Zef Përgega (1956-)

Zef Përgega ,lindi në Lezhë më1 tetor 1956.Shkollën fillore e kreu në Lezhë,të mesmen në Tiranë.Mori pjesë në disa kurse kualifikimi për informacionin në gazetari,zhvilluar në ATSH,RTSH si dhe në Itali dhe në Gjermani,në vitet 1995 e 1996.

Me gazetari fillojë të merrej më 1980 si korrespondent i gazetës "Puna" për Lezhën.Pas 7 vjetësh, nga 1987 e deri më 1990 shkroi për gazetën "Koha  jonë"në rrethin e Lezhës. Në vitet 1990-1993 botoi dhe drejtoi gazetën "Kaltërsia".Më pas ka qenë gazetar në ATSH(1994-1998),në gazetë"Koha jonë" dhe në Radiotelevizionin "Koha"(1998-1999),deri kur emigroi në SHBA.

Në mars të vitit 2002 në Detroit të SHBA nisi botimin e buletinit "Shqiptari".Bashkëpunoi gjithashtu me radion "Alba" në Detroid dhe me gazetë "Iliria" në Nju Jork.Në mars të vitit 2002, themeloi në Detroit “Albanian-American Institute”,si dhe redaktor në revistën “Trojet tona” në Nju Jork.

Nga viti 2004 është anëtar i organizatës botërore “Amnesty International”.

Në televizionin  ACTV  në Detroid ,drejton programin televizivë “Ora shqip” si dhe është përgjegjës në “Albdremas TV” ku e drejton emisionin  në gjuhën shqipe ”Jetë mërgimi”.

Ka lëvruar kryesisht llojet e shkrimeve informative,por edhe komentin,analizën,radioreportazhin dhe dokumentarin televiziv.Ka qenë nënkryetar i këshillit botues të gazetë "Koha jonë",drejtor i gazetës "kaltërsia" dhe në këshillin e departamentit në ATSH.Është autor i shumë librave botuar në SHBA,Shqipëri dhe Kosovë.Në portalin informativ (Floripress) shkrimtari Zef Përgega ka botuar  rrth 900  shkrime, analiza dhe komente.

Jeton dhe vepron në Detroit të SHBA-ve nga viti 1999.

Zef Përgega ka botuar 40 libra:

1.“Deti dhe Peshku” ( 1998) ; 2.“Vigan në Krisht e vatan"(2003) ; 3. “Këmbana e mërgimtarit”
(2003);4. “Simbolikë në Michigan” ( 2004); 5.“Dheu i Atit” (2006). 6.“Sarajat”( 2008); 7. “Kallnori në Detroit”(2009). 8.“Djepi i thyer” (2010); 9.Ylberet e Shêjzave” (2010); 10. “Lerëni kohën të flasë” (2011);11.“Zjarri shqip regetin”(2011);12. “Zëri im Prishtinë” ( 2012).13.” Ora e Rodit" ;14.Triptik “Prilli në Bronx” ;15. “Përtej lotit”;16. “Valesi i delfineve” 17."Fabula"(2013); 18. “Kristale Dukagjini”(2010); 19.Vështrim letraro-historik kushtuar Dom Prek Ndevashaj ;20.“Çamëri moj Çamëri”;21.“Krahu i shqiponjës”(2014);22. “100 Vjet shqitar në Amerike”(2014);23. “Dritë Françeskane” (në Malësi të Madhe) Vështrim letraro-artistik, psikologjik dhe religjioz(2014) ;\
24.“Shqiponjat fluturojnë lartë”( 2015) ; 25. “Vokacioni i Premtuar”( 2016);26.“Malesorët” (2017): 27.” Vështrim etno-kulturor kushtuar traditës së malësoreve në Malin e Zi dhe në Amerikë”; 29. “Lisi i tamlit”(2019) ; 30.“Mrizet e lotit”; 31. “Arkemortja e ishullit mbi gjak” ;32. “Abat Doci një djalë Shypnije” (kushjtuar veprimtarisë se Abatit të Mirditës Prend Doci , kryesisht në Newfoundland të Kandasë ,1883 -1888) ; 33.“Nanat lindin kapidana” (kushtuar figurave të kapidanëve të Mirditës Gjon Marka Gjoni); 34.“Bijte e Pajtorës” ; 35. “Mendja bletë nën kësulë të mirditorit” ; 36.“Shtrebat”;37.“Diçka gdhenda me emrin tënd”( kushtuar poetit Ded Shkurti); 38. “Pergega në Floripress” (publicistikë për Kosovën);39.“Dheu i salvimit”;40.“Doktor Theologu”( krijimtari poetike dhe ppublicistike e Mins. Dr. Zef Oroshit).

Flori Bruqi

Berat Luzha (1953-)

 

Berat LUZHA ,ka lindur më 8 janar 1953,në Begracë të Kaçanikut.

Shkollën fillore e kreu në vendlindje dhe në Kaçanik të Vjetër, gjimnazin në Kaçanik. Studioi për letërsi dhe gjuhë shqipe në Universitetin e Prishtinës.

Ka punuar në gazetën “Rilindja” që nga viti 1976 si gazetar, redaktor dhe kryeredaktor.

 Gjithashtu, ka qenë i angazhuar në gazetën ilegale “Liria” (1980 – 1981), në gazetën “Bashkimi” (1991) dhe në gazetën “Bashkimi sindikal” (1997 – 1998).

Gjatë luftës udhëhoqi Drejtorinë për Informim Publik në kuadër të Shtabit të Përgjithshëm të UÇK-së.

 Ishte nga themeluesit e medieve të luftës; agjencisë shtetërore informative “Kosovapress” dhe radios “Kosova e lirë” dhe drejtor i agjencisë “Kosovapress”.

Pas luftës,në korrik 1999,ka vazhduar punën kryeredaktor I gazettes dhe nga tetori I atij viti edhe I Radio-Rilindjes deri në dhjetor 2000.

Katër herë ishte i zgjedhur deputet i Kuvendit të Republikës së Kosovës: 1992, 2001, 2004 dhe 2007.

 Në vitin 1996 themeloi Shoqatën e të Burgosurve Politikë të Kosovës, kryetar i të cilës ishte deri në vitin 2001.

 Në vitet 1997 – 1998 kreu detyrën e zv/kryetarit të Kuvendit të Bashkimit të Sindikatave të Pavarura të Kosovës.

 Ishte zv/ministër i Punës dhe Mirëqenies Sociale dhe anëtar i Këshillit Ekonomik – Social (2012 – 2014) etj.

 Nga viti 2005 është anëtar i Kryesisë së Partisë Demokratike të Kosovës.

Ka qenë veprimtar ilegal (1996 – 1981), pjesëmarrës i demonstratave të vitit 1981, i burgosur politik (i dënuar dy herë me gjithsej 22 vjet burg, i ka mbajtur nëntë).

Është pjesëmarrës i luftës çlirimtare të UÇK-së, nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë.

Për kontribut të jashtëzakonshëm në luftë, Qeveria e Përkohshme e Kosovës i ka ndarë Urdhrin ”Adem Jashari”. Është anëtar i LSHK. Jeton dhe vepron në Prishtinë.

Ka botuar librin poetik “Këngë burgu – Këngë lirie” dhe librin monografik “Një histori për Sylë Durmishin”.

 Flori Bruqi

Skënder Buçpapaj (1953-)

Poeti Skënder Buçpapaj lindi më 22 maj 1953 në fshatin Tplâ të Tropojës. Arsimin tetëvjeçar e kryeu në fshatin e lindjes, ndësa arsimin e mesëm pedagogjik e kreu me korrespondencë në qytetin Bajram Curri. Studimet e larta për gjuhë e letërsi i filloi në Institutin e Lartë Pedagogjik në Shkodër dhe nga viti i dytë i vazhdoi e i mbaroi më 1978 në Universitetin e Tiranës. Më 1986 i kreu studimet mastër po në Universitetin e Tiranës në fushën e kritikës letrare. Pas studimeve të larta ishte arsimtar në Shëngjergj të Mërturit, Degë, Babinë dhe në gjimnazin e qytetit Bajram Curri, ku ishte edhe metodist në Kabinetin Pedagogjik të Rrethit. Më 1986 ishte redaktor në gazetën ‘Drita’, organ i Lidhjes së Shkrimtarëve të Artistëve të Shqipërisë, ku mbuloi kryesisht sektorin e kritikës. Për një kohë të shkurtër, paralelisht, drejtoi gazetën e përjavshme “Kosova”.


