Mujsharja në shkollë

 

Jump to navigationJump to search

Mujsharja, një formë e të cilit përshkruhet në këtë fotografi të inskenuar, është e dëmshme për mirëqenien dhe zhvillimin e nxënësve.

Mujsharja në shkollë ose mujsharia në  shkollë  si një lloj i mujsharisë në kuadër të shkollës, i referohet një ose më shumë autorëve që kanë fuqi fizike ose sociale më të madhe se viktima e tyre dhe veprojnë në mënyrë agresive ndaj viktimës me mjete verbale ose fizike.  Kjo sjellje nuk është një episod i vetëm; duhet të jetë e përsëritur dhe e zakonshme për t'u konsideruar si ngacmim.  Nxënësit që janë LGBT, kanë prindër të niveleve më të ulëta arsimore, mendohet se janë provokues, perceptohen si të pambrojtur, ose janë atipikë ose konsiderohen si të huaj, janë në rrezik më të lartë për t'u viktimizuar nga dhunuesit.  Baron (1977) përkufizoi mujsharinë si "sjellje të tillë agresive që është e orientuar drejt qëllimit për të dëmtuar ose lënduar një qenie tjetër të gjallë që është e motivuar për të shmangur një trajtim të tillë". 

Historikisht, romani i Thomas Hughes i vitit 1857, Tom Brown's School Days detajon mujsharinë intensive në shkollë, por artikulli i parë i madh i revistës shkencore që trajton mujsharinë në shkollë duket se është shkruar në vitin 1897. ^[10] Kërkimet mbi mujsharinë në shkollë janë zgjeruar në mënyrë dramatike me kalimin e kohës, duke u rritur nga 62 citime në 90 vite, dhe atë midis vitit 1900 dhe 1990, në 562 në 4 vitet midis 2000 dhe 2004. 

Kriteret

Mujsharja është një nënkategori e sjelljes agresive që karakterizohet nga qëllimi armiqësor (dëmtimi i shkaktuar është i qëllimshëm), çekuilibër i fuqisë (pabarazia reale ose e perceptuar e pushtetit midis dhunuesit dhe viktimës) dhe përsëritje gjatë një periudhe kohore (dmth ndodh më shumë se një herë, zakonisht disa herë).  Është sugjeruar gjithashtu që shqetësimi i viktimës (shqetësimi i lehtë deri në serioz psikologjik, fizik ose social) dhe motivimi i dhunuesit duhet të shtohen në këtë listë.  Megjithatë, disa nga këto karakteristika janë diskutuar: për shembull, çekuilibri i pushtetit. 

Mujsharja mes vajzave

Fuqia e pabalancuar

Ngacmimi mendohet nga disa të jetë i lidhur me një çekuilibër pushteti.  Një mujshar ka një autoritet të perceptuar mbi një tjetër për shkak të faktorëve të tillë si madhësia, gjinia ose mosha.  Djemtë priren të ngacmojnë bashkëmoshatarët për shkak të dobësisë fizike të perceptuar, një temperamenti të shkurtër, nevojës për t'u përshtatur me një grup bashkëmoshatarësh ose veshjes së viktimës.  Ngacmimi mes vajzave ndryshon, duke qenë më i fokusuar në pamjen fizike, faktorët emocionalë ose statusin akademik. 

Mujsharët gjithashtu priren të synojnë njerëz me pengesa fizike, të tilla si pengesa në të folur (p.sh. belbëzimi). Shumica e atyre që belbëzojnë përjetojnë një farë mase mujsharje, ngacmim ose tallje gjatë viteve të shkollës si nga bashkëmoshatarët ashtu edhe nga mësuesit që nuk e kuptojnë gjendjen.

Kontrolli i mujsharisë

Ekzistojnë dy metoda kryesore të përdorura në kontrollin e mujsharisë: Parandalimi (duke vepruar përpara se të ndodhë diçka) ose reagimi (të vepruarit kur diçka po ndodh ose sapo ka ndodhur).

Masat parandaluese

Masat parandaluese mund të përfshijnë:

• Arsimi dhe edukimi: Edukimi i nxënësve, prindërve dhe mësuesve se çfarë përbën mujsharia mund t'i ndihmojë njerëzit të kuptojnë natyrën e dëmshme të saj. Mësuesit, shoferët e autobusëve shkollorë dhe profesionistët e tjerë të shkollës mësohen se si dhe kur të ndërhyjnë.  Shembuj të aktiviteteve të përdorura për t'i mësuar studentët rreth ngacmimit përfshijnë: prezantimet, lojërat me role, diskutimet rreth identifikimit dhe raportimit të ngacmimit, mësimin e kalimtarëve se si dhe kur të ndihmojnë, përdorimin e arteve dhe zanateve për të kuptuar efektet e ngacmimit dhe mbledhjet në klasë për të. flasin për marrëdhëniet me bashkëmoshatarët. Një rishikim sistematik zbuloi se ngacmimi është një tregues për sjelljet kriminale të mëvonshme, pavarësisht nga faktorët e tjerë kryesorë të rrezikut të fëmijërisë, duke sugjeruar që programet kundër ngacmimit mund të shihen si një formë e parandalimit të hershëm të krimit. 
• Kufizimet në pajisjet e regjistrimit: Është sugjeruar se përdorimi i celularëve mund të çojë në një rritje të mujsharisë në internet, kjo është arsyeja pse disa shkolla i kanë ndaluar ato gjatë gjithë ditës së shkollës. 
• Teknologjitë e sigurisë: Shkollat mund të vendosin të instalojnë video kamera për të monitoruar sjelljen. Megjithatë, skeptikët argumentojnë se kamerat mund të pushtojnë privatësinë e nxënësëve (studentëve), veçanërisht nëse kufizimet e dobëta për jetëgjatësinë dhe aksesin në regjistrime çojnë në keqpërdorimin e tyre. ^[25]
• Rojet në shkollë: Shkollat mund të zgjedhin të punësojnë roje të brendshme ose roje sigurie ^[26] për të garantuar sigurinë e nxënësve. Ekspertët besojnë se përdorimi i rojeve të sigurisë brenda shkollave mund të ndihmojë në reduktimin e incidenteve të ngacmimit pasi rojet njohin nxënësit të cilët më pas mund të jenë në gjendje të parashikojnë dhe parandalojnë çështjet përpara se ato të shfaqen. 

