Shefi i shërbimeve sekrete të Rusisë është përballur me një situatë mjaft të sikletshme për të.
Përballë këmbënguljes së presidentit Vladimir Putin që t`i përgjigjej nëse e mbështeste apo jo vendimin e tij për të njohur si të pavarura dy rajonet separatiste të Ukrainës Lindore të mbështetura nga Kremlini, Sergei Naryshkin nisi të belbëzonte.
Videoja që tregon këtë moment, u përhap me shpejtësi në rrjet.
Incidenti me shefin e Shërbimit të Inteligjencës së Jashtme të Rusisë, ndodhi gjatë një takimi të Këshillit rus të sigurisë të hënën, kur Putin nisi t`i pyeste një e nga një secilin prjj anëtarëve. Naryshkin duket po ngurronte e nuk po shprehej qartë. Putini e ndërpret disa herë.
Sipas The Guardian, presidenti poi bënte presion që të mbështeste njohjen e Donetskut dhe Luhanskut si shtete të pavarura dhe jo si pjesë të Ukrainës.
Ai madje insistoi dy herë që Naryshkinin të “fliste hapur “. Ky i fundit u përgjigj se mbështeste idenë që rajonet “të bëheshin pjesë e Rusisë”, duke e shtyrë Putinin t’i thoshte se nuk po diskutohej kjo aktualisht dhe se në shqyrtim, ishte vetëm pavarësia e tyre.
Presidenti amerikan Joe Biden reagoi me shpejtësi pas vendimit të homologut rus, Vladimir Putin për të njohur mëvetësinë e dy rajoneve separatatiste në lindje të Ukrainës, një lëvizje kjo të cilën me gjasë mund ta përdorë dhe si pretekst për pushtimin e paralajmëruar prej kohësh nga SHBA se mund të ndodhë në çdo moment.
Shefi i Shtëpisë së Bardhë njoftoi lëshimin e një urdhri ekzekutiv i cili do të “ndalojë cdo investim të ri, tregtinë dhe financimin nga Shtetet e Bashkuara të personavë të lidhur me dy provincat e kontrolluara prej vitesh tashmë nga mbështetës të Moskës, Donetsk and Luhansk.
Jen Psaki : Urdhri autorizon sanksionimin e çdo personi që operon në ato zona të Ukrainës. Shpejt, do të ketë dhe masa të tjera shtesë të lidhura me atë shkelje flagrantë të angazhimeve ndërkombëtare të Rusisë.
Shtëpia e Bardhë megjithatë sqaroi se sanksionet në fjalë nuk janë saktësisht ato për të cilat SHBA-ja paralajmëron prej javësh. Tërmeti i vërtetë i masave ndëshkuese që përmend Washingtoni do të nisë nëse Moska fillon një sulm të përgjithshëm mbi shtetin fqinj. Ai thuhet se do ta gjymtojë sektorin bankar të Rusisë, duke i reduktuar aksesin në tregje e duke shënjestruar vetë Putinin dhe njerëzit afër tij. Një dite më parë, presidenti rus njohu si të pavarura dy rajone separatiste në Ukrainën lindore, duke përshkallëzuar një krizë që Perëndimi druhet se do të shkaktojë një luftë madhore. Putin e përshkroi Ukrainën si pjesë integrale të historisë së Rusisë dhe tha se Ukraina lindore ishte tokë e lashtë ruse dhe se ai kishte besim se populli rus do ta mbështeste vendimin e tij. Pak orë më vonë, shefi i Kremlinit urdhëroi forcat ruse “të ruajnë paqen në Ukrainën lindore”. Por nuk është menjëherë e qartë nëse dhe kur trupat do të hyjnë në këtë vend.
Vendimi i Moskës për të mbështetur pavarësinë e Donetskut dhe Luhanskut, duket se mbushi edhe kupën e durimit të Gjermanisë.
Kancelari gjerman Olaf Scholz ka urdhëruar ministrinë e ekonomisë të bllokoje procesin e certifikimit të gazsjellësit “Nord Stream II”, pavarësisht rëndësisë së madhe që ky projekt ka për vendin e tij.
“Vendimi tingëllon si teknik, por është një hap i nevojshëm administrativ, në mënyrë që të mos ndodhë certifikimi i tubacionit. Pa këtë certifikim ‘Nord Stream II’ nuk mund të hyjë në funksion”, u tha Scholz gazetarëve në Berlin.
Putin më herët i kërkoi ministrit të Mbrojtjes, Sergey Shoygu që të “siguronte paqen, siç e paraqiti ai, në rajonet separatiste në Lindje të Ukrainës. Frika tani është se kjo mund të përdoret si pretekst për një sulm më të gjerë të Moskës mbi vendin fqinj, në kufirin me të cilin me dhjetëra mijëra trupa ruse presin vetëm një shenjë nga Kremlini për të nisur mësymjen.
