CIKËL ME POEZI NGA NAIM KELMENDI

Nga libri „ESENCA“, poezi, botoi „RUGOVA ART“, Prishtinë 2010

GJYKATË

Krishti do t’u kishte thënë,

fali oh zot se s’dinë çka bëjnë

këta nuk pendohen për të bërat e tyre

larashë të pistë në zhvatje në ecje

ngarendin si kojrrilat natën…

oh zot bejau gjykatën

këta të qajnë ditën

e të kafshojnë natën

pastaj dhe një përmendore ta ngritin

në vajtimin e tyre

sikur aq shumë më paskan dashur

Prishtinë, gusht 2010

ESENCA

Në esencën e gjërave

kërkoje veten

në margjinat e jetës

nuk jetohet  ashtu vetëm

të kanë zbuar

deri në moskuptim

pastaj t’i bëjnë

të nëntëdhjetenëntat

prapa shpine e përanash

tash të duhet vetëm esenca

e asaj që është gjakuar

nga paraardhësi ynë

në një kuptim të jemi Një

me degët rreth një trungu

jo ti fryhesh më një fyelli shurdhan

nëpër botë fillivetëm pa identitet

kthehu te esenca dhe kërko kuptimin

në lëkurën tënde të rrjepur

në gjeografinë e kombit

sepse mashtrimit i del vonë tymi

po një mik yti tash është sa njëqind

të dikujt tjetër,

aty ku duhet të jesh ti ende s’je

e mos më kallëzo përralla pa kripë

kur e lëçit vëllain tënd

pse sheh me sytë e Argusit

pastaj si mor si kënaqesh

me vetveten në kaq kuptim

po a ta kanë copëtuar gjeografinë etnike

shekujve dhe a s’po të dhemb kjo

kur në esencë nuk je ai që je

TË JEMI, BRE…

Njëherë e një mot të gjymtuan

ku nis e ku soset kufiri yt etnik

na mbeten datat për t’i kujtuar

tragjeditë në radhën e  shekujve

s’kin parë aso mendësie

kohët prapa dhe motet tjera

veç prej zotit të ka ardhur mbrojtja

e moszhdukjes nga faqja e dheut

dhe mori e të vajtoi më pas

Vaso Pasha…

2

i ndoqën i zbuan në dhera të huaja

shqiptarët,duke lënë prapa

veç heshtjen e vrarë në kujtim

një histori të tmerrshme trishtimi

që qante në rremb qyqesh

e kush nuk i përgjigjej masakrimit

me Kosovë, gjenocidit me Çamëri

masakroheshin tmerrshëm dy cepe

të etnisë sonë…

3

mbete aq pak Shqipëri

pa pjesët e një tërësie etnike

një Shqipëri micrrule

andej toka çame

gjak e lot dhe vrragët

e një gjame…

këndej toka dardane

gjithmonë fije e bukur shqipe

dhe n’lozen e një rrëfane…

4

për kujtesën e kohëve

ishte viti 1878 në Berlin

dhe Londra me 1919

mbamendje e dhembshme

dje e sot për mua e për ty…

5

e tash që jemi në Degën tonë

këtu që jemi - vetja

të jemi përgjithmonë

ata që duhet të jemi

nga aty ku nis e ku soset kufiri yt etnik…

KUJTESË

Mbase e di ku e kanë kufirin gjërat

atje ku t’i kanë marrë përdhunë

e të ndoqën, të zbuan…

me tesh e kotesh

dhe të masakruan

në hapësirat tua etnike

erdhën u katrrisën në degë

të legjendës në cep të mitit

rrejtën gjithë kohët për historinë

e vetes, ore s’ishin kurrë, as janë kurrë

as filli as pjesa as grimca e së vërtetës…

janë tharma e vrasjes e masakrimit në njeri

e mendimit të vrenjtur mbi etni, janë hija e zezë

e zbehtë që lëshon rrënjë në hapësirat e tjetrit

po sa jetët m’i ka borxh, sa kohët e mizorisë

sa këngët, sa legjendat e vrara në buzë të bulimit

sa dasmat e përgjakura, sa nuset e veja, sa fatet

e vrara në breg të blerimit, po sa jetët e shuara

sa kohët e pakrijuara në breg të mendimit…

mbase e di ku e kanë kufirin gjërat

atje ku t’i kanë marrë përdhunë

e të ndoqën të zbuan…