Reagimet e rekomanduara

Reagimet e rekomanduara ndaj rasteve të ngacmimit janë të shumëfishta dhe mund të kërkohen metoda të ndryshme, në varësi të llojit të mujsharisë dhe personave që janë të përfshirë. Disa sugjerime për reagimin e duhur janë:

• Shmangni konfrontimet e ngurta: Rekomandohet që dhunuesit të mos përballen me dhunë fizike, për të shmangur kontributin në promovimin e shfaqjes së mjediseve të dhunshme në shoqëri. 
• Raportet e dëshmitarëve: Dëshmitarët, qofshin të njohur apo jo të viktimës, janë një burim i rëndësishëm informacioni në rastet e mujsharisë. Rekomandohet që të ruhet anonimiteti aty ku është e mundur. 
• Ndërhyrja nga një kalimtar i rastësishëm: Rekomandohet që kalimtarët dhe personat e tjerë të tretë të shmangin ndërhyrjen në një situatë konflikti, për shkak të potencialit të tyre për të përkeqësuar situatën. 
• Përgjigja e prindërve: Ekspertët këshillojnë që prindërit e përfshirë të shmangin të flasin drejtpërdrejt me njëri-tjetrin. Në vend të kësaj, rekomandohet të kontaktoni shkollën dhe ta lejoni atë të ndërmarrë veprime, përgjegjësi dhe të veprojë si ndërmjetës.
• Përgjigja e mësuesit: Ndërhyrjet e mësuesve konsiderohen të rëndësishme në shumë programe kundër mujsharisë. Në shumë vende mësuesit kanë një detyrim ligjor për të parandaluar dëmtimin e nxënësve të tyre. Mësuesit mund të ndërhyjnë duke përdorur ndërhyrje të bazuara në autoritet, duke përdorur qasje jo ndëshkuese ndaj mujsharisë, duke mbështetur viktimat dhe duke përfshirë mësues ose profesionistë të tjerë. ^[33]
• Pezullimi dhe dëbimi: Aty ku asnjë zgjidhje tjetër për ngacmimin nuk funksionon, ose në rastet kur ngacmimi është shumë i rëndë, mund të jetë e nevojshme të pezullohet ose të dëbohet shkelësi. 
• Lëvizja: Në rastet më të vështira për t'u zgjidhur, viktima mund të mendojë për ndryshimin e institucionit apo edhe lëvizjen me familjen në një vend tjetër. 
• Mbështetja psikosociale: Viktimat e ngacmimit mund të kenë nevojë për mbështetje pas përfundimit të ngacmimit, të tilla si ndihma për të bërë miq të rinj ose për të ndërmarrë aktivitete të reja. 

Llojet e mujsharisë

Ekzistojnë gjashtë lloje bazë të mujsharisë: verbal, fizik, psikologjik, kibernetik, seksual dhe arsimi i lartë. Ngacmimi kibernetik po bëhet një nga llojet më të zakonshme.  Ndërsa viktimat mund të përjetojnë ngacmim në çdo moshë, ai dëshmohet më së shumti nga fëmijët e moshës shkollore. 

Mujsharja e drejtpërdrejtë është një sulm relativisht i hapur ndaj një viktime që ka natyrë fizike dhe/ose verbale.  Mujsharja indirekte është më delikate dhe më e vështirë për t'u zbuluar, por përfshin një ose më shumë forma të agresionit relacional, duke përfshirë izolimin social nëpërmjet përjashtimit të qëllimshëm, përhapjen e thashethemeve për të shpifur karakterin ose reputacionin e dikujt, duke bërë fytyra ose gjeste të turpshme pas shpinës së dikujt dhe manipulimin e miqësive ose marrëdhënieve tjera. 

Mujsharja paketë është ngacmim i ndërmarrë nga një grup. Raporti i Wesley-t i vitit 2009 mbi ngacmimin zbuloi se mujsharja ishte më i spikatur në shkollat e mesme dhe zgjati më shumë se ngacmimi i ndërmarrë nga individët. 

