Kolorit sfidues dhe sens i veçantë për hapësirën

Piktori ka arritur të krijojë një harmoni ngjyrash që veprojnë tek njëra tjetra me një funksionalitet artistik - pa improvizime dhe pa artificie; sepse, para së gjithash, e njeh raportin që duhet të kenë ngjyrat ndërmjet vete dhe vetëm nëpërmjet këtij raporti mund të sajojnë realitetin artistik, që pretendon ta krijojë artisti.

Shkruan:Salajdin SALIHU

Zenun Sherifi i përket grupit të piktorëve natyra krijuese e të cilëve artin e konsideron vepër e realitetit artistik të paparashikueshëm. Ai pikturon kur ndjen se është brenda zonës së paparashikueshmes, atëherë kur nuk përsëritet e përsëritura, por krijohet një realitet i ri, që na zbulon dimensione të fshehura brenda errësirës së zemrës dhe mendjes njerëzore. 

Piktura e Zenun Sherifit

Nëpërmjet pikturës Sherifi i bën të dukshme gjërat e fshehura në këtë errësirë, që nisin e komunikojnë me recipientin e krijimeve pamore.

Ekspozita më e re e Sherifit është vazhdimësi e preokupimeve artistike të piktorit, por më cilësore artistikisht; pikturat janë krijuar nga një dorë e mendje më e sigurt dhe me një ndjeshmëri e perceptim më të thellë.

Piktura e Zenun Sherifit

Në pikturat e reja kemi një këndvështrim më të hapur ose, më saktësisht, një zhvendosje të pikës së vështrimit. Pikturimi, si akt kreativ dhe shprehje artistike në hapësirën dydimensionale, është një përjetim individual dhe një princip subjektiv. 

Ortega y Gaset pohon se në historinë e artit evropian vazhdimisht është zhvendosur pika e vështrimit, kurse në pikturën e kohës sonë vëmendja u përqendrua nga objekti te subjekti, pra te vetë piktori. Diç që ndodh edhe me krijimet artistike të Zenun Sherifit...

Piktori ka arritur të krijojë një harmoni ngjyrash që veprojnë tek njëra tjetra me një funksionalitet artistik - pa improvizime dhe pa artificie; sepse, para së gjithash, e njeh raportin që duhet të kenë ngjyrat ndërmjet vete dhe vetëm nëpërmjet këtij raporti mund të sajojnë realitetin artistik, që pretendon ta krijojë artisti.

Sherifi, gjithashtu, krijon një raport mbresëlënës ndërmjet dritës e hijes. Ka në pikturat e tij një kolorit sfidues, një sens të veçantë për hapësirën, ku, me saktësi, vendos elementet që janë pjesë e kuadratit të krijimeve artistike. 

Zenun Sherifi ka imagjinatë të ushqyer nga kujtesa, kjo kombinuese e ngjyrave dhe imazheve në vetëdijen e artistit, të cilat, më pas, nëpërmjet një procesi të vetvetishëm, transformohen në krijime artistike. Ai punon nën trysninë e valëve të fuqishme të frymëzimit, që prodhojnë energji të jashtëzakonshme krijuese. 

Nëpërmjet aktit krijues arrin atë që e quajmë çlirim i brendshëm. Nëpërmjet pikturimit arrin që të paraqesë artistikisht imazhet e fshehura të botës reale, që formësohen nëpërmjet një fantazie krijuese, teksa ndjenja për ngjyrën i mundëson ta shndërrojë atë në “mjet për pushtimin artistik të botës”.

Si çdo artist, edhe ai, mendon në mënyrë asociative, duke krijuar një koncert pa zë, një koncert nëpërmjet imazheve, si për të na kujtuar atë që e thonë estetët se piktura e sotme ik nga letërsia dhe përafrohet me muzikën. 

Si të këtilla krijimet e këtilla artistike bëhen pjesë e secilit recipient që ka “sy të mprehtë” për të “kapur” kodet e artit të tij.
 