Punimet për ndërtimin e Nord Stream 2 nisën në maj 2018 dhe përfunduan shtatorin e vitit të kaluar. Me anë të gazsjellësit 1200 kilometra të gjatë, i cili përbëhet nga dy tubacione, Gjermania pritet të merrte nga Rusia më shumë gaz se deri tani. Por, tashmë është e paqartë se kur në këto tubacione, do të rrjedhë gaz vertet.
Edhe pse çështja e pronës së Manastirit të Deçanit – i cili ndodhet rreth 100 kilometra në perëndim të Prishtinës – ka gati gjashtë vjet që është “zgjidhur juridikisht”, problematika mbetet e papërfunduar.
Prej vitesh, ajo endet midis pushtetit gjyqësor dhe atij ekzekutiv të Kosovës.
Më 4 shkurt, kryeministri aktual i Kosovës, Albin Kurti, përsëriti qëndrimin e tij se vendimi i Gjykatës Kushtetuese të Kosovës, për t’i detyruar autoritetet lokale të Deçanit që t’ia kthejnë Manastirit të Deçanit 24 hektarë tokë dhe pyje, është i bazuar në “politikën diskriminuese” të Qeverisë së Serbisë, të vitit 1997.
Udhëheqësi i atëhershëm serb, Sllobodan Millosheviq, mori vendim për t’ia dhuruar atë pronë Manastirit.
Kurti tha se Qeveria e tij do të përpiqet t’i ruajë të drejtat legjitime të Manastirit të Deçanit, por shtoi se edhe liderët fetarë duhet të bëjnë pjesën e tyre, gjegjësisht të kërkojnë zgjidhje përmes dialogut dhe marrëveshjes me popullatën lokale në Deçan.
Autoritetet lokale në Deçan besojnë se 24 hektarët tokë dhe pyje janë të ndërmarrjeve shoqërore “Apiko” dhe “Iliria” dhe me këmbëngulje refuzojnë zbatimin e vendimit të Gjykatës Kushtetuese, i cili është marrë në maj të vitit 2016 dhe është përfundimtar dhe obligues për të gjitha palët.
Këto autoritete konsiderojnë se Gjykata Kushtetuese e legalizoi vendimin e Millosheviqit.
Reagimi i Dioqezës
Dioqeza e Rashkës dhe Prizrenit reagoi ashpër ndaj deklaratës së fundit të kryeministrit të Kosovës, duke vlerësuar se autoritetet kosovare po bëjnë “fushatë sistematike të diskriminimit dhe armiqësisë së hapur ndaj Kishës Ortodokse Serbe”.
Dioqeza tha se zbatimi i vendimit të Gjykatës për pronën e Manastirit të Deçanit është “kusht për të treguar se dialogu nuk është vetëm një shfaqje për kamera dhe për zyrtarët e huaj”.
Pjesëtarët e KFOR-it bëjnë roje pranë Manastirit të Deçanit.
Sipas kësaj dioqeze, Kisha Ortodokse Serbe në Kosovë trajtohet si institucion politik ose si diçka përmes së cilës ushtrohet ndikim politik, gjë që, siç thuhet në deklaratë, nuk ka asnjë bazë.
“Ne besojmë se nuk ka asnjë procedurë, nga viti 2000, që është ndjekur kaq shumë dhe është kaq e politizuar, jo nga Kisha jonë, por nga institucionet vendore”, tha Dioqeza e Rashkës dhe Prizrenit.
Vendimi i Gjykatës Kushtetuese
Procesi gjyqësor për çështjen se kujt i takojnë 24 hektarë tokë dhe pyje – ndërmarrjeve shoqërore “Apiko” dhe “Iliria” apo Manastirit mesjetar të Deçanit – zgjati nga viti 2000 deri në vitin 2016, kur Gjykata Kushtetuese vendosi në favor të Manastirit.
Gjykata Kushtetuese, asokohe, hodhi poshtë vendimin e Kolegjit të Apelit të Dhomës së Posaçme të Gjykatës Supreme të Kosovës, të vitit 2015, për kthimin e lëndës në Gjykatën Themelore në Deçan dhe konstatoi se vendimi i mëparshëm i Gjykatës Supreme i vitit 2012, i cili vërtetonte pronësinë e Manastirit mbi tokën e kontestuar, është “res judicata”, apo gjykim i formës së prerë.