mendim i miri mbiftë

mbi esencën duke menduar njëjtë

si njerëzit si bimët si kohët…

HIMN PËR JETËN

Ata, që ishin dje, jetën panë dhe ikën

s’deshën asgjë më pak asgjë më shumë

nga zjarri i saj nga mundimi i përjetshëm

heshtur ranë ndër bimë dhe pushuan

një ditë, ja, ashtu, ikën dhe shkuan

vetëm pikëllim jete mbetën në ne…

por nga kurmi i tyre, s’e di, gjë

kohëve, ndonjë varg a i shkruam

dhe kambana patjetër se do bjerë

për çastin tonë në këtë udhë njeriu

një lot një dhembje në pikëllim dite

kohës kohë as ne tjetër nuk i duam

veç nga kurmi ynë, hirin

e shpërndarë nëpër caqe drite…

mbi çastin dhe orën që dikund ndalon

s’e di a kemi kohë për një çast tevona

të mendojmë pse erdhëm, pse shkuam

aq heshtur aq etshëm aq shpejtë

dhe kujt iu deshtë më shumë

jetës apo vdekjes, e jona…

Prishtinë, 2010

UNË ME UNË

Qëndroj në pikën zero dhe hedh vështrimin

rreth vetes së njësuar në numër

në numër të pallogaritshëm prej kohësh

vështroj dhe dëgjoj përreth gjithë oshtimat

e thirrjeve të zhurmshme të atyre që u nisen kaherë

te qëllimi i vetëm, qëllimi i aureolës së vetvetes

të jetës, të rrugës, të një qëllimi të vetëm

duke e arsyetuar qëllimi mjetin

në dorë të tyre që frikshëm honepsin…

e unë me unë ngarendi djathtas

nga e majta iku mu në mes të rrugës

nëse veç një këmbë andej më ka rrëshqitur

drejtohem në të djathtën

që në mëngjesin e hershëm të mendjes esëll

pastaj dikund kah mesdita mundohem të masë hijen

time të vetme mbi dhe se a më peshon sa trupi

i shëndosh sa mendja ime e përqendruar në gjërat

e llogaritshme për ekzistencën time dhe të familjes…

unë me unë ngarendi dhe majtas

dhe përshëndes në skaj të rrugës ndonjërin

nga ata që morën flamurin dhe turravrap u renditën majtas

dhe zunë vend në krye të rreshtit në krye të vendit si cung

pastaj eci unë me unë sikur t’mos isha fare mbi këtë dhe

sepse më mbetet vetëm hija e zbehur që më mjafton

të hahem më veten e tepruar duke medituar për çdo gjë

të tepërt për një mendje të zakonshme, të tepërt

për një kokë që s’lodhet për të arritur kohën…

unë me unë ngarendi mesit

dhe në mes të rrugës gjej hijen time drejtë

të shkarravitur ecejakeve të thikta dhe vragëve

që dhembin sa herë ma kujtojnë secilën kohë të emrit

tim dhe mbiemrit të babait tim Salihut e nënës sime Xufës,

asaj besnikes së përjetshme të jetës së jetuar ndershëm

prandaj, gjurmët dhembin dhe ofshamat më vijnë nga poshtë-lartë

por humbin në shumësinë e kaq fateve të pallogaritshme si unë…

vështrimin e hedh tek qëndroj në pikën Zero

rreth vetes së njësuar në numër të ditës të çastit

edhe pse grupin e gjakut e kam zero pozitiv e i bie

çdo grupit tjetër për secilën jetë njeriu që është në rrezik…

unë me unë mbytem në paturpësinë e imagjinatës

që më tërheq rreth jetës duke më thënë se jam një pikë

qoftë dhe një pikë në kaosin e gjërave që sillen rreth esencës

amen, sa mërdhijë disa shkallë nën zero atmosferë të ndjenjës

në ecje të thikta duke kërkuar caqeve të pakuptimta të jetës…

sërish ngarendi njëtrajtshëm çdokund

dhe jam përsëri vetvetja deri në fund

duke deshifruar kodet e vështira të jetës

nëpër ecjen vertikale hullive të vetvetes…

Prishtinë, 2010

7. VDIQ  E DJESHMJA

Vdiq përgjithmonë e djeshmja jote