Gynter Grass: “‘Nobel’-i nuk më pengon të shkruaj”

Në një intervistë të fundit, nobelisti gjerman i letërsisë, Gynter Grass, rrëfen se përse vdekja nuk e tremb, mundësitë e munguara të Gjermanisë pas ribashkimit dhe planet për krijimtarinë e tij.

Zoti Grass, libri juaj i ri titullohet “Fjalët e Grimit. Një deklaratë dashurie”. Cila është zanafilla e dashurisë suaj për vëllezërit Grimm, linguistët e famshëm gjermanë, që bënë edhe përmbledhjen e përrallave në shekullin XIX?

Marrëdhënia ime me Wilhelm dhe Jacob Grimm e ka zanafillën në fëmijërinë time. Unë jam rritur me përrallat e Grimëve dhe më pas kam parë edhe në teatër disa prej tyre. Mbaj mend se më çonte mamaja ime shpesh për t’i parë. Më pas vëllezërit patën një ndikim shumë të madh në punën time krijuese.

Në çfarë mënyre?

Epo ja, ndikimi i tyre ndihet në shumë shkrime të miat. Te “Miu” për shembull, ata portretizohen si ministri dhe zëvendësministri që përpiqen ta ndalojnë pyllin nga djegia.

Çfarë gjëje ju tërheq më shumë nga vëllezërit Grimm?

Mbi të gjitha natyra e tyre e pakompromis. Në vitin 1837 ata protestuan në Gottingen kundër rrëzimit të Kushtetutës (Mbretërisë së Hanoverit), që do të thoshte se u ngritën kundër shtetit. Ashtu si dhe rebelët e tjerë të grupit, të cilit i përkisnin dhe që njihej si grupi “Gottingen Shtatë”, ata për shkak të qëndresës që demonstruan i humbën pozicionet e tyre. Dhe detyra që i kishin vënë vetes pas kësaj u bë thuajse e pamundur. Bëhet fjalë për hartimin e një fjalori gjerman të fjalëve të urta dhe të proverbave. Ata mundën që ta çonin këtë përpjekje deri në germën e shtatë të alfabetit, por të tjerët që erdhën pas tyre arritën ta çonin përpjekjen deri në fund.

Po, por 120 vjet më vonë.

Po, kjo kohëzgjatje më ka bërë gjithmonë përshtypje edhe mua. Specialistë gjermanë nga të gjitha anët e Gjermanisë punuan për realizmin e kësaj vepre për 15 vjet resht. Në mesin e Luftës së Ftohtë ata u ulën qetësisht në tryezat e tyre të punës në Berlinin Lindor dhe në Gottingen dhe mblodhën shënime dhe shkrime për hartimin e këtij fjalori pan-gjerman. Ai është reflektim në fakt i tërë historisë gjermane, për të cilën kam folur te “Fjalët e Grimit”.

Po, dhe sikundër edhe historia juaj me këtë vend, luan një rol shumë të rëndësishëm në veprën tuaj.

Në librin “Lëkurat e qepës” jam përqendruar në një fazë më të hershme të jetës sime e më pas te “Kutia” kam shkruar për familjen time dhe lidhje të tjera njerëzore personale. Ky libër flet edhe për aspekte politike dhe sociale. Jeta e vëllezërve Grimm, të cilët jetuan në një periudhë historike të karakterizuar nga ndryshime radikale, ka ngjashmëri me ekzistencën time në një periudhë historikisht po aq radikale.

Të dy vëllezërit ju i përshkruani si “hulumtues e gjahtarë të fjalës”, si studiues që shqetësoheshin për domethënien dhe rregullsinë, qoftë edhe të një fjale të vetme. Ju shkruani edhe: “Nga njëra anë fjalët kanë kuptim. Nga ana tjetër ato mund të krijojnë edhe gjëra të pakuptimta. Fjalët mund të jenë mirëbërëse, por edhe vrasëse”. Në ç’mënyrë e kanë formësuar jetën tuaj kuptimet e ndryshme të fjalëve?

