Letërsia për fëmijë është mission…

 

Xhahid Bushati

Xhahid Bushati është një nga shkrimtarët tanë më produktiv sa I përket letërsisë për fëmijë. Me shkrime filloi të merret që kur mbushi 10 vjeç. Është autor i rreth 40 veprave dhe prezent në të gjitha revistat për fëmijë. Për punën e tij të vyer ai është nderuar me shumë shpërblime, pjesëmarrës në konferenca kombëtare e ndërkombëtare, referues në sesione shkencore. Bushati shkruan prozë dhe poezi, pjesë për kukulla, merret me publicistikë e studime të letërsisë për të rritur e fëmijë etj., Por, kryesisht i është përkushtuar fushës së letrave për fëmijë.

HEJZA: Shumë krijues letrarë e pak nga ata që krijojnë për fëmijë! Krijuesit për fëmijë janë ata që e rrisin dashurinë tek fëmijët për librin, që e ngacmojnë tek fëmijët fantazinë për t’u bërë shkrimtar, i hapin dyert e botës fëmijërore ku mbruhet motivi për të shkruar, për të krijuar, për të dashur gjuhën… Cili është ai çelës që u mundëson shkrimtarëve për të depërtuar në botën fëmijërore për të ndihmuar në këtë mbrujtje?

XH. B.: Shkrimtarë të vërtetë të Letërsisë shqipe për fëmijë e të rinj, aktualisht, kemi pak, shumë pak; ndërsa libra për fëmijë të gjinive e zhanreve të ndryshme letrare kemi shumë, e, botohen pareshtur… Librat për fëmijë, veçanërisht, ato qëi përkasin letërsisë parashkollore “shëtisin” me shumicë mes pedagogjisë, skolastikës e biznesit. Pra, përgjithësisht, nuk mund të flasim për vlerat artistike që dhuron një libër letrar. Ndërsa për letërsinë që i përgjigjet moshës shkollore, pak vlera të vërteta gje, pa dashur të bëhem nihilist. Sepse mungojnë disa çelësa, si: talenti, njohja e psikologjisë dhe botës së fëmijëve, origjinaliteti, autoktonia, guximi krijues dhe besimi në të, kulturologjia, temat aktuale dhe perspektive… etj., etj. Letërsia për fëmijë është mision. Nuk është e lehtë. Jo, dokushdo mund “të trokasë” në këtë portë të shenjtë, ndonëse trokasin çdo ditë, më shumë të patalentuar sesa të talentuar.

HEJZA: Gjyshet tona na kanë rrëfyer përralla të cilat nuk i kemi hasur askund në letërsinë për fëmijë, as në letërsinë shqiptare, por as në letërsinë botërore! Na kanë rrëfyer gjyshet tona se i kanë të dëgjuara nga gjyshet tyre, të cilat, nuk e kanë ditur as shkrim dhe as lexim! Janë autore të rrëfimeve origjinale vetë gjyshet dhe stërgjyshet tona, apo ka ekzistuar dikur shkrimtari për fëmijë, i cili ka shkruar për vëllain e vogël të mençur, për kuçedrën, dragoin, bajlozin, puset e thella, degëzimet nëntokësore të puseve, për zogun e madh që ka bartur mbi flatra një popull të mirë, për vetëtimën që ka çarë kodra, për murmurimën që ka gurëzuar luftëtarë etj., etj.

Xh.B.: Gjyshja është një figurë-emblemë, e dashur dhe e shtrenjtë për djalin dhe vajzën, nipin dhe mbesën. Është magjike si figurë, po magjike në rrëfimin e saj përrallor. Është origjinale, po aq e mençur dhe e ditur. Për t’u mos u plakur dhe humbur identitetin e saj, rrëfimin e saj përrallor e ka trashëguar te bijtë e saj; ndonëse, vërejmë aktualisht, vende-vende zbehje dhe harresë. Kësisoj, gjyshja si model, mbetet e fisnikëruar dhe e adhuruar, ndërsa kur hyn në rolin e shkrimtarit, ajo është shumëdimensionale. Duke pasur këtë pasuri të gjyshe-shkrimtares, që shpesh nuk njihet, po hedh një vështrim historik të udhëtimit të përrallës shqipe, për të parë ecurinë e saj, dhe pse e kemi “larguar” shpesh here gjyshe-shkrimtaren.

-Në vitin 1945, krijuesit e parë që formuan traditën e parë të letërsisë shqipe, sytë i kthyen nga përralla popullore, e ajo si gjini mori më hov se të tjerat. Sukseset qenë të vogla, në përshtatjen e tyre apo mbi bazë motivesh, nuk arritën të përçonin vlerat që kishin përrallat origjinale popullore.

-Pas vitit 2000, ky fenomen u përsërit. Sukseset nuk qenë aq të pritshme, ndonëse në letërsi po hynin disa shkrimtarë të talentuar. Përsëri ishin larg rrëfimit të gjyshe-përrallës, si: në magji, problematikë, personazhe, fantazi, imagjinatë… etj., etj.

-Deri në vitin 1990, përralla shqipe nuk arriti të kuptonte esencialen e rrëfimit dhe prurjet e gjyshe-shkrimtares. Nuk arriti të zgjidhte: simbolikat dhe mitin e saj, raportin e fantazisë me realitetin, karakterin popullor të përrallës, të cilën e denigroi dhe e quajti “përrallë socialiste”, etj. etj.

-Afërsisht ka një dekadë që përralla në zhvillimin e saj si gjini letrare ka një hallakatje në problematike e në rrëfim, në thurjen kompozicionale dhe në të kulturën e të shkruarit… etj. Shquhen, veçanërisht vështrime e motive anakronike, plagjiatura, ka moralizime, prurje të fantashkencës pa vend, mungon estetika përrallore, etj.

Lind pyetje: A ka modele përrallash në shumështresimet e saj që na kanë dhënë shkrimtarët? Lexoni librin “Tregimet e moçme shqiptare” të Mitrush Kutelit, dhe do të kuptoni si shkruhet përralla shqipe.

HEJZA: Në ç’nivel dhe në ç’pozita e kemi sot letërsinë për fëmijë? Cili është raporti i shoqërisë sonë me krijuesit letrarë për fëmijë?

Xh. B.: Letërsia shqipe për fëmijë është letërsi e vogël e një vendi të vogël. Botohen libra të mirë, mesatarë dhe pa vlerë. Këto të fundit me shumicë. Është një letërsi që ka zhvillim, por jo njohje. Duhet përkthyer që të njihet. Mendoj se dinjitet e vlerë mund t’i japin kësaj letërsie Shtëpitë Botuese të vërteta. Shoqëria dhe shkollat pak i njohin krijuesit e letërsisë për fëmijë se pak kanë mbetur. Shpesh për të kujtuar një shkrimtar, prindërit apo të rriturit i bëjnë zë fëmijërisë së tyre. Mesatarja e shkrimtarit për fëmijë në Shqipëri varion 65-75 vjeç.

HEJZA: Sa janë të vetëdijshëm shkrimtarët për fëmijë për rolin dhe peshën e tyre në shoqërinë tonë shqiptare! Këta shkrimtarë bëjnë shumë për ata që janë ardhmëria e shoqërisë sonë, por sa këta bëjnë për vetveten? Apo, zëri i tyre është i papërfillshëm, sepse janë shumë pak! Si pak që janë, a e gëzojnë respektin e “shumicës”?

Xh. B.: Ata janë shumë të vetëdijshëm. Disa shkrimtarë, që sot nuk jetojnë, kanë lënë si testament një bibliotekë librash me krijimtarinë e tyre. Mesazhet e veprave të tyre i përkasin të sotmes edhe të ardhmes. Shumë prej tyre që unë i quaj Patriarkë dhe shpesh nuk mund të arrihen në vlera artistike, janë “shkrirë si qiriri” për brezat e Shqipërinë, që shqipja të mos humbasë. Që të respektohet shkrimtari më parë duhet të njihet ai dhe vepra e tij. Në këtë drejtim kërkohet investim.

HEJZA: Në ç’nivele e kemi kritikën letrare për letërsinë për fëmijë? Kush e vlerëson këtë letërsi? Në ç’mendime kritike objektive, apo, në ç’fakte mbështetemi kur konstatojmë se kemi (apo nuk kemi) letërsi për fëmijë!

Xh. B.: Pothuajse nuk kemi kritikë letrare për fëmijë. Kritika është në gjendje informacioni dhe recensioni. Me pakicë kemi studime, ndonëse, ata, kanë vlerë të pazëvendësueshme. Në gjykimet e mia janë interesante. Zakonisht kritikës letrare i kanë dalë për zot poetët e jo kritikët. Fondi i kritikës letrare për fëmijët është pothuajse inekzistent. Syri i njerkës është evident, përsëri, syrin e saj e shohim shpesh edhe në mbarëvajtjen e letërsisë për fëmijë. Pse themi, duhet të ketë kritikë letrare, sepse duhen evidentuar vlerat dhe problematikat që paraqet ajo gjatë procesit të saj zhvillimor.

HEJZA: Kontakti i parë i fëmijëve të diasporës sonë me gjuhën letrare janë pikërisht librat apo rrëfimet elektronike të shkrimtarëve tanë për fëmijë! Cila është njohja e drejtpërdrejtë e këtyre fëmijëve me krijuesit shqiptarë të letërsisë për fëmijë dhe, anasjelltas?

Xh. B.: Teknologjia ka zhvillimin e përhershëm të saj. Po të funksionojë ka dobi të madhe. Mendoj se kjo marrëdhënie shumë çalon e ka mosnjohje. Njohjet janë të rastësishme dhe kush është dashamir dhe prind i interesuar për fëmijët e tij, ia del disi në breg. Sot që flasim, nuk njohim librat dhe shkrimtarët që jetojnë në diasporë. Nuk njohim letërsinë për fëmijë që botohet në Kosovë. Pra, Letërsia shqipe për fëmijë nuk njeh letërsinë shqipe për fëmijë. Institucionet t’i kthejnë sytë nga kjo pasuri brezash. Të vendosen ura komunikimi. Kjo është urgjente!

HEJZA: Sa ka evoluar krijimtaria për fëmijë në kohën kur fëmijët po sfidohen me një “modernitet”, i cili jo se po kuptohet aq shumë nga të rriturit?

Xh. B.: Është një trinitet ekzistues që jeton dhe përherë bëhet agresiv: -Celulari, -Fëmija, - Libri. I ndodhur mes këtyre dy problematikave, fëmija në të shumtën e herës bëhet rob i celularit. Libri “harrohet”. Është detyrë e prindërve, mësuesve, punonjësve të bibliotekave, shkrimtarëve, institucioneve… etj., të mos çuditen, një ditë nga fjalët: “Ky nxënës nuk di të lexojë. Ky nxënës është analfabet. Ky nxënës…” Më shumë se kurrë fëmijët e Shqipërisë e Kosovës… etj. duhet ta mbështetin kokën në prehrin e diturisë dhe të përkunden gjatë viteve të rritjes me të.

HEJZA: A e shihni si problem faktin që, fëmijët tanë sot, më shumë i njohin shkrimtarët e huaj se sa shkrimtarët shqiptarë për fëmijë. Pse ndodh kjo? Si të arrihet e kundërta?