me veten mund të hahesh

ta pështysh në fytyrë

t’ia thuash të pathënat,krejt çka ke dashur

t’i thuash e s’ke mundur ta takosh Hijen tënde

në hapësirat e pa jetuara bukur

krejt çka të  ka mbetur peng i djeshëm

një mur i trashë na ndanë nga mendësia e saj…

2

i ke parë duke kalëruar egër,mbi të djeshmen

dhe kanë rrejtur sërish përmbi orët e fatit

dhe ia kanë shkërdhyer nënën asaj buzëmbrëmjeje

asaj mesnate ia kanë bërë të nëntëdhjetenëntat

mor e kanë kurvëruar kurvat dje mbrëma të veten aq bukur

dhe kanë sharë mbi çështjen kombëtare antikombëtarët

3

e djeshmja vdiq sikur hapat e tu udhëve të kërkimit

duke takuar dikend që s’e ke dashur as ta shohësh…

ke dashur ta takosh dikend që s’ke mundur as ta arrish

ta kesh në celularin tënd e që të kanë thirrur të tjerët

pa asfarë rëndësie vetëm sa për ta rënduar kohën

4

pra përshëndetu me të djeshmen, ajo shkoi në vend

të vet dhe s’kthehet për miliona vjet kurrë më

nëse s’e ke arritur Mollën e Artë harroje veten përgjithmonë

je një i pafat i pandreqshëm,je veç një frymëmarrës udhëve tua

kah s’i bien askushi me veçantitë tua të tmerrshme për të qenë

ngjyra e ndërgjegjes dhe identitetit tënd që s’e vëren askushi

5

një mur i trashë na ndanë nga mendësia e saj

tash mendo ndryshe,nis një lojë dhe ndërroja ndryshe gishtat fyellit

mendo një tjetër melodi nëpër telat e këputur të heshtjes…

nga e kaluemja jote s’ka mbetur asgjë për ta plehëruar t’ardhmen

veç dihamat e epshit dhe seksi i orëve të mbrame

kanë dhënë shpirtin e vet mbi aktet e dëshpëruara

përfundimisht ndryshe mendoje jetën dhe veten tënde

kapërthurur numrave të quajtur Njerëz

dhe mos provo ta prishësh qetësinë publike

të dënon ligji sa të djegin edhe flokët

6

vdiq e djeshmja jote përgjithmonë

dhe hija e saj ka mbetur e mbaruar në hapësirat e padukshme

është shuar e gjitha nga vetja që ke pasur dhe duhet të pajtohesh

me ligjet e këtij kozmosi të tmerrshëm dhe kaq prefekt i ndrequr

sa të mos mundesh kurrë të dalësh nga kufizimi i mendjes

sado që parashikon larg e më larg të përtejmen dhe s’ka mundësi

të njihet e përtejmja,mund të supozohet dhe mund vetëm të jesh

e Sotmja sikur ishte e Djeshmja dhe të shuhet çdo gjë e jotja

kështu e ka fatin dhe krejt kozmosi sipas një parashikimi

bazuar në teori të pabesueshme që s’janë për t’iu besuar

7

dhe vdiq e djeshmja ne duart e krimit

në duart e lavireve rrodhen fatet e së djeshmes fatale

në imagjinatën e mendësive t’uritura shpresuan cerberët

dhe morën pjesën e Cezarit dhe pjesën tjetër të varfër e lanë

melodi e këputur udhët e mia të kërkimit në njeri në veten e tepruar

po endem po endem për ta mësuar tejpërtejen pa dobi

8

tash dua të ngulitem këtu mbi një mendim

duke i dëgjuar këto pika të ditës me shi të përjetshëm

fli i bëj me veten time në gjuhën e vargut që s’i bindet assesi pësimit

dhe besoj, naivisht i besoj të përkohshmes që do kalojë me dhembjen

e shpirtit për t’paarritshmen dhe të përjetshmes që vret zërin e t’përkohshmes

aq bukur me hipokrizinë e orëve në ecje pahetueshëm

drejt rrokullisjes nëpër horizontet e vizioneve t’pabanuara

pra, vdiq e djeshmja, bëjani varrin në mendim të bukur dhe me urti

rrugë tjetër s’ka për të arritur te kuptimi i humbur…

Tetor, 2010.