Kam kuptuar se fjalët janë të ngarkuara me pathos dhe dinë të krijojnë si eufori, ashtu edhe zemëratë. Një nga fjalitë që mund ta ilustronte atë që thashë është fjalia e Hitlerit: “Doni luftë totale”? Por e njëjta gjë vlen edhe për fjalitë. Në jetën time të gjatë kam dëgjuar fjalë dhe fjali që ma kanë ndryshuar jetën në të gjitha kuptimet dhe në kohë të ndryshme. Jam lëvduar dhe kritikuar. Kur më kanë kritikuar, sigurisht që nuk mund të them se nuk jam ndjerë keq dhe madje edhe kam përjetuar pak inat, por ja që ndodh, dhe kjo për shkak të forcës që ka fjala.

Cilat janë disa nga fjalët pozitive që mbani mend?

Fjalët vërtet të mrekullueshme që më kanë ndryshuar jetën për mirë janë kryesisht fjalët që unë i kam dëgjuar në fëmijëri. Janë fjalë kryesisht të vjetra, që tani nuk përdoren më, por që kur rrallë e tek i dëgjoj sot, më përcjellin një pozitivitet dhe mirësi. Edhe vëllezërit Grimm i konsideronin fjalët magjepsëse.

Duket sikur fjalët ju përcjellin ndjenja sigurie dhe paqeje...

Po, sigurisht. Është e vërtetë. Kam shkruar romanin tim, “Daullja prej teneqeje”, kur isha në Paris, ku nisa gjithashtu të punoja për “Vitet e qenit”. Por pas 4 vitesh vura re se sa i humbur ndihesha ndërsa isha i rrethuar nga një gjuhë e huaj. Më duhej patjetër që të kthehesha në Gjermani, në tokat ku flitej gjermanishtja. Përvoja ime ishte e ngjashme me atë të shumë shkrimtarëve që emigruan në Shtetet e Bashkuara të Amerikës gjatë periudhës naziste. Disa prej tyre e kishin shumë të vështirë që të jetonin në një vend të huaj, të komunikonin në një gjuhë të huaj, ndërkohë që në shtëpinë e tyre sundonte një diktator brutal. Ata kishin mall për gjuhën e tyre, t’u flisnin të tjerëve dhe t’i dëgjonin të flisnin në gjermanisht.

E njëjta gjë, edhe pse jo në përmasa të tilla, mund të vihet re edhe në vendin tuaj. Kështu, për shembull, kultura e të rinjve sot ka bërë që të futen shumë fjalë dhe shprehje të pakuptueshme për breza të tërë. Si ndiheni ju kur dëgjoni të flasin nipërit apo mbesat tuaja?

Për mua ata janë një burim i pashtershëm informacioni dhe përmes tyre mund të kuptoj ende sot zhargonin që qarkullon mes të rinjve. Ndërkaq që dëgjoj fjalë dhe shprehje të reja, e kuptoj që shumë të tjera kanë dalë jashtë përdorimit dhe janë bërë të rralla.

A ju vjen keq për këto humbje?

Në përgjithësi unë jam në një mendje me Jacob Grimm kur thoshte se ne duhet që ta lejojmë ndryshimin dhe rritjen e pakontrollueshme të një gjuhe. Edhe në rastin kur mund të përballemi me një kërcënim nga fjalët e reja. Gjuha është një qenie që ende po të mos duam ne është në ndryshim të vazhdueshëm. Në Francë, Akademia Franceze veçanërisht ka vendosur rregulla shumë strikte për gjuhën letrare dhe si pasojë mund të shohim se sa e ngurtë mund të bëhet një gjuhë kur i vendosen barriera artificiale dhe kur e mbrojmë më shumë se sa duhet.

Ju jeni një nga autorët e rrallë që i ilustroni vetë librat tuaj. Deri më sot i keni dizajnuar vetë të gjithë kapakët e librave tuaj. Përse një gjë e tillë është shumë e rëndësishme për ju?