Xh. B.: Pohimi juaj është i drejtë dhe evident. Për mua është i dhimbshëm. Shpresoj të mos bëhet tragjik. Me tragjik kuptoj tkurrjen e letërsisë shqipe për fëmijë. Në të vërtetë po tkurret çdo ditë. Nga një sondazh imi, më rezulton se raporti i botimeve është i tillë: 3 libra me autorë të huaj e 1 libër me autor shqiptar. Ndoshta ky raport edhe mund të thellohet. Shtëpitë botuese e kanë një prirje të tillë drejt autorëve të huaj. Nuk ka gjë të keqe t’i sjellësh, është kulturë, e kultura duhet njohur. Universalja duhet njohur. Por, librat duhen zgjedhur. Ka përkthime shkel e shko. Ka përkthime me gabime ortografike, që jo vetëm nuk njohin gjuhën e huaj por as shqipen me strukturat sintaksore të saj. Botimet e librave me autorë të huaj, mendoj se është e lidhur me përfitime financiare. E pastaj, ca botues për t’u shfajësuar, thonë: “Nuk ka autorë shqiptarë”. Unë mendoj se ka dhe të talentuar bile, por duhet t’i kërkojnë. E kanë për detyrë për derisa mendojnë, flasin e jetojnë shqip. Të mendojnë për një çast se Shqipja është gjuhë e zemrës. E, siç thoshte poeti i talentuar Petrit Ruka: “Atdheu fillon nga zemra!”

Funksionet e letërsisë për fëmijë: komunikuese, modeluese, njohëse, hedoniste, retorike. Specifikat e letërsisë për fëmijë. Vendi dhe roli i letërsisë për fëmijë në botën moderne dhe në edukimin e fëmijëve 1 funksion i letërsisë për fëmijë