Skënder Buçpapaj më 1990 pati rol aktiv në lindjen e pluralizmit politik në Shqipëri. Ai dha ndihmesë të veçantë në themelimin dhe konsolidimin e shtypit pluralist shqiptar. Në fillim të vitit 1991 ka qenë inciator dhe bashkëthemelues i Lidhjes së Pavarur të Gazetarëve të Shqipërisë, më vonë Lidhja e Gazetarëve, i zgjedhur dy herë në kryesinë e kësaj organizate.


Në dhjetor të vitit 1991, Skënder Buçpapaj u emërua zëvendësdrejtor i Përgjithshëm i Radiotelevizionit Shqiptar; ndërsa më 1992 është Drejtor i Përgjithshëm i RTSH, detyrë që e kreu deri në gusht të vitit 1995. Prej atëherë kaloi në diplomaci, në Ministrinë e Jashtme e pastaj në ambasadën e Republikës së Shqipërisë në Bernë, Zvicër, ku mbuloi sektorë të ndryshëm dhe ka qenë edhe i ngarkuar me punë (chargé d’affaires) pranë kësaj ambasade.


Nga viti 1998 filloi në gazetën e përditshme “Bota sot”, kryeredaktor i së cilës ishte për dhjetë vjet rresht. Në atë kohë, kjo gazetë, me redaksinë qëndrore në Zyrih të Zvicrës dhe me redaksi të tjera në Prishtinë, Tiranë, Shkup, Frankfurt e Nju Jork arriti në 200 mijë kopje, tirazh i paparë ndonjëherë në gazetarinë shqiptare.


Nga viti 1991 Skënder Buçpapaj është anëtar i Federatës Ndërkombëtare të Gazetarëve me qendër në Bruksel, Belgjikë. Prej vitit 2000 është po ashtu anëtar i Shoqatës së Gazetarëve APES, me qendër në Gjenevë, i Sindikatës së Gazetarisë Krijuese, me qendër në Zyrih. Është anëtar i kryesisë së Shoqatës së Krijuesve Shqiptarë të Zvicrës e tjerë.


Aktualisht me bashkëshorten e tij, poeten dhe gazetaren Elida Buçpapaj, është botues i portalit Voice Of Albanians (Zëri i Shqiptarëve) w.w.w.voal.ch.


Krijimtarinë e filloi që në shkollën tetëvjeçare, kur botoi edhe krjimet e para në shtypin për fëmijë. Nga vitet 1970 në pothuajse të gjitha të përditshmet dhe periodikët shqiptarë në Shqipëri dhe jashtë vendit botoi poezi, përkthime nga poezia botërore prej italishtes, anglishtes dhe gjermanishtes, shënime për librat, kritika, studime monografike etj.

Nga viti 1976 është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë. Ka lëvruar pothuaj të gjitha zhanret e shkrimeve publicistike dhe letrare si dhe ka realizuar shumë dokumentarë televizivë. Ka fituar çmime të ndryshme kombëtare në poezi, kritikë, publicistikë, studime dhe skenarë dokumentarësh. Është përfshirë në antologji të ndryshme të poezisë shqipe.

Ka tërhequr vëmendjen e kritikës dhe historiografisë letare në Shqipëri dhe jashtë vendit që me ciklin e parë poetik të botuar në revistën “Nëntori” në janar të vitit 1973.


Skënder Bucpapaj, ka lëvruar puthuaj të gjitha zhanret e shkrimeve publicistike dhe letrare, që nga informacioni, nga kronika, reportazhi, përshkrimi, reportazhet, nga analizat, komentet, fejtonet, replikat, vëzhgimet, polemikat, bisedat, intervistat e shumë e shumë të tjera. 

Skënder Buçpapaj është autori i disa dokumentarëve televizivë, emisoneve radiofonike etj. Skënder Buçpapaj është përfshirë në antologji të ndryshme poetike brenda dhe jashtë vendit. Ai si krijues dhe si poet ka tërhequr vëmëndjen e estetëve dhe kritikëve letrarë, të historiografëve letrarë në Shqipëri dhe jashtë saj. Ky emër tingëllues është autor i librave poetikë, i shumë studimeve, eseve si dhe mjaft teksteve shkollore të botuar në librat shkollorë në Shqipëri, në Kosovë, Mal të Zi e Diasporë. Një autor me këto përmasa, padyshim që i përket një vlere mjaft të lartë krijuese shqiptare, ai ka shënuar kështu një rekord krijues mjaft elitar dhe cilësor, gjë e cila e shquan mes shumë krijuesve jo vetëm të brezit të tij por edhe të brezave të tjerë krijues shqiptarë. Kjo gjë i ka dhënë Skënder Buçpapajt të drejtën e autorit me vlera kombëtare dhe të shquara, të cilat kanë lënë mbresa të dukëshme në hapësirat e Letërsisë së re moderne shqiptare dhe e ngre Skënder Buçpapajn në nivelin e krijuesve të shquar emblematikë në panteonin krijues letrar kombëtar.

Është autor i librave poetikë “Zogu i bjeshkës”, “Poezi”, “Frika nga Atdheu”, “Vetëm të vdekurit pendohen”, “Jubileu i shiut të çmendur”, “Imgur” e tjerë.

Flori Bruqi

RREFIMI HORROR SE SI KOKA E SOROS SPIUNI REMZI LANI "HOLTA" FUSTE NE BURG INTELEKTUALET SHQIPTARE!!!

Nje nder themeluesit e skemes Soros Remzi Lani, kumbar i Edi Rames,Henri Cilit, etj dhe gjitha kapjes se medias shqiptare pergjate ketyre 10 vjeteve eshte akuzuar nga 2 gazetat e vetme qe nuk u kapen asnjehere nga Mafia Soros (Gazeta SOT ne 2007-2010 dhe dje edhe Gazeta Telegraf) si SPIUN I SIGURIMIT TE SHTETIT ME PSEUDONIMIN HOLTA!

Po ju paraqes nje interviste horror se si Remzi Lani futi ne burg mesuesin e tij te letersise Dode Bajraktari ne 1978 duke sajuar akuza per te pavaresisht se ai nuk kishte kryer asnje veprimtari "armiqesore" sipas standardeve te kohes! Remzi Lanin ju nuk e njihni as si emer dhe as si fytyre por eshte nje nder njerezit me te fuqishem ne Shqiperi qe prej 1994 dhe Koka qe kontrollon gjithe median shqiptare dhe maredheniet publike te Oligarkise Sorosiane.

Intervista eshte dhene disa dite pasi Besnik Alia (keshilltar i PDse ne Keshillin Bashkiak Tirane) i dha Cmimin e Shoqerise Civile "Qytetar i Vitit" Remzi Lanit!



Gazeta Sot, Dhjetor 2007.



Flet Dodë Bajraktari, i burgosuri politik i dënuar për Konicën, Fishtën dhe Biblën



Si u dënova me 10 vite burg nga dëshmia e Remzi Lanit!



Asokohe ai ishte mësues gjuhë letërsie. Libri ishte një domethënie e veçantë në jetën e tij dhe nuk e kishte menduar kurrë se me apo pa arsye, një ditë ai do t’ia shkatërronte një pjesë të mirë të jetës. Njihej nga të gjithë si një njeri i lidhur ngushtë me librin dhe letërsinë, madje shquhej si një nga intelektualët që zotëronte bibliotekën më të pasur në rreth, por nuk e kishte çuar në mendje se ky fakt, një ditë mund të përdorej kundër tij, madje edhe nga njerëz që as e njihnin fare. Ishte 39 vjeç, kur jeta e tij mori një tatëpjetë, e cila do të kërkonte vite të tëra më pas, për t’u rimëkëmbur. Që nga dita kur pa qelinë e burgut për herë të parë, kanë kaluar rreth 20 vjet. Megjithatë, edhe pse si një histori të dhimbshme, ai e kujton shumë mirë vitin 1978, kur në vend të shtëpisë, kolektivit, shkollës, librave dhe shoqërisë, do të duhej të qëndronte për 10 vite me radhë, në qelinë e errët të diktaturës komuniste. Akuzat e ngritura ndaj ishin fare banale dhe aspak të bazuara. Sot ai është rreth 68 vjeç dhe me një kulturë që karakterizon edhe profesionin e tij, tregon ngadalë dhe mendueshëm, dhimbjen e jetës së tij, e cila iu shkaktua vetëm sepse rridhte nga një familje Bajraktarësh. Ishte pikërisht ky, faji i tij i vetëm, për të cilin sistemi komunist përpunoi 3 persona, krijoi një proces gjyqësor i cili për hir të së vërtetës duhet thënë se ishte vetëm në farsë, por që realisht i kushtoi 10 vite jetë. Kanë kaluar aq vite nga ajo kohë e ndoshta do të kalonin edhe shumë të tjera dhe Dodë Bajraktari nuk do ta bënte publik gjyqin dhe personat që e dënuan. Por duke marrë shkas nga publikimi i bërë nga Organizata “Co Plan”, e cila shpalli pak kohë më parë personalitetet e vitit 2007 në Shqipëri, ai e pa se nuk mund të heshtte më. Ishin katër figura të njohura të jetës publike shqiptare që morën vlerësim maksimal për kontributin në jetën e vendit nga organizata ndërkombëtare, për këtë vit. Personalitetet ishin nga fusha e gazetarisë, biznesit, qeverisjes dhe shoqërisë civile. Në fushën e medias u shpall gazetari i njohur i “Top-Channel”, Sokol Balla. Ndërkohë, në fushën e biznesit, personalitet i vitit u shpall nënkryetari i Shoqatës së Ndërtuesve, Avenir Kika. Nga institucionet u shpall Avokati i Popullit, Ermir Dobjani, ndërsa nga shoqëria civile u shpall Remzi Lani. Sipas mësuesit Bajraktari, ishte pikërisht emri i Remzi Lanit, ai që nuk duhej lançuar kurrë në këtë sukses.

