Kush është Nobelisti John Forbes Nash (1928 – 2015)

77 × 1024

John Forbes Nash (1928 – 2015) ishte një matematikan amerikan që fitoi çmimin Nobel për Ekonominë në vitin 1994 për kontributin e tij në teorinë e lojës dhe proceset e negocimit si dhe fitues i çmimit Abel nga Akademia Norvegjeze e Shkencave dhe Letërsisë (i konsideruar Nobeli për shkencat matematikore) në vitin 2015 përpos të tjerave edhe për kontributin e tij mbi ekuacionet jo lineare në derivate të pjesshme. 

Që në vogëli tregoi interes për matematikën dhe kiminë. Fitoi një bursë në konkursin e George Westinghouse, u regjistrua në inxhinieri kimike në universitetin e Carnegie Mellon. Falë një profesori të tij që e pa talentin e lindur për matematikën, Nash do të merrte një bursë nga universiteti i Prinstonit për doktoraturë në matematikë. Në letrën e rekomandimit thuhej: “Ky njeri është gjeni.”

 Për 30 vjet u diagnostikua me skizofreni paranojake, një sëmundje që do ta shoqëronte gjithë jetën e vet. 

Në kokën e tij kërkonte çelësat sekrete për të çaktivizuar një kospiracion botëror që besonte se e kishte zbuluar dhe për këtë shkruante pa u ndalur ekuacione të pafundme dhe të pazgjidhshme nga të gjitha anët shoqëruar me periudha të shkurtra kthjelltësie. Familja dhe miqtë e tij ndihmuan që pak nga pak lidhja e tij me realitetin të forcohej si dhe në zbehjen e delireve.

 Teoritë e tij ndikuan në negocime tregtare globale, në përparimet e biologjisë evolutive dhe në marrëdhëniet në punë në nivel kombëtar. Filmi “A beautiful mind”, 2001 bazohet tek jeta e tij që edhe pse me gabime, Nash njohu faktin se pozitivja e këtij filmi ishte tërheqja e vëmendjes drejt skizofrenisë. John Nash vdiq bashkë me gruan e tij në 23 maj 2015 si pasojë e një aksidenti rrugor. 

Ja disa nga frazat e tij më të mira: “Klasat errësojnë mendjen… i heqin potencialin krijues studentit.” “Nuk besoj tek fati, por besoj tek dhënia vlerë e gjërave.” “Unë nuk do të thoja se ekziston një marrëdhënie mes matematikës dhe skizofrenisë.” “Gjithmonë kam besuar tek numrat. Në ekuacionet dhe tek logjika që të çon tek arsyetimi, por pas një jete kërkimi i them vetes: Çfarë është logjika? 

Kush e vendos arsyen?” “Ajo që e dallon realen nga jorealja ndodhet në zemër.” “Zotërinj, duhet t’ju kujtoj se mundësitë e suksesit rriten në çdo përpjekje të re.” “Kam kërkuar përmes fizikës, metafizikës dhe delirit…dhe kam rikërkuar. 

                                       Meena Nesh Jon 

Arrita në përfundimin se më e rëndësishme në karrierën time, më e rëndësishme në jetën time, vetëm në ekuacionet e mistershme të dashurisë mund të gjendet ndonjë logjikë.” 

       Aktori Russell Crowe  në film në rolin e  Nobelisti John Forbes Nash

 “Gradualisht fillova të refuzoj intelektualisht ndonjë nga linjat delirante të mendimit që ishin karakteristika të orientimit tim. 

Filmi që fitoi Çmimin Oskar ka në rolin e protagonistit aktorin Russel Crowe, dhe subjekti përqëndrohet vetëm tek sëmundja e skizofrenisë nga e cila vuante John Nash. Zoti Nash pati thënë se kishte vuajtur nga kjo sëmundje për 25 vjet, dhe se në vitet e fundit pati përmirësim, ndaloi ilaçet dhe iu rikthye aktivitetit normal dhe punës së tij kërkimore.

