Politizimi (politism) kosovar si pasojë e mungesës së shtetit

“Suksesi është i sigurt në secilën punë për të cilën këshillohesh me njerëz të urtë me përvojë, dhe kur vepron sipas udhëzimit të tyre...”    

1.Politizimi (politism) kosovar si pasojë e mungesës së shtetit

Një fenomen, që pa dyshim është duke e përcjellë këmba-këmbës procesin e shtetndërtimit të Kosovës, është edhe ai i politizimit apo si mund të shquhet ndryshe edhe si tendencë e “ngjyrimit” të çdo gjëje që e prodhon, në ndërkohë jeta sociale dhe ajo politike e një shoqërie që ka probleme evidente me konsolidimin e institucioneve shtetërore dhe ambientimin e vlerave demokratike. Kur flasim për politizimin, zakonisht mendja na shkon te perceptimi për humbjen e  sensit dhe kohezionit shoqëror që dosido prodhon sjellje të atilla devijante , siç janë: shfaqja e krimit, anomisë, konflikteve ndërgrupore, brendainstitucionale, shtimi i interesave klanore dhe zbehja e atyre publike, pastaj  një fatëpajtim i çuditshëm dhe  i fjetur i publikut, kur janë në pyetje interesat e përgjithshme qytetare.

I gjithë ky proces i fillimit të vetëkërkimit të shkaqeve në rastin tonë kosovar, mund t’u adresohet shumë faktorëve: psh. shpërnguljes nga një zonë rurale në një zonë urbane, margjinalizimit të grupeve të caktuara, deprivimit social, krizës morale, anonimitetit apo ndërrimit të ambientit që ishte evident pas luftës së ndodhur në vitin 1999 e këndej..etj.

Atëherë, paradoksi i radhës që si perceptim në shoqërinë kosovare ka kohë që është duke qarkulluar, bile ka mendime që antipodi i këtij perceptimi, pra  ai i apolitizmit në një mënyrë sipas shumicës se analistë  (por jo akoma edhe i ndonjë gjykimi të prerë sociologjik) është duke u bë në një mënyrë edhe shkaku kryesor e kësaj gjendjeje të tepruar të “ngjyrosjes” me epitetin apo origjinën ideologjike të politikës së partive tona politike në Kosovë. Perceptimi  kësi soj nga ana e publikut që nënkupton jo gjithherë qëndrimet e  qytetarëve dhe të medieve kosovare, pa dyshim që ngjall dyshime dhe reperkusione të natyrave të ndryshme. Themi kështu, edhe për shkak se perceptimi ngandonjëherë për dallim nga kërkimet empirike mund të na çojë edhe në gjykime të gabuara për ndonjë fenomen apo dukuri në zhvillim që shoqërisë kosovare në këtë fazë të transicionit mund t’i sjellin përveç keqkuptimeve në interpretim edhe dëme në procesin e shtetndërtimit.

Tani, sipas këtij diskursi që në një mënyrë është vetëm perceptim, por ngandonjëherë edhe si gjykim i njerëzve që merren me problematiken politike në shoqërinë kosovare, fitohet përshtypja se fajtore kryesor kujdestare për gjitha këto vonesa, nëpërkëmbje të qarta të institucioneve tona sociale e politike, lidhur me rrugëtimin që duhet vetëkërkuar në  instalimin e demokracisë dhe të sundimit të ligjit etj, janë kryesisht politizimi i tepërt i shoqërisë sonë! Por, a është gjithnjë kështu?

Politizimi i këndvështruar në këtë mënyrë nga ana e shumicës së publicistëve tanë politikë, pastaj analistëve të të gjitha llojeve për gjoja të drejtën tyre që të japin mendimet e tyre kompetente për psh. për ecurit, mangëtit, devijimet, e gjithsesi edhe për gabimet në ndërtimin e demokracisë kosovare si pasojë “ngjyrimit” të tepruar me cilësi partiake, në fakt është një përpëlitje për të arsyetuar gjykimet e tyre sociale për këtë dukuri.

Ndërkaq, po këta analistë dhe ekspertë të rrjedhave dhe proceseve politike, harrojnë se politizimi nuk nënkupton vetëm tendencën e “ngjyrosjes” së akteve, vendimeve, emërimeve, shkarkimeve. etj. por  njëherësh edhe partiizimin apo vënien e monopoleve (është tepër të them: ideologjike(!),sepse partitë kosovare akoma s’kanë ideologji të tyre identifikuese...temë tjetër që do komentohet) partiake, e tani së fundi edhe interesave klanore dhe të atyre të interesit. Pra, procesi i spostimit të interesit publik në grupe mafioze partiake dhe të atyre të klaneve dhe grupeve të interesit, është adresa më e saktë, ndërkaq procesi i politizimit është vetëm preteksti apo prapavija që këtyre grupeve u shërben për të humbur gjurmët e vërteta në ndërtimin e kapaciteteve institucionale në Kosovë..,!

2.  Në Kosovë më shumë bashkëpunojnë klanet dhe grupet e interesit sesa partitë

Ndryshe, kujtoj që në skenën politike kosovare, aktet e ndodhura herë si skandale, e herë si procese të  imponuara nga elitat politike,...pra gjitha qeveritë e pasluftës në ndërtimin e kapaciteteve institucionale demokratike kosovare, në fakt janë më shumë produkte jo të politizimit, sepse këto procese sidomos në qeverinë e tanishme janë më shumë pasojë e zhdukjes së dallimeve ideologjike (nëse natyrisht kanë?!) midis partive politike (ngaqë këto grupe që mund të cilësohen si të interesit të gjitha partive politike më shumë po bashkëpunojnë mes vete sesa me partitë e veta?!), por të partizimit dhe klanizmit.

Shtimi i "bashkëpunimit " të këtyre grupeve të interesit që tani po reflektohet edhe në nivelin dhe cilësinë e qeverisjes aktuale, do të shtoja se po i zhduk në njërën anë dallimet ideologjike...dhe në anën tjetër po e fuqizon apo po e rrit nivelin e "bashkëpunimit" (sidomos kur janë në pyetje tenderët?!) midis tyre.

Fenomeni i fragmetarizimit, të themi kështu i interesave, apo reduktimi i këtyre interesave në vetëm grupe të vogla interesi, në një mënyrë po e shtensionon dallimin ideologjik midis partive politike kosovare, por  në anën tjetër ky fenomen i fragmentarizimit po prodhon edhe një proces tjetër absurd që demokracisë së tanishme kosovare s'i nevojitet fare, ngaqë të gjithë parametrat socialë, politikë, ata ekonomikë po dëshmojnë se ai në fakt është duke e ngulfatur atë vazhdimisht përmes zvogëlimit  apo reduktimit të interesimit të publikut për ngjarjet...proceset dhe rrjedhat  kruciale të shoqërisë kosovare.

Në fakt, ky lloj indeferentizimi është duke prodhuar antipodin e vet, atë të apolitizmit...që sociologët me përvojë duhet ta deshifrojnë në kuptimin e dhënies së një përgjigje sociale për rrjedhat e shoqërisë në Kosovë.

3. A jemi duke u bërë gjithnjë e më shumë apolitikë (apolitism)?

Çka është në fakt apolitizmi dhe si mund të kualifikohet në rrethanat dhe proceset tona aktuale të shtetndërtimit? Thënë më thjesht me apolitizëm nënkuptojmë një gjendje të atillë sociale, politike, ekonomike e gjithsesi edhe të imponuar kulturore, ku publiku apo qytetarët e një vendi e humbin interesimin e tyre për t’u bërë pjesë aktive e dinamike e proceseve demokratike që ndodhin në shoqëritë e tyre.

Pra, një gjendje e atillë ku besimi se përmes politikës mund të bëhet diçka në favor të interesave të gjëra të qytetarëve, pra interesave publike që dosido e profilizojnë si cilësinë e jetesës, standardin, benificionet në shkollim, arsimim, shëndetësi, etj. ashtu edhe cilësitë e tjera të rëndësishme në përditshmërinë tonë sociale
Tani, perceptimi se fajtorë kujdestarë, për të gjitha këto të këqija, (standardin e ulët të jetesës, papunësinë enorme(!?), shkallën e lartë të varfërisë, pamundësinë e shkollimit dhe edukimit cilësor...etj) janë vendimmarrjet e gabuara politike të institucioneve qeveritare në kuptimin se këto vendimmarrje s’janë pasojë e një kontrate publike midis tyre dhe politikës (përfaqësuesve qeveritarë në fakt?!), por pasojë ekskluzive e keqpërdorimit të statuseve dhe privilegjeve të dhëna po nga ky publik dhe qytetarë përmes votës së tyre, na e krijon ndjenjën e të përjashtuarit, pastaj perceptimin se politika aktuale institucionale lëre që është e gabuar, por në fakt edhe antishoqërore, antisociale, dhe antiekonomike!

4. Paradoksi i pamundësisë së mos qenit ‘zoom politikom’

Në anën tjetër, dëshmia dhe argumenti se procesi i apolitizmit është i pamundshëm të ndodhë edhe për shkak se qytetari i sotëm kosovar është e pamundshme të mos jetë qenie shoqërore e politike (zoon politikon)! Për të ilustruar paradoksin e pamundësisë së mos qenit zoom politikom, po shërbehemi me një thënie të vjetër greke, se: “Njeriu që s’merret me politike nuk e shikon punën e vet, ai s’ka vend në mesin tonë!” Njeriu edhe nëse s’merret me politike, kjo e fundit merret me të...Ka të ngjarë që politikanët aktualë kosovarë, duke nuhatur shumë mirë dukurinë e rritjes së pasionit të qytetarëve  për të mbetur edhe më tej indiferent ndaj proceseve dhe rrjedhave që ata për çdo ditë janë duke i kërcënuar në të gjitha dimensionet e mundshme sociale, politike, ekonomike e kulturore, marrin vendime të gabuara dhe në disfavor të tyre.

Në shoqërinë tonë,  mund të gjesh edhe perceptime të tilla cinike, e do të shtoja  ngandonjëherë edhe sosh fataliste në kuptimin se të gjitha çështjet publike duhet t’i zgjedhin të tjerët, dhe se marrja me politikë dhe punë publike, në fakt, është punë e kot..Gjithashtu në këtë vorbull mund të hasim edhe perceptimin fashist për të qenit apolitikë, se :”politikanët janë të korruptuar, të shitur e të kalbur”, ai elitist, se “politika është punë e qytetarëve të dorës së dytë”, por gjithashtu edhe perceptimin apolitik fetar, se: ”me aktin e futjes së njeriut në politikë thyhet ligji hyjnor, ngaqë s’punohet dhe veprohet sipas ligjit të Zotit! Perceptime të tjera...evidente mund të gjurmohen pothuajse për çdo ditë në shoqërinë kosovare.

Fadil MALOKU, 

University Professor
Department of Social Sciences
/Sociology/ University of Pristine,
Republic of Kosova, Western Balkan
Address: Payton Place 14 , Pristine,
website:www.fadilmaloku.zor.org
Email: fadil.maloku@gmail.com
          fadil.maloku1@gmail.com
          fadilmaloku@yahoo.com   
          fadilmaloku@hotmail.com
          fadil.maloku@cec-ko.org
Phone:+381 (38) 223-577
Mobile:+377 (44) 143-993
        +377 (49) 143-993

  Twitter: @jfadilii

NAIM kELMENDI POET I LIRISË DHE KRENARISË KOMBËTARE

Rreth librit “Është vetëm kujtesë”, pasuri për mendimin kritik të letërsisë shqipe


Nga Shaban Cakolli


http://www.gazetarepublika.al/?p=38843


Shkrimtari dhe poeti ynë, tani më i njohur jo vetëm në hapësirën shqiptare, por edhe më gjerë, z. Naim Kelmendi, i lindur në Ruhot të Pejës, por prej vitesh jeton dhe vepron në Prishtinë. Nga fëmijëria ishte i lidhur ngushtë me dashurinë për gjuhën, kombin dhe vendlindjen dhe kështu nisi herët të gërvishte në letra, duke bërë emër, fillimisht, në revista e më pas do të rreket në fushën e letërsisë, ku ne atëbotë me endje lexonim poezitë e tij, tregime e novela, por ndërkohë u bë emër i njohur në gazetari, ku punoi dhjetëra vite në të përditshmen “Bota Sot”, e cila botohej në Zvicër. Naim Kelmendi nga të gjitha rrymat e letërsisë shquhet në poezi, madje në këtë zhanër mund të quhet edhe poet i krenarisë kombëtare, emërtim të cilin e ka dëshmuar në vitin 2000, në përmbledhjen e tij poetike “Shqiptari vdes duke kënduar”, e cila flet kryekëput për legjendën “Jasharaj”, por edhe për bëmat dhe krenarinë e shqiptarëve për atdheun.


Në luftën e fundit në Kosovë, Naim Kelmendi ishte mbi të gjitha luftëtar, reporter lufte, ku gjen guximin, frymëzimin, dashurinë dhe gatishmërinë, për të shtruar një varg temash të begata, figura të rëndësishme të atdhetarëve, zbardhjes së çështjes kombëtare, duke u ofruar lexuesve një sofër të begatshme shpirtërore, që kanë pasur një disiplinë dobiprurëse për lexuesit tanë, si dhe përmbledhja e tij poetike “Shqiptari vdes duke kënduar” mbetet kryevepër e tij, si dhe e dashur për lexuesit në tërësi.



