·
Paraburgim 30 ditë për Isa Mulaj – shpifësin dhe shantazhuesin më ekstrem në 20 vjetët e fundit.

Gjykata themelore në Pejë – dega në Istog ka caktuar 30 ditë paraburgim për të arrestuarin Isa Mulaj nga Shushica, i cili shantazhon dhe shpifë për të gjallë dhe të vdekur duke filluar nga Nëna Terezë, e cila sipas Mulaj "Nënë Tereza është produkt i propagandës mediale dhe s’ka të bëjë asgjë me bamirësi.", pastaj me presidentin historik Dr.Ibrahim Rugova për të cilin kishte shkruar se është “një rom nga Istogu”, ndërsa për heroin kombëtar Adem Jashari që “ka qenë një bujk analfabet nga Drenica”.
Dyshime të bazuara ka se ky Isa Mulaj-shantazhues dhe shpifës nuk është vet, por fshihen edhe persona të tjerë të cilët e paguajnë të shkruaj për individ të caktuar?

Hetimet vazhdojnë…(Radio Istogu,15.3.2020)

Skizofreni Isa Mulaj 

Adem Jashari ka qenë një bujk analfabet nga Drenica, ndërsa Ibrahim Rugova një rom nga Istogu.

Kështu janë cilësuar dy figurat kryesore të shqiptarëve të Kosovës, në 20 vjetët e fundit, nga opinionisti Isa Mulaj, në një shkrim autorial, të publikuar në numrin e sotëm të gazetës “Kosova Sot”, transmeton Klan Kosova.

Në fakt, ai ka zgjedhur këtë diskurs, teksa ka shkruar për një “Platformë për zgjidhjen e krizës së përgjithshme në Kosovë”.

Në pikën tre të këtij dokumenti, Mulaj flet për “ndalimin me ligj të miteve për Adem Jasharin dhe Ibrahim Rugovën”.

“Kosova ka nevojë për ushtri, shkencë, zhvillim ekonomik, e nuk mund të mbetet peng i përrallave për një bujk analfabet nga Drenica dhe ‘filozofinë’ absolutisht mjerane dhe të mbrapshtë të një romi nga Istogu”, thuhet në fjalinë e fundit të pikës në fjalë, njofton Klan Kosova.

Platforma e Mulajt ka 11 pika gjithsej, ndërsa në të fundit, pos tjerash thuhet se “posa të çmontohet miti për UCK-në dhe ‘filozofine rugoviane’, atëherë është e lehtë të anulohen të gjitha marrëveshjet e dëmshme kundër Kosovës… Duhet ndëshkuar edhe mitin e Lëvizjes Vetëvendose! e cila kinse i kundërshton marrëveshjet e dëmshme, por refuzon të gjykojë mitin e UCK-së dhe njerëzve të saj që po i shkaktojnë të gjitha këto të këqija”.


Ky shkrim në këtë faqe nuk shpreh qëndrimet e gazetarëve kosvarë.

Përpara kanë thënë : Matja dijen e preja damin !

Përbindëshi Isa Mulaj nga fshati Shushicë - Istog që publikisht doli me shkrimet e tij më të turpshme të kohës i cili shkruajti që" Adem Jashari ka qenë një bujk analfabet nga Drenica, ndërsa Ibrahim Rugova një rom nga Istogu." , tani i ka dalë punë edhe me Amerikanë të cilët ankohen se po kërcenohen me jetë nga ai...
( https://www.facebook.com/radioistogu/posts/681679035639075/)

Faqeziu Isa Mulaj 

QYTETARI NGA ISTOGU BËN 350 KALLËZIME PENALE, AMERIKANËT ANKOHEN SE PO KËRCËNOHEN ME JETË NGA AI

Agron Canolli

https://insajderi.com/hulumtime/qytetari-nga-istogu-ben-350-kallezime-penale-amerikanet-ankohen-se-po-kercenohen-me-jete-nga-ai/?preview=true&fbclid=IwAR03Q0PB1x96lzh8XZNO_-uGYyJ1X8dODgAN7SClUG9EUQwWFyeKxJbW3a0

Ibrahim Rugova nuk ishte djali biologjik i babait të tij, Ukës.

 Izet Demaj kishte fuqi të kontrollonte gjithçka në Policinë e Istogut dhe në Prokurorinë e Pejës. 

Këto janë vetëm disa nga pretendimet absurde të Isa Mulajt që nuk i dokumentoi asnjëherë.

 Pretendimet e Mulajt janë edhe më shumë. I vetëm Mulaj ka dorëzuar 350 kallëzime penale duke përfshirë, vrasje, masakra dhe raste të tjera. 

Institucionet tona janë duke u marrë ende me pretendimet e tij.

Qytetari nga Istogu bën 350 kallëzime penale, amerikanët ankohen se po kërcënohen me jetë nga ai

Për vite me radhë Policia e Kosovës, prokuroritë dhe Inspektorati Policor i Kosovës, kanë trajtuar hiç më pak se 350 kallëzime penale nga një person i vetëm. 

Isa Mulaj nga rrethi i tij dhe në dokumentet zyrtare konsiderohet si njeri që i nevojitet një ekzaminim mjekësor tek psikiatri është duke e angazhuar ende Prokurorinë e Gjilanit dhe institucione të tjera në Kosovë.

Prokuroria e Gjilanit është duke u marrë me një rast që Isa Mulaj pretendon se ka shkelje ligjore.