Kush është Dodë Bajraktari?



Pasi kam punuar 15 vjet mësues gjuhë-letërsie, jam arrestuar dhe jam dënuar me nenin e “agjitacion e propagandës”. Jam i martuar me 6 fëmijë, të cilët gjithashtu janë të martuar dhe me fëmijë. Kam 15 vjet në pension. Kam qenë merakli i letërsisë që në fëmijëri. Kam shkruar dy romane të cilët i kam botuar. Kam botuar gjithashtu mbi 40 novela, si dhe shumë artikuj nëpër gazeta. Një jetë sa në fshat sa në burg, kaq ka qenë jeta ime.



Doni të thoni se ju kanë torturuar?



Kam kaluar një jetë të vështirë në burg, saqë është e zorshme ta tregoj. Gjë që edhe vetë tani e kam vështirë për ta besuar se çfarë jete kam bërë. Por, po të përmend vetëm një gjë, që edhe unë e kam vështirë ta besoj. Edhe njerëzit s’besoj të kenë parë tortura të tilla. Po ja që tani erdhi koha që plagët fillojnë e shërohen dhe nuk na bëhet edhe neve që t’i besojmë. Më kanë futur në birucë kur isha 88 kilogramë dhe për 4 ditë e gjysmë më kanë nxjerrë 56 kilogramë. Pra për 4 ditë e gjysmë, më kanë hequr me dru 32 kilogramë nga pesha me të cilën hyra në birucë.



Në çfarë viti jeni dënuar dhe për çfarë jeni dënuar?



Jam dënuar më 20 mars të vitit 1979, me akuzën “agjitacion e propagandë”. Atëherë isha 39 vjeç. Ndaj meje kanë dëshmuar tre persona, midis të cilëve edhe Remzi Lani. Atë të dy më kanë kërkuar falje kur kam dalë nga burgu, ndërsa Remzi Lani ende ndihet krenar për veprën që ka bërë. Unë nuk kisha vendosur kurrë që t’ia zija emrin as për mirë dhe as për keq këtij të fundit. Kam dashur ta lë në hallet e tij, por për çudi, në gazetë mësova se Remzi Lani ishte shpallur person i vitit, bashkë me tre persona të tjerë, ndër të cilët edhe Avokati i Popullit. Unë e dija se z. Lani është Drejtor i Institutit të Medias. Për këtë nuk më vjen aspak keq, sepse edhe ai është njeri dhe duhet të punojë e të jetojë si të gjithë ne. Unë nuk jam si ai gjarpri që vete dhe kafshon lopën që edhe pse ka 150 kg mish, nuk han asnjë copë prej saj. Ai le ta jetojë jetën e tij, por duhet të ketë turp ajo organizatë që e ka shpallur person të vitit. Se atëherë duhet të shpallen të paktën rreth 340 mijë persona të vitit, sepse kaq kanë qenë spiunët. Këtë numër e ka deklaruar edhe vetë Kadri Hazbiu në sallë të gjyqit.



Cilat ishin akuzat e ngritura ndaj jush në tërësi dhe në veçanti nga Remzi Lani?



Unë u akuzova për recitime të vargjeve të Gjergj Fishtës, propagandë për Faik Konicën dhe mbajtje të biblës në shtëpi. Tre gënjeshtra këto të mjaftueshme për të më akuzuar dhe dënuar 10 vite burg. Remzi Lani doli përpara trupit gjykues, ndërkaq prokurori më kërkoi që të ndaja të gjitha të vërtetat dhe gënjeshtrat që do të thoshte ai. Unë u thashë një parim ish-leninist të asaj kohe: “Nëse 5 për qind prej tyre janë të vërteta, atëherë duhen pranuar të gjitha si të tilla. Kështu unë pranova që të bazohesha në këtë parim që nëse z. Lani do të fliste 5 për qind gjëra të vërteta, atëherë do t’i pranoja të gjitha si të tilla. Remzi Lani më akuzoi mua, se sipas tij kisha propaganduar për Faik Konicën, ndërkohë që unë nuk e kam ditur se ka pasur në planet vepra të Faik Konicës, pasi ato ishin të ndaluara dhe unë nuk kam mbajtur kurrë literaturë të ndaluar. Tjetër gjë është se unë kisha bibliotekën më të mirë në rrethin e Lezhës, madje më të mirë se bibliotekën e shtetit. Gjithë lekët i kam bërë libra gjatë gjithë jetës time, por jo për literaturë të ndaluar. Sipas Remzi Lanit, në bisedë e sipër unë kisha mbrojtur Faik Konicën. Ne as që kishim biseduar ndonjëherë për Faik Konicën. Gjithashtu ai më akuzonte edhe se mbaja bibël në shtëpi. Ndërkaq, dëshmitari tjetër më akuzoi se kisha recituar vargjet e Gjergj Fishtës. Më pyetën nëse i kisha recituar. Unë u thashë që nëse dëshmitari thoshte se e kisha bërë një gjë të tillë, atëherë e pranoja se e kisha bërë. Por ndërkohë e pyeta dëshmitarin nëse i mbante mend vargjet që i kisha recituar. Ai më tha se i mbante mend dhe unë nisa t’i recitoja vargjet, të cilat në të vërtetë ishin të Kolë Jakovës. Kur trupi gjykues pa që vargjet nuk ishin të Fishtës, iu drejtua dëshmitarit, i cili pranoi se vetëm ato vargje kishte dëgjuar, edhe pse nuk e kishte ditur më parë se të kujt kishin qenë. Në fund të dëshmisë më kërkuan të thoja se sa ishin të vërteta nga ato që kishte thënë dëshmitari ndaj meje? Unë u përgjigja që nga gjithçka kishte thënë dëshmitari, asnjë për qind, as zero për qind nuk kishte pasur të vërteta. Këtu nuk ka asgjë të vërtetë u thashë atyre.



Ju e kishit njohur më parë z. Remzi Lani?



Jo, nuk e njihja përveç se në rrugë. Një herë gjeti rastin dhe më erdhi në shtëpi për të siguruar për shtypjen para sigurimit që më njihte. Nuk kisha muhabet më të dhe nuk kam pirë qoftë edhe një kafe gjatë gjithë jetës time.



Çfarë diskutuat atë ditë që z. Lani erdhi në shtëpinë tuaj?



Pothuajse asgjë nuk diskutuam. Kemi diskutuar vetëm për një novelë të Teodor Laços, që shkruante për ca mësues që kalonin rrugën nëpër borë. Asgjë tjetër. Ai kishte ardhur vetëm me qëllim që të justifikonte denoncimin e mëvonshëm.



Çfarë mendoni ju se e shtyu Remzi Lanin që të dëshmonte kundër jush?



Remzi Lani kishte arsye të fortë të dëshmonte kundër meje, pasi donte të fitonte bursën për në universitet, pasi si djalë ishte i degjeneruar në gjimnaz dhe kishte nevojë për një bursë. Ai ishte në prag të studimeve, dhe arsyeja që dëshmoi kundër meje ishte që të merrte një bursë në universitet. Kështu sigurimi e favorizonte atë, pasi i ka favorizuar gjithnjë të gjithë spiunët. Kështu i doli edhe z. Lani, sepse zgjodhi degën që deshi vetë.



