flamurin shqiptar që valëvitej me krenari, shqiponja e zezë me dy krerë në atë flamur tundej në erë, kuptova sa shumë ka akoma për të parë dhe zbuluar në Shqipëri dhe sa shumë për të ndarë dhe mësuar nga shqiptarët. 

Është një nga thesaret e pazbuluara të Ballkanit dhe në këtë moment të vështirë për ta është një vend i cili nuk duhet lënë në harresë.

pic.twitter.com/qGkVVGQ5V0

Ivica Daçiç reagon ashpër për Tribunalin, ja çfarë u thotë liderëve politik të UÇK-së

Ministri i Punëve të Jashtme serbe, Ivica Daçiç ka reaguar në paralajmërimin e formimit të tribunalit për krime nga ana e Veselit duke e konsideruar qëllim maskimi të Gjykatës Speciale, shkruan “Novosti”.

Në paralajmërimin e njeriut të parë të Kuvendit të Kosovës, Kadri Veseli se para parlamentit së shpejti do të vij iniciativa e formimit të Tribunalit “në Kosovë apo Gjykatës Ndërkombëtare” që do merret vetëm me krimet kinse të kryera nga serbët në Kosovë, nuk ka befasuar shumë nënkryetarin e parë të qeverisë Ivica Daçiç.

Daçiç për “Novosti”, ka thënë se këtë e sheh në dritën e tentimit të gjetjes së një balance me punën e Gjykatës special që tash merret me krimet e UÇK-së.


“E kam të vështirë të mendoj se ndokush bashkësia ndërkombëtare do të mbështes formimin e tribunalit me të cilin do të merren dhe dirigjohet nga ish-pendlat e UÇK-së, tash të veshura në rrobat e politikanit, të cilët fare lehtë mund të gjenden para Gjykatës Speciale. Pastaj nuk di pse do të formohet tribunal ndërkombëtar për kishe krimet serbe në Kosovë, kur atë punë e ka kryer tribunal i Hagës. Andaj mendoj se qëllimi i vetëm është qetësimi i opinionit në momentin kur priten ftesat për liderët e UÇK-së që të dalin para gjykatës special” – thotë ai.

Prishtina përndryshe para dy muajve ka miratuar platformën për dialogun me Beogradin ndër të cilat është parashikuar formimi i tribunalit që do merrej me krimet dhe gjenocidin serb. Me këtë rast Veseli këtyre ditëve ka nisur bisedimet në parlament me përfaqësuesit e drejtësisë dhe shoqatat e personave të pagjetur nga lufta.

Shefi i diplomacisë serbe Ivica Daçiq deklaroi sot në Beograd se emisari amerikan për Ballkanin Perëndimor Matthew Palmer qysh para dy muajve i ka thënë se SHBA presin që Albin Kurti dhe Isa Mustafa ta krijojnë qeverinë.

Ai këto komente i bëri pas samitit të 19-të ekonomik të Serbisë, ku tha se gjoja amerikanët i kanë thënë se “se ky është një realitet pak më i ndërlikuar duke marrë parasysh se për herë të parë po ballafaqohen me LVV , partinë e cila angazhohet për Shqipëri të Madhe”.

“Është një çështje se çfarë flet dikush kur është në opozitë, ndërsa tjetra se çfarë do të bëjë kur të vijë në pushtet”, ka thënë  Slloba i vogël, Ivica Daçiq.


Sipas tij, Serbia nuk mund të ndikojë se kë do ta zgjedhin qytetarët e Kosovës dhe duhet të bashkëpunojë me të gjithë, pavarësisht se a i pëlqen dikujt ndonjë parti politike ose jo.

SHKATËRUESI I SHTETIT APO LUFTA PËR FOTELE !

SHKATËRUESI I SHTETIT

Agim Veliu i kërkon sqarime Prof.Dr. Vjosa Osmanit pse u takua me Albin Kurtin në Parlament

Albin Kurti e Vjosa Osmani janë regjistruar të premten njëkohshëm në Kuvend, si deputetë të legjislaturës së shtatë. Në partinë e saj, Osmani ka marrë kritika të forta për këtë.

Osmani ka qenë kandidate për kryeministre nga radhët e Lidhjes Demokratike të Kosovës (LDK). Pas zgjedhjeve kjo parti ka kushtëzuar me postin e presidentit koalicionin qeverisës me Lëvizjen Vetëvendosje (LVV) të Kurtit, subjekt politik që ka fituar më së shumti vota në zgjedhjet e parakohshme të 6 tetorit, shkruan sot Koha Ditore. E ka bërë këtë, ani se gjatë fushatës vetë Osmani kishte dhënë zotimin se presidenti i ardhshëm do të përbëjë emër konsensual.

Agim Veliu, nënkryetar dhe njeri me ndikim të madh në LDK,  ka thënë të mos jetë i qëndrueshëm deklarimi i  Vjosa Osmanit se regjistrimi i përnjëhershëm me Albin Kurtin ishte rastësi. Sipas këtij zyrtari të LDK-së, “rastësitë” e saj me Albin  Kurtin janë kthyer në përditshmëri. Ai ka lënë të kuptohet se, nëpërmjet mesazhit me rastin e regjistrimit në Kuvend, ish-kandidatja për kryeministre do që ta vërë në presion LDK-në, për të lidhur marrëveshje koalicioni me LVV-në.

“Ajo duhet t’u japë sqarim votuesve të LDK-së se çka po do të japë mesazh me këto rastësi. Sipas gjykimit tim, nëse dikush merr obligime që nuk i takojnë, aty komplikohet situata”, ka thënë Agim Veliu. “Ne është dashtë me i bë presion atij (Albin Kurtit v.j.), me punu sa më shumë, në mënyrë që sa më shpejt me u bo qeveria. Pra, që ai me e ofru ofertën dhe LDK-ja me vendosë se a është e pranueshme apo jo”.

Të dyja partitë kanë finalizuar programin qeverisës, por negociatat mes tyre kanë pësuar ngërç, prej kur në rend dite është vënë ndarja e pushtetit. 

Ato janë akorduar që kryeministri t’i takojë LVV-së, e zëvendëskryeministri dhe kryeparlamentari LDK-së, por edhe që secila parti të udhëheq me nga pesë ministri. 



Mirëpo, LDK-ja insiston të ketë marrëveshje edhe për kreun e shtetit, post të cilën presidenti Hashim Thaçi do ta lirojë tek në 2021-n, kur i përfundon mandati.

 Kjo parti e do për vete, ndërsa LVV-ja kërkon që ose të gjendet një person konsensual, ose që deri atëherë të bëhet reforma zgjedhore, në kuptim që shefi i shtetit të zgjidhet drejtpërdrejt nga populli.