UNË JAM SHENJA

Njëjshëm  e bëj ecjen

si përpara kur isha i vetëm

as ritmin e hapave s’e ndërrova

se asgjë s’ka ndodhur

përveç hijes sime të stërzgjatur

dhe që e urrej ndonjëherë

kur e shoh si zvarritet vetëm

udhëve të kërkimit e fati kërkund

as njeriu as humanja as zëri i t’vërtetës

unë prapë jam shenja

në kohë si një hu i ngulur në dinjitetin

që s’pjerdh kush në te mësa në një mut

shenja në hapësirë që jeton e ec

që orientohet me një tru

që flet me një gjuhë dhe që

fjalët avullohen në rrjedhën

kaotike të harresës e të vetëharresës

me vonë shkoj në WC-në publike

dhe kryej nevojën shqip si të gjithë

njerëzit, frymoj me të përgjithshmen

dhe të përveçmet e shënjojnë ditën dhe çastin e tyre

për interesin personal për identitetin e gjërave

që kurrë s’i kam njohur,

për hair na qoftë hapja  e tregut të shitësve e stërshitësve

të ideve kombëtare…

unë strukem në lëkurën time e frikohem se s’më zë biografia

e gjërave që s’ndodhën as të martën sepse ishte e martë

të premten s’do të ndodhë asgjë

sepse në vikend mendimet dhe idetë e mëdha duan pak rrezitje

pak pushim pak ringjallje në bregun e qetësisë

pra, unë jam shenja

që eci që gjuaj në shënjestër të vetvetes

dhe prapë eci e eci derisa ta ha të tërin si kafshë - Naim Kelmendin

Shtator, 2010

Naim Kelmendi: ”Në një jetë pas Krishtit”, poezi, botoi Rugova Art, Prishtinë 2010

Bota e librit

Kodi i kthimit kah vetvetja

(Naim Kelmendi: ”Në një jetë pas Krishtit”, poezi, botoi Rugova Art, Prishtinë 2010)

 

         Prend BUZHALA

Diçka e ka lënduar qenien e jetës sonë historike e kohore dhe poeti gjendet në kërkim të këtij lëndim-spastrimi. Poeti është në kërkim, jepet pas diskursit lirik të këtij gjakim-kërkimi. Ndodh që gjatë shtegtimit, duke e kërkuar pikën tënde të ekuilibrit, atë pikën arkimediane, ti nuk e di se ku do të të shpjerë ky kërkim. Porse Naim Kelmendi e ka të qartë këtë aventurë që në nismë:

Gjithçka jeton

me mendjen time

gjatë kërkimit për ta arritur majën

E pra, vetë poeti është qendër e këtij kërkimi, pika ku niset e rikthehet në aventurën e kërkimit të majës, të pikësynimeve të idealeve, një kujtesë për dhiatë të re mendimi. Ndonëse shkrimtari, në thurjen e kësaj poezie hyrëse (“Gjithçka dhe asgjë’” që përbën edhe njësinë ballore artistike- programatike), përdor diskursin meditativ dhe atë eseistik-lirik, atëherë është e kuptueshme që edhe ligjërimi poetik të ngërthejë tipare të këtij procedimori: rrjetin e pasur asociativ-semantik, qëndrimin autorial, meditimin e lirshëm, frymën spirituale a të zërit të brendshëm etj. Të gjendesh afër gjithçkaje e kurrë më pranë një asgjëje, rruga e kërkimit është e mundimshme, deri kah fundi i zhgënjimit, dhe aty befas ti e sheh |ndriçimin që s’preket”, sikur të ishte një Tokë e Premtuar, për të cilën ti rravgon mundimshëm me dekada...dhe e sheh vetëm me sy... “si hije e bukur prej hyjnie”. Është loja kontrapunkteve mes kalueshmërisë së jetës dhe vazhdimësisë së shpirtit të qenies sonë autoktone, si vlera që qëndrojnë amshueshëm në kohë dhe hapësirë. Është njaj karakteri kalimtar i ekzistencës sonë, kurse një funksion estetikisht i bukur, mbetet rrugëtimi prej kalvaresh e mundimesh... Poezinë le ta lexojmë edhe si vetëdije të formuar ironike të folësit lirik: të pranosh gjithçkajen dhe asgjënë, do të thotë të pranosh absurdin e synimit tënd a të aspiratës sate, si një paradoks niçean. Paradoksi ironik ecën më tutje: nuk është njësoj si ta ndjesh absurditetin a pakuptimësinë e përpjekjeve personale për të arritur te asgjëja jote, si burim dhe masë e gjithçkaje!