Nëse unë mendoj kështu për këtë kryevepër, duke e njohur Naimin prej kohësh, si mik dhe poet, shumë nga lexuesit, duke lexuar dhjetëra përmbledhje të këtij poeti të madh, secili do të shquajë nga një përmbledhje të tij si kryevepër në veti. Naim Kelmendi është një figurë e arrirë në botën e kulturës shqiptare, i cili me zgjuarsinë e tij prej intelektuali ia del aq bukur të vargëzojë dhe të prezantojë të bukurën, shpirtëroren, para artdashësve të artit letrar.



Naim Kelmendi ka botuar:

- Shtreza në fjalë, 1985
- Nyja e Gordit, 1992
- Albanoi, 1992
- Pse ashtu Pandorë, 1993
- Çka të bëj me dhembjen, 1993
- Satanai me fytyrë tjetër, 1994
- Eklipsi i diellit, 1997
- Përballje me vdekjen, 1999
- Shqiptari vdes duke kënduar, 2000
- Kohë për të folur gurët, 2001
- Sipërfaqja e padukshme, 2003
- Vrasja e deputetit – monografi, 2003
- Beteja e Koshares…, publicistikë, 2008
- Pikëpamje dhe reagime, publicistikë, 2008
- Në një jetë pas Krishtit, 2010
- Esenca, 2010
- Shqiptari vdes duke kënduar(botim i dytë), 2010
- Është vetëm kujtesë, 2012
- Antologjia e dhembjes poetike, 2012
Është vetëm kujtesë, 2012

Veprat e Naim Kelmendit shquhen jo vetëm nga motivet krijuese, por edhe nga preokupimet e poetit, si dhe nga ndërtimi dhe nivelizimi poetik i fjalës së shkruar poetike. Këtë e vërtetojnë lënda e tyre artistike, prurjet poetike, ku secila vepër ka rëndësi në vete dhe asnjëra nga veprat e tij nuk është më pak e rëndësishme se tjetra.

“Shqiptari vdes duke kënduar” – vepra poetike i kushtohet legjendës së trimërisë shqiptare dhe të sakrificës kombëtare, Adem Jasharit. Ajo kap horizont më të gjerë të sakrificës shqiptare në historinë e saj shekullore, por dhe deri tek lufta, heroizmi dhe qëndresa e Jasharajve, e që mbeten piemonti i sakrificës sonë kombëtare dhe i luftës për liri.

Tek vepra tjetër “Esenca” është një horizont tjetër i kuptimësisë, mendësisë dhe të të kuptuarit e gjuhës metaforike në shpjegimin e fenomeneve të jetës dhe më gjerë.

Tek përmbledhja “Antologji e dhembjes” se libri doli i suksesshëm, dhe mbetet një “Antologji e dhembjes…”, për poetin Podrimja, për ta ringjallur në vargjet e krijimet e këtyre poetëve, pra të 101 poetëve, që shkruan përkushtimet e tyre poetike nga dhembja njerëzore dhe poetike për poetin e madh, njeriun e madh dhe shqiptarin e madh Ali Podrimen. Duke shoshitur kalimthi nëpër veprat e Kelmendit të ndalemi pak tek vepra “Është vetëm kujtesë”. Por, me veprën ”Është vetëm kujtesë”, mendoj se poeti ka gjakuar atë pikën kulmore të ligjërimit dhe ndërtimit të fjalës së shkruar poetike, për t’i vënë pikën diku nivelit artistik të veprës. Këtë e dëshmon me pak vargje që flasin shumë, në kopertinën e parë të librit: dhe s´ka asgjë përtej asaj që s’e dimë përfundimisht, njëshëm është vetëm kujtesë…

Naim Kelmendi, autor i shumë veprave, tani na vjen para lexuesve me librin më të ri: “Është vetëm kujtesë”, me një prurje të zjarrtë, të arrirë të shenjuar, e cila sjell jehonën e vet te çdo lexues i mirëfilltë. Poezitë e kësaj përmbledhje janë të veçanta, me thesare të veçanta, si një gurrë që buron nga ky kopsht i pasur poetik. Naim Kelmendi me punën e tij prej krijuesi ka bërë një kthesë drejt modernitetit të letërsisë sonë.
Ai shquhet me lirikat e tij, me lirika të pasura të atdhedashurisë dhe ato refleksive, ku në epiqendër të krijimtarisë së tij vihen njeriu, atdheu, kombi…

Poezitë e Naim Kelmendit edhe kur janë të shkurtra, flasin shumë, kanë ndërtim dhe prurje të fuqishme.
NAIM KELMENDI

ZBRAZËSI

Aty ku s´jemi ne
është zbrazësia
është spiku i zi
i dhembjes
është ngjarja
që s´ka ngjarë
dhe kurmi i heshtjes
që vret shpirtin
aty ku s´jemi ne
janë ngjarjet
që kurrë s´do ngjajnë.

Krejt në fund mund të themi se Naim Kelmendi çmohet si krijuesit më të mprehtë, i cili dekada me radhë i ndihmoi zhvillimit dhe mendimit kritik të letërsisë sonë, ku lexuesit e vëmendshëm kënaqen me arritjet e tij kulmore në letrat tona, si dhe ngjallin respekt te lexuesit e mirëfilltë, për studimin e veprave të tij. Mikut tim të madh, krijuesit të shquar, z. Naim Kelmendit, i uroj shëndet dhe shumë vepra të tjera.

Short URL: http://www.gazetarepublika.al/?p=38843

ARMIQTË MË TË RREZIKSHËM GJATË RËNIES SË PERANDORISË BIZANTINE

Brahim Avdyli i takon plejadës së krijuesve të fundviteve shtatëdhjetë dhe fillimviteve tetëdhjetë të shekullit të kaluar (XX).

Është i lindur me 05 shtator të vitit 1960dhe i rritur në Morinë të Malësisë së Gjakovës, në një vend me tradita kulturore dhe kombëtare. Që në vitet e hershme të rinisë është dhënë pas dy prirjeve të veçanta: pas artit të fjalës dhe pas lëvizjes konspirative për lirinë dhe bashkimin e popullit shqiptar.
Ndër të parët është vënë në krah të luftës çlirimtare të popullit shqiptar të Kosovës dhe të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK).
Në mes viteve 1990-1995 ka botuar revistën periodike gjithëshqiptare në Zvicër„Qëndresa“ dhe ka qenë Kryeredaktor i saj.

Shkollën fillore „Ganimete Terbeshi“ e ka kryer në Morinë dhe në Ponoshec, sikurse gjimnazin „Hajdar Dushi“ në Ponoshec dhe në Gjakovë me rezultat të shkëlqyeshëm. Fakultetin Filologjik e ka kryer në Universitetin e Prishtinës në Prishtinë, Drejtimi i Letërsisë dhe i Gjuhës Shqipe dhe është Profesor i Letërsisë.
Pas Universitetit ka kryer kursin pasuniversitar në Akademinë Diplomatike Shqiptare për Maradhëniet Ndërkombëtare dhe Diplomacinë dhe ka filluar studimet pasuniversitare në Universitetin e Strugës, Fakultetin e Shkencave Politike, Drejtimi i Maradhënieve Ndërkombëtare dhe Diplomacisë, me ç`rast i ka përfunduar dhe ka mbrojtur temën e magjistraturës në lëminë e mërgatës shqiptare të Zvicrës.
Në veçanti, për shkollat e profesionet e tjera nuk ka shkruar...
Është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës (LSHK); anëtar i Shoqatës së Krijuesve Shqiptarë të Zvicrës (SHKSHZ), etj. dhe anëtar i Autorëve të Zvicrës (AdS).

KA BOTUAR KËTO LIBRA:


-“Në hijen e Alpeve”, poezi, Rilindja, Prishtinë, 1983,
-“Buka e kuqe”, Poemë, Atdheu, Cyrih, 1990,
-“Kur zgjohet Dodona”, Poezi, Rilindja, Prishtinë, 1992.
-“Pasqyrë e përgjakur”, Poezi, Marin Barleti, Tiranë, 1994,
-“Klithje nga fundi i ferrit”, Poezi, Onufri, Tiranë, 1997,
-“Gjuha e dheut tim”, Poezi, Albin, Tiranë, 1999,
-“Klithje nga fundi i ferrit”, b.i dytë, Jeta e Re, Prishtinë, 2000,
-“Baraspesha e humbur”, Poezi, Qëndresa, Gjakovë, 2003,
-“Vragat e një kohe”, Prozë, Faik Konica, Prishtinë, 2005,
-“Lëvozhga e vdekjes”, Prozë, Faik Konica, Prishtinë, 2007,
-“Setele Vesniciei”, p. të zgjedhura, BKSH, Bukuresht, 2008,
-“Zogu i këngës”, p. të zgjedhura, “Pjetër Bogdani” Has, 2009.
-„Mërgata shqiptare
e Zvicrës dhe roli i saj“, v.politike „Brezi `81“, Prishtinë, 2011
-"Qielli i paprekur", Poezi, "Brezi `81", Prishtinë, 2012.

ËSHTË I PREZENTUAR EDHE NË KËTO LIBRA:

-„Rrjedhë e lë gjurmë“, poezi e studentëve të Kosovës,
Bota e Re, Prishtinë, 1983,
-Nebil Duraku:
„Shkrimtarët e Kosovës, 1945-1985“,
Rilindja, Prishtinë,1985,
-„Poezia dal Kossovo“, Antologji e poezisë kosovare,
Besa Editrice, Nardò (Lecce), Itali,1999,
-Hasan Hasani:
-„Leksikoni i shkrimtarëve shqiptar, 1501- 2001“,
Faik Konica, Prishtinë 2003,
-„Vulcanul rabdarii/Vulkani i durimit“,
Poeme traduse in limba romana de Baki Ymeri,
Editura Do-Minor, Bukuresti, 2008,

DISA SHPËRBLIME TË MARRURA NË PËRËNDIM:

-Ka marrë vendin e dytë për poezinë më të mirë të botuar në konkursin letrar me rastin e 28 Nëntorit 1997, „Zëri i Kosovës“, LPK.

-Ka marrë vendin e parë „Pena e Artë“, në takimet pranverore të krijuesve shqiptarë të Diasporës, më 2001.

-Ka marrë shpërblimin e parë “Agim Ramadani” në Konkursin pranë Qendrës Kulturore Shqiptare për poezi në Cyrih të Zvicrës, me 25 prill 2009.

-Ka marrë shpërblimin e dytë për poezinë më të mirë në Konkursin Letrar, me 01.5.2010, në Orën Tradicionale Letrare të LSHAKSH-së, në Koblenz të Gjermanisë për Pavarësinë e Kosovës dhe shpërblimin e Parëpër poezinë më të mirë në Konkursin Letrar, me 25.4.2011, në Orën e Madhe Letrare të së njëjtës „Lidhje…“, në Koblenz të Gjermanisë…

NJË SHPËRBLIM I PAMARRUR:

Libri i parë poetik i Brahim Avdylit „Në hijen e Alpeve“, ka hyrë në zgjedhje të ngushtë për shpërblimin „Hivzi Sylejmani“, që filloi të jepej në vitin 1983 për librin më të mirë të autorëve të rinj.

Në zgjedhje përfundimtare kanë qenë tre poetë: Milazim Krasniqi, Basri Çapriqi dhe Brahim Avdyli

Brahim Abdyli , nuk ju dha ky shpërblim. Këtë shpërblim e mori Basri Çapriqi...

Brahim AVDYLI:

- Në shenjë të 100 vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë

"FEJA E SHQIPARIT ËSHTË SHQIPTARIA"

                                                         (VASO PASHË SHKODRANI)

çështja shqiptare është çështje e madhe kombëtare në Ballkan. Kombi shqiptar është njëri prej kombeve më të lashtë të Evropës. Ai ka qenë dhe mbeti një komb liridashës, me ndenja të kulluara të Atdheut e të Kombit, të luftës së pashkëputur të mbijetesës. Në vitet e tij më të liga dëshmon se ka ikur nga lufta deri në momentet e fundit, që të mos e rrezikojë askend.

Sipas mitologjisë, nëpër malet e larta dhe Alpet e Shqipërisë, jetonin nga gjeneza e lashtë gegët, gigantët, gjigantët e mëdhenj të malësorëve të sotëm, ndërsa në jug dhe nëpër bregdet jetonin toskët, toskanët, vëllezërit e gegëve, që sot janë zgjeruar bashkë me gegët nëpër botë.

Edhe njëhrë po e përsërisim, se pellazgët, në periudhat më të vjetra të historisë dhe të parahistorisë, si stërgjyshërit e shqiptarëve të sotëm, kanë jetuar në pjesën më të madhe të botës, duke zhvilluar një qytetërim shumë të rëndësishëm. Popullsia parahelene, autoktone e Greqisë, ishin pellazgët. Aty sundonte raca e bardhë, apo siç quhet raca e sotme evropiane, dhe flitej pellazgishtja. Ne jemi stërnipërit më autentikë të pellazgëve, të dardanëve dhe ilirëve të vjetër. Pellazgët-iliro-shqiptarët e ruajtën me mija vjet të papërlyer genin e vet me bukuri të virtytshme.