Është dora e fundit që i jap librit para se ta përfundoj dhe ta dorëzoj për botim. Për mua ilustrimi është po aq i rëndësishëm sa është fjalia e parë e librit dhe kërkon të njëjtin kujdes që kërkon edhe shkrimi i librit.

Cilat janë karakteristikat e një kopertine të mirë?

Ajo duhet që të përmbledhë dhe njëherazi të thjeshtëzojë mesazhin e librit dhe duhet të shndërrohet për të në një emblemë. Në kopertinën e librit “Vitet e qenit”, këtë e kam arritur duke vizatuar një kokë qeni që del nga hija. Ndërsa në librin “Anestezi lokale” kam zgjedhur një çakmak me një gisht që qëndron mbi të. Këtë herë kam përdorur germat. Nuk do të kishte pasur shumë vlerë sikur të kisha punuar për kopertinën me portrete të vëllezërve Grimm, sepse do të kishte dhënë vetëm një pjesë të mesazhit. Por çdo herë është një përvojë e mrekullueshme dhe unike.

Ju vazhdoni që t’i shkruani librat tuaj me një makinë shkrimi të vjetër, “Olivetti”, në një epokë kur gjithnjë e më tepër po i bëhet reklamë letërsisë në iPad apo lexuesve elektronikë. A nuk ndiheni në njëfarë mënyre si jashtë mode?

Jo. Në kompjuter një tekst duket gjithmonë si diçka e përfunduar edhe kur është shumë larg formës përfundimtare. Kjo është tunduese. Unë zakonisht e shkruaj versionin e parë të një libri të tërin pa ndërprerje dhe kur ka diçka që nuk më pëlqen, e lë bosh. Këto hapësira i mbush në versionin e shkrimit me makinën “Olivetti” dhe duke qenë se kemi të bëjmë me një makinë shkrimi, lë shumë hapësirë për të parashikuar edhe një zgjatim të madh. Në versionin e dytë bëj mbushjet e vendeve bosh dhe një lloj koordinimi mes të dyve.

A ka ndryshuar gjuha juaj gjatë dhjetëvjeçarëve, që kur keni filluar të shkruani?

Po. Fillimisht tentova që të hiqja qafe të gjitha pikat. Kur shkruaja “Macja dhe miu”, “Viette qeit” e të tjerë, ishte periudha kur shumë autorë më të vjetër se unë e ndjenin se gjuha gjermane nuk duhej t’u nënshtrohej kurrë më ekseseve.

E keni fjalën për të ashtuquajturën “letërsia e pastër”, ajo e periudhës së pasluftës, që njihej për një mënyrë shumë të pastër dhe të drejtpërdrejtë të të shprehurit?

Po, dhe ata autorë kishin shumë të drejtë që kërkonin një përkujdesje të madhe për gjuhën. Gjuha gjermane u dëmtua shumë gjatë periudhës së nazizmit. Por autorët e rinj, përfshi Martin Walser dhe Hans Magnus Enzensberger, nuk deshën që e gjithë gjuha të dënohej si e tërë, flas për atë të periudhës naziste. Si pasojë, shkrimet e mia tentonin që të shfrytëzonin gjuhën dhe ta bënin atë të jepte të gjitha gjërat që mund të japë një gjuhë. Tani, në këtë moshë, jam një njeri me përvojë dhe të shkruarit është shumë më i ndërgjegjshëm.

Çfarë doni të thoni më konkretisht?

Në shumë raste përvoja politike e jetës sime, të cilën e përshkruaj në librin “Fjalët e Grimëve”, më ka bërë të ndryshoj.

Çfarë mendoni për ribashkimin e Gjermanive?

Ende edhe sot mendoj, sikundër edhe në të shkuarën, se ne nuk duhet ta kishim aneksuar Gjermaninë Lindore në atë mënyrë tepër të nxituar. Është absurde të mendosh se si e humbëm këtë mundësi të madhe që na u dha. Nuk duhet që të ishim nxituar në atë moment. Gjermanolindorët dilnin nga dy diktatorë, ajo hitleriane dhe komuniste, njëra më e zezë se tjetra, dhe më pas iu nënshtruan edhe terapisë së shokut të kapitalizmit.