 

Lirika e kërkimit: njeriu i frustruar i ekzistencës

Përgjatë tërë librit subjekti lirik  na e shfaq atë leksionin e madh historik të ekzistencës sonë: të jesh vetvetja, ta dëgjosh së pari zërin tënd të brendshëm, se ç'i dëgjon zhurmat jashtë; atë Unë-in tënd të vërtetë (ciklet “Njeriun kërkova” dhe “Të jesh vetvetja”). Ti gjendesh në situatën kur e ke ndjerë atë domosdoshmërinë e brendshme për të bërë diçka që nuk përputhet me bindjet tua, kurse më vonë e sheh se procesi i tillë ka krijuar vlera tejet të dobishme për të gjithë, ani se ke qenë e ende je i kapërthyer prej rregullash të hekurta, prej etiketash të mirësjelljes oborrtare, ideologjike, apo të kërkesave të rrepta që nuk i lëshojnë pe dritës, impulseve të aventurës madhështore e të pasur jetësore, ...dhe detyrohesh të veprosh kundër zërit tënd, vetëqenies dhe qeniesimit. E pranon rolin e tij të komunikimit të këtyre të vërtetave. Ai bëhet bashkëpjesëmarrës i këtij shtegtimi jete, mbijetoje, nëpërmes një shpirti të ndërdijes që vjen tek zgjimi ynë i brendshëm... nëpërmes përvojave shpirtërore. Kjo përvojë i shndërrohet poetit në shpirt mendimi, shpirt të vetëdijes, kundruall një situate shqetësimesh, turbullimesh, tensionesh; për ta përballuar këtë gjendje dhe për t’iu sjellë të tjerëve atë shëlbim shpirti, atë spastrim,të brendshëm që vjen si shpëtim historik… dhe mu këtu ti sheh diçka tjetër, e sheh mallkimin e mëkatit histori-bjerrës, të një jete “pas Krishtit” , mbetur si një përbaltje mbi historinë tonë, kurse LIRIA E SHPIRTIT të ndrydhet nga njollat që e rrethojnë, nga oktapodët a demonët (poezia “Prapë demonët”).

Nga bashkat e mjegullave që e mbulojnë shikimin për të mos parë… aty për aty të kaplon një frikësim edhe nga vetvetja, një ikje edhe nga liria që e ke aq pranë, një ikje tragjike në tjetërsim… Aty shfaqet një rreze e shkurtër drite në kohë (“Ku jemi me kohën”, “Koha përtej dhimbjes”), dhe përsëri sikur gjithçka bie në fashën e asgjësë. Ky subjekt i pjekurisë së tillë shpirtërore, i të përndritshmes, është i ndërgjegjshëm se sa proces i vështirë kalvaresh është, por e ndien atë kënaqësinë e këtij zëri se sa çlirues është, se çfarë shkalle të lartë energjie jetësore e identitare ngërthen (të jesh vetvetja – thotë poeti), se me çfarë përvojash të jashtëzakonshme pasurohet... Në këso situatash konfliktuale, të brendshme (Kadare shkroi në libër të tërë për këtë problematikë brendashqiptare dhe e quajti “Mosmarrëveshja”), është e qartë që konflikti brenda identitetit të qenies sonë është tejet kompleks, motivimet janë të dyfishta, i pari - për çlirim dhe për të qenë vetvetja, i dyti - për t’iu përmbajtur konvencës, rregullit të jashtëm, për të qenë i bindur dhunshëm, i përmbahet etiketës së hekurt, që e tërheq prapa qenien në regresin historik, që e shtyn në veprime shpesh irracionale, që shpesh e urren, që e shtyp së brendshmi, që dëshiron ta hedhë, por që e shtrëngon të mos e gjejë paqen te vetvetja. Njeriu i frustruar i ekzistencës, tragjikisht, sikur në secilën ambicie qenka i dënuar për dështim, për të mos lejuar që të ndodhë çlirimi i vetvetes nëpërmjet të vërtetës… dhe pikërisht këtu ndodh ajo që shënohet si hop i pjekurisë shpirtërore të qenies: kalvari i dhembjes së tillë të shpirtit, të rrethuar me oktapodë (cikli “Mbrojtja nga oktapodët”), përbën një pjesë tejet të rëndësishme dhe të lirimit të energjisë…