Në Greqinë e tanishme veriore jetonin shumë fise, që quheshin epirotë, si psh. ndër të tjera molosët, antintanët dhe kaonët, të cilët iu nënshtruan gjenocizmit shumëvjeçar të atyre që quheshin atëherë helen apo grekë. Gjatë një kohe të gjatë këto fise janë pothuajse greqizuar dhe ka mbetur vetëm një trevë e banuar nga suliotët dhe çamët. Procesi i asimilimit të shqiptarëve në Greqi vazhdon edhe më vonë në rrethinat e Athinës, të Peloponezit dhe të çamërisë së sotme. Epirët ose epirotët që janë shtrirë në 2/3 e Greqinë e sotme dhe kanë përmbledhur popullatën pellazge (ilire) që është shtrirë deri në Maqedoni (Macedones). Emri Macedones ka rrënjë pellazgo-ilire dhe ruhet në trajtën e vet origjinale. Aty kanë jetuar macedones, fis pellazgo-ilirë, para se të helenizohej (greqizohej) një pjesë e mirë në kohën e mbretit Filipi II. Maqedonët shtriheshin në një pjesë të Maqedonisë së sotme, kurse në jug deri në Detin Egje. Me maqedonët antikë, që nuk kanë kurrfarë lidhje me maqedonët e sotëm sllavë, kufizohej fisi peon në veri, në rajonin e mesme të rrjedhës së lumit Astribo, deri te lumi i Strumës Erigon (tani, Cërna-Reka). Në rethinat e Liqenit të Ohrit kanë jetuar dasaret, kurse në luginën e Drinit të Zi shtriheshin fiset penestët dhe pirustët. Në Shqipërinë e sotme shtrihej fisi i fortë i Taulantëve, që përbëhej nga disa fise të vogla, si psh. helidonët, sesaretët, partinët, arbrët, që mund të jetë edhe bazë e emrit të mëvonshëm etnik të shqiptarëve-arbër.

Ndër fiset më të mëdha ishin dardanët që shtriheshin në përëndim të Moravës deri te rrjedha e sipërme e lumenjëve Pek dhe Timok, dhe në viset lindore deri përtej Nishit. Dardanët shtriheshin në tërë Kosovën dhe një pjesë të madhe të Maqedonisë, në veri dhe përëndim. Ajo quhet Dardania. Dardania e vjetër ishte e tërë treva e Turqisë evropiane dhe ballkanike. Kështu quhet edhe sot një pjesë e vogël Dardanele. Në Evropë, ne jemi shumë përpara grekëve dhe latinëve, me një kulturë parahelene…

Mbi këto troje është krijuar Perandoria Bizantine dhe ajo ka rrjedhur prej Mbretërisë së Dardanisë. Toponimi Bizant ka dalur nga fjala biz-ë/bez, ana e bizëve, e brigjeve e kodrinave të vogla prej rëre pranë Konstatinopojës (Stambollit, Istanbul), që e ka marrë kështu emrin nga Kostandini i Madh, pellazgo-dardano-iliro-shqiptar nga Nishi, duke e bërë Perandorinë Bizantine me Konstantinopojën si Kryeqytet, që është ngritur mbi "shtat kodra rëre". Ajo është ngritur njësoj si Roma e Perandorisë Romake dhe është quajtur “Pjesa Lindore e Perandorisë Romake”. Bizanti quhej Illirikum, pra Iliria (Ylliria) dhe banorët e saj nga pikëpamja e shtetësisë quheshin bizantinë dhe nga përkatësia etnike dhe kombëtare quheshin ilirë[1].

Emri ilirë gjatë shekujve XI-XV ndër shqiptarët si emër antik e mesjetar zëvendësohet nga sinonimet më të vjetra: alban (alb-an=malësor), arban (arb-an= fushor), arnavud (ar-na-v(u)d=kopshtar) dhe shqiptar (shqipe-t-ar= shqiponjë, shqipe), me kuptimin zotërues të vendit, të maleve, fushave, i kopshteve dhe i qiellit të tyre.[2] Qysh në gjysmës së parë të shekullin e XIV, në veprën e gjeografit iranian Bitlis shqiptarët regjistrohen si kavim-komb e jo si millet-popull. Udhëpërshkruesi turk Evlia çelebiu, i cili e vizitoj Kosovën, shkruan se popullsia e Kosovës ishte popullsia shqiptare, kurse lumi Llab, i cili rrjedhë pranë qytetit Kosovë, buron në Shqipëri (Arnavutlluk).[3] Kjo është baza historike pellazge, ilire apo shqiptare e Kosovës aktualle, e cila nuk përfshinë as gjysmën e shtrirjes së vet antike në Dardani. Kështu, e ashtuquajtura “Serbi”, si shtet dhe si territor etnik nuk ka ekzistuar.

Në shekullin e XV e deri në shekullin e XIX ka luajtur një rol të fryrë vetë Patrikana ekumene e Stambollit e krijuar në Perandorinë Bizantine prej Mbretërisë Dardane, pasi e ndanë Perandorinë Romake në Perandori të Lindjes dhe të Përëndimit, me shqiptarët ortodoksë. Në shekullin e XIX përkatësia kishtare filloi gradualisht të shndërrohej në përkatësi kombëtare. Shqiptarët ordodoksë u bënë gradualisht serbë, greke, malazias, bullgarë armenë; shqiptarët katolikë u bënë kroatë, italianë; shqiptarët mysliman u bënë boshnjak, turq e arabë[4]. Serbët avatarë (avarë) dhe sllavë, u vendosën në shekullin e VI në jug Danubit, në rrethinën e Smederevës së sotme. Avarët (avatarët) dhe peçenegët kanë qenë si kalorës mercenarë që ti shërbenin administratës bizantine, për të penguar dyndjen e barbarëve të tjerë në brendësi të Gadishullit Ballkanik. Numri i tyre i vogël u shkri me fiset ilire: mezët, tribalët, dardanët, etj. Avarët/avatarët, që më vonë e morën emrin serbë, e kanë prejardhjen nga Himalajet dhe i përkisnin fisit turk –avar. Ndonjëri flet për zhdukjen e avarëve, si psh. historiani amerikan mbi Ballkanin, Ferdinand Schevill, në veprën e tij "Ballkani-historia dhe qytetërimi", në të cilën, për kundër Prof. Dr. Skender Rizajt, në fund të shekulllit të shtatë dhe të tetë, këtë gadishull ua lë në duar sllavëve, të ardhur nga territori-mëmë i sllavëve (apo i skllavëve) në Ballkan, djerrina e lumit Pipet, në veri të qytetit ukrahinas të Kievit[5], pa e llogaritur se sllavët që erdhën nga andej  u përzinë dhe u shkrinë me avarët dhe skllevërit e tjerë, etj. duke u kthyer nga grabitës në banorë që ngulën rrënjë nëpër territoret e pushtuara dhe territoret e zbrazura. “Serbët“ qenë armiqtë më të rrezikshëm për tërë perandorinë Bizantine,[6] siç i quan me të drejtë z. Ferdinand Schevill, e në veçanti qenë të tillë për shqiptarët. Këtë gjë e kuptuan të gjithë ata që e studiuan mirëfilli Ballkanin. Ne vuajtëm shumë kohë dhe iu nënshtruam gjenocidit të pamëshirshëm e të tmershëm të serbo-sllavëve…

Peçenegët vinin nga rrethinat e maleve Karpate. Schevill nuk i zë fare në gojë. Fiset e dyndura nga Azia Qendrore në Gadishullin Ballkanik nga shekulli VI e deri në shekullin e XIII, u takonin fiseve turke, si psh. avarët, peçenekët, oguzët, magjarët, gaguzët, etj. Nga oguzët i kemi turqit gaguzë të Rumanisë e të Bullgarisë, që janë ortodoks dhe flasin turqisht; nga magjarët i kemi hungarezët e sotëm dhe shtetin e tyre Hungaria (Magjaria); emri bullgar ka dalur nga fjala turke: të përzier; ndërsa emri vllah ka dalë nga fjala turke: kalorës nomad[7].

Antroponimet, toponimet dhe mikrotopnimet „sllave“ nga territoret tona nuk janë sllave, por janë ortodokse dhe bogumile (patarene) në faltoret e të cilave përdorej gjuha kishtare e formuar nga Qirili dhe Metodi. Në Ballkan kanë ardhur në mes të shekujve VI e XIII fiset avare, mongole, peçenegët, dhe sllavët dhe janë asimiluar e jo zhdukur, siç thotë pa arsyetim shkencetari i njohur amerikan, Ferdinant Schevill[8], me pakicën e skllavëve, të jevgjitëve, të ebrejve, të vllehëve, etj. në këto anë.

Serbishtja, si gjuhë kombëtare dhe letrare e serbëve është krijuar nga Vuk Karagjiqi, në shekullin XIX, ndërkaq përmendet ajo gjuhë nga gjysma e dytë e shekullit XII. Shqipja ka qenë gjuhë familjare dhe popullore deri në shekullin e XIX, e në disa familje serbe, deri në ditët tona. Gjuha kishtare u formua nga Qirili dhe vëllai i tij Metodi, në Moravi, në vitin 864, në një mision të veçantë. Këta dy murgj evrej nga Selaniku, për të përkthyer pjesë të Biblës dhe të liturgjisë, përdorën një gjuhë që mund të flitej në rajonet skllave të Maqedonisë, të cilën nuk e kuptonin "moravët e Ballkanit".

Cirili dhe Metodi e quajtën „Gjuhë ilire“ (Illyrika Lingua) këtë gjuhë, sepse formohej për të krijuar kulturën dhe gjuhën sllavo-ballkanase nëpër territoret ku flitej gjuha ilire. Me "të drejtën e fituesit, të ngadhnjimtarit" justifikohej çdo pretendim territorial, i trashëgimisë, i origjinës, i pasurisë, asaj kulturore, arkeologjike, historike etj, e deri te ajo gjuhësore[9]. Më vonë nga pansllavizmi i lëshuar si „lëvizje e të gjithë sllavëve“, në të cilën u kyqën popujt e ballkanit që e mbanin veten si të këtillë, është quajtur „gjuha e vjetër sllave“. Vetë serbët kishin sjellur nga Azia Qendrore një sekt të krishterizmit, të cilën papati e quante „skizmë”. Ithtarët e kishës ortodokse ku përdorej „gjuha ilire“ quheshin serbë, pa marrë parasysh se në cilën pjesë të Ballkanit jetonin dhe vepronin, nëse etnikisht ishin shqiptarë, turq apo vlleh[10]. Emri serb nuk tregonte përkatësinë etnike dhe kombëtare, por sociale. Më parë, e quanin vetveten si skllavini. Shumë femra martoheshin me burra të tjerë. U deshën tre breza që popullata e krijuar nga martesat e vendasve me bullgaro-mongolët apo turko-skllavët të mos e fliste gjuhën e të parëve të vet, por të fliste gjuhën e nënave skllave.

Perandoria Bizantine në këtë periudhë sulmohej gjithnjë e më shumë nga fiset barbare. Për ti amortizuar këto sulme të fuqishme dhe të shpeshta barbare i vendosën fiset e cekura skllave që premtonin se do ti dëbonin këto sulme në Ballkan, në Anadoll dhe në Azi. Serbo-sllavët nuk kanë ekzistuar në tokat iliro-shqiptare gjatë kohës antike dhe nuk kanë pushtuar tërësisht as Kosovën para vitit 1283, aq më pak në vitet 1180/90, siç pretendon historiografia e rrejshme serbe[11]. As Greqia nuk ka ekzistuar në atë kohë, ndërsa bullgarët kanë ardhur në tokat thrake.

Përveç këtyre fakteve që i kam cekur në shkrimet e mëhershme dhe në punimin tim të mëparshëm, po e përmend një autore të lashtësisë, Averil Camerun, profesoreshë e lashtësisë së vonë dhe të historisë së Bizantit në Oksford, e cila ka thënë në veprën e saj "Bizantinët", se "Bullgarët qenë në origjinë një popullsi turke që ishte shfaqur në sferën bizantine në shekullin e shtatë dhe u shkri me popullsinë eksistuese sllave në fundin e shekullit të shtatë..."[12], pa shkruar për "serbët", madje nuk shkruan fare për ilirët, sikur të mos eksistonin. Shteti serb ka adoptuar dhe grabitur mjaft nga të mirat jetësore nga trevat e zëna me dhunë e dredhi, që nga kohërat e Rashkës. Rashka ishte shtet i ndarë nga Iliria. Ajo quhej Albani, jo kurrsesi Serbi. Kështu është imponuar edhe në “shkencën” botërore.

Stefan Nimani e shfrytëzoi rastin pas rënies së dinastisë njëqindvjeçare të Komnenëve (1080-1185) për t`u pavarësuar. Në "Kanunin" e vet, Stefan Dushani, shpalli sllavizimin dhe ortodoksizmin e dhunshëm të gjithë besimtarëve të besimeve të tjera. Dhuna shkonte deri në damkosjen me hekur të skuqur në fytyrë të atyre që nuk e pranonin konvertimin[13]. Neni i dhjetë i këtij "Kanuni" thotë: "në qoftë se ndodh që ndonjë heretik (besimtar jo ortodoks) të jetojë mes pravosllavëve, të damkoset me hekur të skuqur në fytyrë dhe të përzihet, dhe në qoftë se gjendet dikush që i jep strehim, edhe ai të damkoset."[14] Kjo nënkupton dhunën deri në vrasje të shqiptarëve, kthimin e kishave katolike në kisha ortodokse dhe pjesëmarrjen nëpër manastiret pravosllave të shqiptarëve ortodoks me tesha dhe kostume shqiptare.