Koncepti i letërsisë për fëmijë. Specifikën e saj. Letërsia për fëmijë është një fushë e veçantë e letërsisë së përgjithshme. Parimet. Specifikat e letërsisë për fëmijë. Letërsia për fëmijë është pjesë e letërsisë së përgjithshme, që zotëron të gjitha vetitë e saj të qenësishme, ndërsa fokusohet në interesat e lexuesve fëmijë dhe për këtë arsye dallohet nga specifikat e saj artistike, të përshtatshme për psikologjinë e fëmijëve. Llojet funksionale të letërsisë për fëmijë përfshijnë vepra edukative, njohëse, etike, argëtuese. Letërsia për fëmijë si pjesë e letërsisë së përgjithshme është arti i fjalëve. JAM. Gorky e quajti letërsinë për fëmijë " sovran»Fusha e të gjithë letërsisë sonë. Dhe megjithëse parimet, detyrat, metoda artistike e letërsisë për të rriturit dhe letërsinë për fëmijë janë të njëjta, kjo e fundit ka vetëm tiparet e saj të qenësishme, të cilat në mënyrë konvencionale mund të quhen specifikat e letërsisë për fëmijë. Ajo veçoritë përcaktohen nga detyrat edukative dhe mosha e lexuesve. Karakteristika kryesore dalluese ajo - shkrirja organike e artit me kërkesat e pedagogjisë. Kërkesat pedagogjike nënkuptojnë, në veçanti, duke marrë parasysh interesat, aftësitë njohëse dhe karakteristikat e moshës së fëmijëve. Themeluesit e teorisë së letërsisë për fëmijë - shkrimtarë, kritikë dhe mësues të shquar - folën për veçoritë e letërsisë për fëmijë si artin e fjalëve. Ata e kuptuan atë letërsia për fëmijë është një art i vërtetë, jo një mjet didaktik. Sipas V.G. Belinsky, letërsi për fëmijë duhet të dallohet nga "e vërteta artistike e krijimit", domethënë të jetë një fenomen arti, a autorë të librave për fëmijë duhet të jetë njerëz të arsimuar mirë, duke qëndruar në nivelin e shkencës së përparuar të kohës së tyre dhe kanë një "pamje të ndriçuar të objekteve". Qëllimi i letërsisë për fëmijë është të jetë leximi artistik dhe njohës për një fëmijë... Ky emërim përcakton funksionet e rëndësishme që është thirrur të kryejë në shoqëri: 1. Letërsia për fëmijë, ashtu si letërsia në përgjithësi, i përket fushës së artit të fjalëve. Kjo e përcakton atë funksion estetik. Ajo shoqërohet me një lloj të veçantë emocionesh që lindin kur lexoni vepra letrare. Fëmijët janë të aftë të përjetojnë kënaqësi estetike nga leximi jo më pak se të rriturit. Fëmija me kënaqësi zhytet në botën e fantazisë së përrallave dhe aventurave, empatizon heronjtë, ndjen ritmin e poezisë, shijon tingullin dhe lojën verbale. Fëmijët e kuptojnë mirë humorin dhe shakatë. Duke mos kuptuar konvencionet e botës artistike të krijuara nga autori, fëmijët besojnë me zjarr në atë që po ndodh, por një besim i tillë është triumfi i vërtetë i trillimeve letrare. Ne hyjmë në botën e lojës, ku njëkohësisht njohim konvencionalitetin e tij dhe besojmë në realitetin e tij. 2. Njohës(epistemologjike) funksionin letërsia është të njohë lexuesin me botën e njerëzve dhe fenomeneve. Edhe në ato raste kur shkrimtari e merr fëmijën në botën e së pamundurës, ai flet për ligjet e jetës njerëzore, për njerëzit dhe personazhet e tyre. Kjo bëhet përmes imazheve artistike që kanë një shkallë të lartë të përgjithësimit. Ato i lejojnë lexuesit të shohë në një fakt, ngjarje apo karakter të vetëm të ligjshëm, tipik, universal. 3. Morale(arsimore) funksioninështë e natyrshme në të gjithë letërsinë, pasi letërsia kupton dhe ndriçon botën në përputhje me vlera të caktuara. Ne po flasim për vlerat universale dhe universale, dhe ato lokale të lidhura me një kohë të caktuar dhe një kulturë të veçantë. 4. Që nga fillimi i saj, letërsia për fëmijë ka performuar funksion didaktik... Qëllimi i letërsisë është të njohë lexuesin me vlerat universale të ekzistencës njerëzore. Funksionet e letërsisë për fëmijë përcaktojnë rëndësinë e saj rol në shoqëri - të zhvillojë dhe edukojë fëmijët me anë të fjalëve artistike. Kjo do të thotë që letërsia për fëmijët në masë të madhe varet nga qëndrimet ideologjike, fetare, pedagogjike që ekzistojnë në shoqëri. Duke folur rreth specifikat e moshës së letërsisë për fëmijë mund të dallohen disa grupe në bazë të moshës së lexuesit. Klasifikimi i letërsisë për fëmijë përsërit fazat e pranuara përgjithësisht të moshës së zhvillimit të personalitetit njerëzor: 1) çerdhe, mosha e vogël parashkollore, kur fëmijët, duke dëgjuar dhe shikuar libra, zotërojnë vepra të ndryshme të letërsisë; 2) mosha parashkollore, kur fëmijët fillojnë të zotërojnë shkrim -leximin, teknikën e leximit, por, si rregull, në pjesën më të madhe mbeten dëgjues të veprave të letërsisë, shqyrtojnë me dëshirë, komentojnë vizatimet dhe tekstin; 3) nxënës të rinj-6-8, 9-10 vjeç; 4) adoleshentë të rinj - 10-13 vjeç; 5) adoleshentë (adoleshencë) - 13-16 vjeç; 6) të rinj - 16-19 vjeç. Librat drejtuar secilit prej këtyre grupeve kanë karakteristikat e tyre. Specifikat e letërsisë për më të vegjlit përcaktohet nga fakti se merret me një person që nuk di pothuajse asgjë për botën përreth tij dhe nuk është ende në gjendje të perceptojë informacion kompleks. Për fëmijët e kësaj moshe ka libra me figura, libra lodrash, libra me molusqe, libra panoramë, libra për ngjyrosje ... Materiale letrare për një fëmijë - poezi dhe përralla, gjëegjëza, shaka, këngë, kthesa gjuhësh. Seria "Leximi me nënën", për shembull, është krijuar për fëmijë nga 1 vjeç dhe përfshin libra kartoni me ilustrime të ndritshme që përshkruajnë kafshë të panjohura për fëmijën. Një fotografi e tillë shoqërohet ose thjesht nga emri i kafshës, të cilin fëmija e kujton gradualisht, ose nga një poezi e shkurtër që jep një ide se kush tregohet në figurë. Në një vëllim të vogël- shpesh vetëm një katërkëndësh - ju duhet të përshtateni njohuri maksimale, ku fjalët duhet të jetë jashtëzakonisht specifike, e thjeshtë, sugjerimet- e shkurtër dhe e saktë, sepse duke dëgjuar këto vargje, fëmija mëson të flasë... Në të njëjtën kohë, poema duhet t'i japë lexuesit të vogël imazh i gjalle, tregoni mbi tiparet karakteristike objekti ose fenomeni i përshkruar. Prandaj, duke shkruar poezi të ngjashme, në shikim të parë, jashtëzakonisht të thjeshta, kërkon nga autori zotërim gati mjeshtëror të fjalës në mënyrë që poezitë për më të vegjlit të zgjidhin të gjitha këto probleme të vështira. Nuk është rastësi që poezitë më të mira për fëmijë të dëgjuara nga një person në një moshë shumë të hershme shpesh mbeten në kujtesë për jetën dhe bëhen përvoja e parë e komunikimit me artin e fjalëve për fëmijët e tij. Si shembull, këtu mund të emërtojmë poezitë e S. Ya.Marshak "Fëmijët në kafaz", poezitë e A. Barto dhe K. Chukovsky. Një tipar tjetër karakteristik i letërsisë për të vegjlit - mbizotërimi i poezisë... Kjo nuk është e rastësishme: mendja e fëmijës është tashmë e njohur me ritmin dhe rimën - mbani mend ninullat dhe vjershat e çerdhes - dhe për këtë arsye është më e lehtë të perceptoni informacionin në këtë formë. Për më tepër, një tekst i organizuar ritmikisht i jep lexuesit të vogël një imazh tërësor, të plotë dhe i bën thirrje perceptimit të tij sinkretik të botës, karakteristikë e formave të hershme të të menduarit. Letërsia për fëmijë ka specifikat e veta, por gjithashtu i bindet ligjeve në fuqi në letërsi në përgjithësi. Polifunksionaliteti është i natyrshëm në vetë natyrën e fjalës, megjithatë, epoka të ndryshme kulturore dhe historike nga një mori funksionesh të paraqitura njëra ose tjetra në radhë të parë. Veçantia e epokës sonë, e cila me kalimin e kohës do të quhet epoka e kthesës së shekujve XX-XXI, është se letërsia, si një nga artet më të vjetra, është vendosur në kushte shumë të vështira, pothuajse të padurueshme të mbijetesës nga sisteme të tilla jashtëzakonisht të fuqishme informacioni si televizioni dhe kompjuterët me mundësitë e tyre në dukje të pakufizuara të krijimtarisë "makinerike". Për shkak të rolit të tyre shoqëror, mësuesit, udhëheqës të leximit të fëmijëve, vunë në radhë të parë funksionet edukative dhe edukative, të cilat janë parimi themelor i çdo mësimi. "Të mësosh me kënaqësi" shpesh duket të jetë e pakuptimtë, një kombinim i të papajtueshmes, pasi pranë konceptit të "të mësuarit" sipas shoqërisë ekziston koncepti i "punës", dhe me konceptin e "kënaqësisë" - "pushim", "përtacia". Në fakt, "të mësosh me kënaqësi" është sinonim i "të mësosh me pasion". Epoka moderne gjithashtu i detyron mësuesit të "hedhin" qëllimet e qarta dhe të fshehta. Koha e një mbingarkese imagjinare me sistemet e komunikimit na detyron të prezantojmë një bashkëbisedues, bashkautor, sekretar të mendimeve njerëzore në një libër trillimi për një fëmijë. Aktualizimi i funksionit komunikues do të tërheqë lexuesin e ri në libër, do të ndihmojë për të kuptuar veten më mirë, do ta mësojë atë të shprehë mendimet dhe ndjenjat e tij (dhe këtu kompjuteri nuk është rival). Pa dyshim, edukimi i shijes estetike, ndjenja e bukurisë, kuptimi i së vërtetës në letërsinë letrare është detyrë e letërsisë klasike për fëmijë. Kjo është veçanërisht e rëndësishme sot me dyndjen e letërsisë pseudo-trillim. Funksioni estetik zbulon vetitë e letërsisë si art i fjalëve. Funksioni hedonistik (kënaqësia, kënaqësia) rrit secilin nga funksionet e mësipërme. Alokimi i tij si i pavarur gjithashtu i detyron menaxherët e leximit të rregullojnë "përbërësit" në veprën e artit, të cilat bëjnë të mundur arritjen e një efekti "heuristik". Pa marrë parasysh funksionin e kënaqësisë, lexuesi i ri bëhet lexues nën detyrim dhe përfundimisht largohet nga ky aktivitet. Në lidhje me sa më sipër, një funksion tjetër i letërsisë për fëmijë duhet të quhet - retorik. Fëmija, duke lexuar, mëson të shijojë fjalën dhe veprën; për momentin, ai pa dashje e gjen veten në rolin e një bashkautori të shkrimtarit. Historia e letërsisë njeh shumë shembuj se si përshtypjet nga leximi i marrë në fëmijëri ngjallën dhuratën e shkrimit në klasikët e ardhshëm. Nuk është rastësi që mësuesit e mëdhenj gjetën varësi reciproke midis procesit të mësimit të shkrim -leximit dhe shkrimit të fëmijëve. Një punë kolosale e padukshme po bëhet gjatë rrugës nga vepra e lexuar në kompozimin tuaj. Kështu, ekzistojnë tre faza kryesore të njohjes me librin. 1. Lexim dhe riprodhim, riprodhim. 2. Leximi dhe prodhimi sipas mostrës. 3. Leximi dhe krijimi i një vepre origjinale. Përbërja, shkrimi është një nga motivet e leximit. Qëllimi kryesor i letërsisë për fëmijë është të japë një edukim dhe arsimim të mirë, të përgatitet për jetën e të rriturve. Sipas KD Ushinsky, një fëmijë duhet të jetë i përgatitur jo për lumturinë, por për punën e jetës; një fëmijë, ndërsa lexon, duhet të mësojë rregullat themelore të jetës së të rriturve dhe të qetësojë dëshirat e tij të shfrenuara. ("Një person i lumtur rritet nga kufizimet" - Arthur Schopenhauer.) Nëse po flasim për edukimin, duhet të theksohet se kur formoni një rreth leximi të fëmijëve për djem dhe vajza, duhet të jetë një mbizotërues natyror që është i ndryshëm për të dy. treguar. Ne nuk po flasim për krijimin e dy listave reciprokisht ekskluzive të letërsisë, por prindërit, edukatorët dhe mësuesit e letërsisë duhet të formojnë shijen e leximit dhe të zhvillojnë preferencat e leximit, duke marrë parasysh "jetën e rritur" të ardhshme të një të riu. "Dylli është për gratë, i cili është bakër për burrat: / Ne marrim shumë vetëm në beteja, / Dhe u është dhënë atyre, duke u çuditur, të vdesin" (O. Mandelstam) - poeti përfundoi dikur në mënyrë aforistike. Djemtë preferojnë aventura, trillime shkencore, histori historike, beteja arti, dhe vajzat preferojnë poezi lirike, përralla, histori melodramatike me një përfundim të mirë. Dhe kjo është e natyrshme. Letërsia thirret për të edukuar tek një djalë një burrë, të fortë dhe guximtar, një mbrojtës të të dashurve të tij dhe Atdheut, dhe në një vajzë - një grua të mençur, një nënë, një mbajtëse të vatrës së familjes. Shumëfunksionaliteti i letërsisë letrare për fëmijë bën të nevojshme koordinimin e qëllimeve të mësimit të kësaj lënde në një universitet pedagogjik, dhe më pas projektimin e këtyre qëllimeve në drejtimin e leximit të fëmijëve dhe të rinjve në familje, institucionet parashkollore, shkollën fillore, shkollën e mesme dhe klasat e diplomimit Me Për më tepër, harresa e të gjithë përbërësve të letërsisë si arti i fjalëve ndonjëherë çon në "shpikje të biçikletës", kur një nga funksionet, i shkëputur nga kompleksi i tyre integral, përcakton origjinën e zhanrit në trillim për fëmijët. Letërsia për fëmijë në universitet jo vetëm që prezanton historinë e një departamenti jashtëzakonisht të rëndësishëm të letërsisë botërore, drejtuar fëmijërisë (nga foshnjëria e hershme në adoleshencë). Shtë krijuar gjithashtu për të dhënë një ide mbi evolucionin e formacioneve më karakteristike të stilit të zhanrit, duke përvijuar kështu parimin linear-koncentrik të leximit në përgjithësi. Një person kthehet në të njëjtat vepra si një fëmijë parashkollor, një nxënës shkolle dhe një i ri, por niveli i aftësive të tij të leximit rritet me të. Pra, kur ishte i vogël, ai e njeh veprën e R. Kipling si një libër tërheqës për fëmijë të quajtur "MauGyi", por më pas ai vazhdimisht e takon atë si "Libri i Xhunglës" dhe fillon t'i kushtojë vëmendje vendeve të tilla në tekstin që tha pak në mendjen e tij në fëmijëri.kur ndoqi aventurat mahnitëse të Mowgli -t me përqendrim dhe entuziazëm. Këtu janë disa fragmente nga teksti. "Ai u rrit me këlyshët e ujqërve, megjithëse ata, natyrisht, u bënë ujqër të rritur shumë më herët sesa ai la foshnjërinë e tij, dhe Ati Ujku i mësoi atij zanatin e tij dhe shpjegoi gjithçka