Në fund të shtatorit të vitit të kaluar, Gjykata Kushtetuese e Kosovës deklaroi se vendimi i saj nuk ishte zbatuar dhe i bëri thirrje Prokurorisë së Shtetit të Kosovës që të ndërmarrë veprime të mëtejme, në përputhje me kompetencat e saj ligjore.
Në vendimin për moszbatimin e aktgjykimit, Gjykata Kushtetuese theksoi se nuk ka juridiksion të vlerësojë përgjegjësinë për moszbatimin e një vendimi të Gjykatës nga organet përgjegjëse, por u tha se një vlerësim i tillë i takon prokurorit të shtetit, në përputhje me Kodin Penal dhe Kodin e Procedurës Penale të Republikës së Kosovës.
Tash e disa vite, bashkësia ndërkombëtare i bën thirrje Qeverisë së Kosovës që të zbatojë vendimin e Gjykatës Kushtetuese dhe të lejojë Manastirin e Deçanit të regjistrojë në kadastër 24 hektarët tokë dhe pyje.
Çka kërkuan përfaqësuesit ndërkombëtarë?
Sekretari amerikan i Shtetit, Antony Blinken, në një letër drejtuar kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti, në mes të janarit, tha se autoritetet në Kosovë duhet t’i respektojnë të drejtat e komuniteteve pakicë dhe kërkoi që të zbatohet vendimi i Gjykatës Kushtetuese të Kosovës.
Pikërisht për presionin ndërkombëtar flet edhe njohësi i zhvillimeve politike në Kosovë, Artan Muhaxhiri:
“Veçanërisht duhet përmendur letra e sekretarit amerikan të Shtetit, Blinken, për shkak të marrëdhënieve shumë specifike ndërmjet Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Kosovës. Situata aktuale ka marrë trajtën e një këmbënguljeje dhe të moslëshuarjes pe nga ana e përfaqësuesve politikë të shteteve të fuqishme dhe për këtë arsye përfaqësuesit e Kosovës, e veçanërisht kryeministri Kurti, janë në pozitë të palakmueshme”.
Kush i zbaton vendimet e Gjykatës Kushtetuese?
Arsim Bajrami, profesor i së Drejtës Kushtetuese në Universitetin e Prishtinës, në një deklaratë të mëhershme për Radion Evropa e Lirë, tha se të gjitha vendimet e Gjykatës Kushtetuese janë të detyrueshme dhe se askush nuk ka të drejtë ankese.
Por, ai theksoi se në Kushtetutën e Kosovës nuk është specifikuar qartë dënimi për ata që nuk e respektojnë vendimin e Gjykatës Kushtetuese.
“Nuk ekziston ndonjë organ përgjegjës për zbatimin e vendimeve [të Gjykatës Kushtetuese], siç është policia apo institucionet e sigurisë”, tha Bajrami.
Çka mund të bëjë Kurti?
Sociologu Artan Muhaxhiri vlerëson se për “tensionet” e tilla ndërmjet Kishës dhe autoriteteve në Kosovë, janë fajtore të dyja palët.
“Përfaqësuesit e Kishës nuk duan ta pranojnë realitetin pas vitit 1999 [pas përfundimit të luftës], e sidomos pas vitit 2008 [kur Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia]. Por, nga ana tjetër, liderët politikë të Kosovës nuk kishin asnjë strategji, si ofertë në formën e alternativave pragmatike”, thotë Muhaxhiri.
Sipas tij, 99 për qind e marrëdhënieve ndërmjet pjesëtarëve të komunitetit serb në Kosovë dhe institucioneve të Kosovës janë të politizuara, andaj është e vështirë të bëhen hapa përpara.
“Besoj se ai [kryeministri Albin Kurti] do të përpiqet të gjejë një mënyrë për të vonuar zbatimin [e vendimit të Gjykatës Kushtetuese] pafundësisht, sepse njohja nga ana e tij e këtij vendimi do të nënkuptonte lëvizje gjigante ideologjike për të – dhe ai nuk e dëshiron këtë, për asnjë çmim”, thotë Muhaxhiri.
A janë shterur të gjitha mundësitë?
Kurti konsideron se nuk janë analizuar të gjitha mundësitë ligjore para se të merret vendimi në favor të Manastirit.
Për të është për t’u habitur që Manastirit të Deçanit i është njohur e drejta e palës në procedurë, por edhe fakti që Gjykata Kushtetuese e Kosovës i është bashkuar procesit, sepse, sipas tij, Manastiri i Deçanit, në kuptimin juridik, nuk ka identitet juridik të pavarur dhe pala tjetër në gjyq duhet të jetë Kisha Ortodokse Serbe.
Por, profesori i së Drejtës Kushtetuese, Kadri Kryeziu, thotë se vendimi i Gjykatës Kushtetuese është një “çështje e përfunduar” dhe se institucionet e Kosovës duhet ta zbatojnë atë.