Peçenegët, të ardhur nga Karpatet, janë përballur me Aleks dhe Johan Komnenin, pellazgo-iliro-shqiptarë, nga Epiri, në periudhën paleologase, që janë gjithashtu pellazgo-iliro-shqiptarë, nga Epiri dhe në shekullin e XII serbët pranuan autoritetin bizantin[15]. Kjo është hera e parë në histori kur janë paraqitur serbët. Tradita e bashkëpunimit me sundimtarët fqinjë sllavë e grekë kundër sundimtarëve jashtëballkanik dhe tradita e bashkëpunimit me popujt jashtëbashkanik kundër sundimtarëve ballkanas sllavë e grekë, që po rritej vazhdimisht, nga shekulli në shekull, është krijuar gradualisht traditë te iliro-shqiptarët[16].

Nga fundi i shekullit të XII sllavo-turko-avarët (bullgarët dhe të tjerë të quajtur "serbë") filluan dëpërtimin e njohur në Kosovën e sotme më 1190, pas një lufte që bënë kundër Bizantit. Fjala është se ata kanë qenë sllavo-turko-avarët. Kjo është e vërteta. Tjetër është ajo çka shkruajnë serbët për vetveten. Në fillim të shekullit XII, që më 1180, të ashtuquajturit serbë, për herë të parë okupuan Mitrovicën e Vuçiternën; me 1224 okupuan Prizrenin. Shpeshherë u detyruan këto treva prap ti lëshojnë. Pushtimet e Nemanjiqëve dhe të pasardhësve të tij do të jenë të përkohshme, dmth. ata pushtojne dhe tërhiqen, që nga viti 1190 e këtej. Këto treva dhe qytete nuk do të mund t`i mbanin e as nuk do të mund të vendosnin një pushtet të përhershëm[17]. Nëpër këto treva banonin shqiptarët dhe nuk banonin fare "serbët".

Sulmet e Rashkës karakterizohen fillimisht me luftë për plaçkë, jo për okupim. Pushtimet e para kishin të bënin me pjesën veriore të Kosovës, e cila afër mëse një gjysmë shekulli do të njihet si zonë kufitare ndërmjet territoreve të sotme të Kosovës (tokave bizantine) dhe zhupanisë (krahinës) së Rashkës. Tentimpushtimet e Rashkës do të kufizohen gjatë linjës Hvosne (fshat afër Pejës), duke vazhduar mbi lumin Ibër (mbi qytetin e sotëm të Mitrovicës) dhe malet e Albanikut (Kopaonikut), duke kaluar mbi qytetin e sotëm Besianë (ish-Podjevë). Kështjella e Zveçanit (mbi Mitrovicë)  ishte në okupim të Rashkës, ndërsa qyteti i Lipjanit i takonte Bizantit. Pra, zona kufitare nëpërmjet Zveçanit dhe Lipjanit do të shihet kështu njësoj, deri në okupimin e tërë vendit. Siç na flasnin të dhënat dhe faktet historike, kjo zonë ka qenë disa herë arenë e luftërave dhe ato dëshmojnë se pas ardhjes së Millutinit, mbret i Rashkës, pothuajse i tërë territori i sotëm i Kosovës bie nën okupim, nga  viti 1282/83[18]. Me këtë hov serbet e okupuan Shkupin në vitin 1285, që ishte Kryeqytet i Dardanisë, e jo i Kosovës së sotme[19].

Por, të kthejmë edhe njëherë sytë nga prapa. Ndër të tjerë, perandorinë Bizantine e udhëheqnin ilirët (pra shqiptarët), si popull i përzier me popuj të tjerë, me kryeqytet Kanstantinopojën, sikur Roma, meqë Roma kërcënohej shumë më shumë nga okuptarë të ndryshëm, dhe gradualisht e ndanë në perandorinë Romake të Lindjes e të Përëndimit. Grekët ishin populli parë i perandorisë Bizantine, që hypën në vendet më kyqe të perandorisë kryesisht përmes fesë, me anë të së cilës dëshironin të dominojnë. Derisa sundimtarët romako-bizantinë shkonin e vinin, popujt e dyndur, kryesisht sllavët, erdhën  duke u shtuar dhe gradualisht u vendosën nëpër tokat e vendasëve ilirë, të cilëve ua vështirësonte punën gjuha greke, që e pranuan si gjuhë zyrtare, krahas latinishtes, në fund të vitit 1000. Gjer në vitin 1000, Greqia nuk mund të flasë si e ka zakon të flasë ajo, se gjoja ka qenë më kryesorja. As gjuhën e saj nuk e kishte tërësisht të lejuar, ndonëse merrej me fenë. Le të kujtojmë se lufta e ikonave (ikonoklastia) ka filluar që në shekullin e VIII. Përmas kësaj lufte ajo i detyronte shqiptarët të shkëpusnin lidhjet me Papën/Papatin dhe Romën, si dhe vendosjen e kishës ilire nën vartësinë e Kostantinopojës, që udhëhiqej pjesërisht edhe nga sllavo-grekët. Në fakt, presionin mbi ilirët dhe tërë Perandorinë Bizantine e organizuan ata dhe gradualisht po merrte masa që e favorizonin elementin sllav dhe grek. Si pasojë e kësaj, grekët ia dhanë bullgarëve dhe sllavëve fenë ortodokse, kur premtuan se do të bëhëshin ortodoks të bindur. Në vijë të kësaj po vendosej gjuha greke si gjuhë kishtare e Kishes Ortodokse. Ilirët, duke përqafuar fenë ortodokse gradualisht po shkombëtarizoheshin. Kisha ordodokse greke po bëhej kështu zëdhënsja e vetme e shtetit teokratik bizantinë.

Në shekullin e XI, filloi ndarja e madhe ideore, fetare e politike e ilirëve deri në kohët moderne. Ithtarët e Kishës Katolike Shqiptare e quanin veten albanë. Ata të cilët i qëndruan besnikë Kishës së Patrikanës së Konstantino-pojës, e cila si gjuhë kishtare e përdorte "greqishten" dhe më vonë gjuhën „sllavishte“, që sollën vëllezërit Ciril dhe Medodi, vazhduan ta quanin veten e tyre gradualisht "grekë e sllavë". Kush ortodoksohej njëkohësisht greqizohej ose serbizohej.  Në shekujt XI e XII u rrit në përmasa jashtëzakonisht të mëdha presioni dhe procesi asimilues serbo-grek dhe rezultat i kësaj erdhi kijimi: në veri, i Mbretërisë së Rashës me Stefan Nimanin. Në atë kohë Albania quhej Kosova, Rrasia, Shqipëria dhe Maqedonia, deri në Selanik. Shteti Rrasia vinte nga emri Rrasë, i kryeqendrës së atij shteti, të Jeni-Pazari. Ata nuk ishin "serbë", siç e pohon historiografia e rrejshme serbe, por ishin ilirë, triballë, pra shqiptarë, e nga Millutini, ishin skizmatikë, pra që kishin ndërruar fenë e gjuhën tjetër, e jo kombin. Kuptimin e fjalës "serb" mund ta shpjegojmë me anë të gegërishtes SHKJA (raje), që nuk do të thotë "komb". Me emrin raje filluan  të quheshin besimtarët e një feje të krishterë, sepse fetë i kishin karakteristikat themelore të luftërave të pa shkëputura, që vinin nga njëri kënd i kontitenteve deri në kontnentin e Evropës. Pra, luftërat ekskluzive të Evropës, Azisë dhe Afrikës kishin vetëm  karakter fetar.

Feja e krishterë katolike e përëndimit luftonte rrebtë me fenë e krishterë ortodokse të lindjes, dhe që të dyja bashkoheshin në luftë të përbashkët me besimet apo fenë pagane, ose paganizmin, ngado që vinte ajo. Shteti militant osman i mori me dredhi nga perandoria Bizantine teknikat e mbrendshme të udhëheqjes shtetërore dhe i shpuri në përsosje më tutje në drejtim të fitores globale që e mendonte. Ajo e nxorri fenë muhamedane suni, përkundër mu-hamdanizmit sheii, që ishte i pari besim apo fe nga Muhamedi dhe që përfaqësohej në atë kohë nga shahu i Iranit, i cili bashkëpunonte me katolizismin katolik, me seli në Romë, në luftë me muhamedanizmin e osmanëve suni, si fenë e vetme të sultanëve osmanë. Në pamje të parë, synimet e muhamedanizmit suni përputheshin me parimet e orodoksismit grekë, sllav, armen, e më pastaj edhe të protestanizmit të Martin Luterit, ndërsa ato të katolicizmit të Papatit përputheshin me syimet e muhame-danizmit sheitë. Të gjitha luftërat e asaj periudhe mijëvjeçare kishin karakter fetar, ideologjik. Feja muslimane osmane kthehej kundër feve të tjera të krishterimit ortodoksë të lindjes dhe krishterimit katolik të përëndimit. Sipas ligjeve osmane të shekujve të parë raja e krishterë ortodokse kishte pozitë juridike më të lehtë dhe më të mirë se raja muslimane, e cila i linte shtëpitë, familjen, tokën të merrte pjesë në luftërat e pandërprera shekullore në të tri kontinentet. Krishterët që nuk e ishin pranuar vasalitetin e sulltanit, por e njihnin si epror të vetin Papën e Romës, ishin të detyruar të „skizmati-zoheshin“ dhe të bëheshin itharë të fesë katolike greke e sllave, me vonë të quajtur edhe serbe, se sa të muhamedanizoheshin në fenë sunite, pra, që ti shërbenin shtetit militarist osman..[20]

Armiqtë e pandryshueshëm fqinjë qenë kurdoherë grekët, bullgarët dhe serbët. Armiqtë pak më të largët qenë turqit, latinët- përderisa papati u detyrua të kthehet në kundërshtim me ne, dhe rusët, sidomos pansllavizmi i njohur. Veprimet e dëmshme do ti ndjekim në vazhdimet e këtij shkrimi…

---

[1] Prof. Dr. Skender Rizajt, “Falsifikimet e historiografisë serbe”, A-Print, Prishtinë 2006, faqe 15.

[2] shiko veprën e cituar, faqe 34.

[3] shiko veprën e cituar, faqet 24-25.

[4] shiko veprën e cituar, faqe 17.

[5]  Ferdinand Schevill, "Ballkani-historia dhe qytetërimi", Eugen, Tiranë 2002, faqe 73.

[6] E njëjta vepër, faqe 97.

[7] Prof. Skender Rizaj, "E drejta historike...", në faqet 25 e 26, në fusnotë.

[8] Vepra e cituar e Ferdinand Schevillit, faqe 71

[9] shiko shkrimin e Fatbardha Demit, "Ideologjia politike e historiografisë Europiane", te www.pashtriku.org.

[10] Prof. Dr. Skender Rizaj, „E drejta historike…“, faqe 27, në fusnotë.

[11] Shiko shkrimin e Dr. sc. Enver Rexhës, të publikuar në www.zemrashqiptare.net/article/Speciale/6968/1

[12] Averil Camerun, "Bizantinët", Dituria, Tiranë 2008, faqe 70.

[13] Hyasamedin Ferraj, "Skicë e mendimit politik shqiptar", Pegi, Tiranë 2006, faqe 40-42.

[14] e njëjta vepër, faqe 42, perkthyer shqip nga Stojan Novakoviq, "Zakonik Stefan Dusana", Beograd 1848.

[15] Averil Camerun, vep. e cituar, faqe 87.

[16] Hysamedin Feraj, vepra e cituar, faqe 39.

[17] Shkrimi i përmendur i Dr. sc. Enver Rexhës, te www.zemrashqiptare.net.

[18] Po aty, shkrimi i Dr. sc. Enver Rexhës,

[19] UNIKOMBI, "Libri bardhë, Lashtësia shqiptare dhe shtetësia e Kosovës si realitet historik dhe politik", Prishtinë 1992, faqe 4.

[20] Prof. Dr. Skender Rizaj, „Shqiptarët dhe serbët në Kosovë“, Zëri,  Prishtinë 1991, faqe 45.

[1] Prof. Dr. Skender Rizaj, „Shqiptarët dhe serbët në Kosovë“, Zëri,  Prishtinë 1991, faqe 45. 

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

2.

Për shkak të dhunës së paskrupullt mbi ilirët, pra shqiptarët, armiqtë më të padryshueshëm ishin fqinjët e afërt: grekët, serbët dhe bullgarët. Dhuna e tyre ishte e njëjtë dhe e ashpër: antishqiptare. Historiku i këtyre veprimeve është thurur nga baladat popullore, që nuk janë marrë direkt nga ngjarjet e vërteta dhe që nuk janë në gjendje për tu vërtetuar. Luftimet e tyre grabitëse janë kthyer në një "pjesë të historisë" dhe është fryrë pjesërisht me ata që quhen "pseudohistorian". Pseudohistoria e tyre "mësohet" si "shkencë" në tërë botën e qytetëruar, në mungesë të fakteve të pa shqyrtuara.