që ndodh në xhungël. Dhe për këtë arsye çdo shushurimë në bar, çdo frymë e flladit të ngrohtë të natës, çdo klithmë e një bufi mbi kokë, çdo lëvizje e një shkopi që kapi kthetrat e tij në një degë peme gjatë fluturimit, çdo spërkatje e një peshku të vogël në pellg nënkuptonte një shumë për Mowgli. Kur ai nuk po mësonte asgjë, ai fjeti, ulur në diell, hëngri dhe ra përsëri në gjumë. Kur ishte i nxehtë dhe donte të freskohej, notoi në liqenet e pyjeve; dhe kur donte mjaltë (ai mësoi nga Baloo se mjalti dhe arrat janë po aq të shijshme sa mishi i papërpunuar), ai u ngjit në një pemë pas tij - Bagheera i tregoi se si ta bënte atë. Bagheera u shtri mbi një kurvë dhe thirri: - Eja këtu, Vëllai i Vogël! Në fillim, Mowgli u ngjit në degë si një përtac, dhe më pas ai mësoi të hidhej nga dega në degë pothuajse aq guximshëm sa një majmun gri. Në Këshillin Rock, kur u mblodh Pakoja, ai gjithashtu kishte vendin e tij. Atje vuri re se asnjë ujk i vetëm nuk mund t'i rezistonte shikimit të tij dhe uli sytë para tij, dhe më pas, për argëtim, ai filloi t'i shikojë me vëmendje ujqërit ". Këtu Kipling bën një nga ato vëzhgimet e tij që duhet të vërehen dhe vlerësohen me të vërtetë nga një lexues i rritur (ose tashmë në rritje), dhe jo një fëmijë që e do dhe e kupton anën ngjarje-aventurë të tregimit. Pastaj, për ca kohë, përsëri, "një histori për të gjithë": "Ndodhi që ai nxori çarje nga putrat për miqtë e tij - ujqërit vuajnë shumë nga gjembat dhe gjembat që kafshojnë në lëkurën e tyre. Natën ai zbriste nga kodrat në fusha të kultivuara dhe shikonte me kuriozitet njerëzit në kasollet, por nuk ndjente besim tek ata. Bagheera i tregoi një kuti katrore me një derë kullimi, aq të fshehur me shkathtësi në gropë sa Mowgli pothuajse ra në të vetë, dhe tha se ishte një kurth. Mbi të gjitha ai donte të shkonte me Bagheera në thellësitë e errëta dhe të nxehta të pyllit, të binte në gjumë atje gjatë gjithë ditës dhe natën për të parë Bagheera duke gjuajtur. Ajo vrau djathtas dhe majtas kur ishte e uritur. Mowgli bëri të njëjtën gjë. Pastaj përsëri pason një goditje, thellësinë simbolike të së cilës fëmija ende nuk mund ta kuptojë, por një adoleshent apo i ri tashmë është në gjendje të mendojë për të. "Por kur djali u rrit dhe filloi të kuptojë gjithçka, Bagheera i tha që të mos guxonte të prekte bagëtinë, sepse shpërblimi u pagua për të në tufë duke vrarë buallicën. "Xhungla është e juaja," tha Bagheera. "Ju mund të gjuani çdo lojë që është në fuqinë tuaj, por për hir të buallit që ju bleu, nuk duhet të prekni asnjë bagëti, të re apo të vjetër. Ky është Ligji i Xhunglës. Dhe Mowgli iu bind në mënyrë të nënkuptuar. Ai u rrit dhe u rrit - i fortë, siç duhet të rritet një djalë, i cili mëson gjithçka që duhet të dijë, pa menduar as se po mëson, dhe kujdeset vetëm për marrjen e ushqimit të tij. " Placesshtë në vende të tilla të një libri të njohur që një i ri dhe një i rritur zbulojnë gjëra të reja, duke filluar të shohin të mençurit edhe në interesanten. Por tashmë në fëmijëri, një qasje e tillë lineare-koncentrike, leximi i përsëritur i të njëjtit tekst, i lejon fëmijës për herë të parë të nxjerrë një përfundim jashtëzakonisht të rëndësishëm: një fjalë letrare, si një vepër, është një organizëm i gjallë që rritet dhe hapet ndaj perceptimit të ndjeshëm. Libri pedagogjik artistik është një koncept, nga njëra anë, në thelb sinonim i konceptit të "letërsisë për fëmijë" (është e vështirë të imagjinohet një vepër e shkruar për një fëmijë dhe pa prirje pedagogjike - edukative dhe edukative). Në të njëjtën kohë, koncepti i "librit pedagogjik" dhe tashmë koncepti i "letërsisë për fëmijë" është më i gjerë, pasi një libër pedagogjik, megjithëse një libër i trilluar, i drejtohet dy lëndëve të procesit pedagogjik - mësuesit dhe fëmijës, drejtohet nga dy anë - arsimimi dhe trajnimi dhe në këndin kryesor vendos kuptimin pedagogjik të tërësisë artistike. Sa më sipër, duhet shtuar se letërsia për fëmijë kërkon të zgjojë tek fëmija një ndjenjë të fjalës amtare, e cila perceptohet jo vetëm si diçka që ju lejon të kënaqni nevojat tuaja më të ngutshme, si një mjet për të arritur rehati të përditshme, por edhe si një Folje Hyjnore, si një rrugë drejt shpirtit, si një fjalë që posedon forcë, energji, që ruan mençurinë e paraardhësve dhe zbulon sekretet e pakuptueshme të së ardhmes që përmbahen në të. Letërsia për fëmijë si një disiplinë edukative. Fazat kryesore në zhvillimin e letërsisë për fëmijë. Qëllimet dhe objektivat e studimit. Mësime. Letërsia për fëmijë- një nga kurset më domethënëse në trajnimin filologjik të mësuesve të ardhshëm të shkollave fillore dhe edukatorëve parashkollorë, si në aspektin e sasisë së materialit faktik të përfshirë në të, ashtu edhe në aspektin e potencialit të tij estetik dhe arsimor. Programi përcakton përmbajtjen e kursit të letërsisë për fëmijë, e cila asimilohet nga studentët në procesin e ligjëratave, ushtrimeve praktike dhe në procesin e studimit të pavarur të teksteve, teksteve shkollore dhe literaturës shtesë. D. l. - një lëndë akademike që studion historinë e letërsisë, e cila u ishte drejtuar fillimisht fëmijëve, si dhe letërsisë që, duke mos qenë e destinuar për fëmijët, me kalimin e kohës përfshihet në rrethin e leximit të fëmijëve. Për fëmijët - Aibolit i K. Chukovsky, dhe në rreth për fëmijë. Lexime nga Robinson Crusoe D. Defoe (ekziston një komplot aventuror interesant). D. l. pasi u shfaq një koleksion i veprave të shkruara drejtuar fëmijëve. në Rsi në shekullin e 16 -të. për mësimin e fëmijëve të lexojnë dhe shkruajnë. Baza e DL është CNT, si një pjesë integrale e kulturës popullore, dhe Krishtërimi. Librat e parë të shtypur në Rusi - ABC dhe Ungjilli. Specifikat e javl. synimi i tij (mosha dhe psikologu) te fëmijët për qëllime të ndryshme. fazat e zhvillimit të personalitetit të tyre. Koncepti i letërsisë për fëmijë si një pjesë organike e letërsisë së përgjithshme. Karakteristikat specifike të perceptimit të tekstit nga një lexues shkollor. Koncepti i një libri për fëmijë si një formë e veçantë botimi. Koncepti i rrethit të leximit të fëmijëve, përbërësit e tij dhe karakteristikat më të rëndësishme. Në procesin e zhvillimit të saj, letërsia hyn në lidhje dhe marrëdhënie shumë komplekse: kontakti dhe tipologjike. Lidhjet e kontaktit janë ndërveprime të drejtpërdrejta, ndikime (për shembull: Pushkin dhe poetët e kohës së tij). Lidhjet tipologjike bashkojnë veprat e artit me një ose një komponent tjetër për sa i përket ngjashmërisë dhe ngjashmërisë. Këto veti të ngjashme manifestohen në zhanre specifike dhe forma të tjera, tipare stilistike, huazime dhe imitime. Zbulimi i kontakteve dhe lidhjeve tipologjike jep një pamje të gjallë të procesit historik dhe letrar. Nga sa më sipër, synimet dhe objektivat specifike të zotërimit të materialit të kursit vijojnë: Merrni një pamje tërësore të letërsisë për fëmijë si një fenomen i pavarur historik dhe letrar, duke pasqyruar tendencat e përgjithshme në zhvillimin e letërsisë vendase dhe botërore, si dhe mendimin pedagogjik; Studioni monografikisht punën e autorëve të shquar të fëmijëve rusë dhe të huaj; Zhvilloni aftësitë e një qasjeje analitike ndaj një teksti letrar drejtuar një lexuesi fëmijë; Demonstroni në praktikë zotërimin e zhanreve kryesore të shkruara letrare-kritike: shënimi, rishikimi, rishikimi i një botimi letrar për fëmijë. Zhvillimi i letërsisë për fëmijë në shekujt X11-XU11. Librat e parë edukativë për fëmijë (ABC, ABC, libra ABC), fletë qesharake. Vepra të letërsisë së vjetër ruse, të përshtatura për leximin e fëmijëve: jetë, shëtitje, tregime ushtarake dhe të përditshme. Veprat e para të përkthyera për fëmijë. Natyra laike e shtypjes së librave në epokën e reformave të Pjetrit, reforma e alfabetit cirilik. Shfaqja e librave për fëmijë, drejtuar drejtpërdrejt lexuesve -fëmijë (1717 - "Pasqyra e ndershme e të rinjve, ose tregues për rrethanat e përditshme"; "Atlas", "Udhëzues për Gjeografinë"). Tendenca për të përfshirë veprat e klasikëve rusë në leximin e fëmijëve. Zhvillimi i një libri enciklopedik për fëmijët; "Bota në fotografi" nga Ya.A. Komensky. Formimi i gazetarisë për fëmijë: aktivitete edukative dhe botuese të N.I. Novikov. Letërsia për fëmijë, gjysma e parë. Shekulli Х1Х. Morali si një tipar dallues i letërsisë për fëmijët: Fabula (Aesop, Lafontaine, I.A. Krylov). Klasikët e letërsisë për fëmijë: përralla nga V.A. Zhukovsky, A.S. Pushkin, A.A. Ershov, poezi dhe përrallë nga M.Yu. Lermontov, histori historike nga A.O. Ishimova për fëmijë. Një histori autobiografike në veprat e shkrimtarëve të shekullit XIX. (S.T. Aksakov, L.N. Tolstoy, A.I.Svirsky dhe të tjerë). VG Belinsky si themeluesi i teorisë së trillimeve për fëmijë. VG Belinsky në përzgjedhjen e rrethit klasik të leximit të fëmijëve. Letërsia për fëmijë e gjysmës së dytë të shekullit XIX. Temat, zhanret, heronjtë dhe veçoritë specifike të librave për fëmijë nga shkrimtarët klasikë rusë (N.A. Nekrasov, L.N. Tolstoy, K.M. Stanyukovich, D.N. Mamin-Sibiryak, V.M. Garshin, A.P. Chekhov, ND Teleshov). Poetët lirikë - A.V. Koltsov, I.S. Nikitin, A.K. Tolstoy, F.I. Tyutchev, A.A. Fet dhe të tjerë. Shkrimtarë -edukatorë: K. D. Ushinsky, L.N. Tolstoy. Llojet e reja të librave edukativë. Punime themelore në bibliografinë e letërsisë për fëmijë (V.I.Vodovozov, F.G. Toll) dhe studimet e para (O. Rogova, N.V. Chekhov). Letërsia për fëmijë e epokës Sovjetike. Librat e parë sovjetikë për fëmijë të përfshirë në fondin e artë të letërsisë për fëmijë: Proza: P. Blyakhin "Djajtë e Kuq", Y. Olesha "Tre burra të trashë", B. Zhitkov "Tregime deti", V. Bianki "Shtëpitë pyjore", M. Ilyin "Sa është ora?" Poezi: S.Ya. Marshak, V.V. Mayakovsky, K.I. Chukovsky. Çështja e një klasifikimi të mundshëm të letërsisë për fëmijë të epokës Sovjetike: Tregime dhe histori trillimi: L. Kassil, V. Kataev, N. Bogdanov, Y. Koval dhe të tjerë. Poezi për fëmijë: E. Blaginina, D. Harms, A. Barto, B. Zakhoder dhe të tjerë. Përrallë letrare, aventura: A. Tolstoy, A. Nekrasov, A. Volkov, E. Schwartz, V. Gubarev, etj. 4. Proza shkencore dhe artistike: E. Charushin, I. Sokolov-Mikitov, G. Skrebitsky dhe të tjerë. 5. Libër historik: V. Panova, E. Ozeretskaya, J. Gordin, O. Tikhomirov. Krijimi i një sistemi të ri për hartimin e librave për fëmijë: V. Mayakovsky, N. Tyrsa, V. Lebedev, Y. Vasnetsov, V. Kanashevich dhe të tjerë. Letërsia bashkëkohore për fëmijë. Karakteristikat e përgjithshme të gjendjes së letërsisë moderne për fëmijë: llojet, zhanret, temat, llojet e botimeve. Zhvillimi i kritikës profesionale të letërsisë për fëmijë. Historia e zhvillimit të letërsisë së huaj për fëmijë. Punime të folklorit evropian në leximin e fëmijëve. Përkthimet e S. Marshak të poezisë angleze për fëmijë. Koleksione përrallash në përpunimin e autorit (V. dhe J. Grimm, C. Perrot dhe të tjerë). Literatura angleze për fëmijë: O. Wilde, L. Carroll, R. Keepling, J. Barry, R.R. Tolkien. Letërsia gjermane për fëmijë: br. Grimm, E. Hoffmann, W. Gauf dhe të tjerë. Letërsia franceze për fëmijë: V. Hugo, A. de Saint-Exupery, etj. Letërsia e shkrimtarëve të vendeve skandinave: G.-H. Andersen, S. Topelius, T. Janson, S. Lagerlef, A. Lindgren. Letërsia Amerikane për Fëmijë: F. Baum, A. Milne, M. Twain, J. Harris dhe të tjerë . Qëllimi i letërsisë për fëmijë është të kontribuojë në zhvillimin letrar të fëmijës, të edukojë një lexues të kualifikuar, dhe përmes tij një personalitet të zhvilluar moralisht dhe estetikisht. Nr. 2. Specifikimi i perceptimit të një teksti letrar nga fëmijët në faza të ndryshme të zhvillimit të tyre. Koncepti i "Zhvillimit letrar". Teknikat metodologjike të zhvillimit letrar. Në veprat e metodologëve (M.G. Kachurin, N.I. Kudryashev, V.G. Marantzman, N.D. Natyrisht, metodologët marrin parasysh arritjet e psikologëve në problemin në shqyrtim. Sipas vëzhgimeve të psikologëve, një fëmijë në zhvillimin e tij kalon një numër fazash: mosha parashkollore - deri në 6 vjet; shkollë e vogël - 6-9 vjeç; adoleshencë e re - 10-12 vjeç; 3 adoleshencë të moshuar - 13-14 vjeç; periudha e adoleshencës së hershme - 15-17 vjet. Shkrimtari Kornei Ivanovich Chukovsky e quajti parashkollorin "një studiues të palodhur". Fëmija ngatërron vazhdimisht të rriturit me pyetjet "pse?", "Pse?". Në librin e mrekullueshëm "Nga dy në pesë" Chukovsky vuri re vëzhgimin e veçantë të fëmijëve të kësaj moshe: "tullac ka një kokë zbathur, ka një skicë nga ëmbëlsira nenexhiku në gojën e tij, vemja është gruaja e një patë, dhe burri i një pilivesë është një pilivesë. " Një botë e madhe hapet për një fëmijë parashkollor, në të cilin ka kaq shumë gjëra interesante. Sidoqoftë, përvoja e jetës së një fëmije është e kufizuar. Në të njëjtën kohë, leximi nga të rriturit tërheq fëmijët, zhvillon imagjinatën e tyre, ata fillojnë të fantazojnë, të krijojnë "tregimet" e tyre. Në këtë moshë, zbulohet një ndjenjë e brendshme e ekspresivitetit të fjalës artistike. Nëse një fëmijë ka dëgjuar një përrallë shumë herë, atëherë çdo zëvendësim i fjalës është i çuditshëm, pasi fjala e re mbart një hije tjetër kuptimi. Këto vëzhgime të fëmijëve parashkollorë na lejojnë të flasim për zhvillimin e vëzhgimit, vëmendjen ndaj fjalëve, kujtesës, rikrijimin e imagjinatës si elementë të kulturës së leximit. Leximi i një libri u jep shumë fëmijëve kënaqësi të vërtetë, ata "zhyten" në një botë imagjinare, ndonjëherë pa e ndarë atë nga e vërteta Metoda e leximit krijues dhe detyrave krijuese. Leximi i një vepre artistike është cilësisht i