Kjo filloi në formën më të qartë me refuzimin e mendimit orientuar politikisht si një humbje e kotë e përpjekjes intelektuale.” 

Matematicieni i njohur amerikan John Nash, historia e të cilit u shndërrua në film, ka vdekur pas një aksidenti me makinë. Nash që ishte në qendër të filmit “A beautiful mind”, fitues i Oscar-it po udhëtonte me një taksi bashkë me gruan e tij Alicia, në New Jersey e cila gjithashtu ka ndërruar jetë.

86-vjeçari u bë i njohur për teorinë e tij të lojërave, duke u nderuar me Çmimin Nobel për Ekonomi në vitin 1994. 

Zbulimet e tij në matematikë dhe sfida me skizofreninë, ishin në qendër të filmit “A beautiful mind”.

Russell Crowe, që ka lujtur rolin e Nash në këtë film, përmes një postimi në Twitter ka shprehur keqardhjen e tij për aksidentin, duke shprehur ngushëllime familjes së John dhe Alicia.

Raportet e para tregojnë se John dhe Alicia nuk kishin vënë rripat e sigurisë në momentin kur kishte ndodhur aksidenti. Në fillim të javës, Nash u nderua me një tjetër çmim, atë Abel për të arriturat e tij në fushën e matematikës.

  Gjeniu i matematikës dhe fitues i Çmimit Nobel, John Nash, i cili portretizohet duke luftuar me skizofreninë në filmin e vitit 2001 “Një mendje e bukur” (A beautiful Mind), vdiq së bashku me të shoqen në një aksident automobilistik në SHBA. 86-vjeçari Nash dhe e shoqja, Alicia, 82 vjeç, humbën jetën dje kur shoferi i taksisë në të cilën udhëtonin humbi kontrollin e mjetit në New Jersey. 

Le ta din bota mbarë : : Ne jemi në truallin tonë (Shqipëria etnike që në 1600-ën, e vërteta në 11 dokumentet e Vatikanit)

                Akademik PHD Flori Bruqi 

 Ne jemi në truallin tonë (Shqipëria etnike që në 1600-ën, e vërteta në 11 dokumentet e Vatikanit)

Në këtë ditë e pavarësisë të gjithë nxorën flamujt, flatrat, qytetarë dhe politikanë, por në thelb ata që na drejtojnë janë kundër interesit tonë kombëtar, bashkimit të shqiptarëve. 

Sot, Shqipëria ka dy shtete, Dardani(Kosovë)-Shqipëri, por kryeministrat tanë  Edi Rama dhe  Albin Kurti nuk flasin, sepse interesi kombëtarë është vendosur çmim për pushtetin e tyre, ose pazar për të shitur një pjesë të kombit që një tradhtar, të drejtojë shqiptarët. 

0

Shqiptarët janë në ndasi historike, por shpresa që i mban bashkë është bashkimi kombëtar, dhe të gjithë ata që janë kundër këtij interesi janë tradhtarë. 

 Veriu i  Dardanisë(Kosovës) është pjesë e territorit të shqiptarëve, madje edhe më larg se aty sipas hartës së vjetër të banimeve shqiptare, dhe askush nuk mund ta marri. 

Shqiptarët do luftojnë me breza, harta e tyre është rrudhur shekull pas shekulli. 

Ne, shqiptarët dje ishim perandoria Ilire, tani jemi shteti që kufizohemi me shtetasit tanë, sepse sllavët barbar na bënë më të vegjël se jemi, kur dje ishim shumicë. 

309 × 545

Sa më shumë Serbia të provokojë luftë aq më e vogël do të bëhet, e ne shqiptarët jemi gati të mbrojmë territoret tona, e në çdo rast Serbia të kthejë shqiptarëve territoret e pushtuara, si dhe Maqedonia e Veriut, Mali i Zi dhe vetë Greqia.