Armiqtë tanë kanë ditur të dëpërtojnë nëpër pikat larta ku shkruhet për ta. Në këtë rast, nuk do të merrem me këtë çështje. Por, merrem me çështjen bizantine dhe rënien e saj. Ajo që duhet kritikuar është Averil Camerun. Në veprën e saj, ”Bizantinët”, Dituria", Tiranë 2008, të ngjeshur me literaturën qe e ka përdorur, për fat të keq, nuk e thekson askund përkatësinë dhe etninë kombëtare të popujve që e përbëjnë Perandorinë Bizantine. Për këtë autore, nuk kanë ekzistuar shqiptarët, edhe pse duhet të ketë pasur të dhëna të mjaftuara për përkatësinë e Konstandinit të Madh, të Valentinit, të Justinit, të Justinianit, etj. Një autor që e njeh më mirë ndër shumë autorë anglez, është edhe Michael Grant, një kohë Kryetar i Shoqërisë Klasike të Anglisë. Vepra e tij, “Konstandini i Madh nga Iliria”, të botuar nga Shtëpia Botuese Bacchus-i, në Tiranë 2004, është nxjerrur nga vepra origjinale në Londër më 1998, nën titullin “The Emperor Constantine”, që flet për ilirët.

Megjithatë, kjo shkencëtare, nuk ka pasur kohë të lexojë veprat e kundërshtarëve të saj. Shkenca e saj ka rrëshqitur vetëm nëpër “grekët” dhe Greqinë. Ajo është profesoreshë e lashtësisë së vonë dhe e historisë së Bizantit në Oksford dhe drejtore e kolegjit Keble, një shkecëtare e SHBA-së dhe Anglisë. Në të gjitha studimet e saj shkruan vetëm për Serbët, Rusët dhe Bullgarët[1], por jo për ilirët dhe shqiptarët. Shqiptarët, sipas saj, po e them edhe njëherë, nuk kanë ekzistuar, edhe pse ajo e di se Via Egnatia ka qenë rruga kryesore nëpër Shqipëri dhe Durrësi është një qytet i njohur i bregdetit të Adriatikut shqiptar, dhe Perandori Anastas ka qenë perandor i perandorisë Bizantine, vendlidja e të cilit ka qenë vetë Durrësi, ku përplasjet luftarake shkojnë e vinë si valët e detit. Autorja, Averil Camerun, është profesoreshë angleze dhe duhet ta dijë se anglia është tokë ilire, që ka mjaft toponime të ruajtura nga e kaluara e largët e krijimit të vendit. Të lexosh një libër për bizantinët, pa i përmendur shqiptarët, është tmerr.

Ka qindra fakte që ne i dimë dhe e vërtetojmë se kombi shqiptar ka qenë shumë më i madh se sa është pas luftërave të shumta për ta zhdukur, dhe e dimë se cilën territor e ka pasur dhe cili territor sot i ka mbetur. Shkencat botërore dhe sidomos arkeologjia, paraprakisht e vërtetojnë me gjysëm zëri. Camerun Averil nuk i zë në gojë shqiptarët. Te Kostandini i Madh mbizotëron mendimi se ka qenë ilir nga Nishi (Nassius) i Dardanisë, në Moesinë e Sipërme, pranë lumit Nishava, nëntë milje largë lumit Margus (Morava)[2]. Mjaft nga hierarkia e tyre kanë qenë ilirë, pra “shqiptarë”, ashtu siç na ka quajtur Pirroja i Dytë. Dhe, këtë fakt relevant duhet ta kishte parasysh.

Në këtë vepër, ajo u jep më tepër vend dhe me të padrejtë grekëve apo helenëve të Greqisë duke e heshtur kombësinë e tyre, dhe të ashtuquajturve "grekë" të Italisë, që kanë të njëjtën përkatësi fetare ortodokse, dhe fenë e ngreh si të vetmen mundësi idetifikimi nacional, sa që bie plotësisht në vijat e nacionalizmit grek, duke proklamuar luftërat fetare, në radhë të parë të krishterimit lindor, të ikonoklastëve; luftërave me islamizmin sunit e sheit dhe krishterimin romak. Athua, nuk e dinte këtë fakt, se të tri fetë janë favorizuar nga pellazgët, pra iliro-shqiptarët dhe grekët, të cilat janë kthyer kundër nesh, për të na asimiluar tërësisht.

Vepra e saj bie në hije të ideologjisë progreke dhe prohelene, madje, ndonjëherë ideologjisë së madhe greke. Te vepra e saj nuhatet roli progrek përmes literaturës së njëanshme. Roli i “i zmadhuar” i serbo-ruso-bullgarëve duket se është i fryrë, sado që autorja e vë në gojë se "bizanti ishte që në nisje poliglot dhe kozmopolit"[3], pa i përmendur popujt që e përbënin ate.

Sa për ilustrim, po e përmendë një unazë-vulë të argjendtë, e gjetur në Sateli të Dollogozdës së Strugës, që nga koha e fisit të njohur të ilirëve, Enkelejtëve, një fis me kulturë të dendur nga ligjet e drejtësia, deri te përpunimi i metaleve, qeramikës dhe qelqit, që ka më tepër se 2310 vjet para të sotmes. Nga deshifrimi i saj shihet qartë se përpos shkrojnave (kaligrafisë) greke, të gjitha fjalët janë shqipe. Ajo ruhet në muzeun arkeologjik të Strugës[4]. Shqipja, është e njëjta gjuhë, që brez pas brezi përdoret. Porse kaligrafia ndryshon. Zonja, Averil Camerun, na quan me të padrejtë "grekë", pa e ditur se kaliografia e grekëve është përdorur nga jo-grekët, që do të thotë pra për shqiptarët, krahas të tjerëve.

Bizantinët ishin një popullsi e përzier. Në radhë të parë ishin ilirët, pra shqiptarët, që zonja nuk i zë në gojë, grekët dhe vllehët. Pas tyre vinin edhe fiset tjera barbare të viseve aziatike dhe të arabisë, që i sundonin ata deri në ardhjen e shtetit osman. Perandoria Osmane e mori nga brenda Perandorinë Bizantine, duke e vjedhur me të gjitha vetitë e udhëheqjes shtetërore, por me një fe të kundërt. Po e them edhe njëherë, se etimologjia e kësaj fjale shpjegohet vetëm në saje të shqipes: biz-an-t, do të thotë ana e bezëve, nga biz, bezë, që do të thotë: kodër rëre në bregdet, që i zinte armiqtë e shumtë dhe përëndimorë në darë të fuqishme- që nuk mund ta bëte këtë Roma. Bizant është quajtur tërë perandoria. Kështu e ka quajtur ate Kosntandini i Madh. Zonja dhe zotërinjtë e tjerë duhet ta mbanin në mend.

Averil Camerun, për herë të parë i përmend serbët, në mes të viteve 1147-1160, "se kanë pranuar autoritetin bizantin"[5], duke folur për Aleks Komnenin, i cili ishte përballur bashkë me vëllain, Johanin, me sukses me peçenegët. Greqishtja mori nga mbretërimi i Herakliut zyrtarisht vendin e gjuhës zyrtare duke e lënë mëmjanë latinishten për mjediset ushtarake[6] dhe ajo e mori veten si gjuhë shtetërore rreth vitit 1000, kur del i ashtuquajturi Souda, një fjalor i madh greqisht, si kombinim i enciklopedisë dhe i fjalorit gjuhësor[7]. Averil Camerun në tërë veprën e saj "Bizantinët" nuk shkruan askund për etninë e pellazgo-ilirëve të Konstadinit të Madh[8], të Valentinit, të Justinit apo të Justinianit, një triumfator i madh, nga afërsia e Shkupit[9], apo më mirë të themi nga fshati Tauris, afër Shkupit[10], që kishte përfunduar rindërtimin e kalave nëpër Iliri, të lëna porosi nga Justini, dajës së tij, ilir nga Bedriana, për t`u mbrojtur nga sulmuesit e shumtë dhe të befasishme...

Por, po e lëmë njëherë këtë vepër. Ti kthehemi një libri tjetër. Është hera e parë që "mësojmë" për "zhdukjen" e avarëve. Zhdukja e papritur e avarëve nga luftimet e Herakliut, të shkruara në kapitullin e VI, është "zënë" kështu në gojë nga historiani amerikan mbi Ballkanin, Ferdinand Schevill, në veprën e tij "Ballkani-Historia dhe qytetërimi".[11] Por, nuk ka mundësi të "zhduket" një popullsi e tërë si avarët (avatarët) vetëm pas një luftimi të Perandorit Herakël. Autori bie viktimë e literaturës që e përdorë, edhe pse për shqiptarët flet me simpati të vërtetë, por jo për arësyet dhe periudhën e gjenezës, nga kohët më të vjetra. Libri ka një mugesë të dukshme dhe bazohet ekskluzivisht në literaturën sllave dhe latine, për "themelimin" e sllavëve.

Avarët nuk janë zhdukur prej Herakliut, por janë mundur, thyer e shpërdarë. Largimin dhe "zdukjen" e avarëve nga Ballkani, autori e quan "të bërë" dhe këtë gadishull e lë "tërësisht në duart e sllavëve". "Në shekullin e shtatë dhe të tetë vazhduan të vinin fise të reja sllave, por pati edhe një shndërrim të tyre nga grabitës në banorë që ngulën rrënjë në territoret e pushtuara. Ka shumë pak detaje të sigurta lidhur me mënyrën se si u bë i mundur shndërrimi i pjesës së maleve qendrore të Ballkanit në tokë sllave"[12], thotë autori, pa e llogaritur se sllavët erdhën dhe u përzinë me avarët. Gotët, Visigotët, Frankët, Svevët, Vandalët, Alamanët, Saksonët, e kanë shtuar popullin e tyre "me të mundurit", mbas betejash të vazhdueshme.

Hunët, Avarët, Sllavët, e shumë fise të tjera, janë një pjesë të ardhur nga stepat aziatike. Kjo mbijetesë, u karakterizua nga përzierja, asimilimi apo nga >>riformimi<< i popujve, që filloi nga antikiteti i vonë, vijoi në Mesjetë dhe përfundoi përgjithësisht në shekujt 18-19"[13]. Popujt sllavë, që mund të vinin nga djerrinat e lumit Pripet, në veri të qytetit të Kievit[14], ata u vendosën në rethinat e Smederevës, si e pohon këtë fakt Prof. Dr. Skender Rizaj, në tri veprat e tij të njohura, si grabitës më të pangopur në të mirat e popullit të denjë ilirë, si vrasës tinëzak dhe pa vetëdije për fuqinë e madhe të Zotit, duke ardhur për tu asimiluar me ato pakica të fiseve skllave, të mbetura nga luftimet e tjera të Ballkanit. Të mos harrojmë këtu jevgjët apo romët etj., prej të cilëve veçanërisht treva kryesore e Nishit deri në Vranje, Tregu i Ri (Novi Pazari), Jeni Pazari apo Rashka, janë banuesit e kësaj treve. Kjo zonë është okupuar nga cergashët, që kanë qenë jevgj të paskrupullt e të pabesë në luftë. Vendasit, iliro-dardano-shqiptarët, e kishin një mjet të fundit luftën për tu mbrojtur. Kjo gjë dihet. Nuk e themi kot, "jemi të dërguarit e Zotit në tokë". Prandaj, jemi të rezervuar nga luftërat.

Ferdinand Schewill thotë në këtë libër se "popujt e vjetër ishin tre: ilirët, grekët dhe latinët periferikë. Ilirët- të quajtur më vonë shqiptarë, të cilën e sqaruam- banonin në pjesën përëndimore, grekët në bregdetin e Egjeut dhe Jonit, kurse latinët në rafshin qëndror"[15]. Luftërat e Aleksadrit të Madh, të Maqedonisë Ilire, të Ilirisë, të Epirit, etj. nuk i zë në gojë në formim e Ballkanit. Ato gabimisht i nxjerrë me Greqinë. Pellazgët, ilirët, epirotët, d.m.th shqiptarët autori i lë në mjegullën e madhe të shekujve.

Me hellenët, d.m.th. grekët dhe të Aleksandrit të Madh, përfundon "faza e parë e grekëve të historisë së Ballkanit"[16], pa e cekur përse quhej "Ballkan".

Autori do t`ia kishte flluar më mirë historinë e Ballkanit po të kishte lexuar në Amerikë historinë e Edwin Jacques, "Shqiptarët-Historia e popullit shqiptar nga lashtësia deri në ditët e sotme", të botuar pikërisht atje, nga "McFrlands& Company, Inc. Publishers", USA. Gadishulli Ballkanik është quajtur më parë Gadishulli Ilirik. Kjo gjë shihet nga cilësimi i dy vëllezërve evrej, Ciril dhe Metodi, për gjuhën që e përdorin ata, si "gjuhë ilirike", pra gjuhën sllave. Aty krijohej për herë të parë e fomja e tyre.

Në të vërtetë, prej Turkmenistanit është marrë emërtimi "Ballkan", që shkruhet me dy "ll" shqipe, për këtë trevë të gjërë ilirike. Në Turkmenistan, ka një trevë të gjërë me emrin "Balkan", përskaj detit. Perandoria Osmane ka patur si qëllim vetiak të cilësoj sjelljen e ligë të popullsive të këtij gadishulli ndaj vetvetes. Ishin pra pakicat turko-asiatike. Luftërat e tyre ishin luftë anë e kënd këtij gadishulli me njëri-tjetrin, por edhe me Perandorinë Osmane.