Një grua mujshare, e portretizuar në filmin pa zë të vitit 1917 Rebecca of Sunnybrook Farm

Fizike

Mujsharia fizike është çdo kontakt fizik i padëshiruar midis dhunuesit dhe viktimës. Kjo është një nga format më lehtësisht e identifikueshme e ngacmimit. Shembujt përfshijnë:  luftimi, bllokimi i kokës, prekja e papërshtatshme, goditja, grushtimi, tërheqja e flokëve, flakareshat, duke i shtyrja, pështyrja, etj. për të bërë të padëshiruar kontaktin me sy me një viktimë, derdhjen e lëngjeve mbi një viktimë, hedhja e objekteve të vogla dhe të lehta ndaj viktimës, ngacmimi, kërcënimi, gudulisja, përdorimi i armëve duke përfshirë ato të improvizuara, vjedhja dhe/ose dëmtimi i sendeve personale.

Emocionale

Mujsharia emocionale është çdo formë ngacmimi që shkakton dëmtim të psikikës dhe/ose në mirëqenien emocionale të viktimës. Shembujt përfshijnë:  përhapjen e thashethemeve dashakeqe për njerëzit, "bashkimin" me të tjerët (kjo mund të konsiderohet gjithashtu si ngacmim fizik), injorimi i njerëzve (p.sh. trajtimi i heshtur ose pretendimi se viktima është inekzistente), provokimi i të tjerëve, nënçmimi ose thënia e gjërave lënduese (të cilat janë gjithashtu forma të ngacmimit verbal). 

Verbale

Mujsharjet verbale janë deklarata ose akuza shpifëse që i shkaktojnë viktimës shqetësime të panevojshme emocionale. Shembujt përfshijnë:  gjuhë të neveritshme ose ( fyese ) drejtuar viktimës; përdorimi i termave nënçmues ose tallja e emrit të personit; komentimi negativ për pamjen, veshjet, trupin e dikujt etj., (abuzim personal); torturimi, ngacmimi, tallja dhe nënçmimi,  kërcënimi,  përqeshja,  fyerja,  si dhe komentetë e papërshtatshme seksuale. 

Mujsharia kibernetike

Së bashku me përdorimin në rritje të kompjuterëve dhe internetit, përdorimi i një teknologjie të tillë dhe mediave sociale ka zhvendosur disa ngacmime nga oborri i shkollës në internet. ^[46] Sipas uebsajtit Stop Cyberbullying, shkollat përjetojnë vështirësi në kontrollin e mujsharisë jashtë kampusit për shkak të perceptimit se roli i tyre ndalet në portat e oborrit të shkollës. Shkollat janë nën presion për të mos tejkaluar autoritetin e tyre dhe për të shmangur cenimin e të drejtës së nxënësve për lirinë e fjalës. ^[47] Janë bërë sugjerime që drejtorët të veprojnë për të përfshirë ngacmimin kibernetik në kodin e tyre të etikës, duke lejuar disiplinimin e ngacmimit jashtë ambienteve të shkollës.  Sipas profesor Bernard James, "ndrojtja e edukatorëve në këtë kontekst të teknologjisë në zhvillim po funksionon në avantazhin e mujsharëve (ngacmuesve)." Edukatorët duket se kanë mbështetje nga studentët. Për shembull, tre nxënës të shkollave të mesme nga Melville, Nju Jork, organizuan një Shëtitje Ndërgjegjësimi për Mujsharinë, ku disa qindra njerëz dolën për të treguar mbështetjen e tyre.

Studiuesi Charisse Nixon zbuloi se studentët nuk kërkojnë ndihmë në lidhje me bullizmin kibernetik për katër arsye kryesore:

• Ata nuk ndihen të lidhur me të rriturit përreth tyre
• Studentët nuk e shohin bullizmin kibernetik si një çështje që ia vlen të shtrohet
• Ata nuk mendojnë se të rriturit përreth kanë aftësinë për t'u përballur siç duhet me bulizmin kibernetik
• Adoleshentët kanë një ndjenjë të shtuar të turpit dhe poshtërimit në lidhje me bullizmin kibernetik. 

Hulumtimet sugjerojnë se ngacmimi kibernetik ndonjëherë është një zgjatim i ngacmimit që tashmë po ndodh diku tjetër. ^[51] Nxënësit që janë ngacmuar në aspektin kibernetikë, në shumë raste, janë ngacmuar edhe në mënyra të tjera më parë (p.sh., fizikisht ose verbalisht në shkollë). Janë të paktë ata studentë që ngacmohen ekskluzivisht përmes internetit. Disa viktima kibernetike janë fizikisht më të forta se ngacmuesit kibernetikë, gjë që i bën këta ngacmues të preferojnë më shumë konfrontimet në internet sesa kontaktet ballë për ballë. 

