Dyshime për identitetin e grekëve të sotëm me grekët e lashtë
Nga Prof. Arben Llalla
Me daljen në pah të skandaleve të mashtrimeve ekonomike që Greqia ka bërë ndër vite, filluan edhe dyshimet e vetë grekëve në lidhje me identitetin e tyre, nëse janë pasardhësit e grekëve të lashtë, me të cilët krenohen prej kohësh.
Rigas Fereos (1757-1798), në poemën e tij “Këngë Kushtrimi” në një rresht të saj shkruan në gjuhën greke: “Βyλγαροι, κι Αρβανιτις, Αρμενος, κι Ρομιο, Αραπιδες”, (bullgarë, shqiptarë, armenë, grekë, arabë). Pra, në poemën e Rigas Fereos, grekët e sotëm, njiheshin romei, kurse shqiptarët me emrin “arvanitis”.
Shkrimtari dhe poeti i njohur grek i ditëve tona Nikos Dhimu në një intervistë që ka dhënë më 23 qershor 2009 gazetës së madhe “New York Times” u shpreh: “Ne flisnim shqip dhe vetëquheshim romaikos, por pastaj na tha Goethe, Victor Hugo, Delacroix: Jo, ju jeni grekë, pasardhës të drejtpërdrejtë të Platonit e Sokratit… . Në qoftë se një vend i vogël, një komb i varfër ka një barrë të tillë mbi supet e tij, ai kurrë nuk do të shërohet…”
Siç e deklaron shkrimtari Niko Dhimu, grekët e sotëm nuk janë ata grekët e lashtë që pretendonte historiani gjerman në shekullin XVIII, Johann Winckelmann, i cili krijoi idenë se Greqia e lashtë është populluar nga njerëz të bukur, me flokë të verdhë e të gjatë, njerëz të zgjuar. Ky përfytyrim i Johann Winckelman në të vërtetë ka lidhje me ilirët, të cilët kishin këto karakteristika, pra, ata, grekët e lashtë kanë qenë ilirët dhe jo grekët e sotëm. Popullsitë e Greqisë së shekullit XIX si shqiptarët, sllavët, turqit, hebrenjtë, arabët, vllehët ju imponua që të krijonin identitetin modern grek. Por, karakteristikat e këtyre racave nuk përputheshin me karakteristikat e grekëve të lashtë, përveç shqiptarëve, sepse është vërtetuar shkencërisht që ne rrjedhim nga ilirët.
Në faqen zyrtare e medias së njohur gjermane “Frankfurter Allgemeine Zeitung” në mars 2010 redaktori Andreas Kilb ka publikuar një opinion, ku shkruan se grekët e sotëm janë një përzierje fisesh që kanë kaluar dhe kanë lënë gjurmë ndër shekuj në këto territore.
“Grekët nuk e kanë origjinën nga grekët.”
Ky është titulli që mban opinioni i tij. Andreas Kilb sqaron se popull grek që njohim sot, nuk është gjë tjetër veç asaj që lanë pas sllavët, frëngët kryqëzues, bullgarët, serbët, katalanasit, osmanët dhe shqiptarët. Madje, Klibi tenton të hetojë edhe psikologjikisht popullin grek, duke arritur në përfundimin se ndryshimi nga origjina zëvendësohet me solidarizimin e vazhdueshëm për t’u përballur me një armik të përbashkët. Ai thekson se një në çdo katër grekë është refugjat, kaq të tjerë kanë origjinë sllave, por të gjithë janë të bashkuar kundrejt armikut të përbashkët.
Greqia ka qenë e pushtuar nga sllavët, të cilët u ndalën dhe u tërhoqën, pasi ndeshën në rezistencën e fortë të shqiptarëve në Athinë që udhëhiqeshin nga Gjin Bue Shpata. Ajo ka qenë e pushtuar edhe nga bullgarët, kryqëzata frënge, katalanasit dhe në përfundim më 1450 nga Perandoria Osmane. Por, gjithnjë këta pushtues së Greqisë janë ndeshur me fiset shqiptare, të cilat jetonin që në lashtësi në Thesali, Boeotia, Peloponez dhe ishujt e shumtë. Kjo vërtetohet edhe se shumica e kapedanëve të kryengritjes së 1821 ishin të gjithë shqiptarë (arvanitasit) dhe për disa vite shqiptarët drejtuan Greqinë e Re në të gjitha fushat, kryetar shteti, kryeministra, akademikë e plot të tjerë.
Me Marrëveshjen e Lozanës më 1922 për shkëmbimin e popullsisë myslimane me atë ortodokse në Greqi erdhën mbi 1.600.000 aziatikë, të cilët nuk kishin asnjë lidhje me grekët e lashtë. Ata nuk kishin ngjashmërinë fizike, ngjyrën e lëkurës, flokëve, traditat, kulturat e kështu me radhë. Ata nuk dinin as gjuhën greke. Vendasit nuk i pritën mirë “grekët” e ardhur nga Azia. Greqia më tej ndër vite mori popullsi nga vendet e ish-Bashkimit Sovjetik, si nga Gjeorgjia, Ukraina, Armenia, të cilëve ju dha shtetësi duke shpallur se kanë origjinë greke nga Aleksandri i Madh i Maqedonisë. Vetëm gjatë viteve 1980-2000 në Greqi mund të kenë ardhur nga këto vende mbi një milion njerëz, të cilët sot krenohen se janë trashëgimtarët e grekëve të lashtë. Këta qytetarë të ardhur në Greqi nga Azia njihen me emrin rusopondios dhe në përgjithësi mbiemrat e tyre mbarojnë me prapashtesën “dhis” si për shembull Miltiadhis, Muratidhis, Asllanidhis, Petridhis, Psomiadhis, Lefteridhis, Joanidhis, e të tjerë. Kjo prapashtesë u është vënë nga autoritete shtetërore pasi morën shtetësinë greke.