Përveç se futet autori përmes literaturës së njëanshme e të rrejshme serbo-greke, në librin "Ballkani-Historia dhe qytetërimi", po ia lëmë edhe një vend kamuflimit të historiagrafisë për krijimin e "kombit malazias". Kjo gjë nuk e thotë të vërtetën dhe është pika më e pakëndshme e librit. Autori nuk u përmbahet të dhënave bibliografike në këtë botim, të cilat dalin si një e metë e përkthimit dhe e botimit në gjuhën shqipe, nga Shtëpia Botuese "Eugen", në Tiranë. Vepra, në këtë pjesë i ngatërron emrin shqiptar dhe viset shqiptare me malazezë, si psh. Shkodra, apo të emrave të veçantë të prijësve, si psh. Bashlshajt, që i paraqet si "malazezë", sado që janë shqiptar dhe janë troje shqiptare, rrahur majft në historiografinë tonë, italiane, evropiane, greke, amerikane, etj. Autori i përdorë gabimisht këto gjëra në kuadër të "katër qendrave" të krijimit të serbëve. "Qendra e katërt" janë malazezët, madje rreth vitit 1800. Ky krijim i tyre, nuk qëndron. Kjo është koha kur këta "fqinjë" tanë të tmerrshëm po i grabisnin dhe po i shkatërronin trojet autonome shqiptare, të lëna pa mbrojtje të mirëfilltë. Në vilajetin e Shkodrës, gjenden Tivari, Tuzi e Podgorica, kur caktoheshin kufijtë dhe krerët shqiptarë të Lidhjes së Prizrenit insistonin që të mos i lëshohen tokat shqiptare të këtij vilajeti Serbisë dhe Malit të Zi.[17] Malazeztë ishin kundër shqiptarëve. Lidhja e Prizrenit u krijua si rezultat negativ i traktatit të Shën Stefanit (më 1877), që i kishte bërë shqiptarët pre të luftërave ruso-osmane. Shqiptarët vunë në zbatim programin e mbrojtjes së intertesave të mirëfillta kombëtare, kundër Serbëve, Malazezëve dhe Grekëve, duke kërkuar nga Qeverisa Osmane një autonomi më të gjërë të Shqipërisë, brenda vilajeteve të Janinës, Manastirit, Shkupit dhe të Shkodrës,[18] gjë që nuk ishin përgaditur për luftë.

Le të kujtojë një detal para kësaj gjëndjeje: Pal Dukagjini (1384-1446), me të vëllanë Nikollë Dukagjinin, qeveriste pjesën veriore të Shqipërisë së sotme, me territoret e Malit të Zi të sotëm, me territoret e Kosovës së sotme, me territoret e Sanxhakut të sotëm, me territoret e Serbisë së sotme, duke përfshirë Nishin, Krushevcin dhe Smederevën. Selia e kësaj principate ishte Ulpiana (Graçanica, afër Prishtinës). Etimologjia e toponimit Graçanicë ka dale nga shqipja: graçoj- shembet toka, d.m.th. graçanicë=ana e graçuar, e fundosur. Upiana ishte e shembur në shekulllin e VI dhe ishte rindërtuar nga Dukagjinajt, duke u bërë selia e tyre.[19] Graçanica është bërë sot "pronë serbe", së bashku me kishën e vogël ortodokse.

Lekë Dukagjini III (1410-1481) ishte djali i Pal Dukagjinit, kishte lindur në Ulpianë (afër Graçanicës së sotme), nuk hoqi dorë nga vasaliteti i sulltanit, as kur babai i tij, Pal Dukagjini dhe Gjergj Kastrioti-Skënderbeu, në Betejën e II të Kosovës (me 3 nëntor 1443) në mes të Jan (Janosh) Huniadit dhe të ushtrisë osmane, po iknin nga ushtria osmane.[20] Herën e dytë fituan turqit të ndihmuar nga Lekë Dukagjini III, i cili nuk lejoi që Skenderbeu të ndihmonte aleatin Jan Huniadi. Gjatë kësaj lufte të rrebtë që u zhvillua në Kosovë u rrënua për herën e dytën Ulpiana, kështu që selia e pricipatës kaloi prej tani në Pejën e sotme...[21]

Por, le të kujtojmë edhe një detal tjetër: Mali i Zi, përpara se të pushtohej nga osmanët, kishte një popullsi shumicë shqiptare. Shqiptarët ortodoks i kryenin ritet e tyre edhe në gjuhën sllave, prandaj serbët ikën në territoret e Malit të Zi, sepse donin të ruanin fenë ortodokse.

Malazeztë kanë bashkëpunuar historikisht me shqiptarët, fillimisht edhe në luftë të egër kundër osmanëve.[22] Mjaft treva mbetën nën Malin e Zi dhe nën Serbinë, si Nishi, Novi-Pozari (Tregu i Ri), Tivari etj., të cilat kanë qenë herëdokur vise pellazgjike, ilire dhe shqiptare.

Disa autorë janë të mendimit se populli malazez ka më shumë afinitet si racë me popullin shqiptar se sa me popullin serb[23]). Emri i lumit të Zetës rrjedhë nga fjala pellazge Genta, që në latinisht erdhi Zenta, prej të cilës rrjedhi Zeta. Në Mal të Zi të bien në sy dy toponime të mirëfillta shqiptare, ku nuk flitet fare shqipja: Shingjon (Shën Gjoni/St. Johan) dhe Goljemade (gojëmadh= gulae magnae, latinisht). Tuzi, me 1330, shprehë emrin latin Tanusius; Prekali, Shkreli, Kastrati kuptohen edhe sot e kësaj dite si farefise tonat. Në kadastrën e vitit 1416, në „Villa Tusi“, te Tuzi pranë Podgoricës, 16 kryefamiljarët quheshin Tusi, duke filluar nga kryetari i tyre, Jurco Tusi, ndërsa në „Grouemira grande“ (shqip=grua e mirë) nga 20 shtëpi, 11 prej tyre banoheshin prej gruemirasve.[24] Disa fise malazeze pra nuk kanë prejardhje sllave. Drekalloviqët, Vasoviqët, Zogoviqët, Berishiqët, Gashiqët, e fise dhe vllazëri të tjera janë të prejardhjes shqiptare.

Në të vërtetë, nuk ekziston një komb „malazez“ që jetojnë në tokat e vjetra iliro-dardane. Ata janë të krijuar nga popullata vendase, sipas vendit të jetesës, sepse „mali i zi“ shprehë malin ku janë të mbëthyer. Veshjet, zakonet, shtati i lartë i ngjashën me malësorët e alpeve të Shqipërsisë, dëshmon se janë shqiptarë të sllavizuar. Ata janë bracikefalë, sikurse shqiptarët, ndërsa sllavët e serbët janë mezoqefalë.[25] Autori Ferdinad Schevill e nxjerr këtë emër nga fallsifikimet sllave, me emrin e përshtatur: "Cerna Gora".[26] Historia e vërtetë mungon, por autori mundohet të mbahet në baladat popullore malazeze. [27] Kështu rrëshqet fuqishëm.

Politika nacionaliste dhe antishqiptare në Ballkan, si një nga shkaktarët e vuajtjeve të shqiptarëve gjatë shekujve, ka ardhur kryeput prej kishave ortodokse. Shqiptarët janë treguar shumë tolerantë nga natyra e tyre fetare. Ata, asnjëherë nuk e kanë zgjatur dorën për të vrarë popujt e tjerë fqinjë për shkak të fesë.[28] Kjo gjë, tani për tani, mjafton.

Një histori më voluminoze, më të organizuar dhe më mirë të ndarë në pjesë, e shkruan John Juluis Norwich, “Bizanti-shkëlqimi dhe rënia e një perandorie, 330-1453”.[29] Autori shkruan me një stil të thjeshtë e terheqës, pasi ka studiur dokumente të pafunde të historisë. Ai është lauruar për studime në frengjisht e në rusisht dhe ka mbuluar detyra të rëndësishme të ambasadave të Beogradit dhe të Bejrutit.

Kështu, bie pre e literaturës ruse, sllave dhe greke, nga vendet ku studion e punon. Këtë gjë do ta shohin në vazhdimin e kësaj teme...

---

[1]  Shiko përfundimin e veprës, në faqen 295, sa për illustrim.

[2]  Michael Grant, “Konstandini i Madh nga Iliria”, Bacchus, Tiranë 2004, faqet 31-32.

[3] Averil Camerun ”Bizantinët”, Dituria", Tiranë 2008, faqe 38.

[4]  Bexhet Asani, "Unaza-vulë e lashtësisë 2300 vjet flet shqip", "Fakti", E hënë, 13 Gusht 2001.

[5] po aty, faqe 87

[6] po aty, faqe 218.

[7] po aty, faqe 228.

[8] shiko shkrimin e Agim Shehut, "Konstandini i Madh shkoi në Bizant me flamur e simbol të ilirëve, shqiponjën me dy krerë", www.ereniku.net.

[9] Albert Kotini, "Justiniani-shqiptari i hershëm dhe triufator i madh", Rilindja, botimi në Përëndim, e Hëne, 31.06.1999

[10]  Luan Përzhita, "Mbretëria Dardane-Histori e shkurtër e shtetit 2400 vjeçar", Botaart, Tiranë 2007

[11]  Ferdind Schewill, "Ballkani-historia dhe qytetërimi", Eugen, Tiranë 2002

[12]  po aty, faqe 72

[13] Citoj nga shkrimi i Fatbardha Demi, "Ideologjia politike e historiagrafisë Europiane", faqja e www.pashtriku.org, sipas citimit të saj nga Patrik J. Geary, "Il mito delle nazioni. Le origini medievali dell`Europa", Carroci, 2009, që nuk thuhet vendi i botimit.

[14]  Vepra e përmendur e Ferdinand Schevillit, faqe 73.

[15]  po aty, faqe 72.

[16]  po aty, faqe 13.

[17]  Dr. Muhamet Pirraku, "Myderriz Ymer Prizreni, ora, zemra dhe shpirti i Lidhjes Shqiptare, 1877-1887", Sharr 2003, faqe 70.

[18] ) Hamit Kokalari, „Kosova, djepi i shqiptarizmit“, Shoqata Atdhetare për të rënët e Kombit Shqiptar, Tiranë 1992“, faqe 11.

[19] ) Prof. Dr. S. Rizaj „Edrejta historike e shqiptarëve…“, faqe 12.

[20] ) Edwin Jacque „Shqiptarët -Historia e popullit shqiptar nga lashtësia deri në ditët e sotme", Kartë e Pendë, Tiranë 1996, faqe 204.

[21] ) Prof. Dr. S.Rizajt, v.c., faqe 13.

[22] Elena Kocaqi- Levanti "Planet për zhdukjen e shqiptarëve/Si u krijua Greqia dhe Serbia në trojet shqiptare", Emal, Tiranë 2009, faqe 63.

[23] ) Hamit Kokalari, „Kosova,…“, faqe 9.

[24] ) Shiko artikullin e Prof. Konstantin Jireçek, „Mbi shqiptarë e trevave veriore dhe verilindore në kontakte me popullsitë sllave“, te „E vërteta mbi Kosovën…“, faqe 135.

[25] Elena Kocaqi- Levanti, vepra e citur, faqe 63.

[26]  Ferdinad Schevill, "Ballkani...", faqe 258.

[27] Po aty, faqe 260,

[28] Elena Kocaqi-Levanti, po aty, faqe 12.

[29] Norwich, John Julius "Bizanti, shkëlqimi dhe rënia e një perandorie (330-1453)", Eugen, Tiranë 2005

[1] Elena Kocaqi-Levanti, po aty, faqe 12.

[1] Norwich, John Julius "Bizanti, shkëlqimi dhe rënia e një perandorie (330-1453)", Eugen, Tiranë 2005

-----------------------------------------------------------------------------------------------

3. 

Siç e kemi vënë re në shkrimin pararendës, një histori më komplete, majft voluminoze, më të organizuar dhe më mirë të ndarë në pjesë, na e jep John Juluis Norwich,“Bizanti-Shkëlqimi dhe rënia e një perandorie, 330-1453”[1]. Norwich shkruan me një stil të thjeshtë e terheqës, duke studiur dokumente të pafunde të historisë. Ka mbuluar disa detyra të rëndësishme në Ambasadat e Beogradit e Bejrutit, si dhe të Konferencës së Çarmatimit të Gjenevës, i lauruar për studime në frengjisht e në rusisht, dhe i dekoruar me urdhërin për merita të larta të Republikës italiane[2].

Në tërë këtë vepër ai kridhet në historinë shumëvjeçare të perandorisë bizantine, sa edhe të çuditshme, aq edhe të befasishme, e cila shihet nën dritën e euridicionit të autorit. Kjo vepër është një konservim i befasueshëm i kulturës së botës klasike. Bizanti është një prej qytetërimeve më të mëdha, që ka humbur dikund e mbuluar me pluhurin e trashur të shekujve. Veprat burimore dhe literatura që autori i studion në këtë libër janë kryesisht greke, italiane, francese, angleze, gjermane dhe amerikane, si dhe mjaft revista për historinë e përgjithshme apo perandorinë bizantine.

Duke studiuar historisë e perandorisë bizantine, na duhet të theksojme se autori J. J. Norwich bie viktimë e literaturës greke dhe sllave, sidomos të ortodoksizmit, nga vendet ku studion e punon. Ndonjëherë ka të pavërteta në biografinë e perandorëve, si. psh. Justinianit, i cili "u lind në vitin 482, në Trakë"[3], që nuk është e vërtetë, sepse ka lindur në Taurisiana, afër Shkupit, në Dardani, të cilin e ka marrë në Konstandinopojë si fëmijë, për ta rritur e shkolluar daja i tij, Justini, poashtu nga Dardania. As mbretëritë e familjes së Dioklecianit, Konstandinit të Madh, Valentinit, Teodosit, Justinianit, Isak dhe Aleks Komnenit, Dinastia e Angjelëve, despotati i Epirit dhe Paleologët, etj. nuk kualifikohen sipas origjinës pellazgo-iliro-shqiptare, siç ndodhë keqas me të tjerët, p.sh. me familjen Armene apo me familjen Maqedone.