Ku u bazua shteti për akuzën që ngriti Remzi Lani ndaj jush?



U bazua në dëshminë që ai kishte bërë tek operativi i sigurimit, pasi ai nuk pranoi të vinte as në ballafaqim, ashtu siç ishte praktika. Atje ka bërë një dëshmi të gjatë, pastaj e kanë sjellë në sallën e gjyqit dhe ka dëshmuar në prezencën e 1100 personave.



Kur e morët vesh ju akuzën?



Akuza më erdhi pas 5 muaj hetimesh. Për 5 muaj kanë vazhduar hetimet ndërsa unë nuk e dija se kush do të më dilte dëshmitar. Këta ishin dëshmitarë të ardhur me porosi dhe që të tre kanë përfituar me dëshmitë që kanë dhënë ndaj meje. Njëri prej tyre fitoi të drejtën për të dhënë mësim në një nga shkollat e fshatit. Dëshmitarja femër fitoi të drejtën për të dhënë mësim në qytet, ndërsa Remzi Lani fitoi bursën për të shkuar në fakultet.



Si ndiheshin 3 dëshmitarët, teksa dëshmonin në gjyqin ndaj jush?



Remzi Lani ndihej krenar. Ndërsa dy dëshmitarët e tjerë u ndien shumë të turpëruar dhe të diskredituar, aq sa mezi e panë derën për të dalë. Gjatë seancës së gjyqit, vetë dëshmitarja u shpreh: “Kështu më keni thënë për të thënë”. Ndërsa dëshmitari tjetër tha se i kisha recituar vargjet e Fishtës ndërkohë që ato rezultuan të Kolë Jakovës. Për të dalë nga situata ai tha: “Unë nuk marr vesh nga letërsia”. Atëherë kur nuk merrte vesh nga letërsia, përse dilte dëshmitar? Por ai donte të siguronte një vend pune. Unë isha i piketuar për t’u dënuar se isha djali i Bajraktarit, pavarësisht se jemi familje atdhetarësh. Babai im ka qenë Bajraktari i Manatisë, por të ishe edhe djali i Bajraktarit edhe mësues, sikur nuk shkonin të dyja, ndaj donin të më hiqnin qafe. Gjithashtu edhe lufta e klasave ishte në kohën e rritjes së saj.



Si dukej Remzi Lani në sallën e gjyqit, teksa dëshmonte ndaj jush?



Krenar. Dukej tepër krenar sepse ishte duke kryer punën e partisë.



Ju kujtohet ndonjë detaj gjatë gjyqit



Janë thënë shumë gjëra në gjyq, sepse gjyqi ka vazhduar dy ditë janë thënë e stërthënë dynja llafesh dhe e kam vështirë për t’i sistemuar sepse nuk e kam vënë mendjen me i hap këto punë, duke menduar se ai në punën e tij dhe unë në punën time, .....shpallet Remzi Lani njeri i vitit, person i vitit nuk më ka shkuar mendja.



Qëndron qoftë edhe një prej fakteve që dëshmitarët paraqitën kundër jush?



Që të tre personat kanë gënjyer 100 për qind, pa thënë asgjë të vërtetë. Njëri prej tyre për shembull tha në gjyq: “Unë e kam vënë re se ky është armik i popullit dhe i partisë, sepse ky u jep libra shokëve”. Kur e pyetën se çfarë librash u kisha dhënë, ai tha se u kisha dhënë libra të realizmit socialist. Ua kisha dhënë me kushtin për të mi kthyer përsëri, por nuk kisha shpërndarë kurrë në jetën time, libra të ndaluar.



A keni marrë vesh se çfarë bëhet me dy personat e tjerë që dëshmuan kundër jush?



Po. Këtu janë dhe janë dhe punojnë mësues që të dy. Ata më kanë kërkuar edhe falje, megjithatë unë i kam falur përpara se ta bënin një gjë të tillë. Unë i kam falur sepse ata nuk kishin fuqi të më vini hekurat mua, por ishte një shtet i atillë i fuqishëm që të vinte hekurat për punë të atilla.



Remzi Lani tani është një personazh i shquar i shoqërisë civile dhe beniamin i shoqatave të huaja. Si e shpjegoni këtë fakt ju?



Është një farë organizata “SOROS”. Ai ka qenë dikur edhe me punë në këtë organizatë. E ka velur “SOROS”-in nga paratë. Në fakt këta tipa të tillë janë, se gjejnë vrima ku të futen dhe të përfitojnë. Por ai ka bërë çfarë ka bërë, mua nuk më intereson. Unë jam i prekur shumë nga organizata që e ka shpallur person të vitit. Nëse është puna që duhen shpallur persona të vitit pikërisht spiunët e sigurimit të shtetit që janë vetëm gjarpërinj që kanë ngrënë jetë njerëzish, atë pjesën që ka ngrënë nga jeta ime, i qoftë haram dhe u mbettë në fyt edhe atyre që e kanë shpallur njeri të vitit. Unë nuk jam me idenë që ai të hiqet nga puna, por që të shpallet njeri i vitit, ky është një turp. Turp i ministrisë dhe i gjithë atyre institucioneve që e kanë në varësi këtë institut. Ky është një turp për Remzi Lanin që nuk merret me punën e tij për të ngrënë bukë të ndershme, por është një turp edhe për shtetin që merret me spiunë.



Ndoshta nuk njihet gjerësisht dëshmia që ka dhënë z. Lani ndaj jush!?



E di i gjithë universiteti, se gjyqi u bë më 11 qershor dhe ai nuk erdhi në gjyq ditën e parë. E di Lezha dhe e gjithë shoqëria.



Ju jeni paraqitur ndonjëherë pranë organizatës së “SOROS”-it?



Jam paraqitur pranë “SOROS”-it që të më ndihmonin të botoja pasi kam 16 vëllime gati për botim. Doja të më sponsorizonin të paktën 1 vëllim. Por ma prenë shkurt: “Jo”. Më thanë që nuk mund të botonin vepra artistike. Unë u thashë që ishte vepra historike “Rezistenca kundër komunizmit deri më 2 prill të vitit 1952 në Mirditë”, megjithatë kërkesa ime nuk u mor parasysh.



A ishte atëherë z. Lani pranë këtij fondacioni dhe nëse po, a mendoni se ai kishte gisht në mosbotimin e veprës tuaj?



Z. Lani atëherë ishte pranë kësaj organizate, pasi ne u shkëmbyem edhe në korridore. Megjithatë nuk mendoj se ai kishte gisht në vendimin për të mos e botuar veprën time.

Po diskutohet shumë për hapjen e dosjeve. Çfarë mendimi kemi ju?

Dosjet duhen hapur. Ai që ka zënë morra nuk mund t’i heqë ato me gisht. Ose duhet t’i dezinfektojë, ose duhet ta djegë xhaketën. Se spiunët janë një peshë e madhe mbi shpatullat e këtij populli. Se të gjithë spiunët kanë krijuar bizneset më të fuqishme këtu. Spiunët duhen hequr nga qeveria dhe institucionet, sepse një spiuni nuk i ka hije të jetë drejtues institucioni.





Keni ndonjë mesazh për Z. Remzi Lani?



Po. Me rastin e Vitit të Ri i uroj jetë të gjatë dhe të jetojë me mundin e tij dhe të hajë shtatin e këtyre lëvdatave dhe shpalljeve pa bereqet, që vetëm sa e turpërojnë se nuk e ngrenë moralin e tij, duke u shpallur personalitet i vitit.



A mendoni se do të reagojë zoti Lame pas intervistës?



Le të reagojë kur të dojë, por nuk besoj se do ta bëjë një gjë të tillë, pasi nuk ka ndonjë shkak pse të reagojë. Unë nuk po gënjej asnjë fjalë për të, ndërsa ai gënjeu për mua dhe më futi 10 vjet në burg. Unë nuk po gënjej asnjë fjalë për të dhe ndërkohë po e lë porosi që të mos e largojë njeri nga puna. Nuk dua që ta prekë dikush në punën e tij. Jam natyrë tolerante edhe pse kam dalë nga burgu.



Mendimi se thjeshtë duhet të ishte bërë “më i gjallë”?



Si njeri shqipfolës duhet të më kishte kërkuar falje. Kurrsesi nuk duhet të ishte aq indiferent.