Sot rreth tre milionë grekë kanë origjinë shqiptare, të cilët kryesisht banojnë në qytet kryesore të Greqisë së Lashtë dhe është vërtetuar se rreth 700 fshatra banohen ende nga grekë me origjinë shqiptare.
Greqia e sotme ka probleme që ekzistojnë midis qeverisë dhe fesë, sepse atje ende feja është e lidhur me shtetin dhe në disa raste del mbi drejtuesit politikanë shtetërorë. Pasuria e kishës ortodokse greke llogaritet në miliarda euro. Atje ekziston lufta e urrejtjes midis sekteve fetare brenda kristianizmit. Grekët ortodoksë urrejnë katolikët, jakuvatë, myslimanët e kështu me radhë. Shpeshherë pakicat greke që i përkasin këtyre besimeve kanë qenë pre e dhunimeve të kulteve të besimit të tyre. Por, edhe vetë midis ortodoksisë greke ka një ndarje të madhe, sepse një pjesë e mitropolitëve i përkasin kishës autoqefale greke dhe një pjesë kishës së Fanarit të Stambollit. Disa janë me kalendarin Gregorian dhe të tjerë me kalendarin Jonian.
Por, përkundër të gjitha problemeve ekonomike, politike Greqia dhe grekët sa herë që kanë probleme të thella të brendshme, për t’i mbuluar ato dhe larguar mendjen e qytetarëve nga varfëria dhe rrënimi ekonomik, aktivizojnë provokime politike me fqinjët e tyre duke nxjerrë në skenë kombin si garant në instancën e fundit për të shpëtuar nga rrënimi i tyre shtetëror, duke u përpjekur për të luajtur rolin e një fuqie të madhe komanduese në Ballkan.
Por, kjo iniciativë greke do të përfundojë me tragjedinë e tyre, sepse nga pikëpamja numerike Greqia përbëhet nga rreth 10 milion banorë, ku siç thamë më lartë 1/3 kanë origjinë shqiptare dhe fillimi i shekullit të XXI po tregon se progresionet demografike të çojnë në përfundimin se në Ballkan ka më shumë shqiptarë se grekë.
Arben P. Llalla ka lindur më 17 janar 1972 në qytetin e Elbasanit. Mbaroi shkollën fillore dhe të mesme në vendlindje. Nga të dy linjat familjare rrjedh nga familje të shëndosha kombëtare që i kanë dhënë shumë Shqipërisë. Është i diplomua në Universitetin Shtetëror të Tetovës në degën Histori.
Nga viti 1992 e deri 2004 ka jetuar dhe punuar në Greqi. Që nga viti 1997 ka punuar gazetar duke bashkëpunuar dhe shumë gazeta dhe revista shqiptare në botë. Në 1998 ka filluar të bashkëpunojë me Lidhjen e Arvanitasve të Greqisë për studime historike dhe ka pasur një bashkëpunim të ngushtë me studiuesin dhe shkrimtarin e njohur Aristidh Kola. Në vitin 2000 filloi të botonte studimet e para për jetën dhe kulturën e arvanitasve të Greqisë. Deri më sot ka botuar në disa revista dhe gazeta shqiptare mbi 70 punime shkencore historike që kanë të bëjnë në veçanti me arvanitasit që nga themelimi i shtetit grek. Në dhjetor të viti 1998 është themelues i “Forumit të Emigrantëve shqiptar”- dega Selanik, dhe deri më tetor 1999 ishte kryetar i saj. Në shkurt të vitit 2000 zgjidhet Sekretar i Përgjithshëm i shoqatës “Shqiptarët e Selanikut”, ishte në këtë post deri më shtator 2000.
Më 2004 ishte përfaqësues i Ekzekutiv në Maqedoni i Lobit shqiptaro-amerikan në fushatën “PAVARËSIA E KOSOVËS TANI”, në mbështetje rezolutës së Kongresit amerikan.
Botime
Gjurmë të letërsisë së vjetër të shqiptarëve të Greqisë 1860-1889 - 2006
Aristidh Kola dhe shtypi shqiptar - 2007
Demografia e viseve shqiptare në Greqinë e Veriut - 2013
Kolaboracionistët grek projektuesit dhe udhëheqësit e genocidit në Çamëri (1944-1945) : (e vërteta e bashkëpunimit të çamëve me gjermanët) - 2016
Kolaboracioni dhe genocidi në Çamëri 1944-1945 (E vërteta e bashkëpunimit të çamëve me gjermanët)
Floripress/ Përgatiti :Flori Bruqi