Seksuale

Mujsharia seksuale është "çdo sjellje ngacmuese, qoftë fizike apo jo fizike, që bazohet në seksualitetin ose gjininë e një personi".Një pyetësor i BBC Panorama i drejtuar për adoleshentët anglezë të moshës 11 deri në 19 vjeç zbuloi se, nga 273 të anketuar, 28 ishin detyruar të bënin diçka seksuale, 31 e kishin parë atë t'i ndodhte dikujt tjetër dhe 40 kishin përjetuar prekje të padëshiruar. ^[54] Shifrat e qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar tregojnë se në vitin shkollor 2007–2008, ka pasur 3,450 përjashtime me periudhë fikse dhe 120 përjashtime nga shkollat në Angli për shkak të sjelljes së keqe seksuale. ^[55] Kjo përfshinte incidente të tilla si përkëdhelja dhe përdorimi i gjuhës fyese seksuale. Nga prilli 2008 deri në mars 2009, ChildLine këshilloi gjithsej 156,729 fëmijë, 26,134 prej të cilëve folën për ngacmimin si shqetësim kryesor dhe 300 prej të cilëve folën veçanërisht për ngacmimin seksual. ^[56] Rastet e sekstingut janë gjithashtu në rritje dhe janë bërë burimi kryesor i mujsharisë.  Qarkullimi i fotove eksplicite të atyre që janë përfshirë, qoftë rreth shkollës ose në internet, i vendos autorët në një pozicion për t'u përbuzur dhe ngacmuar.

Mujsharia e arsimit të lartë

Rreth 15 për qind e studentëve të fakulteteve (kolegjeve) pretendojnë se kanë qenë viktima të ngacmimit gjatë kohës që ishin në kolegj.  Mendimi i gabuar se mujsharia nuk ndodh në arsimin e lartë filloi të merrte vëmendje pas vetëvrasjes së studentit Tyler Clementi. Sipas një studimi të fundit, rreth 21.5% e studentëve të kolegjeve raportuan se rrallë ishin viktima të ngacmimit kibernetik, ndërsa rreth 93.3% e studentëve thanë se rrallë ngacmonin të tjerët. (wikipedia)

Dhuna në shkollë

 

Jump to navigationJump to search

Dhuna në shkollë përfshin dhunën mes nxënësve të shkollës, duke përfshirë rrahjet dhe lëndimet trupore; dhunën psikologjike, abuzimin verbal; dhunën seksuale, duke përfshirë përdhunimin dhe ngacmimin seksual; forma të ndryshme të ngacmimit, përfshirë këtu sulmin në internet; si dhe mbajtja e armës në shkollë.  Në kuadër të dhunës në shkolla futet edhe sulmi fizik i nxënësve ndaj stafit pedagogjik e arsimor

 të shkollës. Dhuna në shkollë, në shumë vende të botës konsiderohet si një problem serioz i dekadave të fundit, veçanërisht kur përfshihen armë të zjarrit ose thika. 

Format dhe faktorët

Përdorimi i qëllimshëm i forcës fizike, në tentim apo me të vërtetë i përdorur, kundër një personi, grupi apo bashkësie që rezulton ose ka gjasa të rezultojë në lëndim, keqzhvillim apo privim, dëmtim psikologjik quhet sjellje e dhunshme. Dhuna në shkollë përfshin në vehte një sërë sjelljesh të cilat kërcënojnë dhe lëndojnë fëmijën fizikisht dhe emocionalisht. Këto sjellje përfshijnë abuzimin verbal dhe emocional, kërcënimet direkte dhe indirekte, vjedhjet dhe shkatërrimin e mjeteve shkollore, ngacmimin seksual, goditjet (sulmet) e lehta dhe të rënda, disiplina e dhunshme dhe poshtëruese në shkollë dhe kërcënimi apo përdorimi i llojeve të ndryshme të armëve brenda objektit shkollor. Kemi dhunë fizike dhe psikike. Me dhunë fizike nënkuptojmë: goditjet, shtyerjet, ngacmimet fizike, shqelmimin, grushtimin etj., kurse me dhune psikike nënkuptojmë: kërcënimet, fyerjet, etiketimet, shantazhet , arrogancën, përhapjen e thashethëmeve, ngacmimin psikik etj.

Format më të shpeshta të dhunës në shkollë janë:

• Dhuna kundër ose mes nxënësve: shantazhet e ndryshme, kërcënimet, lëndimet, dhunimet, fyerjet, etiketimet, përhapjen e thashethëmeve, ngacmimin fizik e psikik, shtyerjet, goditjet, shkelmimin, grushtimin etj.
• Dhunë arsimtar-nxënës që zakonisht shfaqet në formën e etiketimit të nxënësit, kërcënimit, presionit psikologjik apo në disa raste edhe si dhunë fizike.
• Dhuna nxënës-arsimtar shfaqet më pak si dhunë fizike e më shumë në formë verbale (fyerje, kërcënime).
• Shkatërrimi i mjeteve shkollore - shkatërrimi i pronës së shkollës si dera, dritarja, banka, karrika, ditari etj.

Faktorët më të shpeshtë të dhunës në shkollë janë:

• faktorët familjarë (vëmendjen dhe ngrohtësinë për fëmijën, mbikqyrja e dobët ndaj fëmijës, modeli prindor agresiv),
• faktorët individual (temperamenti, sjelljet ndërpersonale, fëmijët aktivë dhe impulsivë – “fëmijë të dhunshëm”, fëmijët e turpshëm, të qetë dhe të tërhequr – “Viktima të dhunës”),
• faktorët ambiental (Lagjet ku aktet e dhunshme shfaqen shpesh, shkollat – disiplinat e dhunshme dhe “poshtëruese” për fëmijën).