Çfarë do të kishit bërë ju?

Nuk do të kisha lejuar ribashkimin e Gjermanive me fonde të marra borxh. Ndërsa politikanët lëvdohen me ato që janë arritur gjatë këtyre viteve, e vërteta flet ndryshe. Në Lindje papunësia është në një shkallë më të lartë se në Perëndim dhe shumë zona janë braktisur, dhe për më tepër ai që konsiderohet si fenomeni i “murit në mendjet tona”, ende vazhdon. Është një mentalitet që nuk zhduket kollaj.

A mund të na thoni nëse i njihni vetes gabime të bëra në jetë?

Në rastin tim, të gjithë e dinë se unë u josha nga rinia hitleriane në vitet e mia të hershme të rinisë. E kam bërë të ditur një gjë të tillë në shumë libra. Por është një gabim nga i cili kam ditur që të nxjerr mësim.

Regjisoret e parespektuara

Regjisoret e Kosovës, vazhdojnë që të jenë të margjinalizuara nga gjinia mashkullore, pasi që deri me tani në Kosovë nuk ka ndonjë regjisore e cila ka arritur që të bëjë film të metrazhit të gjatë.

Regjisori dhe profesori, Isa Qosja, thotë se në Kosovë ka regjisore femra, por ai nuk i di shkaqet se pse asnjëra prej tyre deri me tani nuk ka bërë film të metrazhit të gjatë.


Të jesh regjisor nuk ka shumë rëndësi se a je mashkull apo femër. Puna vlerësohet dhe varet nga aftësia e individit, pa shikuar shumë gjininë por produktit e prodhuar. 

Por nëse flasim me shifra atëherë del se, femrat në Kosovë pak apo fare janë të interesuara të jenë regjisore.
Nëse shikojmë nëpër vite, kinematografia e Kosovës nuk ka qenë fusha shumë interesante për femrat. Shoqëria kosovare ka prodhuar pak apo fare, femra regjisore gjatë viteve të kaluara ndërsa viteve të fundit ka ndryshuar ky mentalitet.

Mirëpo shifrat thonë se as edhe një femër kosovare nuk ka prodhuar një film, së paku jo në shiritin filmik.
Por numrat e femrave regjisore në Kosovë nuk mungojnë. Madje, ka regjisore të atilla të cilat kanë marrë pjesë në shumë festivale ndërkombëtare dhe në Kosovë janë kthyer me një varg çmimesh.

Regjisorja Burbuqe Berisha thotë se të qenit regjisore në Kosovë është një gjë e vështirë dhe se, sipas saj, edhe ato regjisore që janë nuk kanë përkrahje nga institucionet e Kosovës. 

“Që nga viti 2003, kur unë jam kthyer në Kosovë me disa shpërblime, është dashur që Ministria e Kulturës të me jep përparësi për krijimin e një filmi të metrazhit të gjatë. Por, ndryshe shikohet këtu puna e regjisoreve femra”, ka thënë për Express, regjisorja Berisha.

Ajo deri me tani ka realizuar një numër të madh filmash të metrazhit të shkurtër, mandej të metrazhit të mesëm por edhe filma dokumentar.
“Por, pavarësisht kësaj, kam konkurruar me një skenar në Qendrën Kinematografike të Kosovës (QKK) por kurrfarë përparësie nuk kam vërejtur në vlerësimin e këtyre skenarëve”, ka thënë Berisha.

Deri me tani Burbuqe Berisha ka marrë pjesë në më shumë se 20 festivale, kurse filmat më të suksesshëm të saj janë filmat: “Suxhuk Open”, “Kosova 9/11”, “Harmonika”, etj.

Ndërkaq, profesori në Fakultetin e Arteve në Universitetin e Prishtinës, Isa Qosja, thotë se në Kosovë ka një interesim të madh të femrave për t’u bërë regjisore.