 Kjo prokurori po vazhdon të merret me rastet e Mulajt përkundër që ndaj këtij personi është konkluduar se merret me trillime dhe shpifje ndaj rasteve që kërkon të hetohen, në veçanti policëve dhe prokurorëve.

Prokuroria e Gjilanit në një përgjigje për Insajderin ka konfirmuar se janë duke trajtuar rastin që është paraqitur nga Isa Mulaj. 

Pretendimi i tij i radhës është se ai ka informacione për gjashtë persona që kanë keqpërdorur pozitën e tyre.

“Duke u bazuar në pyetjet e referuara nga ana e juaj, ju njoftojmë se Prokuroria Themelore në Gjilan, ka pranuar dhe është duke trajtuar kallëzimin penal, të parashtruar nga Isa Mulaj, përmes të cilit i njëjti ka pretenduar se gjashtë (6) persona të dyshuar, janë përfshirë në veprat penale ‘Keqpërdorimi i pozitës apo autoritetit zyrtar’ dhe ‘Konflikti i interesit’”, thuhet në përgjigjen e Prokurorisë së Gjilanit.


Por ky është vetëm një nga 350 kallëzimet penale që Mulaj ka paraqitur tek institucionet e Kosovës.

 Pretendimet e tij janë se i di autorët e masakrës së Banjës së Pejës. 

Policin Izet Demaj që humbi jetën gjatë një grabitje në një bankë në Istog e konsideronte si njeriun që kontrollon gjithçka në Policinë e Kosovës në Istog dhe ka autoritet të plotë tek prokurorët në Pejë.

Kosovari që kërcënon ambasadën amerikane dhe punëtorët e USAID-it

Njeriu që në raportin e veçantë për të cilësohet se merret me trillime, kishte kërcënuar seriozisht punëtorët e Ambasadës Amerikane në Prishtinë dhe punëtorët e USAID-it.

Në fakt që nga viti 2008 për të janë dorëzuar disa kallëzime penale, ku ai dyshohej të jetë i përfshirë në kërcënime, vjedhje dhe raste të tjera.

Në raportin e shkurtit të këtij viti nga Policia e Kosovës, tregohet se Mulaj kishte kërcënuar punëtorët e ambasadës amerikane si dhe kishte këmbëngulur në çfarëdo forme të takohet me drejtoreshën e USAID-it.

Raporti thotë se Mulaj ka tentuar në çfarëdo mënyre për ta takuar drejtoreshën e USAID-it, madje edhe duke shkuar në forume të ndryshme ku shefja e USAID-it gjendet aty.

“Isa Mulaj ende vazhdon të bëjë thirrje telefonike në Ambasadën Amerikane dhe USAID, duke kërkuar takim me shefen e USAID-it. 
Mulaj ka vite që shqetëson, ngacmon punëtorët e misionit të USAID-it amerikan me kërkesa të ndryshme duke thirrur në telefon, duke shkuar në forume të ndryshme në mënyrë denigruese shpifëse kundër zyrtarëve vendor dhe Amerikan të USAID, dhe politikanëve të USAID-it në Prishtinë”, thuhet në raportin e veçantë për Mulajn që ka siguruar Insajderi.

Mulajt përkundër që i është bërë e qartë disa herë se nuk mund të takohet me shefen e USAID-it, ai sipas raportit vazhdon të insistojë në mënyra të ndryshme.

 Në raport theksohet se është person që i duhet një këshill psikologjike, ani pse nga shkrimet e tij vlerësohet me një inteligjencë mbi mesatare.

Insajderi ka kontaktuar Mulajn për këtë rast dhe për pretendimet e tij të tjera. 

Ai shprehet i habitur se për të thuhet se ka kërcënuar ambasadën amerikane dhe USAID-in. 

Ai pretendon se një zyrtar i USAID-it ka marrë para në emër tij.


Thotë se ish-ambasadori amerikan, Christopher Dell e ka futur në burg për shkak se nuk i ka ndalur kallëzimet penale.

“Këtë po e dëgjoj për herë të parë. E vërteta është se unë e kam paditur Luan Gashin dhe një pjesë të personelit të USAID-it për shantazhimin dhe deklarimin e rrejshëm të mbylljes së OJQ-së sime, Instituti për Hulumtime dhe Analiza të Politikave Ekonomike (INEPRA). 

Luan Gashin që ka punuar në USAID, e kam zënë me pelë për dore duke u marrë me korrupsion dhe përfitim ilegal të fondeve të USAID-it në kurriz timin.

 Atë e kam raportuar tek Inspektori i Përgjithshëm i USAID-it në Uashington dhe ata kanë filluar menjëherë ta hetojnë rastin se keqpërdorimi ka qenë i rëndë”.

“Dellin vazhdimisht e kam kritikuar dhe ia kam qitur të palarat në shesh, dhe për këtë më ka burgosur, pra ata kanë qenë prokurorë, gjyqtarë, ekzekutues të vendimeve dhe kjo punë s’ka lidhje me kanosje”, pretendon Mulaj.

Me kërcënime nga Mulaj kishte hasur edhe një grua nga shoqëria civile. 

Besa Luzha ishte kërcënuar publikisht nga Mulaj vite më parë, ani pse ajo thotë se nuk e di arsyen e qartë. Mulaj e kishte përfshirë Luzhen si një treshe djallëzore.

“Sa kem bashkëpunuar ‘FES’ me ‘KFOS’ dhe ‘Riinvest’ ai e lidhte mua si një treshe djallëzore sipas tij kundër tij. Por unë nuk kam pas asgjë me të. Madje e pata përkrahur një analizë të tij”.