Nxënësit bëhen të dhunshëm për shkak të: 1. shprehjes së ndjenjave – disa nxënës përdorin dhunën për të shprehur ndjenjën e zemërimit apo frustrimit. Ata mendojnë se nuk ka përgjigjje për problemet e tyre dhe zgjedhin mënyra të dhunshme pë t’i shprehur emocionet e tyre të cilat nuk munden t’i kontrollojnë,

 2. manipulimit – shpesh manipulimi përdoret si mënyrë për t’i kontrolluar të tjerët për të arritur atë që dëshirojnë,

 3. hakmarrjes – gjithashtu dhuna shfaqet edhe për shkak të hakmarrjes ndaj personave të cilët na kanë lënduar ne apo personat tone të dashur.

Pasojat e dhunës në shkollë janë: dëmtim psikologjik - vështirësi në zhvillimin social, akademik dhe emocional të tij/saj, frikë, shqetësim dhe vetëvlerësim të ulët, tendencë të shmangies së shkollës dhe kontaktit me njerëz.

Parandalimi i dhunës në shkollë

Një mënyrë e suksesshme e parandalimit të dhunës në shkollë janë: Programet parandaluese të dhunës në shkollë të hartuara nga vetë shkollat. Me programe parandaluese të dhunës në shkollë nënkuptojmë një sërë veprimesh e rregullash të cilat përcaktohen dhe udhëhiqen nga personeli shkollor e që kanë për qëllim reduktimin dhe parandalimin e shfaqjes së sjelljeve të dhunshme në shkollë. Në mënyrë që të krijohet një mjedis shkollor i sigurt dhe mbështetës këto programe duhet të ndërtohen me bashkëpunim të ngushtë të personelit shkollor, prindërve dhe komunitetit.

Rregullat e përgjithshme të cilat çdo shkollë duhet t’i përcaktojë qartë janë:

• përcaktim i qartë i detyrave dhe obligimeve të nxënësit ndaj shkollës,
• përcaktim i qartë i detyrave dhe obligimeve të shkollës (personelit shkollor) ndaj nxënësit,
• përcaktimi i qartë i dënimit për sjellje të dhunshme dhe realizimi i dënimeve të përcaktuara.

Disa nga veprimet dhe rregullat të cilat mund të jenë pjesë e programeve të parandalimit të dhunës në shkollë janë: fillimisht të bëhet vlerësimi i shtrirjes së fenomenit të dhunës në shkollë, krijimi i programeve efektive ku nxënësve iu mësohen aftësitë kryesore sociale si: komunikimi, të menduarit për ndjenjat e të tjerëve, bashkëpunimi, kërkimi i mënyrave konstruktive për zgjidhjen e problemeve, përcaktimi dhe aplikimi i menjëhershëm e konsistent i dënimeve për sjelljet e dhunshme, krijimi i programeve edukuese shtesë për nxënësit që thyejnë rregullat e shkollës (si programe mesimore ashtu edhe programe ku përfshihen punëtorët e shëndetit mendor: psikologët apo psikiatrit të cilët mund të mbajnë programe për mësimin e shkathtësive ndërpersonale dhe ndryshimin e sjelljes), suspendimi, transferimi apo përjashtimi i nxënësit nga shkolla të bëhet vetëm pasi janë ndërmarrë të gjitha hapat për t’i ndihmuar atij nxënësi në përmirësimin e sjelljes së tij (në bashkëpunim me prindërit), vetëdijësimi dhe përfshirja e prindërve në diskutimet për problemet e dhunës në shkollë, shpërblime modeste për nxënësit të cilët ndihmojnë parandalimin e sjelljeve të dhunshme në shkollë, krijimi i grupeve të moshatarëve të cilët iu vijnë në ndihmë nxënësve në nevojë, krijimi i rregullave të klasës në lidhje me sjelljen në klasë, takime të rregullta grupore (nxënës, arsimtarë, prind) në lidhje me dhunën në shkollë, përmirësimi i raporteve shkollë –prind – nxënës, promovimi i shkathtësive komunikuese në shkollë. Lidhur me këtë problematikë në Kosovë janë bërë edhe hulumtime nga Shoqata e Psikologëve në disa shkolla të mesme të Kosovës.(wikipedia)

Për dhunën karshi familjes, gruas, nga aspekti psikologjik, për revitën VLERA na flet psikologja nga Skenderaj, Abide Istrefi…

 

Dhuna ndaj femrave

• 

Ç`farë është dhuna ndaj femrave?

Grave, vetë pse u ka takuar të jenë gra, jetojnë format të ndryshme të dhunës, nga ana e partnerit që fillon nga kontrollimi e deri tek agresiviteti fizik. Kjo në shumë kultura justifikohet, ku ende besohet se burrat kanë të drejtë të kontrollojnë lirinë dhe jetën e grave.

Cilat janë motivet më të shpeshta?

Kriza ekonomike, alkooli dhe substancat narkotike, mungesa e komunikimit në çift, tradhtia, etj.

Cilat janë  llojet e maltretimit, të cilat më shumë ndikojnë tek gratë?

Fizike, verbale, sexual, psikologjike.

Cilat gra janë më të ndikuara nga dhuna?