 Shqiptarët këtu ishin kur erdhën serbet nga Karpatet ,  ata gjithë ishin  morra  të mbytur nga malet e Karpateve , dhe kurrë nuk do jenë si etnitet pa shqiptarët. 

Serbët : Luftë duan, luftë do kenë, shqiptarët janë shumicë në të gjithë botë ( 20 e kusur milionë)  e do bëhen bashkë të çlirojnë trojet e tyre. 

Kurrë mos e provoni, e nëse po ne jemi gati, do bëhemi ata që ishim. 

Donalt Trup nuk është gogoli, por shpëtimtari i vlerave dhe i demokracive në botë dhe shqiptarët janë në habit atin e tyre, duan liri, duan bashkëjetese, respektim të vlerave të të gjithë atyre që jetojnë në harmonitet mes tyre. 

Ne këtu jemi me shqipen në supe dem babademë  të presim të ngrihemi në fluturimin tonë_Shqiponjen  dy krenare - për kombin e bashkuar. 

Kjo nuk është Shqipëria etnike, por natyrale dhe është e vetmja gjë që i bënë bashkë shqiptarët, askush nuk na ndal dhe askush nuk na falë.

Ne jemi në truallin tonë...

Zbardhen planet e panjohura të 1648-ës për t’i marrë Shqipërinë Turqisë. Në një prej dokumenteve, Gjon Baptista, vikari apostolik për territoret e Shqipërisë, i shkruan kolegjit të kardinalëve nga Budva në prani të ipeshkvit të Sapës. Në qendër të letrës është plani për të rimarrë Shqipërinë e pushtuar nga turqit, mirëpo siç thotë ai, për shkak të mungesës së ndihmave nga Venedikasit, ata nuk arritën që ta çlirojnë... Që nga themelimi i Kongregatës për Ungjillizimin e Popujve në vitin 1622 në Vatikan, janë ruajtur dokumente origjinale për trojet etnike shqiptare, në fonde të ndryshme, në shumë vëllime, të cilat përmbajnë të dhëna me interes të jashtëzakonshëm për të gjitha aspektet e jetës së popujve të gadishullit Ballkanik në përgjithësi, ndërsa në veçanti për popullin shqiptar. Kësaj radhe, botojmë në mënyrë përmbledhëse përmbajtjen e 11 dokumenteve të cilat paraqesin segmente të ndryshme të aspekteve të jetës së shqiptarëve. Botimi i këtyre njëmbëdhjetë dokumenteve nga Arkivi i Kongregatës për Ungjillizimin e Popujve, e njohur ndryshe edhe si “de Propaganda Fide,” për periudhën kohore prej 7 janarit 1645 – 2 janar 1653, [nga këto vite, ne kemi edhe 398 dokumente tjerë të nxjerrë po nga ky arkiv, të cilat nuk janë botuar deri me sot] është vetëm një dëshirë për të tërhequr vëmendjen e institucioneve dhe studiuesve shqiptarë për numrin e madh dhe rëndësinë e jashtëzakonshme që ka ky arkiv, jo vetëm për shekullin XVII, por edhe për shekujt në vijim. Është e vërtetë se janë botuar seri dokumentesh e dorëshkrimesh nga ky arkiv, por, në fakt, kanë mbetur edhe shumë të tjerë, me vlera të paçmuara, të pabotuara dhe të panjohura. Studimet sistematike në këtë arkiv janë më se të domosdoshme. Përgatitja e një apo disa katalogjeve paraprake për lehtësim të punëve të studiuesve është një domosdoshmëri urgjente. [Në këtë drejtim ka punuar deri diku don Gjergj Gjergji – Gashi, por, katalogu që ne kemi konsultuar në: Archivio de Propaganda Fide, në sallën e studimeve, është mjaft i komplikuar dhe nuk u përmbahet metodave kritike bashkëkohore të punëve