“Ky rast nuk mund të kthehet në Gjykatën Supreme, sepse vendimet e Gjykatës Kushtetuese janë të formës së prerë, është punë e kryer”, thotë ai dhe shton se është koha që Prokuroria e Kosovës të reagojë për këtë rast.
Kontestet e Kishës Ortodokse Serbe në Kosovë
Manastiri i Deçanit ka edhe një mosmarrëveshje me autoritetet lokale në Deçan, e ajo është ndërtimi i rrugës kryesore Deçan – Plavë. Punimet për ndërtimin e kësaj rruge po zhvillohen përmes Zonës së Mbrojtur të Manastirit dhe janë ndërprerë disa herë me kërkesë të Qeverisë së Kosovës apo të bashkësisë ndërkombëtare.
Gjithashtu, është edhe çështja e kishës së papërfunduar të Krishtit Shpëtimtar në Prishtinë, e cila gjendet në oborrin universitar. Universiteti i Prishtinës pretendon se objekti është ndërtuar ilegalisht në tokën universitare në vitet ’90, gjatë regjimit të Millosheviqit.
Kjo është arsyeja përse Dioqeza e Rashkës dhe Prizrenit e Kishës Ortodokse Serbe në Kosovë është duke zhvilluar kontestin me Universitetin e Prishtinës, që nga viti 2012.
Ndërtimi i kësaj faltoreje nisi në vitin 1992 nga peshkopi i atëhershëm, e më vonë edhe patriarku serb Pavle, por shqiptarët e Kosovës e cilësuan atë si provokim politik.
Kurti për Manastirin e Deçanit: Do të angazhohemi maksimalisht që të ruhen të drejtat legjitime
Kohë më parë kryeministri Albin Kurti ka folur për Manastirin e Deçanit. Ai tha se do të angazhohen për ruajtjen e të drejtave legjitime.
Shtetet e QUINT-it kanë kërkuar zbatimin e vendimit për Manastirin e Deçanit, mirëpo Kurti ka thënë se Manastirit i Deçanit siç e dimë të gjithë është pjesë e një mozaiku të pasur kulturor të Kosovës.
Ai tha se Kisha Ortodokse Serbe është ajo që është keqpërdorur vazhdimisht nga Serbia si instrument politik kundër Kosovës dhe shqiptarëve.
Kurti gjithashtu tha se liderët fetarë të Manastirit duhet të kërkojnë zgjidhje përmes dialogut e marrëveshjes me popullatën lokale.
“Çështja e pronësisë së tokave përreth Manastirit nuk ishte vendosur nga ndonjë gjykatë përkatëse dhe Gjykata Kushtetuese, besoj që nuk është dashur të marr vendim mbi një çështje pa u konsumuar të gjitha shkallët e tjera juridike. Manastirit i Deçanit siç e dimë të gjithë është pjesë e një mozaiku të pasur kulturor të Kosovës. Fatkeqësisht, Kisha Ortodokse Serbe është ajo që është keqpërdorur vazhdimisht nga Serbia si instrument politik kundër Kosovës dhe shqiptarëve. Ne do të angazhohemi maksimalisht që të ruhen të drejtat legjitime të Manastirit por edhe liderët fetar të Manastirit ta bëjnë pjesën e tyre duke kërkuar zgjidhje përmes dialogut e marrëveshjes me popullatën lokale dhe unë besoj që një gjë e tillë që është e mundur”, ka thënë ai.