ndryshëm nga leximi i një teksti shkencor, publicistik, edukativ. Kërkon më shumë vëmendje për fjalën, frazën, ritmin, ngjall veprën e gjallë të imagjinatës riprodhuese dhe krijuese, të menduarit figurativ. Shtë e nevojshme t'i mësoni nxënësit të dëgjojnë dhe dëgjojnë një fjalë letrare, ta vlerësojnë atë, ta shijojnë atë, të mësojnë të flasin një gjuhë të mirë letrare për veten e tyre. Metoda e leximit krijues dhe detyrave krijuese është më specifike për letërsinë si lëndë akademike, pasi ajo më e rëndësishmja është arti i fjalëve, një vepër letrare. Preciselyshtë pikërisht në aktivizimin e perceptimit artistik, përvojave artistike që është specifika e kësaj metode. Meqenëse qëllimi i zhvillimit letrar duhet të jetë zhvillimi i proceseve mendore që përcaktojnë cilësinë e një aktiviteti të tillë kompleks mendor si perceptimi artistik: vëzhgimi, imagjinata rekreative, aftësia për të empatizuar, kujtesa emocionale dhe figurative, ndjenjat e fjalës poetike Funksionet e letërsisë për fëmijë: komunikuese, modeluese, njohëse, hedoniste, retorike. Funksioni komunikues është transmetimi i informacionit ose nxitja për veprim. Modelimi - transmetimi i fjalës së mirëfilltë popullore; siguron në hollësi. ndezur metodë realiste. Hedoniste (kënaqësia) pa e intriguar fëmijën, ne nuk mund të ndihmojmë por të mos e edukojmë atë. Prandaj hedoniste. f rrit çdo funksion. Pa marrë parasysh funksionin e kënaqësisë, lexuesi i ri bëhet lexues nën detyrim dhe përfundimisht largohet nga kjo njohuri. Funksion retorik. Fjalimi zhvillohet. Fëmija, duke lexuar, mëson të shijojë fjalën dhe veprën; për momentin, ai pa dashje e gjen veten në rolin e një bashkautori të shkrimtarit. Historia e letërsisë njeh shumë shembuj se si përshtypjet nga leximi i marrë në fëmijëri ngjallën dhuratën e shkrimit në klasikët e ardhshëm. Sipas A.M. Gorky, letërsia për fëmijë është një degë e pavarur e të gjithë letërsisë në tërësi. Megjithë ngjashmërinë dhe unitetin e detyrave dhe parimeve të letërsisë për fëmijë dhe të rritur, letërsia për fëmijë ka veçori të veçanta që janë unike për të, të cilat na lejojnë të ngremë pyetjen për specifikat e këtij lloji të letërsisë. Kjo pyetje ka qenë shumë e diskutueshme për një kohë të gjatë. Kishte dy këndvështrime kryesore që postulonin pozicione të kundërta: së pari, se letërsia për fëmijë është vetëm një mjet edukativ, dhe së dyti, se specifikat e letërsisë për fëmijë mungojnë si të tilla. Alekseeva M.I. Redaktimi i letërsisë për fëmijë: Një udhëzues metodologjik për studentët. // http://www.detlitlab.ru/?cat=8&article=31 (Data e qasjes: 22.11.12). Qasja e parë pasqyrohet në faktin se letërsia për fëmijë, e cila u shfaq në Rusi në shekullin e 13 -të dhe u bë aktive në shekullin e 18 -të, ishte kryesisht përralla, përfshirë ato të huazuara, si dhe vepra të destinuara fillimisht për të rriturit, dhe ishte kryesisht didaktike në natyrë, ndërsa ishte mjaft e vështirë për një fëmijë të perceptonte. Letërsia për fëmijë/Wikipedia, enciklopedia falas // http://ru.wikipedia.org/wiki/%C4%E5%F2%F1%EA%E0%FF_%EB%E8%F2%E5%F0%E0%F2 % F3% F0% E0 (Data e qasjes: 22.11.12.) Siç doli më vonë, si njëra ashtu edhe qasja tjetër dolën të ishin krejtësisht të gabuara. Letërsia për fëmijë duhet të jetë, para së gjithash, një bartëse e vlerës artistike, shkroi ai në shekullin XIX. V.G. Belinsky, duke iu referuar këtij problemi në shkrimet e tij. Alekseeva M.I. Redaktimi i literaturës për fëmijë: Udhëzues metodologjik për studentët. // http://www.detlitlab.ru/?cat=8&article=31 (Data e qasjes: 22.11.12). Në shekullin XX, ne mund të vëzhgojmë zhvillimin aktiv të idesë së tij: autorët po bëhen më profesionistë, të shumanshëm, të arsimuar; ata janë të fokusuar posaçërisht në punën me lexues të vegjël. Karakteristika kryesore e letërsisë për fëmijë është se sa më i ri të jetë lexuesi, faktorët më specifikë të perceptimit të tij duhet të merren parasysh kur krijoni dhe redaktoni një libër (qartësi, thjeshtësi, shkurtësi), dhe sa më i vjetër të bëhet, aq më i gjerë është lënda të veprave mund të bëhen me një ndërlikim gradual të përmbajtjes. Studiuesi i letërsisë për fëmijë A.S. Makarenko: "impossibleshtë e pamundur të tregosh ndonjë kufizim serioz dhe themelor të lëndëve për fëmijë" Makarenko AS Rreth letërsisë për fëmijë dhe leximit të fëmijëve. - M., 1955. - S. 95., por në të njëjtën kohë është gjithmonë e nevojshme të mbani mend se fëmija, për shkak të mungesës së përvojës së mjaftueshme të jetës, nuk është në gjendje të kuptojë, kuptojë tekstet e veprave "të rritur" me implikime të thella filozofike ose duke përshkruar ato ngjarje dhe përvoja që fëmija ende nuk ka pasur mundësi t'i përjetojë. Kjo nuk do të thotë që në librat për fëmijë autori hesht për ndjenjat e heroit: ai përpiqet të shkruajë për to në një formë të arritshme për një lexues të ri. Detyra e redaktuesit në këtë rast është të eliminojë konceptet abstrakte, abstrakte, ta bëjë tekstin më figurativ, të gjallë, subjektiv dhe të gjallë. Tema kryesore, natyrisht, mbetet jeta më e afërt për fëmijët dhe adoleshentët e bashkëmoshatarëve të tyre: prandaj, tregimet për fëmijërinë, përfshirë ato autobiografike (L.N. Tolstoy, A.M. Gorky, A.N. Tolstoy, A.P. Gaidar, L. Kassil, M. Twain dhe të tjerët). Shkrimtari i cili, kur krijoi vepra të caktuara, llogariste pikërisht tek fëmijët, është L.N. Tolstoy: shumica e tregimeve dhe novelave të tij plotësojnë kërkesat e mësipërme për magjepsje, imazhe, qasje. Shkrimtari shtoi detaje interesante dhe "truke argëtuese" për të sjellë historinë në jetë. Një shembull i mjeteve të tilla është një përfundim i papritur, siç është episodi me një kukull në tregimin "Qentë e zjarrit" Shih Alekseeva, MI. Redaktimi i literaturës për fëmijë: Udhëzues metodologjik për studentët. // http://www.detlitlab.ru/?cat=8&article=31 (Data e qasjes: 22.11.12)., Si dhe sekrete, aventura, shfrytëzime. Kështu, gjëja kryesore në një libër për fëmijë, sipas mendimit të shumë redaktuesve, shkencëtarëve dhe shkrimtarëve, është një formë tërheqëse për një fëmijë. Komponenti arsimor, morali, natyrisht, si në çdo literaturë tjetër, duhet të jetë i pranishëm, por pa zënë një pozicion mbizotërues. Para së gjithash, qëllimi i një letërsie të tillë është të zgjojë tek fëmija çdo shoqatë, të mbushë vetëdijen e tij me imazhe të gjalla, të krijojë në mënyrë të pandërgjegjshme një qëndrim ndaj personazheve dhe veprimeve pozitive dhe negative, të sigurojë një sërë modelesh në mënyrë që fëmija të udhëhiqet nga veprimet dhe vendimet e heronjve të librave në një situatë të ngjashme të jetës; zhvilloni imagjinatën përmes një komploti tërheqës, pasuroni fjalorin dhe përfundimisht futni një dashuri për letërsinë e rritur, serioze, më filozofike. Vetë Marshak shkroi bukur për atë që duhet të jenë librat për fëmijë: "Nëse libri ka një komplot të qartë dhe të plotë, nëse autori nuk është një regjistrues indiferent i ngjarjeve, por një mbështetës i disa heronjve të tregimit dhe një armik i të tjerëve, nëse libri ka një lëvizje ritmike, dhe jo një sekuencë racionale të thatë, nëse përfundimi moral nga libri nuk është një aplikim falas, por një pasojë natyrore e të gjithë rrjedhës së ngjarjeve, dhe madje edhe nëse libri mund të luhet në imagjinatën tuaj, si një shfaqje, ose u shndërrua në një epos të pafund, duke ardhur me gjithnjë e më shumë vazhdime të reja për të, - kjo do të thotë që libri është shkruar në një gjuhë të vërtetë për fëmijë "Marshak S. Sobr. Op. T. 6. M., 1971. S. 20 .. Pra, duke studiuar këtu se cilat aspekte duhet të merren parasysh kur krijoni dhe redaktoni letërsinë për fëmijë, në kapitujt në vijim do të kalojmë në një shqyrtim të drejtpërdrejtë të asaj se si S.Ya. Marshak, si redaktor, i solli në jetë këto ide dhe parime. Lënda e letërsisë për fëmijë mund të konsiderohet njohuri dhe ide për realitetin përreth, të përshkruar në një formë të arritshme për perceptimin e fëmijëve. Njohuritë për botën, të pasqyruara në letërsinë për fëmijë, duhet të kenë një karakter të veçantë dhe të marrin parasysh specifikat e lexuesit. Fëmijëria është një periudhë në të cilën formohet një personalitet dhe nga e cila varet fati i ardhshëm i një personi. Në fëmijëri, formohen themelet e së ardhmes. Në të njëjtën kohë, është një pjesë e natyrshme, jashtëzakonisht e rëndësishme dhe absolutisht e pavarur e jetës. Kjo është përgatitje për moshën madhore, dhe një kohë plot përshtypje, ngjarje të ndritshme, shumëngjyrëshe, kur një person zbulon botën për veten e tij. Karakteri i tij formohet, krijohet struktura e vlerave shpirtërore, të cilat përcaktojnë pamjen e brendshme të personit. Në mënyrë që një fëmijë t'i referohet me lehtësi një libri, përmbajtja e tij duhet të magjepsë lexuesin. Prandaj, kur krijoni një vepër për fëmijë, është e nevojshme të merren parasysh specifikat e interesit të fëmijëve, gjë që prek lëndën e përmbajtjes. Për më tepër, duhet të kihet parasysh se fëmija po zhvillohet vazhdimisht nën ndikimin e kushteve të jashtme dhe këto kushte ndikojnë në formimin e personalitetit. Dhe për këtë arsye, kur botoni literaturë për fëmijë, është e nevojshme të merret parasysh efekti arsimor i botimit. Kështu, lënda e letërsisë për fëmijë nënkupton ndikimin edukativ dhe edukativ të librit tek lexuesi. Por edhe kjo nuk është e mjaftueshme për të karakterizuar lëndën e përmbajtjes së letërsisë për fëmijë. Psikologjia e fëmijëve është e ndryshme nga ajo e të rriturve. Fëmijët, veçanërisht fëmijët parashkollorë, besojnë në paprekshmërinë dhe hapjen e botës, në mirësinë dhe drejtësinë, në atë që të rriturit pozitivë, të mirë dhe miratues janë të drejtë dhe duhet të ekzistojnë në gjendjen që është më e preferueshme për mirëkuptimin dhe perceptimin e tyre. Ky vëzhgim na lejon të përcaktojmë një aspekt tjetër të rëndësishëm të fushës lëndore të letërsisë për fëmijët. Si rregull, veprat e letërsisë për fëmijë janë optimiste, në to e mira triumfon mbi të keqen, e vërteta triumfon mbi gënjeshtrën. Le të theksojmë, nga rruga, se një person në fëmijëri është i lidhur ngushtë me tekstin. Komunikimi i fëmijëve me të rriturit dhe me njëri -tjetrin kryhet kryesisht përmes teksteve. Njohja me botën përreth kryhet gjithashtu përmes tekstit - në fund të fundit, një fëmijë mëson shumë jo nga përvoja e tij, por nga shpjegimet që të tjerët i thonë, d.m.th. nga tekstet gojore. Me sa duket, kjo është arsyeja pse libri është organik për perceptimin e fëmijëve. Pas saj për fëmijën është, si të thuash, një bisedë me të rriturit, sepse së pari libri lexohet nga prindërit ose vëllezërit ose motrat më të mëdhenj. Ky konsideratë duhet të kihet parasysh kur lind pyetja në lidhje me ndikimin e librit te lexuesi. Për shkak të interesit të vazhdueshëm, aktiv të fëmijëve për mjedisin, ndikimi i përmbajtjes së librit tek fëmija mund të jetë mjaft i fortë, dhe perceptimi i përmbajtjes së librit mund të jetë i besueshëm dhe i natyrshëm. Çfarë mund të bëhet baza për përmbajtjen e letërsisë për fëmijë? Natyrisht, praktikisht çdo fenomen, çdo objekt i realitetit. Sidoqoftë, interpretimi i ngjarjeve, veprimeve të njerëzve, vetitë e kafshëve duhet të fitojnë një tingull të veçantë - një tingull i përcaktuar nga fusha e lëndës së letërsisë për fëmijë. Njëqind mijë "si", miliona "pse" një person i vogël është gati të pyesë. Dhe përmbajtja e librit ka për qëllim të zbulojë, tregojë, shpjegojë faktet që bien në fushën e shikimit të fëmijës. Tërhiqni vëmendjen e tij ndaj atyre që nuk bien. Letërsia për fëmijë i kushtohet historisë dhe modernitetit, natyrës dhe shoqërisë njerëzore, kulturës, shkencave, arteve. Prandaj, lënda e letërsisë për fëmijë karakterizohet nga pasuria e përbërjes problematike-tematike. Fjalë për fjalë të gjitha aspektet e jetës dhe veprimtarive njerëzore janë pasqyruar në letërsi. Sidoqoftë, nuk duhet të harrojmë se fokusi tematik pasqyron potencialin njohës dhe arsimor të letërsisë për fëmijët. Për më tepër, tema e saj përcaktohet nga rendi shoqëror, idealet arsimore të shoqërisë. Tema pasqyron aspekte të ndryshme të jetës së shoqërisë, pozicionet morale, idealin mbizotërues shoqëror, i cili ndikon në natyrën e lëndës së letërsisë për fëmijët. Për më tepër, interesat specifike të audiencës së fëmijëve merren parasysh, dhe përmbajtja përqendrohet në fëmijërinë, periudhën e rritjes dhe pjekjes së fëmijëve, detyrat me të cilat ata përballen. Prandaj, tema e letërsisë për fëmijë mbulon jetën shkollore, pushimet verore, njohjen me qytetin dhe vendin, episode nga jeta e heronjve historikë, shkencëtarëve, punonjësve të kulturës dhe artit. Por lënda dhe përzgjedhja e materialit faktik të veprave nuk shterojnë karakteristikat e përgjithshme të përmbajtjes. Një tregues i rëndësishëm i fushës lëndore të letërsisë për fëmijë është problematika e veprave. Prandaj është e qartë se lënda e letërsisë për fëmijë është një cilësi shoqërore, historike dhe në zhvillim. Në procesin e formimit të saj, letërsia për fëmijë është thelluar ndjeshëm dhe letërsia moderne tërhiqet nga pyetjet e përjetshme të njerëzimit: si formohet një person, nga çfarë dhe ku shkon njeriu dhe njerëzimi. Në këtë literaturë, fëmijëria shihet si fillimi i rrugës së një personi drejt së ardhmes. Lënda e letërsisë për fëmijë zbatohet sipas fushës së botimeve, e cila do të diskutohet në detaje më poshtë. Letërsia për fëmijë ndahet në një kompleks të pavarur në bazë të adresës së lexuesit, dhe kategoria e adresës së lexuesit është e lidhur organikisht me kategorinë e qëllimit të synuar të veprës letrare.