“Por kishte sjellë një hulumtim tek drejtoresha gjermane dhe kur ishte refuzuar ishte vërejtur një sjelle e çuditshme edhe pse i kishim treguar se nuk jemi të interesuar për këtë lloj studimi. 

Ai ishte nervozuar”, ka deklaruar Luzha për Insajderi.

Megjithatë ajo thotë se pasi kishte lajmëruar rastin në Policinë e Kosovës Mulaj nuk i ishte afruar dhe as nuk e kishte kërcënuar më. 

Kishte pasur ndalesë nga Policia e Kosovës që ta komunikonte me Besa Luzhën.

Përkundër se në raportet e Policisë, ceket ankesa e Luzhës, Mulaj mohon pretendimet e tilla. 

Sipas tij ajo është manipuluar nga Muhamet Mustafa.

“Mirëpo, tek ajo shantazhon Muhamet Mustafa, i cili me shpifjet e tij, në mes tjerash, më ka pas denoncuar në policinë e Prishtinës, edhe për veprimtarinë time në Bosnjë, ku ta di unë, se ndoshta gjenocidin atje nuk e ka bërë Radovan Karaxhiqi dhe Ratko Mlladiqi, por Isa Mulaj. 

Me këso marrëzira dhe trillime të Muhamet Mustafës është trulluar edhe Besa Luzha, e cila më thoshte se ‘tash po bindem se ajo që po thonë njerëzit për ty, është e vërtetë!’”, thotë Mulaj në pretendimet e tij.


“Krimet” që i di Isa Mulaj

Isa Mulaj kishte angazhuar për një kohë të gjatë prokurorët. 

Pretendimet e tij ishin se ai din autorët e vrasjes së masakrës së Banjës, ngacmime seksual si dhe për tentim vrasje ndaj tij.

 Pretendimet e Mulajt shkonin edhe më tej duke thënë se Izet Demaj kontrollon Policinë e Kosovës në Istog dhe Prokurorinë e Pejës.

Në vitin 2008 Isa Mulaj kishte pretenduar se ka informacione për gjetjen e një çante me para dhe ajo është marrur nga një polic i Kosovës. 

Sipas tij në atë çantë ishin 30 mijë euro para të gatshme. 

Ky rast që kishte iniciuar Mulaj ishte hetuar, por që Mulaj nuk kishte dhënë dëshmi të mjaftueshme.

Në raportin e veçantë për Mulajn thuhet se ai në këtë kallëzim penal nuk kishe paraqitur asgjë konkrete.

Pretendimet e Isa Mulajt për çantë me para nuk janë vetëm të vitit 2008. 

Ai pretendon se një çantë me para prej 50 mijë eurove do ta merrte polici Izet Demaj nga banka ku u vra. 

Sipas tij, paratë që do t’i merrte polici Izet Demaj po bëheshin për shpëlarje parash.

Kur është pyetur Mulaj se si kishte ardhur tek informatat e tilla ai nuk ka një përgjigje të qartë. Vazhdon ta involvoi policin e ndjerë në ‘krime’.

“E kemi kuptuar përmes çantave me para që qarkullojnë nëpër Istog nga policia e Istogut.

 Njëri prej rasteve është i asaj çantës me 300 000 euro të “gjetur” nga Sami Shala përballë stacionit policor”.

“Një burim tjetër që vërteton se çfarë pushteti kishte Izeti ndaj Prokurorisë së Pejës, është kur pas vrasjes së tij, policia speciale e Pejës, sigurisht me urdhër të Prokurorisë, torturon një fëmijë 12 vjeçar të familjes së Kamer Metajt në Shushicë të Poshtme”, ka vazhduar me pretendime Mulaj në përgjigjen për Insadjerin.

Mes tjerash në një përgjigje të Mulajt ai thotë se kryetari i Komunës së Istogut, Haki Rugova kishte festuar vdekjen e Izet Demajt.

 Sipas tij Rugova kishte festuar me raki dhe mish vrasjen e Demajt.

Një rast tjetër të paraqitur nga Mulaj, thuhet se një person ka dashur ta vrasë atë. 

Thotë se personi që deshi ta vrasë është i afërt me dy prokurorë.

Ai thotë se personi me iniciale K.A, kishte dashur ta vrasë për shkak se e kishte paditur për uzurpim të tokës.

“Sepse e kam paditur për uzurpim të jashtëligjshëm të pronës, uzurpim të jashtëligjshëm të ujit të pijes duke i lënë 32 familje të fshatit Mojstir pa atë ujë, për rrahje brutale private shkaku i atij burimi të ujit…”, vazhdon më tej përgjigja e Mulajt.

Mulaj në deklarimin e tij për Insajderin përmend edhe pjesëtarë të Policisë së Kosovës që sipas tij kanë marrë pjesë në masakrën e “Banjës”. 

Por as për këto pretendime Mulaj sikurse edhe për këtë rasti ai nuk ka ofruar asnjëherë dëshmi.

Në raportin e veçantë për Mulajn thuhet se ai vazhdon të merret me shkrime të trilluar. 

Një prej tyre përmendet edhe qëndrimi i tij se Ibrahim Rugova.

 Sipas këtij raporti ai e paraqit familjen Rugova si racë të devijuar.

Pretendimet e tij janë se kinse familjarët dhe kushërinjtë e Rugovës kanë qenë dhe janë racistë kundër ish-presidentit historik të Kosovës për shkak se nuk është nga babai i tij bilogjikisht.