Dhuna prek çdo grua të çfarëdo moshe, pozite ekonomike dhe sociale dhe çfarëdo religjioni. Mund të ndodh brenda në çift, nëpër vendet publike.

Ç`farë e shtyn një grua për të justifikuar abuzimin nga partneri?

Në fillim shumë gra nuk e kuptojnë se janë viktima të abuzimit, por besojnë se çdo gjë i detyrohet faktorëve si stresi i problemeve në punë, alkooli, droga, etj. Për këtë, në një fare mënyre ndjehen fajtore që nuk kanë mundur të arrijnë të jenë ashtu siç ka dëshirë burri për të gjetur lumturin, pjesa ma e madhe e këtij qëndrimi vije nga sfondi ynë i kulturës tradicionale, ku gratë kanë një rol të nënshtruar, dhe varësisë nga burri. Për këtë arsye dhe për shkak të presionit familjar që vjen nga bërthama e familjes ose nga religjioni. Gratë besojnë se çiftet për të kapërcyer vështirësitë duhet të qëndrojnë së bashku pa i marrë parasysh rrethanat. Dhe, shumë nga to, mendojnë se fëmijët kanë nevojë për baba afër , edhe në qoaftë se ai baba është më i keqi.  Përveç kësaj, ka gra që s`kanë të ardhura financiare, nuk kanë mundësi si t`ia dalin mbanë, dhe preferojnë ta durojnë situatën. Pataj, ka edhe prej atyre grave që njëherë e kanë denoncuar rastin, ato më pas jetojnë në një rrezik të fshehur aq sa për to aq edhe për  fëmijët e tyre.

Përse flitet për dhunë ekonomike?

Kur partneri përpiqet të obligojë gruan që të punoj e t`i dorëzoj të holla, pra, të përvetësoj para nga puna e gruas, kjo pra quhet dhënë ekonomike.

Çka është dhuna fizike?

Janë të gjitha format e agresivitetit ndaj grave që fillojnë nga shtyrjet dhe ngrehja e flokëve, grushtimi, e deri tek goditja me objekte të forta.

Cilat janë justifikimet kryesore që një grua i`a thotë vetës dhe tjerëve rreth sjelljes së partnerit?

Këto janë kryesisht arsyetimet: Nëse duroj  pak më shumë gjërat do të ndryshojnë, do të përmirësohet lidhja, nëse ai nuk do të pinte alkool, nëse s`do të përdorte drogë, po të kishte një punë, po të kishte para, nuk do të më grushtonte. Diçka kam bërë keq, ai më do çfarë tjetër mund të kërkoj, thjesht vetëm nganjëherë e humb kontrollin. Nëse partneri punon justifikohet kështu: Ai punon, sjell para në shtëpi dhe është i mirë me fëmijët, më ka goditur por ishte vetëm një here, është duke kaluar një periudhë të vështirë, duhet ta mirëkuptoj.

Cilat janë shenjat paralajmëruese, të cilat mund të ndikojnë që të reagoj një grua, që partner i saj mund të ketë kriza të dhunës në familje?

Një burrë maltretues mund të dëshmohet nga sjelljet si: nervozizmi,  përbuzja, indiferenca në çift, heshtje të gjata, kontrollimi i lëvizjeve hyrjet daljet e partnerit, akuzon për pabesi, tradhti, tenton ta izoloj nga familjarët dhe miqtë, kufizon qasjen në punë ose studime, e kritikon, e kontrollon financiarisht deri në qindrakën e fundit, e kërcënon se do t`i bëj dëm asaj dhe fëmijëve, i shkatërron objektet personale të partnerit, godet,  frikëson partneren dhe fëmijët.

Çka është dhuna psikologjike?

Kur burri përpiqet të kontrolloj gruan duke e kërcënuar, përbuzur dhe duke i bërë presion emocional me qëllim që ta bëj të ndjehet e pa sigurt dhe pa kontroll rreth jetës së saj dhe vendimeve të saj.

Ç`nënkuptohet me dhunë seksuale?

Kur një grua është e detyruar nga format fizike, ose kërcënimet psikologjike për të pasur relacione seksuale, ose për të realizuar akte seksuale, të cilat rezultojnë poshtëruese dhe degraduese nga gratë.

A mund të ketë dashuri të vërtetë nga ana e një burri që maltreton fizikisht gruan?

Një person që maltreton fizikisht, emocionalisht, seksualisht, dhe ekonomikisht gruan, në thelb s`ka dashuri për vetën dhe s`mund të do, s`mund t`i dojë të tjerët në mënyrë të plotë. Maltretuesi vuan nga patologjia dhe i nevojitet ndihmë njëjtë si anëtarëve të  maltretuar. Gratë dhe burrat me partneret e tyre kontrollues mund të kërkojnë ndihmë ligjore në qasjen e trajtimit psikologjik, pa u bërë objekt keqardhje, apo tallje.

Si mund të arrij që një grua të kuptoj se është evidente se në çdo çift ka konflikt, mospajtime, dhe këto të mos rezultojnë me dhunë?