të tilla të specializuara. Megjithatë, si punë fillestare është për t’u lavdëruar]. Shtrirja kohore dhe territoriale, ka qenë pikënisje për ne për të botuar këto dokumente, duke përfshirë disa ipeshkvi, famulli dhe territore mjaft aktuale për kohën. Regestat që shoqërojnë çdo dokument veç e veç, paraqesin idenë themelore, përkatësisht qëllimin e shkrimit të dokumentit duke dhënë një ide për përmbajtjen e tij. Toponimet dhe mikro-toponimet i kemi shqipëruar kur kemi qenë të sigurt, në raste të tjera i kemi lënë në origjinal. Kemi ndjekur kriterin kronologjik të dokumenteve, pa marrë parasysh se ato ndodhen në fonde të ndryshme dhe vëllime të ndryshme. Për të gjithë kryeipeshkvët dhe ipeshkvët kemi shënuar vitet e emërimit të tyre dhe kohën kur janë transferuar në detyrë tjetër apo kanë vdekur. Përveç literaturës brenda studimit, kemi konsultuar edhe një literaturë mjaft të gjerë, duke krahasuar ngjarjet, personat për të cilët bën fjalë dokumenti si dhe besueshmërinë e dokumentit. Shpresojmë që në një të ardhme të afërt, të editojmë vëllimin e parë me dokumente të nxjerra nga Achivio de Propaganda Fide, [gjatë kërkimeve tona disa-vjeçare, kemi vjelë material dokumentar burimor për disa vëllime në vijim, që do të ishte mjaft e dobishme të botoheshin si një seri e veçantë!] kështu që këtu nuk po bëjmë një paraqitje, analizë historike – sintezë të gjithë historisë së shekullit XVII, duke u mbështetur në këto burime të pabotuara. Dokumenti i parë është lëshuar në Pashtorviq, më 7 janar 1645, origjinali ndodhet në: APF. SOCG, vëll. 172, f. 310r, 317v). Përmbatja e tij është: At Gioseppe Maria Buonaldi i shkruan Kolegjit për Ungjillizimin e Popujve [Collegium de Propaganda Fide] në emër të banorëve të Pashtrikut dhe të Shkodrës. Ata janë të shqetësuar nga propozimi që është bërë për të bashkuar ipeshkvinë e Shkodrës [ipeshkv i Shkodrës ishte Françesk Kruta, 10. IX. 1640-10. III. 1645] me kryeipeshkvinë e Tivarit. Zëdhënësi i tyre, dhe shkruesi i kësaj letre, at Gioseppe Maria Buonaldi, shprehet se nëse ipeshkvia e Shkodrës bashkohet me kryipeshkvinë e Tivarit, ata nuk do të kenë një bari të tyrin për të përballuar luftën e rrezikshme dhe vështirësitë e tjera të shkaktuara nga turqit. Nëse do të ndodhë kështu, d.m.th. ipeshkvia e Shkodrës do të bashkohet me kryeipeshkvinë e Tivarit, [kryeipeshkv i Tivarit ishte Franciscus de Leonardis, nga Trogiri i Kroacisë, më 28. XI. 1644-1. XII. 1646] ata më mirë do të pranojnë që të vihen nën ipeshkvin /Vlladikën/ skizmatik, sepse kryeipeshkvia e Tivarit, me jurisdiksionin e saj shumë të gjerë, nuk do të mund të kujdeset për kishën e Pashtroviqit. Ata propozojnë që për ipeshkvinë e Drishtit [ipeshkv i Drishtit ishte Hieronymus Lucichius më 3. III. 1636-2. I. 1648] që ka 30 shtëpi, për ipeshkvinë e Shasit [ipeshkv i Shasit dhe i Shkodrës ishte Gregorius Frasina de Novarra më 10. IX. 1646-6. III. 1656] me 12 shtëpi, për ipeshkvinë e Ulqinit [ipeshkv i Ulqinit ishte Gregorius Frasina de Novarra më 10. IX. 1646-6. III. 