/Insajderi.com

Kritika letrare, në krizë të rëndë

Kritika letrare në Kosovë prej vitesh është e mangët dhe jo shumë produktive. Kryesisht kritikët shkruajnë për veprat e miqve në superlativ, duke mos vënë në dukje mangësitë që ka një vepër. Kjo, ka bërë që letërsia shqipe në Kosovë të jetë larg zhvillimeve botërore.

Në foto:Shkrimtari dhe diplomati Reshat Sahitaj 

Letërsia nuk është në krizë

Shkrimtari RESHAT SAHITAJ * thotë se në Kosovë letërsia shqipe nuk është në krizë, por kritika letrare. 

“Letërsia shqipe nuk është në krizë të thellë sa është kritika e mirëfilltë në krizë të rëndë. 

Për një vepër letrare artistikisht të realizuar nuk është më rëndësi a do të vlerësohet sot, nesër a pasnesër, ngase ajo një ditë do vlerësohet patjetër. 

Në letërsi kemi shumë shembuj kur një vepër letrare ka kaluar në heshtje për vite të tëra e pastaj gjenerata tjetër e ka vlerësuar në superlativ”, shton ai, duke thënë se kritika letrare në Kosovë jo vetëm që është në krizë, por janë shumë të paktë kritikët letrarë, të cilët dinë të vlerësojnë një vepër letrare. 

“Lexueseve tanë shpesh u bie rasti të lexojnë recensione letrare, të cilat nuk janë të kapshme, sepse janë të palogjikshme. 

Objekti i një studimi letrar është analiza e një vepre nga kënde të ndryshme dhe zbërthimi i kodeve të veprës që autori qëllimisht ose në raste të rralla rastësisht i ka përdorur në veprën e tij. 

Shumica e kritikëve tanë (jo të gjithë) janë shabllon dhe ende kanë mbetur në epokën e fillimit të shekullit të kaluar”, thotë publicisti shqiptar Reshat Sahitaj.

Thëniet e huaja

Studiuesi Reshat Sahitaj thotë se edhe ata kritikë që janë mundohen që me thënie të autorëve të huaj të bëjnë kritika letrare. 

“Disa kritikë tanë në recensionet e tyre përdorin thënie të autorëve të huaj, të cilat i gjejnë në botime të veçanta ose në internet, por të cilat nuk kanë të bëjnë asgjë më recensionin që e kanë shkruar. 

Kjo metodë është kontraproduktive dhe tregon injorancën e tyre se ata nuk kanë lidhje me zbërthimin e një vepre letrare”, tha ai.

Ai ngre një çështje që duhet diskutuar, pra kritikët shkruajnë në bazë të miqësisë dhe mirë për ndonjë zyrtar shtetëror. 

“Pjesa më e madhe e kritikëve tanë shkruajnë për t’ia plotësuar dëshirën ndonjë zyrtari që është bërë krijues, ndonjë të dashure të tyre që vetë ua shkruajnë librat, ndonjë “miku” që ka fituar ndonjë tender nga ministria, e në këtë mënyrë ne stagnojmë”, nënvizoi Reshat Sahitaj.

Në foto : Flori Bruqi 

Ndjeshmëria ndaj gjykimit kritik

Ndërkaq,unë medoojë se moskritika e duhur rrjedh nga arsimimi i dobët. Kritika mbetet problem i arsimimit të dobët, gjendjes së rëndë socio-ekonomike të kritikëve në Kosovë, Shqipëri , mungesa e debateve mbi letërsinë në mediet dhe hapësirën shqiptare në TV tona , ndjeshmëria ndaj gjykimit kritik nga ana e krijuesve dhe relacioni emotiv që krijojnë me kritikët, organizimi i dobët i shoqatave kulturore dhe letrare në Kosovë, Shqipëri ,decentralizimi i burimeve të njohjes së veprave letrare, mentaliteti postkolonial që kritikën e konsideron si ‘qortim’, ‘presion’, ‘shtypje’, ‘nënçmim’, etj.

Kur e themi mentaliteti postkolonial e kemi fjalën se kemi të bëjmë me ndikimin e të kaluarës sonë nën sundimin 100 vjeçar serb dhe kritikën e barazojmë me qortimin, sikur kritika të ishte armiqësore(Flori Bruqi)

---------------------------

*Reshat Sahitaj është i lindur më 1952 në fshatin Sopijë të Therandës.

Ka një veprimtari letrare, kulturore si dhe taban atdhetare. Për shkaqe politike, autori qe i detyruar të largohej më 1979 nga Kosova dhe të vendosej në Belgjikë. Në Bruksel ndjek studimet e gjuhes frenge dhe diplomon në Ecole Superieur de l’Etat.

Atje ishte ndër organizatorët e shumë demonstratave kundër terrorit serb në Kosovë.

Me 1983 emërohet sekretar për marrëdhënie me jashtë në Komitetin e Mbrojtjës së të Drejtave dhe Lirive të Njeriut, me kryetar Enver Hadrin.

Pas vrasjes së Enver Hadrit, vazhdon veprimtarinë politike në Byronë Informative të Republikës së Kosovës deri në përfundim të luftës në Kosovë.

Ka dhënë një kontribut të çmuar në miratimin e të gjitha rezolutave për Kosovën në Paralmentin Europian që nga viti 1989 deri më 1998.

Reshat Sahitaj ishte ndërmjetësues i kontaktëve të para diplomatike në mes të të gjithë personalitetëve kosovare në Parlamentin Europian, Senatin Belg, dhe NATO.