Njëzet shkrimtarët që krijuan traditën e letërsisë për fëmijë

 

PROFILE, TIPARE DHE VEÇORI... Adelina Mamaqi, Agim Deva, Astrit Bishqemi, Bedri Dedja, Gaqo Bushaka, Isuf Nelaj, Odhise Grillo, Pandeli Koçi, Petraq Zoto, Rifat Kukaj, Skënder Hasko, Sokol Jakova, Shkëlzen Zalli, Tasim Gjokutaj, Vangjush Saro, Vehbi Kikaj, Viktor Canosinaj, Xhahid Bushati, Xhevat Beqaraj, Ymer Elshani… Përftesa nga libri “Profile letrare” i studiuesit Milaim Nelaj, botim i shtëpisë botuese  OMSCA-1, Tiranë, 2008.

• 
  

1. Libri “Profile letrare” (studime) për njëzet shkrimtarë të Letërsisë për fëmijë është vepra e parë e studiuesit Milaim Nelaj. Ai vjen si një ogur i mirë për të na rikujtuar, për të na rishfaqur e nënvizuar edhe një herë, disa elemente biografikë, historikë e letrarë të traditës në kohë dhe në hapësirë të letërsisë për fëmijë; disa rrugë, procese e faza zhvillimi të saj, fati i së cilës është i lidhur pazgjidhshmërisht me kohën kur u shkruan dhe me shkrimtarin. Të veçantat i gjejmë: në prurjet e risitë e autorëve, në analizat, si dhe veprat e tyre të botuara në këto dy dekadat e fundit. Kështu studiuesi i jep frymëmarrje të re librit, plotëson më tej portretin artistik të shkrimtarëve që i ka të pranishëm në veprën e tij studimore.

2. Ashtu siç e përmendëm më lart, OPTIKA e studimit të këtij libri ka përzgjedhur njëzet shkrimtarë. Ata janë: Adelina Mamaqi, Agim Deva, Astrit Bishqemi, Bedri Dedja, Gaqo Bushaka, Isuf Nelaj, Odhise Grillo, Pandeli Koçi, Petraq Zoto, Rifat Kukaj, Skënder Hasko, Sokol Jakova, Shkëlzen Zalli, Tasim Gjokutaj, Vangjush Saro, Vehbi Kikaj, Viktor Canosinaj, Xhahid Bushati, Xhevat Beqaraj, Ymer Elshani. Në studimin e tij Milo Nelaj ka preferuar qoftë nga pikëpamja formale, qoftë nga pikëpamja strukturore të ndërtimit të librit, shkrimtarët t’i shqyrtojë sipas rendit alfabetik. Duke qëndruar prapë te ndërtimi i librit, pothuajse paraqitet kjo skemë: jeta e shkrimtarit, kontributet e tij në gjininë a gjinitë përkatëse, veprat, analizë e gjerë e një a më shumë veprave të tij, në fund disa konkluzione, ku jep dhe vendndodhjen e autorit në rrjedhën e letërsisë për fëmijë. Me të drejtë studiuesi Ali Xhiku pohon: “Pa dyshim kjo “skemë” është e pranueshme. Po ajo mbetet e mangët, sepse nuk lejon të zbulohet dukuria që studiohet në veçoritë e saj, pra në ato karakteristika që e dallojnë nga fushat e tjera të përafërta të jetës shpirtërore. Ç’është më e rëndësishmja, ajo i kufizon mundësitë për ta parë letërsinë si proces, që, megjithatë, ka edhe ligjësi të vetat. Duke ndjekur kryesisht kriterin e përshkrimit letërsisë së një periudhe të dhënë, tekstet në fjalë, më shumë se histori, duket se janë kronologji e njerëzve që kanë krijuar letërsi.” (Xhiku, Ali: “Letërsia shqipe si polifoni”, Sh. B. “Dituria”, 2004, fq. 7).

 Më tej studiuesi Xhiku vazhdon: “Prandaj punimet që ndjekin kontributin e çdo autori në veçanti, janë shkencërisht të domosdoshme dhe gjithmonë të pranishme.” (Po aty, f. 7). Kjo tezë mbetet argument bazal i këtij libri. Mbi këtë bazë është ndërtuar hierarkia e vlerave të autorit dhe hierarkia e vlerave të librave që janë përzgjedhur si më dinjitozët nga opusi i krijimtarisë së shkrimtarëve në fjalë.

Duke pranuar këtë zgjedhje metodologjike të studiuesit Milaim Nelaj, është e pamundur të mos vesh re se, një pjesë e shkrimtarëve i takojnë një brezi. Nga pikëpamja kohore kanë nisur të njëjtën udhë letrare. Individualitet artistike e bëjnë më të plotë peizazhin letrar, kohën po ashtu, gjeografinë po ashtu, klimën po ashtu. Ndaj kjo periudhë e letërsisë për fëmijë pasqyrohet më bindshëm, më në thellësi e plotëni. Ka autorë të tjerë, më të hershëm me krijimtarinë letrare, ka autorë të tjerë më të vonshëm me krijimtarinë. Ndjehet nevoja e një përqasjeje, për të parë më në evidencë: mënyrën e vijimësisë së letrave për fëmijë, si është zbehur apo ndriçuar klima letrare, si janë zhvilluar gjinitë a zhanret letrare, cilat kanë pasur përparësi dhe cilat kanë pasur një zhvillim më të ngadaltë, ku dhe si janë pasuruar, varfëruar dhe cilat janë risitë që kanë sjellë grupet a brezat e shkrimtarëve, e përbashkëta dhe veçantitë e tyre. Të gjitha këto janë pika ndriçimi për të pohuar si dhe sa janë krijuar vlerat e vërteta letrare në periudha të caktuara historike, “cili ishte orientimi i letërsisë së kohës, në ç’rrugë duhet të ecte...”. (Po aty, f. 25). 