“Kemi regjisoren Blerta Zeqiri, mandej Burbuqe Berishën, Shota Bukoshin, Kaltrina Krasniqin dhe plot regjisore të tjera që kanë dëshmuar që mund të bëjnë filma të metrazhit të gjatë, edhe pse deri me tani kanë bërë vetëm filma të metrazhit të shkurtër”, ka thënë Qosja.

Ai mendon se ndoshta ka ardhur koha që një regjisore të bëj një film të metrazhit të këtillë. “Ato mund të dallohen për energjinë e tyre krijuese prej nesh. 

Bile-bile unë mund të them se ato kanë më shumë koncentrim dhe me tepër disiplinë artistike sesa meshkujt”, thotë ai.
Express po ashtu ka tentuar që të flasë me regjisoren Arzana Kraja, por ajo ka qenë e zënë me xhirime të serialit “Kafeneja e jonë”, ku ajo luan rolin e producentes.

Një regjisore, që pas Berishës ka pasur sukses në aspektin ndërkombëtar ka qenë edhe regjisorja Blerta Zeqiri, e cila me filmin “Exit” kishte marrë pjesë në disa festivale ndërkombëtare të filmit me metrazh të mesëm në Francë.

Por, një regjisore, që ende nuk ka mundur të dëshmohet është regjisorja Kaltrina Krasniqi, ndërkaq nga gjenerata e re më se shumti premton, regjisorja e porsadiplomuar, Shota Bukoshi. 

Nga Ardian Jasiqi, Milot Hasimja

Librat që kanë tronditur botën

Ka dhe nga ata që thjesht kanë shkaktuar polemika të forta shkencore, por pasojat e tyre s'kanë pasur impakt mbi njerëzimin, vetëm mbi autorin. Në këtë listë paraqiten dhjetë librat më të debatueshëm për arsye të ndryshme.

KLARITA BAJRAKTARI

Librat janë një prej pasurive më të mëdha të njerëzimit, por në shumë raste përgjatë historisë janë shkruar libra, të cilët kanë ngjallur polemika të forta, kanë nxitur ide publike të pavërteta apo nuk janë bazuar në fakte. Ka pasur raste, kur libra të ndryshëm kanë shkaktuar vdekje masive, shkatërrim dhe regjime të egra qeveritare. Ka dhe nga ata që thjesht kanë shkaktuar polemika të forta shkencore, por pasojat e tyre s'kanë pasur impakt mbi njerëzimin, vetëm mbi autorin. Në këtë listë paraqiten dhjetë librat më të debatueshëm për arsye të ndryshme. Shumë prej tyre kanë pasur pasoja të rënda për njerëzimin, disa prej tyre nuk e kanë pasur këtë qëllim në momentin që janë shkruar, por më vonë janë përdorur nga njerëz të tjerë, të nxjerrë jashtë kontekstit. Një prej tyre është "Meine Kampf" i Hitlerit. Libri thekson këndvështrimin racist, sipas të cilit njerëzit klasifikohen nga raca si superiorë dhe inferiorë. "Manifesti i Partisë Komuniste" është gjithashtu në listë.

Ky libër ka frymëzuar disa prej regjimeve më brutale në historinë e njerëzimit. Pavarësisht faktit nëse ka pasur apo jo një shtet, i cili ka qenë një shtet i vërtetë marksist, ky libër ka frymëzuar shumë veprime të liga, të cilat e përfshijnë atë në një listë të kësaj natyre. Disa prej parimeve që gjenden në "Manifestin e Partisë Komuniste", janë heqja e pronësisë private të tokave, konfiskimi i pronave të emigrantëve, taksat e mëdha dhe heqja e të drejtës së trashëgimisë.

"Mein Kampf", Adolf Hitler, 1925

Arsyeja pse është në listë: Ndihmoi në shpërndarjen e gjenocidit anti-semit të Hitlerit, në atë kohë. Në "Mein Kampf", Hitleri theksoi planin e tij për Gjermaninë e re, i cili përfshinte vrasjen masive të hebrenjve, një luftë kundër Francës dhe Rusisë, për të krijuar hapësirë jetese për gjermanët. Në kohën e botimit të tij, libri u injorua nga lexuesit, por me të marrë pushtetin Hitleri kjo gjë ndryshoi. Mendohet se në vitin 1945, në qarkullim ishin 10 milionë kopje të librit. Libri thekson këndvështrimin racist, sipas të cilit njerëzit klasifikohen nga raca si superiorë dhe inferiorë.