Ne verën e 1998, në lokalet e OKB-së në Gjenevë, Reshat Sahitaj në bashkëpinim me zonjën Anne Marie –Lizin, arriti të organizon konferencë për shtyp të UÇK-së, ku mori pjesë edhe Bardhyl Mahmuti.(etj).Ka botuar deri më tash mbi 30 libra.

Përgatiti Flori Bruqi

Flori Bruqi : Shqipja dhe situata gjuhësore në mërgatën globale (Studim)

Fëmijët shqiptarë në Evropën Perëndimore shqipen si gjuhë të parë e kanë vetëm në vitet e para pasi nisin të flasin. 

Atë e mësojnë në ambientet familjare. Por kur nisin të vijojnë institucionet edukuese, shqipja pothuajse me automatizëm e humb nivelin e përdorimit dhe kalon në një gjuhë që përdoret në ambiente të ngushta familjare. Nga gjuhë e parë kalon në të dytë.

Referimet e gjuhëtarëve  për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare kanë nxjerrë në pah aspekte të ndryshme të mërgatës shqiptare në raport me gjuhën e vendit prej nga vijnë.

Librat e dialektologjisë janë përmendur të folmet arbëreshe, që janë trajtuar goxha seriozisht dhe detajisht gjatë disa dekadash, pastaj e folmja e arbneshëve të Zarës, e folmja e shqiptarëve të Mandricës, ajo e shqiptarëve të Ukrainës dhe të folmet arvanitase. 

Këto të folme,  janë konsideruar ishuj gjuhësorë të shqipes. Sa i përket Turqisë,  shqipja nuk përmendet as në të dhënat e Librit të Kuq të UNESCO-s për gjuhët e rrezikuara.

Krahas këtyre ishujve gjuhësorë të shqipes, tashmë janë krijuar edhe ishuj të tjerë me tipare të tjera, me habitat tjetër, por edhe me prognozë krejt të ndryshme nga ajo e ishujve të mëhershëm gjuhësorë – kjo është shqipja e brezit të dytë e të tretë të shqiptarëve që jetojnë në Evropën Perëndimore, përfshirë edhe Anglinë.

Sipas të dhënave  në Greqi jetojnë gati gjysmë milioni shqiptarë, shumica dërrmuese nga Shqipëria, të vendosur atje në fillim të viteve ’90 të shekullit të kaluar. 

Po kaq shqiptarë besohet se jetojnë aktualisht në Itali, kryesisht nga Shqipëria dhe po me të njëjtën histori, por edhe një numër i konsiderueshëm nga Kosova që kanë emigruar në fillim të këtij shekulli. 

Sipas mikrocensusit të vitit 2020, në Gjermani jetojnë qindra mija  persona me origjinë nga Kosova dhe me shtetësi kosovare, pa llogaritur shqiptarët me origjinë nga Kosova që kanë marrë nënshtetësi gjermane, ata që jetojnë atje gjysmilegalisht e pa përfshirë shqiptarët nga Shqipëria dhe ata nga Maqedonia.

Në Zvicër jetojnë rreth  200 mijë shqiptarë nga Kosova ,Maqedonia,Shqipëria,Lugina e Preshevës, Mali i ZI  me lejeqëndrim të përhershëm si dhe me status të përkohshëm, me status të parregulluar ose edhe me nënshtetësi zvicerane.

Dhjetëra mijëra shqiptarë jetojnë në Angli, në Francë, në Belgjikë e në Holandë, si dhe rreth 100 mijë në Suedi e Norvegji.

“Rrethanat e kultivimit të shqipes janë të ndryshme nga njëri vend në tjetrin. 

Në Suedi shqipja është në mesin e 10 gjuhëve më të mëdha të huaja, dhe bashkë me gjuhët e tjera të huaja, edhe mësimi i shqipes është i institucionalizuar dhe organizohet në kuadër të sistemit arsimor suedez, ku rreth 8 mijë fëmijë shqiptarë ndjekin mësimin plotësues në gjuhën shqipe.

 Sa u përket vendeve të tjera,  nuk ka fare mësim të shqipes ose ai është i organizuar në baza vullnetare, pra jo si pjesë e sistemeve arsimore të shteteve përkatëse.

 Sipas hulumtimeve , dallimet ndërmjet ishujve gjuhësorë të shqipes, për të cilët është shkruar më parë, dhe shqipes në diasporë, shqipes së mërgimtarëve shqiptarë janë të mëdha dhe shtrihen në shumë drejtime.

Fillimisht, përderisa për ishujt e tjerë, duke përfshirë ndoshta edhe Turqinë, mund të flitet si për territore mjaft kompakte ku popullata që flet të folme të shqipes është mbizotëruese, një gjë e tillë nuk mund të thuhet për shqipen që kultivohet në Evropën Perëndimore.

 Në asnjë nga këto zona, shqiptarët nuk janë shumicë dhe shqipja nuk ka status politik. 

Në krahasim me shqiptarët në Kalabri e Sicili, në Zarë e vende të tjera ku komunitetet janë kompakte dhe homogjene, situata nuk është e tillë në asnjë nga vendet e Evropës Perëndimore, ku shqiptarët janë të shpërndarë dhe nuk jetojnë në vendbanime kompakte ku do të mundë të krijoheshin kushte për kultivimin e shqipes.