3. Pasi pranuam zgjedhjen metodologjike të autorit, tani do të pranojmë edhe konceptin “Profil letrar”, po, të përzgjedhur e pranuar nga autori Milaim Nelaj. Koncepti “Profil letrar” si nocion, vlerë dhe përftesë paraqitet në këtë libër i përfaqësuar me një skemë të tillë: -Mënyra e zbërthimit të kësaj sintagme përvijohet si element zhvillimor brenda për brenda strukturës së çdo studimi. -Portreti i shkrimtarëve “vizatohet” përmes veçantive, tipareve dhe spikatjeve të tyre. -Bashkëlidhen: këndi i vështrimit dhe larushia e individualiteteve. -Prirja e analizave dhe e dukurive të krijimtarisë si përgjithësim, përzgjedhje dhe dallueshmëri.

Këto e të tjera shpërfaqen si arritje të pasqyruara dhe të zbërthyera teorikisht dhe praktikisht në libër, dhe e bëjnë Milaim Nelaj njohës të procesit letrar të kësaj letërsie, apo të kësaj historie letërsie që ka përzgjedhur kësaj here në këtë libër. Libri për vlerat që mbart, i ka thirrë shkrimtarët nga kujtesa e kohës për t’i gdhendur në kujtesën e librit.

4. Për të realizuar një libër të këtij lloji, ku parimi historik është element kryesor, studiuesit Milaim Nelaj i është dashur të përballet jo me pak vështirësi, si: Njohja e procesit krijues të veprës, përcjellja e vlerave të saj, laboratori krijues i shkrimtarit, etj. Nisur nga këto dukuri, studiuesi e ka parë dhe ndërtuar profilin e shkrimtarit, si marrëdhënie e drejtpërdrejtë e komunikimit, kësaj here, mes kritikut dhe krijuesit. Kjo bëhet që në formulimin e titullit të studimit. Formulimi është produkt e deduksion i përmbajtjes së paraqitur. Tek disa autorë mbetet në këto caqe. Kurse në disa autorë të tjerë, të cilët kanë edhe një hapësirë më të madhe krijimtarie për fëmijë, zgjerohet përmes shumë rrathëve krahasimtarë. Pra, autori rend drejt formulimit përzgjedhës (selektiv) dhe përfaqësues nga opusi i krijimtarisë së shkrimtarit. Në këtë përzgjedhje procedimi nga ana e autorit është i tillë: -Kërkon dukuri dhe veçori thelbësore tek veprat që merr në analizë. -Kërkon te vepra vlera artistike, didaktike e edukative. --Kërkon shumëkuptimësinë e rrëfimit. -Kërkon mjeshtërinë e narracionit. -Kërkon aspekte vlerësuese për shkrimtarët e pranishëm pa i shkëputur nga përkatësia e veprave më të mira.

 Kjo është arsyeja që autori Nelaj ka përzgjedhur këto sintagma përcaktuese e ngulitëse. P.sh. për Adelina Mamaqin “Kopshti i bukur i vjershave dhe përrallave, për Agim Devën “Motivet fëminore në krijimtarinë e pasur letrare”, për Astrit Bishqemin “Forma të reja artistike në romanet për fëmijë”, për Bedri Dedjen “Shkrimtari, studiuesi dhe personaliteti i shquar i letërsisë për fëmijë”, për Gaqo Bushakën “Proza fantastike dhe humoristike për fëmijë”, për Isuf Nelajn “Bota letrare dhe tregimet realiste”, për Odhise Grillo “Individualiteti i spikatur krijues”, për Pandeli Koçin “Profili letrar dhe romani i tij historik”, për Petraq Zoton “Veçoritë dhe vlerat artistike të prozës për fëmijë”, për Rifat Kukajn “Shkrimtari që dhuroi kaq shumë libra dhe dashuri për fëmijët”, për Skënder Haskon “Humori dhe vlerat edukative të veprës së tij”, për Sokol Jakovën “Një zë i veçantë në krijimtarinë për fëmijë”, për Shkëlzen Zallin “Poezia-metaforë në vëllimet poetike për fëmijë”, për Tasim Gjokutajn “Mjeshtër i poezisë humoristike për fëmijë”, për Vangjush Saron “Humori gazmor në krijimtarinë e tij letrare”, për Vehbi Kikajn “Vlerat artistike dhe edukative të poezisë së tij”, për Viktor Canosinajn “Autor i temave bashkëkohore në prozën për fëmijë dhe të rinj”, për Xhahid Bushati “Lëvrues i spikatur i poezisë dhe përrallës për fëmijë”, për Xhevat Beqarajn “Lirizmi në poezinë e tij për fëmijë”, për Ymer Elshanin “Një talent dhe vepër letrare që u këputën në mes”.

Po i paraqesim sipas kësaj polifotoje:

1. Adelina Mamaqi: *Krijimtaria e saj letrare: u shfaq në fund të viteve ’50. *Angazhimi: e përkushtuar ndaj letërsisë për fëmijë. *Krijimtaria e saj letrare për fëmijë është shfaqur në gjini dhe zhanre të ndryshme letrare. Analizë: “Mësoi Adi shkronjën “A”” (vjersha dhe poema) – Naim Frashëri, T. 1987; Horizont, Tiranë, 2001. “Në tërësinë e tyre, vjershat e poetes Adelina Mamaqi janë të sinqerta e të ngrohta, ato rrokin tema e detaje nga jeta e përditshme e fëmijëve, më së pari, shprehin mendimin dhe shpirtin poetik të vetë poetes, janë, si të thuash, një bashkëbisedim i saj me fëmijët.” (f. 13). Analizë: “Si e gjete folenë, moj dallëndyshe?” (përralla) – Naim Frashëri, T. 1985; Extra, T. 2007.) “Përrallëzat e kësaj autoreje shquhen për thjeshtësinë e tyre, përshtatjen me moshën e vogël, ndaj janë edhe të shkurtra; gjithashtu, dallojnë për nivelin artistik, moralin e mesazhet që përcjellin, si dhe për vlerat didaktike dhe edukative që bartin.” (f.13)

2. Agim Deva: Krijimtaria e tij letrare: u shfaq në fundin e viteve ’60. *Angazhimi: i përkushtuar ndaj letërsisë për fëmijë., *Krahas poezisë, në opusin e veprës së tij zënë vend edhe studimet letrare. Si krijimtaria poetike, ashtu edhe studimet letrare përbëjnë një univers të magjishëm për letërsinë shqipe për fëmijë, si dhe një pikë referimi, si për shkrimtarët ashtu edhe për studiuesit e kësaj letërsie. Analizë: “Shitet babi im” – bot.aut., P. 2006    “Autori ( Agim Deva, - shënimi im Xh.B.) të befason me motivet, idetë dhe mesazhet që përcjell në to, me qartësinë dhe thjeshtësinë e vargut, me metaforizmin e pasur, duke na ofruar në çdo libër detaje e imtësi të reja e interesante, si dhe emocione e ndjesi të veçanta.” (f. 17)

3. Astrit Bishqemi: *Krijimtaria e tij letrare: u shfaq në mesin e viteve ’60. *Angazhimi: i përkushtuar ndaj letërsisë për fëmijë. *Krahas prozës së shkurtër e të gjatë, në opusin e veprës së tij zënë vend edhe studimet letrare. Vepra e tij e titulluar “Histori e Letërsisë shqiptare për fëmijë e të rinj”, është një vepër madhore, ku rrok gjithë hapësirën e procesit letrar mbarëshqiptar, zhvillimin e tij shumëplanësh, shumështresor, me paralelet dhe ndërprerjet e tij, me dukuritë e fenomenet të para edhe në vështrimin historiko e teorik, analitik e problemor. *Krijimtaria në prozë ka edhe një dukuri: lëvrimi me sukses i zhanrit fantastiko-shkencor. Analizë: “Kronikë me tank” (roman, Sejko, Elb. 2004) “Është një roman i spektrit kronikal, ku në fokus është kronika dhe ku autori, bashkë me “petkun” e shkrimtarit, ka veshur edhe atë të kronikanit apo të gazetarit për realizimin e misionit që i ka vënë vetes.” (f. 27-28) Analizë: “Klik, Rrapatushët 1,2,3,4” (roman, Extra, 2007) “E veçanta tjetër e këtij romani është arkitektura krejtësisht e re, e cila del jashtë çdo konturimi tradicional, ku nuk kemi një subjekt të caktuar, që shtjellohet brenda një boshti apo kompozicioni klasik, por tërë përmbajtja voluminoze e tij është një mozaik copëzash letrare, disa të risjella nga krijimtaria e tij më e spikatur në vite, një alternim rrëfimesh, përshkrimesh, gojëdhënash, historish, vizatimesh, portretesh, pikturash, fotografish artistike, por edhe humoristike, si të thuash, një enciklopedi e tërë letraro-artistike, e cila krijon variacione në të lexuar, ndjesi e kënaqësi të veçanta dhe, nga ana tjetër, ofron një informacion të pasur e të larmishëm për lexuesit.” (f. 28-29)

4. Bedri Dedja: *Krijimtaria e tij letrare u shfaq në vitet ’50. *Angazhimi: i përkushtuar ndaj letërsisë për fëmijë, psikolog e pedagog i rrallë në këto fusha, si dhe studiues i sprovuar dhe shpesh udhërrëfyes në zhvillimin e mëtejshëm të letërsisë për fëmijë në shumë dekada, një figurë dimensionale. *Krijimtaria: prozë e poezi (në gjini dhe zhanre letrare), përkthime. (veçojmë letërsinë fantastiko-shkencore). Analizë: “Heroizmat e Fatbardh Pikaloshit” (novelë, 1954), “Seria e poezisë së zgjedhur”, “Shkolla e pyllit” (poemë), “Presidenti i Planetit të Kuq” (roman, 2006).

5. Gaqo Bushaka: u shfaq nga fundi i viteve ’60. *Angazhimi: letërsi për fëmijë e për të rritur., *Krijimtaria (prozë e poezi) (veçojmë letërsinë humoristike). Analizë: “Çufoja dhe Bubi kaçurrel” (roman), “Një natë vjeshte” (tregime), “Gladiatori dhe tigri” (tregime).

6.Isuf Nelaj: u shfaq në fillim të viteve ’60. *Angazhimi: letërsi për të rritur e për fëmijë. *Krijimtaria (poezi e prozë për të rritur e prozë për fëmijë).            Analizë: “Më shpejt se lumi” (tregime, 1986), “Çerdhja e lejlekut” (tregime, 1996),  “Loja e ndërprerë” (tregime, 1998, pas vdekjes).