"Princi", Niccolò Machiavelli, 1532

Arsyeja pse është në listë: Ka shërbyer si frymëzim i nxjerrë jashtë kontekstit për shumë tiranë, një ndër to është dhe Stalini. Machiavelli shpresonte të krijonte një revolucion në zemrat e lexuesve të tij dhe ai e arriti atë në një farë mënyre. Vetëm se në shumë raste, siç është rasti i shumë diktatorëve, jo në mënyrën më të mirë. Disa prej aplikusesve të teorive të tij kanë marrë fraza të shkëputura nga konteksti, si për shembull: "...nuk është e nevojshme që një princ të ketë të gjitha cilësitë e lartpërmendura (i mëshirshëm, besnik, human, i ndershëm dhe besimtar), por është e nevojshme që të duket se i ka ato. Disa prej njerëzve të frymëzuar nga ky libër janë Stalini, Hitleri, Musolini etj.

"Manifesti i Partisë Komuniste", Karl Marx dhe Friedrich Engels, 1848

Arsyeja pse është në listë: Mund të fitojë çmimin e parë, si libri më i lig i shkruar ndonjëherë. Ky libër ka frymëzuar disa prej regjimeve më brutale në historinë e njerëzimit. Pavarësisht faktit nëse ka pasur apo jo një shtet, i cili ka qenë një shtet i vërtetë marksist, ky libër ka frymëzuar shumë veprime të liga, të cilat e përfshijnë atë në një listë të kësaj natyre. Disa prej parimeve që gjenden në "Manifestin e Partisë Komuniste", janë heqja e pronësisë private të tokave, konfiskimi i pronave të emigrantëve, taksat e mëdha dhe heqja e të drejtës së trashëgimisë.

"Kutia e zezë e Darvinit", Michael Behe, 1996

Arsyeja pse është në listë: Është konsideruar nga komuniteti shkencor si i pabazë. Ky libër ka ndihmuar në nxitjen e idesë se evolucioni nuk ka ekzistuar ndonjëherë dhe se interpretimi i Librit të Zanafillës është e vetmja mënyrë se si bota është krijuar. Libri ka krijuar shumë polemika, pasi komuniteti shkencor e konsideron përmbajtjen e tij të krijuar dhe pseudoshkencë. Edhe pse, kur doli fillimisht libri kishte mjaft influencë, ai e humbi atë me kalimin e viteve pasi disa prej shembujve të dhënë nga Behe si fakte të kompleksitetit të pandërrueshëm kanë rezultuar të jenë të shpjegueshme vetëm me anë të mekanizmave evolucionare.

"Protokollet e të Parëve të Zionit", autori ende nuk dihet

Arsyeja pse është në listë: Libër propagandistik i krijuar për të nxitur urrejtje raciste. "Protokollet e të Parëve të Zionit" është një broshurë që ka si qëllim të paraqesë një komplot nga hebrejtë dhe masonët, me synimin për të marrë kontrollin e botës. Pavarësisht faktit se broshura është thjesht mashtrim, ajo u shpërnda në gjithë botën dhe shumë evropianë menduan se bëhet fjalë për një ngjarje të vërtetë. Shumë njerëz, edhe sot e kësaj ditë mendojnë se bëhet fjalë për fakte. Ai shërbeu si instrument i përpjekjeve anti-çifute të Hitlerit në Gjermani dhe është përdorur pas Revolucionit Rus, për të krijuar urrejtje dhe dhunë ndaj hebrenjve.