(Kumtesë e lexuar në akademinë e mbajtur me rastin e 10 vjetorit të rënies heroike të komandant Sali Çekaj)
Nga Arif Molliqi, Hamburg
Në përvjetorët sy ky i sotme, 10 vjetorit të rënies heroike të heronjve, sipas konceptit gjithmonë-përkujtim, ose akademi përkujtimore, shpesh nga çasjet se si nisemi, ndodhë që nuk arrijmë ta prekim rolin e rëndësishme që ka figura e heronjve siç është figura shumë kuptimplote e Sali Çekaj. Përpjekjet tona, gjithmonë qëllimmirë, herë-herë dalin jashtë vlerësimeve kur nuk kanë taban studimi shkencor, institucional dhe gjithëkombëtar. Me ngushtimin e përfytyrimit të figurës, duke e veshur me folklorizëm të tepruar, shpesh biem në kundërshtim me karakterin kryesor që kishte heroi, dhe kam frikë, se sikur të na dëgjonte vete heroi, do të shqetësohej për ne. Biem në kundërshtim më virtytin themeltar të personalitetit për të cilin marrim guxim dhe flasim si: për guximin intelektual, moral, guximin si luftëtar, si intelektual, politikan e diplomat. Prandaj, kur flasim për Sali Çekajn, duhet të jemi të kujdesshëm, ashtu siç ishte ai i kujdesshëm ndaj kauzës sonë kombëtare. Sepse, në kapërcimin e fundshekullit që lamë pas, personaliteti me i kompletuar dhe më shumëdimensional në çlirimin e Kosovës, ishte Sali Çekaj. Ai ishte së pari; prind i mirë, jurist, politikan, diplomat, organizator dhe si luftëtar largpamës për çështje kombëtare. Sali Çekaj nuk ishte folklorist në dashurinë për Atdheun e as në politikë. Të gjitha këto virtyte i kishte heroi Sali Çekaj, andaj unë kësaj radhe, duke mbetur në kornizat e përkujtimit, po marrë guxim, njëherë edhe leje, që t´ua përkujtoj kësaj radhe vetëm karakterin institucional që kishte heroi Sali Çekaj ndaj shtetit të Kosovës dhe çështjes kombëtare në përgjithësi. Në rrethanat historike në të cilat po përfundonte shekulli i kaluar, të shqiptaret po përvetësohej koncepti i çlirimit nga sundimit shumëvjeçar serb, më gjithë karakterin kozmopolit, universialist, multietnik që mbanin krerët dhe politikanët e atëhershëm të Kosovës. Duke e pa ketë gjendje të krijuar ndër politikanët kosovar-shqiptar, kuvendi i Serbisë në vitin 1989, suprimoj Autonominë e Kosovës që ishte krijuar sipas Kushtetutës se vitit 1974. Regjimi serbo-jugosllav, ju mohoj edhe ato pak të drejta që kishin shqiptarët e Kosovës, dhe kështu filluan më burgosje dhe vrasjen e shumë shqiptarëve. Mirëpo, intelektualët shqiptarë të Kosovës, duke e parë se politika e Serbisë ishte një politikë shfarosëse për popullin shqiptar të Kosovës, të mbledhur në Dhjetor 1989, formuan të parën Parti politike në Kosovë, Lidhjen Demokratike të Kosovës nën udhëheqjen e Dr. Ibrahim Rugovës. Formimi i LDK-së, ia hapi udhën pluralizmit-sistemit shumë partiak në Kosovë. Ky hap i guximshëm për kohën i dha mundësi përveç formimit të partive tjera politike, edhe formimit të Shoqatës se Pavarur të Juristëve të Kosovës. Me formimin e kësaj shoqate, Deçani ishte ndër të parët që në muajin maj të vitit 1990, që formohet Shoqata e pavarur e Juristëve të Kosovës Dega në Deçan. Këshillit nismëtar të Shoqatës se Juristëve në Deçan, përbehej nga Sali Çekaj, Xhevdet Lataj, Isat Mushkolaj e të tjerë. Në Kuvendin e parë pas fjalës se rastit të paraqitur nga Sali Çekaj, kuvendi ka vazhduar më rendin e punës ku mes tjerash ishte edhe zgjedhja e kryesisë dhe kryetarit të Shoqatës së Pavarur të Juristëve të Kosovës Dega në Deçani. Kryetar i Shoqatës se pavarur te Juristëve të Kosovës Dega në Deçan, u zgjodh Sali Çekaj, i cili u votua unanimisht dhe pa asnjë kundërkandidat. Kurse Isat Mushkolaj është zgjedhur sekretar i degës. Meqë në ketë kohë në bazë të Nenit 89, të Kushtetutës së Republikës se Kosovës, kuvendet komunale obligoheshin që të hartonin statutet në harmoni më dispozitat e kësaj kushtetute, Shoqata e pavarur e Juristëve të Kosovës Dega në Deçan, mori nismën që të gjitha aktet normative të komunës se Deçanit të kenë bazën juridike dhe kushtetuese në Kushtetutën e Kaçanikut. Ketë detyrë gjithsesi e mori Sali Çekaj për ta jetësuar shtetin e Kosovës dalë nga Kushtetuta. Mirëpo, që nisma të ketë karakter institucional, Shoqata e pavarur e Juristëve të Kosovës Dega në Deçan, organizoj takimin e saj të punës që nga ai takim të dilnin edhe kornizat fillestare të nismës kushtetuese. Mbledhja