1656] dhe për ipeshkvinë e Budvës, duke përfshirë edhe atë të Shkodrës, të kenë një ipeshkv të veçantë, të tyrin, që të kujdeset për ta. Dokumenti i dytë është lëshuar në Zarë, 15 janar 1645. Origjinali ruhet në: APF. SOCG, vëll. 126, f. 100r, 106v). Përmbajtja e shkurtër është: don Girolamo Mengo, dikur kapelan i “kombit shqiptar” i lutet Kolegjit për Ungjillizimin e Popujve për një benefic apostolik në kanonikatin e Zarës. Në këtë kërkesë, ai përmend vlerat e punës së tij si kapelan, dhe krenohet me rezultatet e punës së tij duke theksuar që gjatë shërbimit të tij, janë kthyer nga feja myslimane dhe ortodokse-greke në fenë katolike pesëdhjetë e gjashtë persona. Që nga themelimi i Kongregatës për Ungjillizimin e Popujve në vitin 1622 në Vatikan, janë ruajtur dokumente origjinale për trojet etnike shqiptare, në fonde të ndryshme, në shumë vëllime, të cilat përmbajnë të dhëna me interes të jashtëzakonshëm për të gjitha aspektet e jetës së popujve të gadishullit Ballkanik në përgjithësi, ndërsa në veçanti për popullin shqiptar. Kësaj radhe, botojmë në mënyrë përmbledhëse përmbajtjen e 11 dokumenteve të cilat paraqesin segmente të ndryshme të aspekteve të jetës së shqiptarëve. Botimi i këtyre njëmbëdhjetë dokumenteve nga Arkivi i Kongregatës për Ungjillizimin e Popujve, e njohur ndryshe edhe si “de Propaganda Fide,” për periudhën kohore prej 7 janarit 1645 – 2 janar 1653, [nga këto vite, ne kemi edhe 398 dokumente tjerë të nxjerrë po nga ky arkiv, të cilat nuk janë botuar deri me sot] është vetëm një dëshirë për të tërhequr vëmendjen e institucioneve dhe studiuesve shqiptarë për numrin e madh dhe rëndësinë e jashtëzakonshme që ka ky arkiv, jo vetëm për shekullin XVII, por edhe për shekujt në vijim. Është e vërtetë se janë botuar seri dokumentesh e dorëshkrimesh nga ky arkiv, por, në fakt, kanë mbetur edhe shumë të tjerë, me vlera të paçmuara, të pabotuara dhe të panjohura. Studimet sistematike në këtë arkiv janë më se të domosdoshme. Përgatitja e një apo disa katalogjeve paraprake për lehtësim të punëve të studiuesve është një domosdoshmëri urgjente. [Në këtë drejtim ka punuar deri diku don Gjergj Gjergji – Gashi, por, katalogu që ne kemi konsultuar në: Archivio de Propaganda Fide, në sallën e studimeve, është mjaft i komplikuar dhe nuk u përmbahet metodave kritike bashkëkohore të punëve të tilla të specializuara. Megjithatë, si punë fillestare është për t’u lavdëruar]. Shtrirja kohore dhe territoriale, ka qenë pikënisje për ne për të botuar këto dokumente, duke përfshirë disa ipeshkvi, famulli dhe territore mjaft aktuale për kohën. Regestat që shoqërojnë çdo dokument veç e veç, paraqesin idenë themelore, përkatësisht qëllimin e shkrimit të dokumentit duke dhënë një ide për përmbajtjen e tij. Toponimet dhe mikro-toponimet i kemi shqipëruar kur kemi qenë të sigurt, në raste të tjera i kemi lënë në origjinal. Kemi ndjekur kriterin kronologjik të dokumenteve, pa marrë parasysh se ato ndodhen në fonde të ndryshme dhe vëllime të ndryshme. Për të gjithë