Të mos harrojmë të shtojmë këtu se Perandoria Bizantine e kishte filluar historinë me flamurin e saj që kishte shqiponjën me dy krerë[4] dhe shqipojnjën me një kokë, që është edhe sot e kësaj dite flamur kombëtar i shqiptarëve. Shqiponjën me një kokë e kishte Perandoria Romake, në ballë të ushtrisë. Perandoria Bizantine është ngritur nga ajo, fillimisht pa ndyshur nga simbolet e rregullimi i saj shtetëror, prandaj i ka marrë si simbole të vetat simbolet që kishte edhe Perandoria Romake.

Për ta shpjeguar më mirë këtë çështje, po e fillojmë që nga gjeneza e pellazgëve hyjnorë. Sellenën, përëndeshën e parë të Sellëve të Epirit, të të gjithë pellazgëve, të grumbulluar fillimisht pranë Dodonës së parë, që është në Tomor të Shqipërisë së Jugut, apo në krahinën veriore të Epirit dhe të Dodonës së dytë, që është në Tomar të Dryopisë së Mollosit (shikoni këto dy fotografi të sjellura këtu), pra krahina e dytë e Epirit jugor, sot nën Greçi, i mbanë krahët e hapur të shqiponjës, që është shenjë profetike. Për këtë gjë ka shkruar një studim të thuktë Fatbardha Demi[5], në të cilën thotë se "Zoti ishte fillimisht Grua" dhe Sellenizmi ka qenë thellbësor në "krijimin e dy kulteve më të rëndësishëm të besimit dhe të mitologjisë Euro-Aziatike". Sellena ka patur si simbol "Shqiponjën mbretërore". Ishte besimi i popullit darda-no-thesprot, që e krijoi bazën mitike të Euro-Azisë.

Krahët e Shqiponjës ishin shenja të veçanta të Zotit. Kurdoherë i kemi shoqëruar shenjat e shenjta, të Zotit të Madh, madje edhe të Zeusit, në Dodonë[6], të cilët ishin pellazgë, ilirë, epirotë, pra shqiptarë nga Epiri, dhe dihet se mbreti i epirotëve, Pirro i II-të, elitën e të tij, në luftërat papushim, i ka quajtur "shqiptarë", të cilët e kanë mbajtur plisin e bardhë (borean-ngjyra e borës), gjë të cilën e ka shpjeguar Xhusepe Katapano, në librin e tij "Thoti, fliste shqip"[7]. Na mjafton fotografia e Uliksit, me plis të bardhë në kokë, në studimin e përmendur të Fatbardha Demit, që tregon shtegun nga lashtësia deri në ditët e sotme, të pellazgëve, ilirëve, maqedonëve, epirotëve, pratë shqiptarëve. Që nga lashtësia antike, mijëra vjet para lindjes së Krishtit, e deri te mbretërit e famshëm të Pirros, Lekës së Madh, të Konstandinit të Madh, të Justinit, të Justinianit, deri te Anastasi, etj. kanë patur krahaz shenjave të tjera edhe shqiponjën, shenjën e Zotit ose një pendël të saj. Kjo gjë ishte mjaft domethenëse, që është ndjekur nga mbretërit e antikës së lashtë, të Euro-Azisë, të Gadishullit Ilirik, të Ilirisë deri në fund të Evropës, të Romakëve, të Bizantëve, për ta theksuar lidhjen në vazhdimësi.

Edhe te Kostandini i Madh ishte një lidhje me Zotin. Ai ishte prej Nishit të Ilirisë. Të hënën, 11 maj 330 është themeluar perandoria Bizante dhe deri në shkatërrimin dhe rënien së kësaj perandorie, pas 1123 vjetë e 18 ditë, të ekzistencës dhe të luftërave në të tri kontinentet, kryesisht me pretendime fetare dhe ortodokse, deri në likudimin më barbar që njeh historia, të mbarë familjes perandorake epiroto-ilire, deri në më të voglin, nga sulltani otoman Mehmeti II, të martën, me 29 maj 1453. Askund nuk theksohet përkatësia kombëtare, sepse është thelbësore dhe duhet patjetër të ipet. Në radhë të parë duhet theksuar karakteristikat kombëtare, përballë atyre fetare. Feja është një gjë e doemosdoshme që prej pellazgëve, sepse ata e kanë ditur se pa fenë nuk mund ti sundojnë njerëzit, që kanë qenë kryesisht "të pa ditur". Për fenë, ishim të dhënë, pos luftërave që nuk i bënim kurrsesi me ata që dinin "të rrinin" nën krahët e tyre. Për iliro-dardano-epiroto-shqiptarët, ka mbetur ters e marta, që përpos rreziqeve që i sjellë, është një ditë nervoze, dhe askujt nuk i kujtohet ajo ditë, me 29 maj 1453, ka qenë "e martë", kur ka rënë nën masakrën e perandorisë osmane e tërë perandoria shqiptare, dhe po e quaj kështu duke pasur si karaktiristikë etninë e tyre epirotase, që është shqiptare, me perandorin dhe familjen e tij, Kostandinit XI-Paleologut. Ai ka qenë tërësisht epirot, nga një krahinë domethënëse për shqiptarët, që flisnin shqip. Gjuha shqipe flitej vazhdimisht që nga ajo kohë, nga koha e Pirro Neoptolemit, të Aleksander Molosit, të Bardhylit (Ylli i Bardhë), bijëve të tij, Klejtit dhe Glaukut, të Aleksandrit të Madh[8], nga prijësi i shenjtë që ne duhet ta nderojmë, epirotasi njohur Pirroja II, Ajakidi[9]  që na la të quhemi prej atëherë "shqiptarë", dhe nuk mendohemi se kjo ditë është "ditë terse e javës", jo në radhë të parë për "botën greke", siç shprehet kështu John Julius Norwich, autor i kësaj vepre[10], por është në radhë të parë për shqiptarët. Ai nuk e shesh se shqiptaria (pellazgia, iliria, thrakia, epiri, maqedonia dhe dardania), pas shumë vitesh të sundimit të gotëve, është vendosur nën sundimin e Perandorisë Bizantine, të Konstandinit të Madh, të Valentinit, të Justinit, të Jutinianit I dhe të Justinit të II. Koha e sundimit të Jistinianit I (527-565), për të cilin mëson e tërë Italia dhe bota studimore "Korpusin Juridik Civil" të perandorit shqiptar, që "ka qene periudha më e ndritur e hitorisë bizatine pas Konstandinit të Madh"[11], dhe nuk e përmend askund cilësinë e tij kombëtare ilire, dardane, shqiptare, të cilës i ka shërbyer denjësisht me tërë jetën e tij. Ai e çliroi Ilirikun nga varësia e Selanikut, që ishte katolike romake, dhe vendosi nën juridiksionin e tij Prevalin, Dardaninë, Epirin e Ri, Moesitë, dhe dy Dakitë, vetëm se kufijtë krahinorë do të ndryshojnë në vazhdimësi, dhe që kryesisht përbëheshin: Prevalia shtrihej nga Shkumbini në veri, deri në luginat e Zetës dhe Maricës; Dardania shtrihej në lindje, duke përfshirë edhe krahinat e Kosovës; kurse Epiri i Ri shihej nga Shkumbini në jug, deri në lumin e Vjosës. Shkodra u  gjet nën mbikëqyrjen kishëtare të Ohrit ortodoks, ndërsa pjesa lindore e Ilirikut mbeti nën varësinë e Selanikut dhe nën kishën kishëtare të Romës, sado që ushtria e famshme e Justinianit I korrën mjaft suksese në fushatat e tyre vendimtare kundër vandalëve, gotëve dhe bullgareve[12].

Përse harrohen kështu vallë shqiptarët, pra pellazgët, ilirët, epirotët, dardanët dhe maqedonët, që do të emëroheshin nga shtrirjet nëpër krahinat e ndryshme, në të cilat jetonin e flisnin, të cilët e kishin të njëjtën gjuhë iliro-epirote, gjuhën shqipe, me të gjitha dallimet në rajonet e pavarura që flitej? Pse e harrojnë gjuhën epirote, që është e njëjta gjuhë me gjuhën shqipe, dhe Sami Frashëri jo rastësisht që në Rilindjen Kombëtare e quante Greqinë "vendin e stërgjyshërve tanë, të Ilirëvet"[13], sepse i kishte Epirotët, ndërsa Gjergj Kastrioti-Skenderbeu mbiquhej "Epirotarum Pricipis"[14], sepse qe vendi i shenjtë shqiptar.

Shqipëria është vendi që zotëron gjuhën më të vjetër të Evropës. Emrat e mitologjisë së ashtuquajtur greke, oronimet, toponimet, eponimet, anthroponimet, mund të shpjegohen vetëm përmes gjuhës së sotme shqipe. Ajo ia ka dhuruar Evropës dy nga qytetërimet më të ndritura: atë që quhet e "grekëve", nëpërmjet pellazgëve dhe atë romake, nëpërmjet Etruskëve[15].

A mund të kenë lexuar shkencëtarët e huaj libra të tillë, si: "Ilirët dhe Iliria te autorët antikë"[16], "Shqiptarët dhe problemi pellazgjik"[17], "Fundi i misterit etrusk"[18],"Epiri, pellazgët, etruskët dhe shqiptarët"[19], "Pellazgët dhe stërgjyshërit e kombit shqiptar"[20], "Pellazgët dhe stërgjyshërit e qytetërimit botëror"[21], "Enigma nga pellazgët te shqiptarët"[22], "Ilirët-historia, jeta, kultura, simbolet e kultit"[23], "Antikiteti-hellenët janë ilirë të zbritur në Egje"[24], "Pellazgët, origjina jonë e mohuar"[25], "Avranitët dhe prejarja e grekëve"[26], "Iliriciteti i ma-qedonasve dhe epirotasve"[27], "Gjenet, popujt dhe gjuhët"[28], "Albanët, pellazgo-iliro-shqiptarët me famë botërore"[29], "Rolli pellazgo-ilir në formimin e kombeve dhe gjuhëve evropiane"[30], "Maqedonia shqiptare, në dritën e teksteve dhe dokumenteve historike"[31], etj., etj., do të kishin patur një pasqyrë më të plotë të gjithë që nisen për studim të Perandorisë Bizantine.

Përveq luftërave që janë bërë për ta okupuar Gadishullin e Ilirisë, nuk ka mundësi të "zbrazet" tërësisht nga ilirët, dardanët, trakët, maqedonasit dhe epirotët kjo hapësirë që quhet sot "Ballkan" dhe t`ua "lëshojë" vendin "kombeve sllave", që nuk e kishin këtë vend, psh. serbët u formuan si komb në gjysmën e dytë të shekullit XIX dhe nuk egzistonin fare në Ballkan në vitin 326. A ka mundësi një studius i të gjitha dokumenteve bizantine të thotë se "shpura perandorake mbërriti në Serbi"[32] gjatë arrestimit dhe vrasjes në Itali për shkakun e një intrige të Krispos, Liciniantit dhe Faustës, djalit dhe gruas së parë nga ana e Konstandinit të Madh dhe nga kjo gjë "duket"sikur "serbia" paska egzistuar? Në vitin 326 nuk ka egzistuar Serbia. Në kohën e jetës së tij të Konstandinit të Madh, i lindur në Nish, kjo zonë nuk ka pasur "serbë". Serbia nuk ka egzistuar në këtë periudhë. Pesëqind vjet errësirë osmane nuk na kanë lënë të shohim asgjë, që na lë nën një plaf të rëndë të frymëmarrjes. Pjesërisht e kemi humbur vetëdijen. Nuk kemi gëzuar as të drejtën elemetare të shkrimit të gjuhës dhe historisë sonë, prandaj jemi të gllabëruar nga ndenja jonë kulminante për tu zhdukur si komb. Historinë e "mësuam" nga armiqtë fqinjë, me dhunë e dredhi të paparë, duke tentuar të marrin qindra fakte të frymimit tonë nën kulturën e gjuhën greke. Greqia, e para, na quan me të pa drejtë "grekë" dhe nuk e shohim aspak këtë gjë. Çdo gjë sillet në qark, në formë rrethi. Prej mbrëmjes deri në mëngjes, është errësirë e plotë. Nata e thellë osmane ka pasur çmendurinë tonë deri në zhdukje nga vetvetja, nga harrimi i përkatësisë kombëtare, sa shqiptarët i thoshin vetes me krenari "jam turk, elhamdurilah".

Në mjegullën e dendur të errësirës së natës osmane, pa u gdhirë mirë, vrapojnë të ligjtë fqinjë, që të marrin trojet tona autoktone me likuidimin pa shpirt të shqiptarëve:gra, pleq e fëmijë...