Më e rëndësishmja është të pranohet që ekziston problem, pastaj të kërkohet ndihmë dhe në fund me përkrahjen e shoqërisë, pastaj të mësoj të do dhe respektoj vetën. Duhet të kuptojnë situatën,  duhet të mësojnë t`i zgjidhin konfliktet duke biseduar dhe mirëkuptuar. Po, përderisa përpiqemi të jemi garues, individualist, dhe fitues mbi tjerët, vështirë që do të dalim nga këto dhunë.

A mundet një grua të ndryshoj sjelljen e burrit të saj dhunues vetë, pa ndihmën e ndonjë profesionisti?

Askush s`mund të ndryshoj sjelljen e dikujt, nëse ai person nuk dëshiron të marrë parasysh dëshirën për të ndryshuar. Një burrë dhunues është një person që ka nevojë për dashuri, mbështetje nga familjarët, miqtë dhe profesionistët, mbi të gjitha, nevoitet të merr vendim t`i jep kuptim jetës në formë pozitive.

Si mund të bindet një grua që të braktis burrin, i cili e maltreton?

Ka rëndësi të madhe të nxitet vetëvlersimi, në momentin që e kemi vetërepektin e kemi të qartë se nuk e kuptojmë maltretimin për as një arsye. Për ketë duhet pasur mbështetje nga famija, shoqëria, drejtësia. Shoqëria s`duhet të fajsoj një grua, gjithashtu nëse burri e shfrytëzon, e sheh vetëm si object.

Çka është ngacmimi seksual?

Kur një gruaje i kërkohet favore seksuale në këmbim të qëndrimit në punë, ose si kusht për të fituar një pozitë më të mirë pune. Gjithashtu ndodh në vendet e studimit, kur kushtëzohen për note, për të kaluar vitin.

Ç`farë nënkuptohet me ngacmimet, ose sulmet në hapësirat publike?

Gati të gjitha gratë të moshave të ndryshme dhe pozitave sociale, kanë qenë të shqetësuara, ose të ngacmuara në rrugë, në transport, përfshirë dhe në punë. Me pretekstin e një “komplimenti”.

Dhuna në nivel të lartë në familje, ndaj gruas është preokupuese gjithsesi, çfarë konsekuencash sjell?

Pasojat mund të jenë këto: Mosfunksionimi në familje, të ulë vetëvlerësimin, problem psikologjike dhe fizike.

Si i mbrojnë ligjet gratë ndaj dhunës?

Ligji kundër dhunës në familje, mbron gratë nga maltretimi që i prek jetën e tyre ose integritetit fizik në familje, ose në martesë. Ligji duhet të zbatohet më shumë, t`i mbroj para formave të ndryshme të dhunës.

Dhuna ,apo përdorim i vullnetshëm i forcës a fuqisë fizike...

 Dhuna përkufizohet nga Organizata Botërore e Shëndetit si "përdorim i vullnetshëm i forcës a fuqisë fizike, si kërcënim ose e aplikuar, kundrejt një tjetri, person ose komunitet duke pasur me gjasë rezultate ose mundësi në dëmtime, vdekje, pasoja psikologjike, keqzhvillim, ose pamundësi", megjithëse grupi është i vetëdijshëm që përfshirja e "përdorimit të forcës" në përkufizimin e vet shtrihet përmbi kuptimit konvencional të fjalës.

Siç shpesh justifikohet duke e quajtur instinkt natyror dhe kusht për dominim dhe afirmim e Uni-it mbi tjetrin e pra, kusht i ekzistencës fizike, nuk mund të lejojmë që ky instinkt të mbisundojë akoma në jetën shoqërore. Pulsione të tilla janë, që me daljen e njeriut nga shpella, të dëmshme për të gjitha palët dhe me kalim të shekujve dhuna bëhet gjithnjë e më shumë formë e egërsisë së panevojshme, të ushtruar dhe e servuar individëve dhe më gjerë gjer në nivele kombëtare-etatike si nevojë për mbrojtje të një ashtuquajture vlerë shoqërore-politike e fetare. Dhuna e karakterizuar si katastrofë thjeshtë e ardhur nga natyra si element i lëvizjeve në të, nuk mund të barazohet e as të krahasohet me dhunën historike të panevojshme të paramenduar dhe thurur nga vet njeriu për përfitime egoiste dhe që shkaktojnë dhimbje të hatashme mbi tjetrin. Logjika e së drejtës shtetërore dhe hyjnizimeve kombëtare që shkaktoi shkatërrime dhe vrasje masive e gjer shfarosje të tjetrit nuk zë vend në asnjë shkallëzim krahasues me natyrën dhe rrjedhat e saj. Kjo dhunë, është e njohur se rrjedh nga kombinimi i forcës dhe retorikës dinake të shtetit por dhe institucioneve më të vogla shoqërore, kuptuar këtu edhe familjen, për të shërbyer interesat e caktuara të dhunuesit.