"Boshti i civilizimit", Margaret Sanger, 1922

Arsyeja pse është në listë: Ka shkaktuar polemika të shumta pasi predikon përzgjedhjen e racës njerëzore. Sanger konsiderohet si një prej pioniereve të planifikimit familjar dhe lindjes së kontrolluar, por gjithashtu është kritikuar për qëndrimin që ka mbajtur në librin "Boshti i civilizimit". Ajo ishte një prej aktivisteve të para për kontrollin e lindjes dhe të eugjenikës. Por në libër, është kritikuar se teoritë e saj kanë të bëjnë me përzgjedhjen e racës nëpërmjet eugjenikës. Në librin e saj shkruhet: "...metoda drastike dhe spartane mund t'i imponohen shoqërisë amerikane nëse vazhdon të inkurajojë shumimin e rastësishëm dhe kaotik që ka rezultuar nga sentimentalizmi ynë budalla...".

"Fëmijët dhe kujdesi", Benjamin Spock, 1946

Arsyeja pse është në listë: Këshillat në libër kanë rezultuar të dëmshme për fëmijët. Shumë fëmijë janë dëmtuar prej këshillave të librit, një nga të cilat ishte edhe që fëmijët duhet të vendosen të flenë me stomak. Spock besonte se fëmijët që flenë me kurriz mund të mbyten, por shkencëtarët kanë zbuluar se e fjetura me stomak bën më keq. Spock, gjithashtu ishte avokate e një metodeje për rritjen e fëmijëve, që nuk kishte lidhje me metodat bazë. Më parë, ekspertët i kishin mësuar prindërit që fëmijët duhet të flenë sipas një orari të rregullt dhe se nëse i marrin në krahë kur qajnë, ato mësohen që të qajnë më shumë dhe të mos flenë. Spock u këshillonte prindërve, të kundërtën.

"Të rritesh në Samoa", Margaret Mead, 1928

Arsyeja pse është në listë: Shumë prej fakteve e historive janë të trilluara. Margaret Mead ishte një antropologe kulturore amerikane, e cila udhëtoi në Samoa për t'u dhënë përgjigje pikëpyetjeve seksuale, të ngritura në Amerikë në vitet '20. Libri ka shkaktuar shumë polemika dhe debatet e krijuara kanë qenë të ngarkuara ideologjikisht. Disa pretendojnë se studimi i Mead ishte i fabrikuar.

"Demokracia dhe Arsimimi", John Dewey, 1916

Arsyeja pse është në listë: Bindi gjithë botën se arsimimi nuk ka lidhje me faktet. Libri fokusohet në zhvillimit tradicional të karakterit dhe pajisjen e fëmijëve me njohuri që inkurajojnë aftësitë e të menduarit. Deri këtu s'ka asgjë të keqe, por këndvështrimi i Dewey-t përpiqet të transmetojë ide, të cilat nuk janë të bazuara në fakte dhe njohuri solide. Dewey ishte një prej tre themeluesve të shkollës filozofike të pragmatizmit - një shkollë mendimi që propozon se "e vërteta" bëhet dhe duke qenë kështu mund të ndryshojë. Libri konsiderohet si i denjë për listën duke qenë se bazohet në aspekte krejtësisht teorike, të cilat jo gjithmonë japin rrugën e duhur të njohjes.

Malleus Maleficarum, Heinrich Kramer dhe Jacob Sprenger, 1486

Arsyeja pse është në listë: Shkaktoi gjueti shtrigash në gjithë Evropën. "Çekiçi i Magjisë" ishte një manual për gjuetarët e shtrigave dhe gjykatësit, të cilët donin të kapnin shtrigat dhe t'i demaskonin. Ky pamflet doli pak para reformimit protestant dhe ishte një prej librave më popullorë, në mesin e reformatorëve, të cilët kishin dëshirë ta hiqnin "të keqen" nga vendet e tyre. Ndërmjet viteve 1487 dhe 1520, libri u botua njëzet herë dhe 16 botime të tjera erdhën ndërmjet viteve 1574 dhe 1669. Ky libër mjaftoi për të shkaktuar një gjueti shtrigash që vazhdoi për shekuj me radhë.