Fëmijët shqiptarë apo me prindër shqiptarë rriten në kushte bilinguzimi, duke e nxënë shqipen si gjuhë të parë gjatë dy a tri viteve të para të jetës së tyre deri në kontaktet e para socializuese në çerdhe e kopshte, ku zhvillohen më pas si bilingë, me ç’rast shqipja e humb prestigjin dhe shndërrohet në gjuhë për nevoja kollokuiale për komunikim brenda shtëpisë…

Kësisoji shqipja shndërrohet në gjuhë inferiore me të cilën nuk mund të sigurohet status social, punë apo karrierë.

Për shembull një biling shqiptaro-gjerman në shqipen e tij shfaq tipare fonetike që ia imponon gjermanishtja, për shkak se aparati i të folurit i bilingut shqiptaro-gjerman më shumë i përshtatet artikulimit të tingujve të gjermanishtes, dhe kjo pastaj reflektohet në mënyrën e nyjëtimit të tingujve me rastin e përdorimit të shqipes. 

Leksiku i shqipes i bilingëve del të jetë jashtëzakonisht i kufizuar dhe kryesisht në domene kollokuiale.

Marrëdhëniet e shqipes me greqishten kanë njohur një dinamikë të re pas vitit 1990, ku gjuhët kontaktojnë në një truall më të gjerë dhe me intensitet më të lartë, drejtpërdrejt dhe ditë për ditë nga vajtje-ardhjet midis Shqipërisë dhe Greqisë.

Emigrantët shqiptarë jetojnë në kushtet e një bilinguizmi tejet asimetrik, gjë që do të thotë se gjuha shqipe është e kufizuar në sferën familjare kryesisht, apo dhe në kontaktet e përditshme mes emigrantësh të grupmoshave të ndryshme.

Mund të themi se sa më të rinj në moshë shqipfolësit, aq më të lëkundura duken pozitat e shqipes duke u shprehur në zotëruesit pasivë të saj…

 Gjithnjë e më shumë po dobësohet shqipja dhe se greqishtja është duke zënë një pozicion zotërues.

 
Mbi 90 për qind e të anketuarve e flasin gjuhën shqipe. Nga të testuarit tregon se varieteti i gjuhës së shkruar është më i përdorshmi.

 Fëmijët e emigrantëve e mësojnë gjuhën shqipe si gjuhë të dytë dhe kryesisht e përdorin atë në mjedisin familjar.


Fëmijët shqiptarë apo me prindër shqiptarë rriten në kushte bilinguzimi, duke e nxënë shqipen si gjuhë të parë gjatë dy a tri viteve të para të jetës së tyre deri në kontaktet e para socializuese në çerdhe e kopshte, ku zhvillohen më pas si bilingë, me ç’rast shqipja e humb prestigjin dhe shndërrohet në gjuhë për nevoja kollokuiale për komunikim brenda shtëpisë…

Metodat e mësimit të gjuhës shqipe me standarde të reja

Metodat e kërkimit mbi përvetësimin e shqipes janë pjesë e punës hulumtuese të studiuesve të gjuhës dhe të letërsisë. Hartimi i librave që ndihmojnë të huajt për mësimin e shqipes ka qenë një proces i vazhdueshëm, veçanërisht në katedrën e gjuhës shqipe. Së fundmi, një tjetër metodë i është shtuar tregut të librit. Metoda Shqip.al është botim i Departamentit të gjuhës shqipe të Fakultetit të Historisë dhe të Filologjisë, Universiteti i Tiranës, i cili është i vetmi institucion zyrtar i njohur nga Ministria e Arsimit dhe e Sportit për certifikimin e njohjes së gjuhës shqipe.


Kjo metodë është fryt i një përvoje të gjatë mësimdhënieje në lektoratet e gjuhës shqipe në universitete jashtë Shqipërisë, në kursin njëvjeçar dhe në shkollën verore që zhvillohen pranë këtij departamenti të Fakultetit të Historisë dhe të Filologjisë. Për mësimin e gjuhës shqipe ka metoda të ndryshme nga autorë shqiptarë dhe të huaj, por, sipas autoreve, kjo metodë është e para e hartuar sipas standardeve të Kuadrit të Përbashkët Europian të Referencave për Gjuhët (CEFR).


Autoret vënë në dukje se certifikimi i njohurive të marra në këtë metodë është i vlefshëm për vijimin e studimeve në universitetet shqiptare, për njohjen e gjuhës shqipe në kurrikula universitare të institucioneve të ndryshme jashtë Shqipërisë ku përfshihet si lëndë, si edhe për mundësi të reja punësimi, në të cilat është e nevojshme njohja e gjuhës shqipe, bazuar në kriteret ligjore të vendeve të BE-së etj.


Seti i librave të metodës përfshin 12 libra gjithsej, nga të cilët 6 janë libra mësimesh (niveli A1, A2, B1, B2, C1, C2) të formatit A4 dhe me ngjyra; 6 janë libra ushtrimesh (niveli A1, A2, B1, B2, C1, C2) të formatit A4 bardhezi. Pra secili prej gjashtë niveleve ka një libër mësimesh dhe një libër ushtrimesh.


Libri i mësimeve për secilin nivel ka 24 tema mësimore, të cilat përmbajnë rubrikat: Të lexuarit dhe të kuptuarit; Të folurit; Të shkruarit; Njohuri gramatikore, të shoqëruara me ushtrimet përkatëse. Në fund të 24 temave të secilit libër është një përsëritje e përgjithshme që përfshin njohuri të ndryshme nga gjitha temat mësimore të librit përkatës. Secili libër ushtrimesh ka gjithashtu 24 tema mësimore, të lidhura përkatësisht me temat e librave të mësimeve.