Hyqmet Hasko (1954-)

Hyqmet Hasko u lind më 1954 në fshatin Golem Lushnje. Shkollën fillore dhe tetëvjeçaren e mbaron në vendlindje, shkollën e mesme për mjekësi e mbaron në qytetin e Korçës. Të lartën në Univerditetin e Elbasanit për mësuesi. Me kërkesë të organeve të shtetit punoi si oficer policie në qytetin e Tiranës. Tani punon trainer futbolli për fëmijë në futboll-klub Tirana. Filloi të shkruajë poezi në shkollën e mesme më pas bëri tekste këngësh në festivaliet e RTV.Fillon të shkruajë poezi që në klasën e shtatë fillore. Poezitë e para i ka botuar te gazeta “Drita”, “Zëri i rinisë”, dhe “Nëntori”.

Ka botuar disa libra :

1. E përhershme Dashuria;2. S’ka faj zemra që të do ; 3. Shikoje shpirtin; 4. Eja mu ul në zemër
5. Në krahët e erës ; 6. Midis dy dashurive; 6. Vrasja misterioze në hotel”Delir” ; 7. Gruaja me shami jeshile(titulli i ballinës,ndërsa brenda kopertinës dhe në gjithë romanin figuron: Gruaja me shami të gjelbër) ;8. Kujtimet e largëta; 9. Midis dashurisë dhe vdekjes.Etj.

Ka botuar qindra attikuj(kritikë letrare)në gazeta dhe revista letrare.


Romani: Gruaja me shami jeshile, alias me shami të gjelbër, i shkrimtarit  Hyqmet Hasko, është shumë i veçantë si për nga përmbajtja poashtu edhe për nga gjuha dhe stili, gjithsesi origjinal, me një narracion ku përshkruhet lufta dhe qëndresa e policisë kundër krimit, kundër të keqes në shoqërinë shqiptare, kundër keqbërësve. Në roman ka plot ngjarje, plot gjendje lirike, psikologjike, psikoanalitike etj. që përshkruhen, siç e ka vënë re, shkrimtari dhe studiuesi, Pandeli Koçi (Pasthënie, fq. 237-240), me një gjuhë dhe stil të veçantë, të ngjeshur e dinamik.


Forma e shkrimit e Hyqmet Haskos, në këtë roman, ngërthen në vete një fuqi depërtuese të rrëfimit, ku pulson një potencë poetike e ndërtuar me mjeshtëri letrare-artistike, që ka për pikënisje heroin kryesor (është vetë autori), si bosht rreth të cilit e për të cilin rrëfehet që nga fillimi e deri në fund të romanit. Për nga shtresat kuptimore (temat, motivet dhe ngjarjet që shtjellohen), kreacioni, perceptimi i botës, i ngjarjeve që motivojnë, autori na jep një tekst letrar që të joshë,që të mban pezull, duke inkorporuar realitetin aktual.

Për më tepër, në këtë tekst letrar, me elemente autobiografike, Hyqmet Hasko, përveç se ka dëshmuar pasionin e tij prej narratori (Umberto Eko), ai ka shpërfaqë me elegancë fuqinë e tij krijuese, si një narrator i shkathtë dhe i talentuar, ku ngjarjet dhe personazhet i krijon me nuanca të gjalla, të bukura, artistike dhe me diskurs shumëplanësh letrar, të zhvilluara në kontraste interesante tematike… gjithë narracioni mbetet në tension të lartë, që nga fillimi deri në fund, aspekt ky që i jep këtij romani një dinamikë letrare të veçantë dhe bën që të lëxohet me shumë kënaqësi dhe me një frymë.

Romani: Gruaja me shami të gjelbër, është strukturuar jashtë klisheve tradicionale, ka në fillim Prologun(fq.3-4), ku, ndër të tjera, lexojmë edhe këtë: “…Emri yt do të jetë i pranishëm në çdo faqe të këtij libri.
Ti do të jesh muza dhe nxitja ime, e infiltruara që do të çosh deri në fund aksionet e guximshme, të një trimërie të çartur, m’u në strofullën e ujqërve. M’u në strofull të tyre, do të dëshmosh një prani tjetër, dehjen aromatike të femrës së bukur, që kërkon drejtësi dhe sakrifikon në emër të saj.
Ndaj këtë libër ta dedikoj ty, ua dedikoj të gjithë atyre bashkëpunëtorëve anonimë të shërbimeve policore, që vunë kokën në rrezik për të mbrojtur jetën e të tjerëve “(fq.3) dhe mbaron me Epilog, ku, ndër të tjera, lexojmë edhe këtë: “Me ka marrë malli shumë, o mike, Grua me shami të gjelbër, o yll që ndrit në një natë të errët krimi e deliri dhe mbete për jetë me sytë të fiksuar në pafundësi, atje ku bridhte imazhi dhe fantazia jote për një jetë më të mirë. Jo për vete, se ty s’të mungonte asgjë, por për ata që të rrethonin dhe përballeshin në çdo çast me keqbërjen…”(fq. 235).

Përveç Prologut dhe Epilogut që përngjan në një dramë, romani në fjalë ka 28 kapituj, 3 ndërkapituj dhe Një shënim, të cilin autori, siç thuhet (fq.233-234), e ka bërë kohet e fundit:


Përmes rrëfimit në veten e parë, që nënkupton vetë autorin, si personazh kryesor, tregohet puna me pasion e përkushtim e njerëzve që dhërbejnë në frontin e luftës kundër krimit në shoqërinë shqiptare, luftë kjo me mafien dhe me vetë vdekjen për të siguruar rendin qytetar dhe liritë qytetare. Kemi këtu tablo të gjalla të luftës heroike të policisë kundër krqbërësve, kundër protagonistëve të krimit. Në këtë roman që ka karakter autobiografik, autori në fjalë, Hyqmet Hasko, që tashmë ka një përvojë krijuese, mjaft solide dhe të konsoliduar, faqe pas faqeje, kapitull pas kapitulli, pasazh pas pasazhi, zbulon, përmes një rrëfimi interesant, dinamik dhe mjaft mbresëlënës, emocionet e punës të një inspektori policie (që është vetë autori), me plot të panjohura dhe të papritura.

Me përmasat ideore, me elementet autobiografike, me rrëfimin interesant, të gjallë e dinamik, i përshkuar nga sekuenca të fuqishme trimërie e guximi, dashurie e vdekjeje, ku sakrifica për të luftuar të keqen, keqbërësit, ky roman është tej mase sa i bukur aq edhe rrënqethës, është një histori më vete, jo histori sentimentale, por një dramë e gjallë dhe jo vetëm roman, ku semantika e tekstit gërshëtohet me shenjat semiotike që konotojnë fuqishëm në planin ideoestetik.

Duke rrëfyer në veten e parë një histori të shumëfishtë, për ngjarje, sa interesante aq edhe dramatike, për luftën kundëe krimit,autori nuk ngurron të rrëfejë edhe për gjërat intime, për flakën e syve plot dashuri e kthjrllësi, për gruan me shami të gjelbër, për Albulenën (Albulena Kristo), që është” gjithçka që më kishte munguar deri atëherë,të paktën tani për tani dhe nuk kam pse ua fsheh” (fq.11), sepse “Sytë e saj ishin të kaltër, të thellë dhe e ruanin në mënyrë të natyrshme bukurinë e rinisë së saj të hershme.

Dukej sikur koha kishte ndalur në atë fytyrë të ëmbël, duke ia ruajtur tiparet femërore të pastërta e të dëlira, sikur të ishte tetëmbëdhjetëvjeçare” (fq.75-76).Përshkrime të këtilla të bukura e të gjalla,të mahnitshme, jo vetëm të kësaj figure, kemi edhe në shumë faqe të tjera të këtij romani, të cilin autori ma ka dhuruar me një dedikim të veçantë.

Vlen të theksohet, me këtë rast, se ajo që e bën të dallueshme krijimtarinë letrare të H.Haskos si dhe në këtë roman të tij, është linja shumëngjyrëshe përshkruese dhe meditative, ritmi i përndezur, figurat e gjalla dhe të freskëta, vrulli i fjalës dhe thellësia e ndjenjës dhe mendimit (Pandeli Koçu). Aventura e tij shkrimore është një aventurë e bukur, plot gjallëri, në një rrugëtim të natyrshëm drejt vetvetes poetike, njëherësh është në një rrugëtim në vetë thelbin e kohës shqiptare. Shkrimtari konfiguron një peisazh të thyer të shpirtit njerëzor, na jep tablo levizje, si vetë jeta e saj dinamike, në kërkim të gjërave për të cilat ia vlen të jetosh… ndonëse historia me realitetet e deformuara, ëndërrat dhe zhgënjimet siç e ka vënë re edhe Pandeli  Koçi, janë “të fshehtat përvëluese” që vëjnë në veprim rrëfimin, kujtesat, përjetimet dhe fantazinë.