7. Odhise K. Grillo: u shfaq në vitet ’50. *Angazhimi: letërsi për fëmijë, studime letrare. *Krijimtaria: prozë e poezi (në gjini dhe zhanre letrare, si: përrallë, poezi, poemë, tregim, novelë, tekste këngësh, libra shkollorë, përkthime, rikrijime e përshtatje të disa veprave madhe nga Letërsia botërore). Analizë: “Historia e Skënderbeut” (rikrijim, ), “Lahuta e Malësisë” (rikrijim).

8. Pandeli Koçi: u shfaq në vitet ’60. *Angazhimi: letërsi për të rritur, studime letrare, letërsi për fëmijë. *Krijimtaria: prozë e poezi për fëmijë. Analizë: “Komitët e Malit të Bardhë” (roman).

9. Petraq Zoto: u shfaq në fillim të viteve ’60. *Angazhimi: letërsi të rritur e letërsi për fëmijë. *   Krijimtaria: prozë për fëmijë (tregime, e veçanërisht romane). Analizë: “Burimi i Drerit” (roman), “Kali fluturues”  (roman), “Bishti i dhelprës” (roman).  

10. Rifat Kukaj: u shfaq në vitet ’60. *Angazhimi: letërsi për fëmijë e për të rritur. *Krijimtaria: prozë e poezi (në gjini dhe në zhanre të ndryshme letrare, si: përrallë, poezi, poemë, tregim, novelë, tekste këngësh, libra shkollorë etj.). Analizë: “Gogozheli i Gogozhinës” ( roman ).

11. Skënder Hasko: u shfaq në fund të viteve ’60. *Angazhimi: letërsi për fëmijë, letërsi për të rritur. *Krijimtaria: prozë e poezi (në gjini dhe zhanre të ndryshme letrare. Lëvron letërsinë humoristike). Analizë: “Vallja e shkronjave”, “Me litar të botës mos hyr në pus” (rrëfenja, 1996).

12. Sokol Jakova: u shfaq në fillim të viteve ’70. *Angazhimi: letërsi për fëmijë, studime letrare. *Krijimtaria: prozë e poezi (në gjini dhe zhanre të ndryshme letrare). Analizë: “Ndodhitë e çuditshme të Mirosh Guximtarit”, “Përrallat e gjyshes sime”,  “Pas provimit të algjebrës”.

13. Shkëlzen Zalli: u shfaq në vitet ’80. *Angazhimi: letërsi për fëmijë, e në letërsinë për të rritur. *Krijimtaria: poezi për fëmijë, por edhe në zhanre të tjera letrare. Analizë: “Bleta e Abetares”.

14. Tasim Gjokutaj: u shfaq në fund të viteve ’60. *Angazhimi: letërsi për fëmijë, studime letrare. *Krijimtaria: poezi (në gjini dhe zhanre të ndryshme letrare. Lëvron me sukses poezinë dhe poemën humoristike). Analizë: poezi nga krijimtaria nëpër vite e poetit: “Dhelpra dhe baloshi”, “Keci që s’bëri detyrat”, “Derrkuci që bëri dush”, “Kush e hëngri akulloren?”   

15. Vangjush Saro: u shfaq në fillim të viteve ’70. *Angazhimi: letërsi për fëmijë, letërsi për të rritur dhe publicistikë. *Krijimtaria: prozë e poezi (në gjini dhe zhanre të ndryshme letrare. Lëvron me sukses letërsinë humoristike. Analizë: “Një ditë pa mamin”.

16. Vehbi  Kikaj: u shfaq në fund të viteve ’60. *Angazhimi: letërsi për fëmijë, studime letrare.*    Krijimtaria: poezi e prozë (në gjini dhe zhanre të ndryshme letrare). Analizë: poezia të shkruara nëpër vite nga autori.

17. Viktor Canosinaj: u shfaq në vitet ’80. *Angazhimi: letërsi për fëmijë, letërsi për të rritur e studime letrare. *Krijimtaria: prozë (në gjini dhe zhanre të ndryshme letrare). Analizë: “Monstrat e Rrugës së Mimozave”.

18. Xhahid Bushati: u shfaq në fund në gjysmën e viteve ’80. *Angazhimi: letërsi për fëmijë, letërsi për të rritur e studime e kritikë letrare., *Krijimtaria: poezi dhe prozë (në gjini dhe zhanre të ndryshme letrare). Analizë: “Kush e zgjoi këngën e zogut?”, “Kush t’i solli yjet, hënën?”, “Maço Maçoku mbeti gojëhapur”.

19. hevat Beqaraj: u shfaq në fillim të viteve ’60. *Angazhimi: letërsi për fëmijë, kryesisht poezinë; si dhe në përkthime. *Krijimtaria: poezi (në gjini dhe zhanre të ndryshme letrare, si përkthime, rikrijime e përshtatje të shumë përrallave nga Letërsia botërore. Është mjeshtër i poezisë lirike në Letërsinë shqipe ). Analizë: “Rruazat e djersës”.

20. Ymer Elshani: u shfaq në fillim të viteve ’60. *Angazhimi: letërsi për fëmijë, studime letrare. *Krijimtaria: prozë (në gjini dhe zhanre  të ndryshme letrare). Analizë: “Gjeli i kuq” (tregime të zgjedhura, botuar nga Shtëpia Botuese “Asdreni”, Shkup, viti 2000, pas vdekjes së autorit).

Duke marr shkas nga emërtesat e mësipërme që ruajnë të veçantat dhe të përbashkëtat mes autorëve, nuk është e vështirë të dallojmë pozicionin e studiuesit Nelaj përballë kësaj pasurie letrare, si e ka zgjedhur dhe si e shqyrton, si e paraqet dhe si e përkufizon objektin (që në rastin tonë është shkrimtari), si i përshkruan llojshmërinë e stileve, të formave të shfaqjes së rrëfimit, modelet e ofruara dhe modelet e krahasuara brenda së njëjtës gjini a zhanër.

Në realizimin e këtij libri autori shpërfaq e përcjell një vullnet të admirueshëm kërkimi,  një kod estetik ndaj krijuesve që merr në shqyrtim, shqyrtim ku spikat shpirti poetik dhe një fjalor i përzgjedhur.

5. Po të vërejmë me kujdes materialin e paraqitur, çdo studim ka në thelb fillesën e një monografie për çdo shkrimtar, ndonëse monografitë e këtij lloji në letërsinë për fëmijë me numrin që kanë arritur kanë krijuar një traditë. Për vlerat që mbartin po përmendim disa prej tyre, si: monografitë për shkrimtarët Xhevat Beqaraj, Vehbi Kikaj, Ymer Elshani të studiuesit nga Kosova Xhevat Syla, monografi për poetin Mark Krasniqi e shkrimet e vazhdueshme nga studiuesi Anton Nikë Berisha, monografinë për poeten Adelina Mamaqi të studiueses nga Kosova Shukrije Rama, monografitë për poetët Ali Huruglica e Ramadan Mehmeti e shkrimet e vazhdueshme të studiuesit nga Kosova Prend Buzhala, monografinë për Odhise K. Grillon të studiuesit Milaim Nelaj, monografinë për poetin Tasim Gjokutaj të studiueses Merita Gjokutaj, monografinë për studiuesin Astrit Bishqemi të kritikut nga Kosova Faik Shkodra, studimet monografike të studiuesit të palodhur Astrit Bishqemi, shkrimet e vazhdueshme të kritikut Hasan Hasani, etj.

Po të vërejmë me kujdes materialin e paraqitur në librin e Milaimit, nga ana metodike do të bënim ndonjë ndarje, e pse jo edhe ndonjë statistikë. Do të thoshim: nga njëzet krijues, dhjetë kanë ndërruar jetë. Për këta të fundit krijimtaria është e mbyllur dhe shpresojmë që do të jenë studimet ato që do të verifikojnë vlerat e vërteta artistike. Disa prej tyre kane qenë shkrimtarë jo të zakontë, dhe kanë lënë gjurmë të thella në letërsinë shqipe për fëmijë. Vetë letërsia shqipe për fëmijë do të ndihej e mangët pa emrat e tyre.

Është ruajtur një ekuilibër mes prozatorëve dhe poetëve. Shpesh krijimtaria e shqyrtuar i është nënshtruar edhe vërejtjeve nga ana e studiuesit, që mendojmë se në disa raste duhet të ishin më të thelluara. Duhet të evidentoheshin disa risi interesante që në këto dy dekada kanë sjellë, veçanërisht, shkrimtarët Adelina Mamaqi, Xhevat Beqaraj, Skënder Hasko, Gaqo Bushaka, Vangjush Saro e Viktor Canosinaj me veprat e tyre. Pavarësisht nga këto dëshira, duke kuptuar dhe vështirësitë e kësaj ndërmarrjeje shumë  fisnike, puna prej studiuesi e Milaim Nelaj ka vlera bashkëkohore dhe i jep mundësi lexuesit të ketë informacion të saktë dhe njohje sa më të plotë të vlerave të letërsisë për fëmijë nëpër vite. Gjithashtu autori u ofron mësuesve dhe nxënësve njohuri parësore për universin e vlerave të kësaj letërsie, për rrugët e zhvillimit të saj, prurjet dhe kualitetet, interpretimet në tipologjinë e shkrimtarëve në ndërthurjet si bashkëkohësi, por edhe në ruajtjen e veçantive, si dhe të shumë problemeve që shtrohen para kësaj letërsie dhe që marrin mjaft përgjigje në këtë libër të vlefshëm e të dobishëm..

Libri “Profile letrare” me hapësirën gjeografike që mbart prezanton me dinjitet një pjesë të letërsisë mbarëshqiptare për fëmijë, arritjet e saj, gjithnjë duke menduar gjithnjë që kjo vepër është një kolanë e hapur për njohjen edhe të krijuesve të tjerë. Sepse, “Prej kohësh është ndier se historia e letërsisë së një kombi, e ndërtuar si renditje kohore e jetës dhe e veprimtarisë së shkrimtarëve më të shquar të saj, është megjithatë e pamjaftueshme për  ta kuptuar atë letërsi si një proces ndryshimesh të paprera, që përmes krijimit të vazhdueshëm lë mënjanë pjesë të tëra të vetvetes për të rilindur e rritur të tjera pjesë, të cilat përsëri do t’i zëvendësojë me vepra, prirje e dukuri të tjera.” (Po aty, f. 7).

Po, libri “Profile letrare” (studime) i studiuesit Milaim Nelaj, në thelbin e vet është një histori letërsie shqipe për fëmijë: me parafytyrën, me hapësirën, me informacionin e vet. Botimi i këtij libri, për vlerat që mbart, u jep më shumë jetë poetëve dhe shkrimtarëve të letërsisë për fëmijë! Sepse “Milaim Nelaj, me këtë libër studimor, vjen si një studiues i formuar, një qëmtues i pjekur i dukurive letrare dhe i vlerave më të mira të autorëve të ndryshëm të letërsisë për fëmijë e të rinj, ... por edhe si nuhatës i mprehtë i dobësive e mangësive që hasen në krijimtarinë e tyre, si dhe në tërë letërsinë tonë për fëmijë e të rinj.” (Nelaj, Milaim: Profile letrare (studime), OMSCA – 1, Tiranë 2008, parathënie e shkruar nga shkrimtari Sokol Jakova, f. 8.)