Por, ti lëmë këto dhe ti kthehemi veprës dhe temës sonë. Meqe vepra që po flasim nuk ka "kurrëfarë pretendimi akademik"[33], siç e vërën edhe autori, shpjegon se heroizmi i perandorit ishte bërë një me heroizmin e shtetasve të bizantit, të cilët ishin mistik dhe që e kishin në gjak Krishtin, Shën Mërinë dhe shenjtorët, bashkë me kryqin origjinal e të shenjtë të Jerusalemit, por që më vonë e tërë perandoria u kthye në një autokraci, në teokraci të pushtetit fetar, me një perandor të gjithëfuqishëm, që trajtohejnë një rang me apostujt dhe printe fenë. Sado që autori i shpjegon aspektet fetare gjatë mbijetesës së kësaj perandorie, nuk i jep të drejtë në këto rrethana kombit ilir dhe"harron" se këtu kanë jetuar ilirët, dardanët apo shqiptarët; se gjithmonë Durrësi është i njëjti vend, vendi i perandorit Anastas I, shqiptar, që ka sundur Perandorinë Bizantine, prej vitit 491 der në vitin 518, etj.

Të gjitha luftërat që i ka paraprirë ky komb nën ortodosizmin, i ka bërë për "atdhe e për fe" dhe nuk e thonë kombin për vetveten, sepse, si thotë autori, është një popull parasegjithash mistik, pra që duhet ti interesojë më shumë besimi mistik, se sa lavdërimet. Këtë gjë e kuptuan në radhë të parë tre armiqtë tanë më të rrezikshëm,grekët, bullgarët dhe sllavët. Dihet, se grekët, për ta ruajtur të pashkatërruar ortodoksizmin deri në ditët tona, ia dhanë fqinjëve tanë, që ishin një shtresë e dytë e popullsisë së perandorisë bizantine, bullgarëve, sllavëve dhe serbëve, nga të cilët, këta të dytët do të krijoheshin më vonë si komb, "të drejtën e parë gjuhësore", si ndihmë të tyre, pra gjuhën sllavishte, të themeluar nga Cirili dhe Metodi, e cila nuk njihet nga moravët e ilirisë, por të cilën, do ta përdorinin për përthimet fetare, për shërbimet fetare dhe liturgjike, por edhe kulturore sllave.

Me 15 shkurt 438 ndahen Lindja dhe Përëndimi, derisa e sundon tërë Perandorinë Romake perandori Valentin. Autori e sheh me të drejtë pasionin teokratik grek që përpiqet të shkaktojë kryengritje, por nuk mund t`i ndizte e t`i ndante "shpirtërat" se sa marrrëdhënia që kishte të bëndte me Krishtin dhe Atin e Shenjtë. Me spekullimet teologjike janë nxitur figurat karizmatike, si p.sh. Jovan Kristozomit[34], por ato nuk kishin sukses. Jesu Krishti ishte pellazgë dhe mbahej me ebrejtë. Jesus, do të thoshteJE-ZEUS, Je-Zot, nga pellazgishtja, d.m.th. nga shqipja, sepse të tjerët e quanin kështu, pasi që ai jepte shenjën e gjallë të përtërinte Zotin e Madh. Mbiemri Krishti (Cristus) do të thotë "i kryqëzuar", që jobesimtarët e kryqëzuan në kryq. Bizantinët e donin, sepse ishte i tyre. Vrapuan që ta gjëjnë e t`a marrin në Jerusalem me veteKryqin e Shenjtë dhe e sollën në Konstantinopojë.

Të gjitha luftimet më të rrebta të sheteve që i përbënjë tri kontinentet, para, gjatë dhe pas Perandorisë Bizantine kanë pasur karaktrer ekskluziv fetar, pos luftimeve të shpeshta grabitëse të disa popullatave dhe fiseve të pa fe, nga Azia dhe Lindja. Tjetër formë kanë pasur "luftërat për pavarësi", të disa vendeve të veçanta, gjatë rënies së Perandorisë Osmane...

Si duket J.J. Norwich ka rënë viktimë e literaturës që ka përdorur, siç kanë rënë të gjithë studiusit e botës përëndimore para tij, si p.sh.: "Revue des étude grecque", "Revue des étude byzantines", "Historiens grecques", "The Byzatine Empire", "History of the Estern Roman Empire", "Storia dell`impero bizantino", "Figure byzantines","Les personages byzantines de l`Alexiade", "L`empereur Héraclius et l`Empire byzantine", "Constandine the Great", "Le Grand Palace de Constatinople et le livre des cérémonies", etj. Këto vepra janë botuar në metropolet botërore, si në Istambul, Bucurest, Torino, Palermo, Rome, Milano, Paris, Leuver, Wien, Leipzig, Stuttgart, Bonn, Bruxelles, Barcelona, London, Oxford, Washington, New-York, Boston, Cambridge, etj. dhe ia imponojnë autorit, sikurse zonjës Averil Camerun apo zotëriut nga Amerika, Ferdinand Schevill, e të tjerëve si këta, që shkruajnë për këtë temë mbi literaturën e metropoleve të tyre, të theksojnë gjuhën që kanë folur, greqishten, dhe literaturën që iu është referuar bazave të gjuhës së përdour greke, por që "e harrojnë" se ajo është ndërtuar mbi bazat e gjuhës së folur pellazgo-shqipe. Harrojnë se gjuha greke është bërë gjuhë zyrtare në vitin 1000, pas daljes së fjalorit të madh greqisht "Sounda"[35], duke ia lënë gjuhës zyrtare, latinishtes, vendin për mjediset ushtarake. Gjuha latine përdorej baras me greqishten, në shkrimet zyrtare perandorake dhe nëpër shkollat profesionale të Kostantinopojës. Kjo do të thotë se më parë gjuha latine ka qenë gjuhë zyrtare dhe parakrakisht është folur gjuha pellazgo-ilire, gjuha antike pellazgëve hyjnor, mes thrakishtes dhe ilirishtes, krahas greqishtes, që disa gjuhëtarë quajnë protoshqipe, pra parashqipe, gjuhë vetijake dhe që

nuk u greqizua, romanizua apo nuk u sllavizua nga ndikimi i tyre i fortë, sado që shkencëtari austriak, Joachim Matzinger, shprehet se ajo nuk ishte "as shprehje e ilirishtes, as e trakishtes, por paraardhëse e shqipes"[36], që nuk ka të drejtë në dy të parat, të cilat nuk i njeh.

Gjuha shqipe ka histori mijëvjeçare, i ka ruajtur tiparet karakteristike, sikurse pavarësinë e saj. Kjo gjuhë nuk kishte kaligrafi dhe shtypshkronja, ndërsa greqishtja i kishte. Greqishtja e re nuk e kupton greqishten e vjetër dhe duhet të shërbehet me deshifrimet e shqipes, sidomas të dialekteve të saj, veçanërisht të gegërishtes.

Epirotët flisnin gjuhën shqipe, por shkruanin me alfabetin e Kadmit, në të folmen fenikase. Është gabimisht të quhen "grekë" ata që flitshin kështu "gjuhën greke" dhe është gabimisht të quhen "latinë" ata që e përdornin latinishten. Më vonë, janë quajtur "sllavë" ata që e përdorën gjuhën sllave. Këto gjuhë kanë marrur fjalë nga pellazgo-iliro-epiroto-trake që quhej "gjuha shqipe", të cilën e kanë folur mbarë popujt që e kanë krijuar Evropën[37], popujt që folën me kohë gjuhën latine, frenge, spanjolle, gjermane, angleze, baltike, rumune dhe sllavishte.

Studimet e fundit kanë vlerë të rëndësishme. Këtu futen studimet e Aref Matheut, në Universitetin e Sorbonës[38], studimet gjuhësore të Luigi Luca Cavalli-Sforca[39]apo studimet kundër Shuflait të Prof. Dr. Leonard Priftit[40].

Liugi Luca Cavalli-Sforza e vendos në ballë të gjuhëve indo-gjermane gjuhën shqipe që është plotësisht e drejtë, por shkon në kundërshtim të grupit të gjuhëve indo-gjermane...

Secili që do të kishte shkruar për periudhën e thyerjeve të mëdha, për kohën e lashtë, për Peradorinë Bizantine, do ta kishte ditur sa i pathyeshëm ishte populli shqiptar; cili ka qenë roli i shqiptarisë dhe i gjuhës shqipe nën këtë perandori, pa marë parasysh studimet e vlerëshme të Niko Stylos, mikut tim të veçantë; të Nermin Vlora-Falaskit, dhe të tjerë.

Do të shohim më tutje në vijimin e kësaj teme...

---

[1] Norwich, John Julius "Bizanti, shkëlqimi dhe rënia e një perandorie (330-1453)", Eugen, Tiranë 2005

[2] shënimet biografike për autorin.

[3] J.J. Norwich, vepra e cituar, faqe 64.

[4] sikoni për kuriozitet artikullin e Agim Shehut, në www.ereniku.net, "Konstandini i Madh shkoi me flamur e simbol të ilirëve, shqiponjën me dy krerë".

[5] Fatbardha Demi, "Rruga e zbulimit të besimit pellazg dhe i vashës krahë-shqiponjë", lexuar në Simpozuimin e II-të Ndërkombëtar, Tiranë, 9-10 Nëntor 2012, apo të dhënë në www.pashtriku.org

[6] shikoni librin e Ilir Cenollarit, "Profecitë e Zotit të Tomorit" Jolanda, Tiranë 2010.

[7] Xhusepe Katapano, "Thoti fliste shqip", Botimet Enciklopedike, Tiranë 2007.

[8] Edwin Jacques, "Shqiptarët-Historia e popullit shqiptar nga lashtësia deri në ditët e sotme", Kartë e pendë, Tiranë 1997, faqet 92-172.

[9] Aref Mathieu, "Mikenët-Pellazgët, Greçia ose zgjidhja e një enigme", Tiranë 2008, faqe 216.

[10] J.J.Norwich, libri i përmendur, faqe 351.

[11] E. Jacques, vepra e përmendur, faqe 172.

[12]  po aty, faqe 173.

[13] Sami Frashëri, "Grekëria ishte vendi i stërgjyshërve tanë, i Ilirëve", www.pashtriku.org.

[14] Shiko veprën e Fan Stilian Nolit, “Historia e Skenderbeut, Mbretit të Shqipërisë”, Shtypëshkronja Dielli, Boston 1921, ose “Veprat 1-7”, “Rilindja”, Prishtinë 1988.

[15] Aref Mathieu (Arif Mati), "Pellazgët antik egzistonin dhe egzitojnë edhe sot nëpërmjet të shqiptarëve"- bisedë me Fatbardha Demin, www.pashtriku.org

[16] Akademia e Shkencave e Shqipërisë-Instituti i Arkeologjisë, "Ilirët dhe Iliria, te autorët antikë", Botimet Toena, Tiranë 2002.

[17] Spiro Konda, "Shqiptarët dhe problemi pellazgjik", Eugen, Tiranë 2011.

[18] Zekeria Majami, "Fundi i misterit etrusk", Shtëpia Botuese e Librit Politik, Tiranë 1964.

[19] Shaban Demiraj, "Epiri, pellazgët, etruskët dhe shqiptarët", Infobotues, Tiranë 2008.

[20] Sotir Lashova: "Pellazgët, stërgjyshërit e Kombit Shqiptar", Tranë 2007.

[21] Ali Eltari (Lapi), "Pëllazët, krijuesit e qytetërimit botëror", Grand Prind, Tiranë 2008.

[22] Robert d`Angely, "Enigma- nga pellazgët te shqiptarët", Botmet Toena, Tiranë 1998.

[23] Aleksandër Stipçevic, "Ilirët-historia, jeta, kultura, simbolet e kultit", Botimet toena, Tiranë 2002.

[24] Eva Brinja, "Antikiteti-hellenët janë ilirë të zbritur në Egje", Ilar, Tiranë 2005.

[25] Dhimitër Pilika, "Pellazgët, origjimna e jonë e mohuar", Botimet Enciklopedike, Tiranë 2005.

[26] Aristidh Kola, "Avranitët dhe prejardhja e grekëve", Botomet Toena, Tiranë 2008.

[27] Arsim Spahiu, "Iliriciteti i maqedonëve dhe i epirotëve", Mësonjëtorja, Tiranë 2006.

[28] Luigi Luca Cavalli-Sforza, "Gjenet, popujt dhe gjuhët" Besa, Tiranë 2012

[29] Elena Kocaqi, "Albanët, pellazgo-ilirët-shqiptarët me famë botërore", Plejad, Tiranë 2008.

[30] Elena Kocaqi, "Roli i pellazgo-ilir në formimin e kombeve dhe gjuhëve europiane", Plejad, Tiranë 2009. 

[31] Grup autorësh, "Maqedonia shqiptare, në dritën e teksteve dhe dokumenteve historike", Vëllimi i I, Tringa Design, Tetovë 2009.

[32] J.J.Norwich, vepra e përmendur, faqe 21.

[33] po aty, faqe 11.

[34] po aty, faqe 51

[35] Averil Camerun, "Bizantinët", Dituria", Tiranë 2008, faqe 228.

[36] Elsa Demo, "Gjuha shqiptare nuk është bijë e ilirishtes", Agjencioni Floripress, 16.10.2012. 

[37] Elena Kocaqit, "Roli i pellazgo-ilir në formimin e kombeve dhe gjuhëve europiane", Emal, Tiranë  2009.

[38] Aref Mathieu, "Shqiptarët-historia dhe gjuha. Odiseada e një populli parahellen", Plejad, Tiranë 20007.

[39] Luigi Luca Cavalli-Sforza, "Gjenet, popujt dhe gjuhët", Besa, Tiranë 2012.

[40] Pro. Dr. Leonard Prifti, "Shqiptarët, grekët dhe serbët", Eugen, Tiranë 2010.

Redaksia Floripress,përshkak të hapësirës ka larguar ilustrimet  e bashkangjitura të autorit .