Si njëri nga zërat më të veçantë të brezit të tij të shkrimtarëve që erdhi relativisht vonë në letërsi, pas çlirimit nga soc-realizmi, Hyqmet Hasko, si protsgonist i romanit në fjalë, me ëndrrat e tij dhe luftën e tij të për çdo çastshme, do mbetet model i rezistencës aktive të një inspektori policie ndaj çdo shaloni nga ku vjen e keqja, krimi dhe mungesa e të drejtës njerëzore.

Hyqmet Hasko: Rreth librit voluminoz me vëzhgime dhe kritika letrare “Unë mendoj” të Vladimir Muçës

Hyqmet Hasko

Moderniteti, si analizë e thellë në kohështrirjen e letrave shqipe

Vëzhgimi dhe shqyrtimi i imët i emrave, veprave, dukurive dhe risive letrare në Shqipëri është një proces që u duk sikur në periudhën postkomuniste u zbeh për të mos thënë stopoi, por në fakt ky është veçse një iluzion, që erdhi nga mosnjohja jonë dhe nga mosqarkullimi si dhe në mënyrën e duhur i emrave dhe veprave më përfaqësues të kësaj kritike të re, tanimë të çliruar nga kornizat dhe shablonet e soc-realizmit.
Sido që të jetë imazhi i kritikës letrare si institucion dhe i kritikut si person, ata ndihen të braktisur, të shpërfillur dhe pa mundësitë shprehëse që iu ofron një realitet i favorshëm për zhvillimin e kritikës letrare. Po ky qëndrim disi degradues ndaj kritikës letrare manifestohet jo vetëm në letrat shqipe, por dhe ato universale. Vërtetë s’ka kritikë letrare shqiptare, por vetëm argatë «llomotitës» mbi letërsinë artistike, të cilët nuk kanë arritur të gjejnë ndonjë profesion të «denjë» dhe kanë përfunduar si deshifrues të enigmave parapoetike oborreve e klaneve letrare!
Janë këto arsyet që kur trokasin në portën e letrave kritikë me profil të veçantë, si Vladimir Muça me librin e tij voluminoz “Unë mendoj”-vëzhgime të një tranzicioni letrar- prirja jonë si krijues modestë dhe lexues të përkushtuar shkon drejt një ngazëllimi, që na bën të mendojmë se kritikët e vërtetë letrarë nuk kanë humbur dhe ata po japin shenja të ekzistimit dhe përkushtimit të tyre, siç bën ky autor në këtë libër mbresëlënës.

Libri “Unë mendoj” është një udhëtim i shkrimtarit dhe kritikut letrar Vladimir Muça në labirinthet e letrave shqipe, në disa nga emrat dhe veprat më përfaqësuese të këtyre letrave, me dukuri letrare të konturuara në gjysëm hije dhe në hije, me prurje nga më të larmishmet në të gjitha zhanret letrare, ku janë lënë shenjime të denja për të hyrë në analet e esteistikës dhe për t’u bërë objekt analizash dhe qasjesh kritike.
Ky libër është një udhëtim i shkrimtarit në kohën e shpirtit njerëzor që ka lënë gjurmë në letër dhe na sjell sjell copëra kujtese, narrative, poetike, marrëdhëniesh estetike dhe jashtëestetike, pa filtra dhe pa maska, derdhur në një analizë të imët e të ngjeshur mjeshtërore, ku sundon një vëzhgim i detajtuarrreth mjaft autorëve dhe veprave të tyre letrare.
I ndarë në katër pjesë: “Përqasja e romanit të sotëm shqiptar drejt risive moderne”, “Prozat tregimtare me dukuri moderne bio shqiptare”, “Paradigma të poezisë moderne në poezinë shqiptare“ dhe “Sprova vlerësuese”, ky libër është një qasje e re e mendimit kritik modern shqiptar drejt trajtave, prurjeve dhe fytyrave letrare, që kanë populluar letrat shqipe në epokën e modernitetit. Është një eksplorim në botën e thellësive të poetikës dhe trajtave nga më të larmet rrëfimtare, që në kohë-shtrirjen historiko-letrare kanë lënë shenjat e tyre si gurët kilometrikë në një rrugë të gjatë e plot kthesa të befta.
Raporti i këtyre autorëve dhe veprave të shkruara prej tyre me modernitetin është thelbi i analizës së thellë e të detajuar të Muçës, në rrekjen e tij për të na dhënë disa nga tendencat më pozitive të shfaqura në letërsinë kombëtare shqiptare, në risitë e tyre në raport me “botimet bruto”, për të na përcjellë cilësi të lartë dhe cilësinë kritiku ynë e mat me faktin se sa moderne ishte kjo letërsi e shkruar, qoftë nën çensurë, qoftë në kushtet e një lirie agjitive dhe që nuk prodhoi produkt modern letrar në shkallën e një pritshmërie të mundshme.
Duke trajtuar me kompetencë dhe thellësi një figurë krijuese si ajo e Faik Balancës dhe një roman të tij si “Nomeja e largët”, Muço e vendos atë në shtratin më modern të traditës së letrave shqipe, ku mund të radhiten Shuteriqi, Pasko,Kuteli, Petro Marko, Dritëro Agolli,Ismail Kadre, që e tejkaluan kohën e tyre dhe na dhanë një produkt letrar “bio”, një produkt që do t’iu qëndronte sfidave të epokave të mëvonshme të globalitteit dhe modernitetit.
Muço zbulon thelbin e aktit romanesk të Balancës në këtë roman të tij, atë që ai e quan “çlirim nga lineariteti tregimtar”, duke mos i qëndruar besnik fabulës narrative, por duke na dhënë një arkitekturë të re të romanit, çfarë ishin dhe arsyet jashtëletrare se pse kjo vepër u la në heshtje dhe u desh ta shihte dritën e botimit vetëm në vitin 1989, dymbëdhejtë vjet nga ikja tragjike nga kjo botë, në rrethana të dyshimta dhe denoncuese për regjimin e kohës, të këtij shkrimtari të pazakontë.
Duke analizuar romanin “Gruaja e shiut” të shkrimtarit, Mjeshtrit të Madh Bashkim Hoxha, Muça i referohet një thënie të famshme të Gustav Floberit, se “artisti duhet të jetë në veprën e vet si zoti i padukshëm në gjithësi”, duke na parapërgatitur për thellësitë e qasjes së tij ndaj kësaj vepre. Muça e vështron risinë e këtij romani në strukturat e reja rëfimtare të autorit,në linjën e modernitetit me anë të thyerjeve që zotërojnë stilin e tij rrëfimtar, ku ndërthuren monologjet, dialogjet dhe përshkrimet me një gjendje disi dehëse dhe psiko-analitike të personazheve.
Po kështu, në linja të epërme depërtimi të imët dhe të thellë Muça ka ruajtur shqyrtimet e tij estetike dhe në qasjet rreth e tij romanit “Eklipsi i hënës” të shkrimtarit Skënder Drini. Ky vëzhgues i imët rrok thelbin e personalitetit letrar të S. Drinit, që ashtu si në romanet e tjerë të tij shpërfaqet hovshëm dhe në këtë roman: psikoanaliza si mpleksje e mendimit etik, filozofik, estetik, ku imazhet dhe qasjet alla kafkiane, alla frojdiane, vijnë e përkthehen me një transhendencë mrekullore në realitetin e tejdyzuar dhe të mbarsur me emocione të shumëfishta të botës shqiptare, që plazmon në çdo faqe të këtij romani.
Prerja të tilla të relieveve estetike dhe jetësore na sjell kritiku ynë letrar dhe për autorë të tjerë si Skënder Temalin dhe romanin e tij “Stina e divorceve”, marrjen e nacionalizmës si aspekt shoqëror në romanin “Çamëria klithmë e mbytur” të Kadri Aliut, sjell kumtet jetësore në kaleideskopin e romanit “Loja e mëkatit” të Mjeshtres së Madhe të penës Vilheme Vranari Haxhiraj etj.
Në pjesën e dytë ku merr në konsideratë autorë dhe vepra letrare përfaqësuese në gjininë e tregimit, Muça e vështron tregimtarinë si një pjesë të rëndësishme të vetëdijes rrëfimtare, si pjesën më të shpejtë e më të vrullshme të saj, që lidhet me një vizatim narrativ të prurjeve të kujtesës, të rikthimit të emocionit dhe perceptimeve që vijnë nga një aksion i ngjeshur dhe dinamik narrativ.
Nga vetë titulli, “Paradigma të poezisë moderne në poezinë shqiptare“, në këtë pjesë Muça iu përkushtohet prurjeve poetike, ku merr në analizë autorë të tillë si Moikom Zeqo, Skënder Rusi, Nikolla Spathari, Agim Mato, Ilr Paja, Vaso Papaj, Adi Hoxha, Maku Pone, Vera Istrefi, Agim Bajrami, Mimoza Çekiçi Rista, Bardhyl Maliqi, Lindita Ramushi, Sabit Rustemi, Riza Çato,Luigj Çekaj etj dhe risitë e artit të tyre poetik në raport me bashkëpoetët e tjerë.
Nga pena e mprehtë muçiane, vështrohet e përbashkëta dhe të veçantat e këtyre autorëve në rrugëtimet e tyre poetike, duke veçuar modernitetin si një “markë” e njejtë, që i përbashkon dhe me të cilën merret hollësisht e në mënyrë tejet të detajuar Vladimir Muça.
Në pjesën e fundit që përmbyll librin “sprova vlerësuese” autori sjell potrtete letrare dhe vëzhgime të mprehta kritike rreth disa autorëve si Nehat Sopaj, Azgan Haklaj, Valentine Mustaka,Meçan Hoxha, rreth aktit krijues të piktores Shpresa Milaqi Bajko etj, që me librat dhe pikturat e tyre kanë lënë shenja të dukshme në rrugëtimin e tyre estetik.
Poezitë, tregimet, monografitë dhe pikturat e tyre përcjellin një kërkim në botën e vlerave dhe derviatet e saj, një thellim të orvajtjeve dhe sprovave, një eksplorim në botën e ndjenjave “delikate” dhe emocionit “delikat”, që konturohen në një reliev të thyer liriko-rrëfimtar dhe që Muça e sendërton si pjesë të modernitteit estetik.
Muça i vështron këto vepra si aspekte të vlerave të letrave dhe artit tonë bashkëkohor, si një ballafaqim i njeriut disi të vetmuar bashkëkohor me vetveten dhe të tjerët, me mungesat, trillet, raportet e përmbysura etike, sociale, filozifike e humane, me artin e fjalës së përpunuar me shije estetike e finesë, me një gjuhë të gjallë dhe mjaft të latuar në sensin semantik dhe stilistik, me një sintaksë të zhdërvjellët dhe filmike, cilësi këto që ai di t’i veçojë tek autorët më të mirë dhe veprat më dinjitoze që merr në sitën e një analize të thelluar letrare.
Libri “Unë mendoj” i shkrimtarit dhe kritikut letrar Vladimir Muça të bën vërtet të mendosh për vlerat e spikatura që na vijnë nga emra dhe vepra të ndryshme në rrugëtmin e tyre historiko-letrar, duke vendosur ura komunikimi me lexuesin e pajisur me një aparat vetëdijsor të shqyrtimit analitiko-sinetetik, ura nga kalon moderniteti si një cilësi e artit elitar të shkrimit shqip, si një lëmi ku kërkon vazhdimisht autori në këtë libër dhe gjen modalitete të veçanta të shprehësisë estetike në kohëhapësirën e letrave tona kombëtare.