u mbajt me 10 tetor 1990 në shkollën fillore “Isa Boletini” në Isniq, ku ndër vendimet me të rëndësishme ishte formimi i grupit punues, të ashtuquajtur; komisionit të juristëve nga Deçani për hartimin e Statutit të komunës së Deçanit në mbështetje me Kushtetutën e Republikës së Kosovës. Për përgatitjen e kësaj mbledhje ishte caktuar Rrustem Bruqi, që sipas udhëzimeve të Sali Çekajt, kryetar i shoqatës, Rrustemi do ti zgjidhte edhe bashkëpunëtorët në përgatitjen e kësaj mbledhje. Sipas disa deklaratave nga juristet deçanas, në mbledhjen e mbajtur merrnin pjesë diku 34 jurist dhe se mbledhjen e udhëhoqi Sali Çekaj, Rrustem Bruqi dhe Isat Mushkolaj. Pasi Sali Çekaj, e hapi mbledhjen e Isniqit, iu drejtua të pranishmëve më një fjalë rasti ku ndër të tjera tha: “ Situata e sigurisë dhe ajo politike në Kosovë është shumë e tensionuar nga terrori dhe represioni serbo-malazezë.” Më pas u diskutua edhe situata në Kosovë pas 2 korrikut dhe 7 shtatorit 1990, çka ky tubim i vazhdoi punimet me rendin e punës:Formimi i grupit punues –komisioni i juristëve nga Deçani për hartimin e Statutit të komunës së Deçanit në harmoni më Kushtetutën e Republikës së Kosovës, të miratuar në Kaçanik më 7 shtator 1990. Pas diskutimeve dhe vlerësimeve të shumta mes juristëve, emërohen koordinatorët dhe anëtarët e grupit punues më këtë përbërje: Isat Mushkolaj-koordinator i komisionit, Xhevdet Lataj, anëtar, Rrustem Bruqi, anëtar, Isa Demukaj, anëtar, Pash Kuqi, anëtar dhe Njazi Hylaj, anëtar, kurse Sali Çekaj këshillëdhënësi dhe udhëzuesi kryesor i grupit koordinues. Mbledhja e 10 tetorit nxori përfundimin që komisioni ti filloj punët për hartimin e Statutit të Komunës së Deçanit në harmoni më Kushtetutën e RK. Më vonë grupit punues, gjegjësisht komisionit për hartimin e statutit i bashkëngjitet edhe Zeqir Ramosaj, sekretar i atëhershëm i komunës së Deçanit. Është më rëndësi se juristet kishin nxjerr edhe një vendim që teksti i statutit të Komunës duhej patjetër të kaloi për shqyrtim dhe aprovim në mbledhjen e delegatëve të Kuvendit Komunal. Grupi koordinator konsultimet i mbante gjithmonë në zyrën e avokatit Xhevdet Lataj pasi aty Salihu kishte mundësi të takohej më Xhevdetin për ta përcjellë mirëvajtjen e punëve të grupit. Sipas atyre pak të dhënave që kanë mbetur ose, dëshmive shumë të përgjysmuara që tani japin Njazi Hylaj, Pash Kuqi, Haki Balaj e të tjerë, Statuti i komunës së Deçanit kishte 127 nene dhe kishte një strukturë, përafërsisht kështu: -Pushteti Legjislativ -dispozitat e përgjithshme, punuar nga juristi Xhevdet Lataj -Organizimi i Territorit Komunal- punuar nga Xhevdet Lataj dhe Njazi Hylaj, -Liritë dhe të Drejtat e Qytetarëve,- punuar nga Isa Demukaj dhe Rrustem Bruqi. Si dhe dispozitat tjera ligjore të statutit të punuar nga komision i juristëve nga Deçani. Mirëpo, teksti i statutit nuk arriti të legalizohet, gjegjësisht të shqyrtohet nga delegatet e kuvendit komunal (sado që herë-herë disa deklarime janë të pasakta se statuti është legalizuar nga delegatet), sepse organet e sigurimit shtetëror serbo-jugosllav u ranë në gjurmë hartuesve të statutit dhe i gjithë grupi u zbulua me 6 nëntor 1990. Gjatë gjykimit të gjithë juristet deçanas të burgosur qëndruan fortë në punën dhe veprimtarin e vet, çka i gjithë grupi u dënua me 20 vjet burg, me Aktgjykimin e Gjykatës se Qarkut në Pejë, P. nr. 3/91, më datë 13 mars 1991. Nga ky grup, Sali Çekaj nuk burgoset pasi në çastet e fundit me ndihmën e bashkëpunëtorëve dhe shokëve arrin të arratiset nga Kosova. Komuna e Deçanit ishte e vetmja komunë në Kosovë që përpiloj Statutin komunal në mbështetje të Kushtetutës se RK. Mirëpo kjo mbeti një “statut në tentativë” pas nuk arriti të ketë karakter funksional. Marrë në përgjithësi, këtu merita e pamohueshme qëndronte se Shoqata e juristëve e Deçanit, ku kryetar ishte Sali Çekajt, ishte e para shoqatë që tentoj ti jap karakter institucional ligjeve dhe Kushtetutës së shtetit të Kosovës. Të nderuar pjesëmarrës, me lejoni që në fund ta përdor një thënie të Napolonit: Luftën e fitojnë heronjtë, por frytet i gëzojnë qyqarët. E thashë ketë sepse përveç një apo dy rrugëve në Kosovë, sot asnjë institucion shtetërorë, asnjë shkollë, asnjë shesh qyteti nuk e mban emrin e heroit tonë Sali Çekajt.