Çdo temë mësimore ka tekste dhe ushtrime të karakterit praktik. Pas çdo tre temave mësimore, ka një përsëritje (8 përsëritje në një libër) që përmban ushtrime nga tri temat paraardhëse. 

Hartuesit e tjerë të kësaj metode janë prof. dr. Aljula Jubani, prof. dr. Mimoza Gjokutaj, prof. dr. Mimoza Kore, prof. as. dr. Anila Çepani, prof. as. dr. Kledi Shegani, prof. as. dr. Rozana Rushiti, prof. as. dr. Adelina Çerpja, doc. dr. Albana Deda, dr. Elsa Rakipllari dhe dr. Maklena Çabej.

F.B

Kledi Shegani: Arsimi i të gjitha cikleve, vlerë kombëtare

Prof. Dr.Kledi Satka (Shegani) ka lindur në Tiranë në 27 maj 1973. 

Ka mbaruar me rezultate të shkëlqyera Fakultetin e Historisë dhe të Filologjisë, Dega Gjuhë & Letërsi Shqipe në vitin 1995.

 Eshtë pedagoge e lëndës së Sociolinguistikës dhe Redaktimit Gjuhësor pranë Departamentit të Gjuhës Shqipe në Universitetin e Tiranës .

Është autore e disa librave dhe shumë artikujve dhe kumtesave të mbajtura në konferenca dhe aktivitete shkencore brenda dhe jashtë vendit.

Ka marrë gradën “Doktor i Shkencave” në vitin 2009 me temën: “Mosha si ndryshore sociolinguistike nga “baby talk” te “peer groups”. 
Kohë më parë ka botuar  monografinë “Identitet përmes gjuhës. Nga fëmijëria në adoleshencë“. –

-Dëshiroj ta nis intervistën duke ju pyetur për një çështje aktuale që shkakton gjithmonë debate. E kam fjalën për rishikimin e standardit të gjuhës shqipe. Si mendoni ju a është në interes të kombit kjo kërkesë e grupeve të caktuara gjuhëtarësh & a është një nismë e nxituar?

Asnjë nismë për të rishikuar apo përmirësuar diçka nuk mendoj që është e nxituar. Emëruesi i përbashkët i këtyre nismave duhet të jetë padyshim përgjegjshmëria dhe dashuria për gjuhën. Standardi duhet rishikuar dhe përmirësuar aty, ku vetë rrjedha e gjuhës e sheh të nevojshme.

Qëndrimet ekstreme për të mos ndërhyrë në standard, apo për ta ndryshuar atë, nuk më duket se janë me vend në realitetin e sotëm, jo vetëm gjuhësor.

Duhen riparë rregulla drejtshkrimi, ashtu siç duhet marrë në konsideratë gjithë ajo pasuri e madhe leksikore nga gjithë trevat shqiptare.

 Gabimisht në fakt, për mendimin tim, përmirësimi i standardit lidhet me raportet e dy dialekteve në standard. Gjuha është 
më shumë se kaq. 

Më pëlqen të citoj Heideggerin , sipas të cilit :”gjuha është tepër e rëndësishme për t’ua lënë vetëm gjuhëtarëve”.

Rishikimi i standardit do të kërkonte kosto përtej studimeve gjuhësore (edhe pse një pjesë e këtyre studimeve nuk janë realizuar), kosto ekonomike që do të shoqëronin politika dhe strategji institucionale të mirëstudiuara.

Në kontekstin e sotëm, praktikisht është e pamundur për shumë arsye që lidhen jo vetëm me gjuhën dhe funksionet e saj.



-Jeni pedagoge, ky është profesion që ka nisur si një dëshirë e juaja, apo ishte zgjedhje e një profesioni fisnik e të denjë për ju e familjen tuaj ?

Unë e dashuroj profesionin tim. Besoj që dëshira për të qenë pedagoge ka lindur që në vitet kur kam qenë studente. Bënte pjesë në ato ëndrra , të cilat njeriut i duket se i ka pasur gjithmonë brenda vetes dhe vetëm pret momentin t’i realizojë. 

Kjo nuk do të thotë që është më pak e rëndësishme fisnikëria e një profesioni të tillë që shumëfishon përmasat njerëzore dhe përgjegjësinë profesionale.

Në këtë kuadër, do ta rizgjidhja e do ta rizgjidhja përsëri magjinë që më dhuron të qenit pedagoge dhe sidomos pedagoge e gjuhës shqipe.

– A po vlerësohet sot gjuha shqipe sa duhet në universitete?

Të gjithë jemi të ndërgjegjshëm që gjuha shqipe ka një rol dhe një vend të patjetërsueshëm që i kalon kufijtë e universitetit. 

Fakti që thuajse në të gjitha fakultetet e universiteteve tona lënda e gjuhës shqipe ka hyrë si lëndë me zgjedhje tregon që vlerësimi për gjuhën ka marrë përmasë tjetër.

Ne e dimë që për standardin e gjuhës kanë njësoj nevojë si gjuhëtarët, gazetarët, juristët, ekonomistët apo edhe mjekët dhe shkencëtarët. Mendoj që është rritur ndërgjegjësimi për atë që përfaqëson gjuha dhe sidomos gjuha e folur dhe e shkruar si duhet.

“Gjuha është pasqyra më e qartë e një kombi dhe e kulturës së tij,- thotë profesor Cabej, e më duket se me këtë fjali i ka thënë të gjitha.



– Cilët janë studentët që mbeten më tepër në kujtesën e nje pedagogeje ?