Hyqmet Hasko

Ali Hafiz Korça, elitë e mohuar, sot mban urdhrin “Nder i Kombit”

Vilhelme Vrana Haxhiraj

Më 7 janar 1957 u nda nga jeta, intelektuali i shquar që dha shumë për kombin, por u mohua.

Ali Korça është i pari shqiptar që denoncoi ideologjinë komuniste si shkatërrimtare të kombit.

 

    Besimtari, dijetari, studiuesi, shkrimtari dhe përkthyesi Ali Hafiz Korça është shprehur: “Deri sa kërkoja të drejtat kombëtare si, gjuhën e traditën gjatë Perandorisë Osmane, më quanin laik dhe sekularist...e  po ashtu kur kërkoja të drejtat fetare  e civilizuese pas largimit të Perandorisë, më quajtën osmanofil dhe turkofil!”(A.H.K)

   Hafiz Ali Korça lindi në Korçë më, 5 prill,1873 dhe vdiq në Kavajë, më 7 janar 1957. Aliu ka qenë hoxhë, hafiz, hatib, publicist dhe përkthyes i kryeveprave të letërsisë fetare e artistike orientale. Aliu ishte i biri i Iljaz efendi Kadiut nga Korça. Rrjedh  nga një familje që ndër breza kishin pasur dijetarë të fesë. Mësimet fillore dhe të mesme i mori në vendlindje, në shkollën Iptidaije dhe atë Idadije. Studimet e larta i kreu në medresen "Çifte Minareli" në Stamboll. U aktivizua në lëvizjen kombëtare qysh më 1889, koha kur nisi të jepte mësime falas në shkollën shqipe të djemve në Korçë dhe pas një viti edhe në Idadijen e Korçës.

Kur mes shqiptarëve të shquar debatohej për llojin e alfabetit të gjuhës shqipe, që po shtyhej nga disa qarqe në Stamboll, ndërsa Hafiz Aliu përkrahu alfabetin latin. Mori pjesë në Kongresin e Dibrës, ku mbajti fjalën kryesore. Përkrahu Kongresin e Elbasanit, 2 shtator 1909, ku u hodhën themelet e arsimit kombëtar. Më 1916 në qeverinë e Esad pashë Toptanit,  ministri Shahin bej Dino, e emëroi  Hafiz Aliun drejtor të Arsimit për Tiranën, Durrësin, Elbasanin, Dibrën , Matin dhe Pogradecin. Ishte anëtar i Komisis Letrare të Shkodrës, ku më 1916 bëhet kryemyfti në Këshillin e Naltë të Sheriatit. I vendosur në Tiranë më 1918 gjendet në Këshillin e Naltë të Sheriatit. Ka qenë bashkëthemelues dhe mësues në Medresenë e Tiranës, ku ndërmori reforma në kurrikula dhe hartoi tekste për nxënësit, që t'u lehtësoheshin studimet edhe në shkollat e larta jashtë shtetit. Pas daljes në dritë të veprës së tij "Shtatë ëndrrat e Shqipërisë", që u bë shkak i pushimit të tij nga puna.

     I pajisur me  njohuri në gjuhët tradicionale të lindjes, përktheu kryeveprat fetare e letrare si "Mevludi" më 1900, "303 fjalë të Imam Aliut" botuar në Korçë më 1910. Përktheu më 1918 veprën e Sadiut,"Gjylistani dhe bostani" dhe "Rubairat" e Omar Khajamit më 1930 nga persishtja. Për përkthimin e veprës së Omer Khajamit pati debate të gjera me Nolin, i cili e kishte përkthyer nga një variant anglisht. Hafiz Ali Korça argumentonte se sa ka humbur nga origjinali përkthimi i bërë nga Noli, pasi ndikon në keqshqiptim krahasuar me variantin e përkthyer prej tij.

Më 1925 shkroi “Bolshevizma a çkatrrim i njerëzimit” duke u shënjuar si denoncuesi i parë shqiptar i ideologjisë komuniste. Më 15 shkurt 2017 Presidenti i Republikës Bujar Nishani e vlerësoi pas vdekjes me dekoratën "Nderi i Kombit" me motivacionin:

“Për rolin dhe kontributin e tij të rëndësishëm e vetëmohues në dobi të çështjes kombëtare: si martir i kombit e kulturës shqiptare, si klerik atdhetar i shquar e veprimtar i flaktë për çlirimin e vendit nga zgjedha e huaj, si figurë e papërsëritshme intelektuale, duke u shndërruar në një nga dijetarët më të ndritur të filozofisë islame në Shqipëri”.

Hafiz Ali Korça, dijetari që nuk ia zhdukën dot as varrin dhe as emrin... i cili vetëm 61 vjet pas vdekjes, më, 2017, u dekorua me urdhrin “Nder i Kombit”.

     Midis hoxhallarëve të përndjekur nga pushtuesit, nga fanatikët dhe komunizmi për idetë, pikëpamjet dhe veprimtarinë e tyre është dhe Hafiz Ali Korça. i rritur në një mjedis patriotik, fetar e kulturor korçar të pastër, ai u brumos me bindje dhe parime bazë, që e ngritën lart emrin e tij. Për këto ai, në vitin 1893, kur ishte në moshën 20 vjeçare, u internua në Sinop, sepse ndërsa udhëtonte me trenin Sofie-Stamboll, iu kapen librat shqip, që ishin të ndaluara. Më 1900, u internua në Anadoll, për veprimtarinë në mësonjëtoren e Korçës. Pas Kongresit të Dibrës ia shkatërruan shtëpinë. E gjejmë pjesëtarë në Komisinë Shqyp në Shkodër, bashkë me At Gjergj Fishtën. Më pas, Kabineti i Telat Pashës e dënoi me vdekje, por me ndërhyrje u fal. Më 1924, u përjashtua nga Këshilli i Lartë i Sheriatit. Më 1925 botoi në Tiranë pamfletin "Bolshevizma a çkatërrimi i njerëzimit". Hafiz. Ali Korça, zhvilloi një veprimtari intensive në disa drejtime dhe kryesisht në fushën e kulturës, të fesë dhe të publicistikës. 