Juristet e diplomuar: Isa Demukaj, Esat Mushkolaj, Zeqir Ramosaj, Pashë Kuçi, Njazi Hylaj, Xhevdet Lataj me në krye me koordinatorin e tyre duke parë Sali Çekajt kushtua nevojës që kishte komuna e Deçanit për këtë profil kudrash të gjithë edhe pse u ofruan vende, kushte më të mira për punë në anë të ndryshme të Rrafshit të Dukagjinit dhe të Kosovës këta juristë janë foto i qëndruan besnik qytetareve dhe komunës së Deçanit, ku shumica prej tyre punonin në Gjykatën komunale, organizata punuese dhe ente dhe institucione të tjera në komunën së Deçanit.
Qysh në ditët e para të punës të gjithë me në krye me aktivistin e palodhshëm Sali Çekajt në nivel të komunës formuan shoqatën komunale të juristeve, ku në gjirin e saj për një kohë të shkurtër arritjen të tubohen mbi tetëdhjetë jurist të diplomuar, të cilët rregullisht mbajtën kontakte të përhershme në mes veti dhe mbledhje në të cilat i hartuan planet e punës çdo jurist ishte i obliguar të ecte në vendin ku punoni dhe jetonte. Shumica prej këtyre juristeve dhe kuadrot e profileve të tjera në Gjykatën komunale në Deçan filluan të ballafaqohen me juristet e nacionalitetit serbo-malazez, të cilët edhe pse ishin pakicë gjithnjë ishin mësuar të dominojnë dhe komandojnë në të gjitha institucionet komunale. Mirëpo, grupi i vyeshëm i juristeve shqiptarë me në krye me kryetari e tyre Sali Çekajt nuk ua vuan shumë veshin.
Ish Shoqata e juristeve në komunën e Deçanit e mirënjohur për aktivitet të ngjeshur qysh në muajin tetor të viti 1990 në mbledhjen e fshehtë, të cilën e mbajtën në fshati Irzniq morën qëndrim të prerë që menjëherë të fillohet aktivitetin e ngjeshur për hartimin e statutit dhe të rregullores të komunës së Deçanit në frymën e kushtetutës së Kaçanikut, e cila do të harmonizohet në bazë të dispozitat, të “Kushtetutë t e Republikës së Kosovës”, e cila ato ditë ishte shpallur në Kaçanikun e rezistencës së madhe të Lëvizjes kombëtare shqiptare. Në këtë mbledhje u përkrah iniciativa që në grupin punues për hartimin e statutit dhe të rregullores për komunën e Deçanit të angazhohen Rrustem Bruçi dhe Hamdi Alaj, kurse Sali Çeku dhe Esat Mushkolaj, kryetar dhe sekretar të shoqatës së juristeve të punojnë në koordinimin e punës rreth fillimit të hartimin të kushtetutës dhe rregullores së kuvendi të komunës së Deçanit. Esat Mushkolaj, si sekretar i shoqatës së juristeve ishte i ngarkuar që t’i koordinoj punët e grupit punonjës rreth hartimit të statutit dhe rregullores. Pas shumë konsullatave grupet punues u murrën vesh në mes veti për ndarjen e punëve në hartimin e statutit dhe rregullores për kuvendin e komunës së Deçanit. Në këtë mënyrë për t’i ikur rrezikut anëtaret e grupit punonjës arritjen marrëveshjen në mes veti për t’i ndarë punët në hartimin e statutit dhe të rregullores dhe në fund të kontaktojnë me kryetarin Sali Çekajt dhe sekretarin e kuvendit të komunës së Deçanit Zeqir Ramosaj.
Kështu pjesën kryesore të këtyre dy dokumenteve me rëndësi të madhe juridike i cili kishte të bëjë me të drejtat dhe lirit e qytetareve shqiptare u ngarkuan që ta hartojnë juristet : Isa Demukaj dhe Xhevdet Lataj. Për pjesën e dytë, e cila kishte të bëjë me organizimin e ri të kuvendit të komunës së Deçanit u angazhuan që të punojnë edhe Pashë Kuçi dhe Njazi Hylaj, kurse pjesën e tretë e cila kishte të bëjë me raportet ekonomike të komunës së Deçanit u caktua të punoi, sekretari i komunës së Deçanit Zeqir Ramosaj.