Kur lexoj këtë pyetje përpara syve më dalin portete studentësh nëpër vite, që me individualitetin e tyre kanë lënë gjurmë më shumë sesa të tjerët në kalendarin e kujtimeve të punës si pedagoge.

Natyrisht janë ata studentë që përgatiten, pyesin, diskutojnë dhe bashkëbisedojnë sistematikisht. Janë ata ish studentë,të cilët, tani profesionistë të zotë tregojnë çdo ditë se vlera e dijes asnjëherë nuk humbet në cilindo sistem referimi.

Unë, në fakt kam një privilegj më tepër, sepse punoj edhe me studentët e huaj që mësojnë gjuhën shqipe pranë Universitetit të Tiranës. Kontigjenti i studentëve që studjojnë gjuhën shqipe përfshin një spektër të gjerë . Vijnë studentë të degës së shqipes në universitete të ndryshme nga: Kina, Bullgaria, Serbia, etj, në bazë të marrëveshjeve me Universitetin e Tiranës.

Por, ka edhe studentë amerikanë, japonezë, indianë, që vijnë për të thelluar punën e tyre shkencore për tema të ndryshme lidhur me Ballkanin dhe vendin tonë.

Një mozaik shumëngjyrësh, një kombinim interesant përvojash dhe kulturash, që i bashkon gjuha shqipe dhe që transmetohen nëpërmjet saj.

Po kaq i larmishëm është edhe repertori i studentëve që mbeten gjatë në kujtesë.



– Cila është metoda që duhet të zgjedhë një pedagoge për të tërhequr vëmendjen e studentëve pa i lodhur ata ?

Mendoj që metoda më e mirë është bashkëbisedimi, pra kur studenti e ndjen që është bashkautor i orës së leksionit. Diskutimin bashkarisht edhe të detajeve më minimale të orës së mësimit, mënyrës së organizimit të leksioneve, seminareve dhe lirshmërinë në shprehjen e mendimit i vlerësoj si elemente të rëndësishme në mbarëvajtjen e punës .

Gjithmonë duhet zgjedhur momenti edhe për të dhënë një koncept të ri, për të diskutuar dhe për të vlerësuar mendimin e studentëve. Megjithatë , çdo orë kemi se çfarë të mësojmë për të përmirësuar punën dhe komunikimin me studentët tanë.

– Si është raporti juaj me studentët ?

Eshtë një raport që çdo ditë mbushet e bëhet më i bukur. Eshtë një raport që më emocionon çdo orë mësimi dhe më bën të ndihem shumë mirë kur jam mes tyre.

Sa herë e mendoj, më vjen në mend eksperimenti i enëve komunikuese, simbolikë që më së miri e identifikon këtë raport. Eshtë një raport që të dy palët investojnë vazhdimisht të mirëkuptohen dhe të realizojnë procesin mësimor në mënyrën më të mirë të mundshme. Eshtë një raport që nuk mbetet vetëm në auditorë, vazhdon dhe nuk mbaron.

– Një problematikë e hasur ditëve tona janë fjalët e huaja të përdorura vend e pavend, nga parlamenti në institucione, në shkolla e deri në media. Mos vallë situata ka dalë jashtë kontrollit dhe ç’duhet bërë për ta ndryshuar?

– Duket si epidemi, që ka përfshirë për fat të keq institucionet, median dhe thuajse të gjitha mjediset, ku “veshja gjuhësore” zgjidhet në shumicën e rasteve si e papërshtatshme dhe e ngarkuar me fjalë të huaja.

Ndihet një tendencë modernizmi, apo një prirje për të “përqafuar” fjalën e huaj në institucione, media apo dhe mjediset tona shoqërore. Për ta ndryshuar?! Besoj se në kushtet e sotme është “mision i pamundur” .

Ndërgjegjësimi i gjithësecilit për gjuhën dhe rëndësinë e përdorimit të sa më shumë fjalëve shqip në leksikun aktiv të përditshmërisë sonë më duket se është një hap i parë i rëndësishëm dhe i domosdoshëm.

-Nëse do të mund të ndryshonit diçka në arsimin shqiptar, cfarë do të ishte ajo ?

Mentalitetin do ndryshoja. Arsimi duhet parë si vlerë kombëtare dhe duhet konsideruar i tillë në të gjitha hallkat e zinxhirit, që nga arsimi parashkollor dhe deri tek ai pasuniversitar. Kjo vlen si për politikat shtetërore, ashtu edhe për të gjithë ata që punojnë në sistemin arsimor. Duhet investuar më shumë për përmirësimin e vlerave aktuale dhe në një fazë të mëpastajme mund të mendohet për ndryshime, të cilat gjithmonë duhet të bëhen në përputhje me kontekstin shoqëror dhe sistemin tonë arsimor.

-Cfarë ju bezdis me tepër ?

Gënjeshtra dhe hipokrizia. Më duken se e tjetërsojnë njeriun dhe janë dy cilësi, me të cilat nuk jam pajtuar asnjëherë. Më bezdisin deri në shqetësim padrejtësitë dhe mungesa e vlerave njerëzore dhe profesionale.

– Një këshillë për të gjithë ata që dëshirojnë të ndjekin hapat e profesionit tuaj…

Dëshira për të ndjekur një profesion mendoj që lind së brendshmi. E megjithatë, është bukur të jesh pedagoge, është bukur të kesh një profesion fisnik në shërbim të brezit të ri, të atij brezi që e bën të bukur jetën . Eshtë një mundësi që raportin me vitet ta shohësh ndryshe. Vitet ikin…e mes studentëve gjithmonë jeton me ritmin universitar…