Botimet e autorit:

Ai ka shkruar një varg veprash origjinale në prozë e poezi fetare dhe laike. Ndër to shquhen:
*Mevludi (1900). 
"303 fjalë të Imam Aliut" (Botuar në Korçë më 1910).
"Historia e shenjtë dhe të katër halifetë" (Botuar në Tiranë më 1931, fq.288).
"Jusufi me Zelihanë" (Botuar në Elbasan më 1923).
"Gjylistani", përkthim nga Saadiu, (1918).
"Shtatë Ëndrrat e Shqipërisë", poezi, (Botuar në Tiranë më 1944).
"Tefsiri i Kur’anit", (mbetur dorëshkrim, me një vëllim prej 2000 faqesh, R.Z.) punuar gjatë viteve 1920-1924.
"Rubairat e Khajjam"(Hajjam, përkthim nga O. Kajami, 1930- Ribotim 1942 në Tiranë).
Një rëndësi të veçantë kanë gjithashtu edhe tekstet shkollore të përgatitura prej tij si :
"Abetare shqip" (1910).
"Fe Rrëfenjësi, morali" (1914).
"Gramatika, Syntaksa shqip—arabisht edhe fjalime", (1916).
“Rubairat” e Omar Khajamit(1930)

Përkthimet:
Hafiz Ali Korça ka lënë edhe një numër të konsiderueshëm dorëshkrimesh e përkthimesh. Hafiz Ali Korça, duke përkthyer kryeveprat si "Gjylistani", "Rubairat" si dhe "Jusufi me Zelihane", i bëri të flasin shqip poetët e mëdhenj si Saadiun, O.Kajamin etj. 

    Hafiz Ali Korça, ka zhvilluar një aktivitet të ngjeshur politiko-atdhetar dhe arsimor. Ka qenë një  ndër mësuesit e parë të mësonjëtores së parë shqipe në Korçë dhe bashkëpunoi ngushtë me Pandeli Sotirin, drejtorin e mësonjëtores së parë shqipe të Korçës. Aty ka dhënë pa pagesë edukatë islame . Pas shpalljes së Pavarësisë, iu ngarkuan detyra të rëndësishme. Ishte këshilltar i Ministrisë së Arsimit, Drejtor i Përgjithshëm po i kësaj Ministrie, Shef i Fetva-minit pranë Këshillit të Lartë të Sheriatit në Shqipëri, pedagog në Medresenë e Lartë të Tiranës etj. Gjatë jetës së tij Hafiz Ali Korça bashkëpunoi me një varg figurash që luajtën rol të rëndësishëm në historinë e kohës së re të Shqipërisë, siç janë: Kristo Luarasi, Jusuf Turabi Kërçova, Pandeli Sotiri, Gjergj Fishta, Luigj Gurakuqi, Mati Logoreci, Sali Nivica etj. 

Aktivitetet më të rëndësishmetë Hafiz Ali Korçës në dobi të kombit:

-Mësues në Mësonjëtoren e Parë Shqipe të Korçës
-Pjesëmarrës në Kongresin e Dibrës
-Këshilltar dhe Drejtor i Përgjithshëm në Qeverinë e përkohshme të Vlorës të kryesuar nga Ismail Qemali (1914)
-Pjesëmarrës në Komisinë Letrare Shqipe në Shkodër(1916-1918)
-Drejtor i Arsimit për Durrësin, Elbasanin, Dibrën, Matin dhe Pogradecin(1916) 

Thëniet më të spikatura të Hafiz Ali Korçës:
-O Mëmëz, o halle-madhe ç'gjëmë e zezë të ka zënë, Bijt 'e tu s'mentohen fare, rrugëvet të kanë lënë .Të pamëshirçmit s'të shohin, nuk kujdesen për ty fare Të kanë lënë të shkretë, xhveshur, zbathur e pa ngrënë. (Hafiz Ali Korça).
*-Për Shqipërinë u përpoqa sa flijova jetën time. Nuk tregohet se sa hoqa, se shteti m’i njihte krime.
(Hafiz Ali Korça në kryeveprën e tij 7 ëndrrat e Shqipërisë) :-“Shih pra nuk mbetën fare ndërtesa, Ndër këmbë' u muar e shenjta besa, Xhami e kisha s'lan' i rrënuan, E kësi punësh djajt i shënuan, Priftërinjtë e hoxhët si kec i grinë, Inteligjentët në dhet’ i shtrinë. “
Hafiz Ali Korça "Bolshevizma çkatarrimi i njerëzimit“:”-Nuk duhet të mbushim, gjuhën tonë ëngjëllore, me gjëmba e me ferra që nuk i qërojmë dot më vonë.”

                                         Epitafi në varrin e Hafiz Ali Korçës

... kalatë, kishat, xhamitë, shtëpitë e vjetra monumentale, e madje edhe qytete të tëra, janë duke u zhdukur nga dita në ditë. Të gjitha shkatërrimet dhe tmerre nuk kanë mundësi t’i ndodhin një populli që pretendon se i takon një qytetërimi dhe një kulture të lashtë. E ku është kultura, ku është lashtësia…?!? Po, por shqiptarët duhet të kuptojnë se nuk mund të jetojë si “njeri”, duke e refuzuar, larguar, kundërshtuar, përçmuar, përbuzur fenë dhe kulturën shpirtërore e materiale. Ku qëndron faji? Me rëndësi është se ne nuk duhet të merremi, ose të kërkojmë se kush është fajtori.”

   As një njeri, një popull, një shtëpi, një qytet, një shtet nuk mund të jetojë pa e respektuar të shenjtën, pa e respektuar edhe të vdekurin.

    Në kujtim të veprës atdhetare të tij,  eshtrat e Hafiz Ali Korçës u zhvarrosën nga fshati dhe i rivarrosën në qytetin e Kavajës, ku vendosën si epitaf një thënie të tij: “Një varr i heshtur që ulërinte me heshtjen e tij”.

    Më pas përsëri u thurën intriga për ta lëvizur këtë varr, duke kërkuar dashamirësisht ta zhvendosin tek varrezat e qytetit, por përsëri çdo përpjekje shkoi kot. Ai varr përsëri qëndron i heshtur, por triumfues. Nën të qëndron një trup, ndërsa mbi të një emër dhe një mbishkrim...

 Referenca:

-S. Bega,”Hafiz Ali Korça”, pasqyrë atdhetarizmi për brezin e ri, Tiranë: "Kultura Islame", 1941 Nr. 3-4, fq. 102-107.

-Th. Çollaku, “Kalendari i botës shqiptare”, Tiranë: Omsca-1, 2010.

-Robert Elsie (1995),”Histori e Letërsisë Shqiptare” përktheu Abdurrahman Myftiu, Tirana & Peja: Dukagjini, 1997.

-D.Hoxha, “Hafiz Ali Korça” - Veprimtaria e tij në lëmin e atdhedashurisë dhe arsim-kulturës shqiptare, orientalizmi(.wordpress.com, 5 shkurt, 2014. Marrë më, 10 shkurt, 2018).

-M. Yvejsi, “Hafiz Ali Korça 1873-1956”, (sa-kra.ch,Prishtinë, marrë më, 10 shkurt, 2018).

- H.Matoshi, “Atdheu në poezinë e Hafiz Ali Korçës”, Prishtinë: Buletini, 2012. fq. 249-253.

-Hafiz Ali Korça –Dokumentar 2017, nga Komuniteti Myslian i Shqipërisë

-An Approach to Study of Tasavvuf in Albanian Literature: From Conception to the Tasavvuf Attendance, European Journal of Language and Literature Studies, Sep-Dec 2015 Vol.3, Nr. 1, fq. 120.

-I. Ahmedi, “Hafiz Ali Korça”: jeta dhe vepra, Shkup: Logos-A, 2006

-Presidenti Nishani vlerëson Hafiz Ali Korçën (pas vdekjes) me dekoratën“Nder i Kombit”, 15 shkurt 2017.

Vlorë, 7 janar, 2020