Këto tri grupe të cilat vazhdimisht ishin në kontakte të përhershëm në mes veti benë fjalë rreth unitetit që duhet përfill në hartimin e statutit dhe të rregullores së komunës së Deçanit në frymën e kushtetutës së Kaçanikut. Në fund i tërë materiali e shkruara nga anëtaret e grupeve punonjëse janë dërguar atë botë në shqyrtim në shoqate komunale të juristeve, me kusht që aty të merret qëndrimi përfundimtar. Pas një diskutimi rreth materialeve të shkruara shoqata e juristeve të komunës së Deçanit merret qëndrim përfundimtar, dhe si version u propozua që statute dhe rregullorja e shkruara në frymën e kushtetutës së Kaçanikut t’i dërgohen në shqyrtim dhe miratim kuvendit të komunës së Deçanit.
Duke u nisur nga parimi si bashkësi territoriale themelore e mbështetur në pushtetin dhe vetëqeverisjen në bazë të nenit tetëdhjetë e nëntë të kushtetutës së Kosovës, kuvendi i komunës së Deçanit në mbledhjen e mbajtur në muajin tetor të vitit 1990 miratoi vendimin për aprovimin e statutit dhe rregullores të kuvendit të komunës së Deçanit. Në nenin një të paragrafit të statutit të ri të komunës shkruan së : “ komuna e Deçanit prej këtij momenti është në përbërje të Republikës së Kosovës, ku në nenin tetë thuhet së komuna ka vulën e vetë me tekst në gjuhen shqip dhe serbo-kroate me këtë përmbajtje: “ Republika e Kosovës, kuvendi i komunës së Deçanit me skemën karakteristike për Republikën e Kosovës, kurse në nenin njëqind e njëzet e shtatë të statutit theksohet:” ky statut dhe rregullore për kuvendin e komunës së Deçanit hynë në fuqi ditën e shpalljes në gazetën zyrtare të Republikës së Kosovës.
Burgosja e hartuesve të statutit dhe rregullores të kuvendit të komunës së Deçanit
Pas shpalljes në gazetën zyrtare me tetë nëntor të vitit 1990 nga pushteti i egër serb filloi ndjekjet dhe burgosjet e hartuesve të statusit dhe rregullores të kuvendit të komunës së Deçanit hartuara në frymën e Kushtetutës së Kaçanikut: Esat Mushkolaj, Xhevdet Lataj, Zeqir Ramosaj, Isa Demukaj, Pashë Kuçi dhe Njazi Hylaj, të cilët u dërguan për hetime në burgun e Qarkut në Pejë, të cilët mbahen nën hetime deri me trembëdhjetë mars të vitit 1991 kur edhe dërgohen në Gjykatën e Gjyqit të Çarkut në Pejë si anëtar të kolegjit, hartuesit e statutit dhe rregullores të kuvendit të komunës së Deçanit të akuzuan për vepër penale të cenimit të tërësisë territoriale nga neni njëqind e gjashtëmbëdhjetë alineja dy lidhur me nenin njëqind e tridhjetë e tetë dhe tetëmbëdhjetë alineja tre të ligjit të RSFJ : Juristet “Esat Mushkolaj, dënohet me katër vjet e gjashtë muaj burg, Xhevedet Lataj katër vjet, Isa Demukaj me dy vjet e gjashtë muaj, Pashë Kuçi me tri vjet dhe Nezir Hylaj me dy vjet burg. Të dënuarit në mbrojtjet e tyre deklaruan se me vetëdije me të lartë kombëtare dhe pa kurrfarë frike kanë punuar në hartimin e statutit dhe të rregullores të kuvendit të komunës së Deçanit, të cilën e kanë shkruar në frymën e kushtetutës së Kaçanikut, ku e konsideruan veten së kanë veprua në mënyrë legale dhe në fryme të ligjshëm dhe me punën e tyre kanë shpreh një mendim të lirë i cili është i garantuar me aktet ndërkombëtare të drejtësisë dhe të kushtetutës së RSFJ.
Shoqata e Juristëve të Komunës së Deçanit, në bashkëpunim me Zyrën e Kryetarit, Bashkim Ramosaj, organizon Mbledhje komemorative me rastin e shkuarjes në amshim të intelektualit, veprimtarit, gjyqtarit të Gjykatës së Deçanit, Isa Demukaj.
Mbledhja komemorative do mbahet sot më 20 shkurt 2022,
(e diel), në Sallën e Kuvendit komunal të Deçanit, duke filluar nga ora 13.00!