Për ne, nuk është e rëndësishme tani të trajtojmë dhunën e bashkëlindur dhe atë të fituar se dhuna nga do qoftë ta ketë pikënisjen, pjellë ekstremizëm, luftë, shkatërrim e dhembje. Duke u nisur nga kjo, duhet kërkuar me ngulm rrugët dhe proceset për edukim cilësor që nënkupton tolerancën, paqen bashkëjetesën dhe dashurinë. Jeta shoqërore, në raste të ndryshme ka nevojë për represion është fakt, por, asnjë represion nuk guxon të kalojë në dhunë eksesive qoftë edhe për ndërprejen e izolimin e autorit – autorëve të dhunës. Paedukata, lakmia, padurimi, obsesionet, dallimet midis njerëzve dhe shteteve janë pikënisje të dhunës pas së cilës nganjëherë është më lehtë të kapesh se ti kundërvihesh prandaj dhe është më e guximshme kundërvënia se tolerimi i saj. Ku të kërkojmë guximin dhe formën më të suksesshme për të çrrënjosur dhunën ? « Edukimi fillon njëzet vjet para se të lind fëmija », dhe ky është burimi më begatshëm për të ju shmangur dhunës. Një edukim i brezërave i bazuar në parime të shëndosha humane « prodhon » njerëzimin me vlera dhe ndjenja cilësore që mënjanon dhunën fizike dhe verbale. "Është gjithashtu e rëndësishme që për çdo fëmijë, për çdo adoleshent të mësoj të qeverisë agresivitetin e vet në atë mënyre që të mos shndërrohet në dhunë".

Çdonjëri prej nesh, do të pranoj atë që e quejmë vartësi shoqërore, vartësi nga njëri tjetri e për njëri tjetrin në relacion njeri-njeri ; njeri - botë shtazore ; njeri – botë bimore dhe njeri natyrë e vdekur e anasjelltas. Ky princip i mospërjashtimit të relacioneve të parapërmendura shterë burimin e dhunës që në rrënjët e saj. Kjo ndërpret edhe burimet tjera të thjeshta të dhunës sepse parandalon ngritjen e idesë së të drejtës totale dhe të fajit apo të padrejtës totale në marrëdhëniet e individit apo grupit me botën e jashtme.

Kjo edukatë sa më shumë të jetë e praktikuar do të ndihmojë në ngritjen e lirive të vërteta dhe ruajtjen e dinjitetit vetanak, familjar dhe kombëtar në nivel botëror. Dialogu, demokracia dhe të drejatat e njeriut do të kenë vendin e merituar në shoqëri. Çdo dëshirë për të vendosur « të drejtën time » duke vrarë e përdhunuar vlerat e tjetrit do të ndërpritet në zanafillë dhe skajshmëria do të ndërpritet nga vet edukimi i guximshëm që të guxojmë të mos përdorim dhunë se është shumë ma e lehtë dhuna se sa kundërshtimi i saj. A nuk themi shpesh se paqa ndërtohet me paqe ? A nuk themi se dhuna pjellë dhunë ? Të mbjellim paqe, që të korrim paqe !

Mbi 9 mijë raste aktive me Covid-19 në Dardani

  

Krahas numrit të lartë të infektimeve me COVID-19, është rritur edhe numri i rasteve aktive me këtë virus.

Aktualisht në Kosovë janë 9 mijë e 771 raste aktive me COVID-19.

4 mijë e 144 prej tyre janë vetëm në Komunën e Prishtinës, ndërsa 833 janë në Mitrovicë.

Në raportin e fundit Instituti Kombëtar i Shëndetësisë Publike të Kosovës (IKShPK) njoftoi për një vdekje dhe 2 mijë e 708 raste të reja me COVID-19.

Kryeministri i Dradanisë bashkëbisedoi me ekspertë dhe studiues të fushës së energjisë nga mërgata

  

Kryeministri i Republikës sëDardanisë ,ing. Albin Kurti së bashku me ministren e Ekonomisë, Artane Rizvanolli mbajtën takim virtual me një grup studiuesish nga mërgata të punësuar si hulumtues dhe profesorë në universitete e kompani evropiane në fushën e energjisë.

Alban Kuriqi nga Universiteti i Lisbonës në Portugali, me ekspertizë në energjinë e ripërtërishme; Fitim Kryeziu nga “Energinet”, operatori kombëtar në Danimarkë për transmetimin e energjisë elektrike dhe gazit natyror; Erald Pjetri nga Qendra Kërkimore ABB në Poloni; Kristian Sevdari, kandidat për doktoraturë në Universitetin Teknik të Danimarkës dhe Adhurim Haxhi Musa nga Universiteti i Shkencave të Aplikuara të Grizons në Zvicër.

Sipas një komunikate të Qeverisë, fushat e ekspertizës së tyre përbëjnë fusha të ndryshme përbrenda sektorit të energjisë. Nga ajo mbi politikat e energjisë, zhvillimin e qëndrueshëm, alternativat për maksimizimin e sistemit të energjisë, integrimin dhe menaxhimin e saj e deri te fusha mbi modelimin e sistemeve të përshtatshme.

“Ky bashkëbisedim ka ardhur si rrjedhojë e gjendjes së vështirë energjetike në vend. Përgjatë tij u diskutua për situatën aktuale të energjisë dhe për Strategjinë për Energji 2022-2030 që do të shërbejë si udhërrëfyes për zgjidhje afatgjate dhe të qëndrueshme të energjisë. Kryeministri Kurti dhe ministrja Rizvanolli i falënderuan për shprehjen e gatishmërisë që të ndihmojnë dhe kontribuojnë me ekspertizën e tyre të vlefshme në tejkalimin e sfidave dhe drejt vizionit të vendit për fushën e energjisë”, thuhet në komunikatë.