kryeipeshkvët dhe ipeshkvët kemi shënuar vitet e emërimit të tyre dhe kohën kur janë transferuar në detyrë tjetër apo kanë vdekur. Përveç literaturës brenda studimit, kemi konsultuar edhe një literaturë mjaft të gjerë, duke krahasuar ngjarjet, personat për të cilët bën fjalë dokumenti si dhe besueshmërinë e dokumentit. Shpresojmë që në një të ardhme të afërt, të editojmë vëllimin e parë me dokumente të nxjerra nga Achivio de Propaganda Fide, [gjatë kërkimeve tona disa-vjeçare, kemi vjelë material dokumentar burimor për disa vëllime në vijim, që do të ishte mjaft e dobishme të botoheshin si një seri e veçantë!] kështu që këtu nuk po bëjmë një paraqitje, analizë historike – sintezë të gjithë historisë së shekullit XVII, duke u mbështetur në këto burime të pabotuara. Dokumenti i parë është lëshuar në Pashtorviq, më 7 janar 1645, origjinali ndodhet në: APF. SOCG, vëll. 172, f. 310r, 317v). Përmbatja e tij është: At Gioseppe Maria Buonaldi i shkruan Kolegjit për Ungjillizimin e Popujve [Collegium de Propaganda Fide] në emër të banorëve të Pashtrikut dhe të Shkodrës. Ata janë të shqetësuar nga propozimi që është bërë për të bashkuar ipeshkvinë e Shkodrës [ipeshkv i Shkodrës ishte Françesk Kruta, 10. IX. 1640-10. III. 1645] me kryeipeshkvinë e Tivarit. Zëdhënësi i tyre, dhe shkruesi i kësaj letre, at Gioseppe Maria Buonaldi, shprehet se nëse ipeshkvia e Shkodrës bashkohet me kryipeshkvinë e Tivarit, ata nuk do të kenë një bari të tyrin për të përballuar luftën e rrezikshme dhe vështirësitë e tjera të shkaktuara nga turqit. Nëse do të ndodhë kështu, d.m.th. ipeshkvia e Shkodrës do të bashkohet me kryeipeshkvinë e Tivarit, [kryeipeshkv i Tivarit ishte Franciscus de Leonardis, nga Trogiri i Kroacisë, më 28. XI. 1644-1. XII. 1646] ata më mirë do të pranojnë që të vihen nën ipeshkvin /Vlladikën/ skizmatik, sepse kryeipeshkvia e Tivarit, me jurisdiksionin e saj shumë të gjerë, nuk do të mund të kujdeset për kishën e Pashtroviqit. Ata propozojnë që për ipeshkvinë e Drishtit [ipeshkv i Drishtit ishte Hieronymus Lucichius më 3. III. 1636-2. I. 1648] që ka 30 shtëpi, për ipeshkvinë e Shasit [ipeshkv i Shasit dhe i Shkodrës ishte Gregorius Frasina de Novarra më 10. IX. 1646-6. III. 1656] me 12 shtëpi, për ipeshkvinë e Ulqinit [ipeshkv i Ulqinit ishte Gregorius Frasina de Novarra më 10. IX. 1646-6. III. 1656] dhe për ipeshkvinë e Budvës, duke përfshirë edhe atë të Shkodrës, të kenë një ipeshkv të veçantë, të tyrin, që të kujdeset për ta. Dokumenti i dytë është lëshuar në Zarë, 15 janar 1645. Origjinali ruhet në: APF. SOCG, vëll. 126, f. 100r, 106v). Përmbajtja e shkurtër është: don Girolamo Mengo, dikur kapelan i “kombit shqiptar” i lutet Kolegjit për Ungjillizimin e Popujve për një benefic apostolik në kanonikatin e Zarës. Në këtë kërkesë, ai përmend vlerat e punës së tij si kapelan, dhe krenohet me rezultatet e punës së tij duke theksuar që gjatë shërbimit të tij, janë kthyer nga feja myslimane dhe ortodokse-greke në fenë katolike pesëdhjetë e gjashtë persona.