Dy motive gjenden në këtë konflikt kompleks, në këtë mosmarrëveshje njohëse të ndërsjellë brenda qenies së copëzuar të etnitetit e entitetit. Poeti e ka ndjerë këtë sfidë të  dhembshme të përballjes, dhe do të ketë qenë një zhgënjim masiv, që ka kaluar në trajta të tjera të të jetuarit: në agresion kundër vetvetes (“Çast zhgënjimi”), në kor korbash e zhurmë të korbët; kur shpëtimi kërkohet si një bishë e plagosur në vallen e djallit, me biografinë e tmerrshme të vetvetes; gjallimi i një jete në kaos, ku vlerë ka besa e një lavireje; egërsimi frustues pas një qëndrimi vertikal a një maje vlerash dhe ty të mbetet ta bësh jetën në një arkë ngushëllimi; mësyjnë me flamuj të dufit të tmerrshëm me biografi të egra prapashpine… Porse kjo qenie e copëzuar, e ka artin e vet të të jetuarit, dëshiron të mbijetojë, e ka mbijetojën e vet të shpirtit. Dhe ky është ai çelësi i motivimit të mëtejmë: të jetojë në një situatë të tillë. Një jetë pas Krishtit, sikur shënjon të kaluarën tonë të dështimeve, të frustrimeve të pafund të mos-arritjes drejt Majës, dhe mu këtu, tani, është krijuar baza për komunikim, krijimi i një niveli të ri të gjallimit, i një hopi të ri të cilësisë së qenies sonë, i krijimit të ndjesisë së shpresës dhe i vizionit për të ardhmen... (cikli “Balada e kthimit në atdhe”). Dhe jo vetëm historia, literatura apo përgjithësisht letërsia, na i shkroi e këndoi baladat e gjata të qenies sonë; apo atë anën e tragjikes sonë  një shenjë poetike e dëshpërimit tonë absolut, i klithmë-vajtimeve tona mbi fatalitetin e tillë historik, e cila ende na recitohet mbi kokën tonë.

Në substancën e vetvetes

Folësi lirik, shpesh i depersonalizuar, i kësaj poezie, të duket se qëndron si një Subjekt Mbikohor, si një Unë Tejkohor, shëtit nga epoka në epokë, hyn e del nëpër mite e legjenda, përbirohet nëpër dhunë e luftëra, nëpër mbijetoja e pasione kërkimesh, nëpër mendime e sprova të zgripeve dhe i rikthehet vetes, atyre situatave e impulseve të pasura jetësore, burimeve të intelektit dhe mendimeve të tij... E bart atë kryqin e vet të jetës (shenjë e bartjes së mundimeve historike të qenies etnike) një jetë të tërë! Një jetë të tërë personale dhe një jetë të tërë mbi dymijëvjeçare!

Poeti e ka këngën e tij si mundësi të manifestimit të vet; kurse poezia është trajtë e përjetimit intim. Pra, në aventurën e formësimit poetik, autori, në mënyrë të pashmangshme, e rikrijon të gjithë përvojën e tij dhe qëndrimin e tij ndaj rrethit, duke e bartur atë në trajtën e intelektit krijues dhe në trajtën e thënies poetike. Ndodh që në situatën e një ndjesie krejtësisht të çarmatosur e të pafuqishme, mu në pikën e majës kardinale të paraqiten poeti dhe poezia (poezia “Mos kërko majën tënde”) i lënë në mëshirën  lakuriqe të fatit, pranim-pohimeve e mohimeve agresive, plotëkuptimeve dhe absurdit të pakuptimtë, pikëllimit dhe arrogancës, dilemave jetësore (“Jetë historike nudo”) dhe, së fundmi, mbasi kanë ngjarë të gjitha, në këtu udhëtim a aventurë kërkimi të pashmangshëm, i mbetet t’i rikthehet vetvetes, ballafaqimit:

të jesh vetvetja

në substancën tënde

mu aty ku ai do të jetë i vendosur në sfondin e kohës, në raport me vetveten e me të gjitha(poezia “Me vetveten”). Me gjithçkajen e me asgjënë! Me të qenit vertikalisht! Me të qenit vetvetja! Pikërisht ai spektri i gjerë i ndjesive, i mundësive të këtij kërkim-pasioni, i veprimit të shpirtit njerëzor, i hirit të tij, i folesë së tij të dashurisë, pikërisht kjo është ajo vetëdija për renesancën e shpirtit e të besimit në vetvete, i kthimit shqip te vetvetja (poezia “Patjetër”). Është Kodi Shqip i ekzistimit – nja kararsisi-i a spastrimi i njollës së mëkatit historik nga vetvetja, i vetëdijes për pranimin e vetvetes – kjo përbën edhe atë rinjohjen supreme e tejet të çmueshme, që buron nga sfidat e ballafaqimit me vetveten. Prandaj, poezia e Naim Kelmendit na vjen artistikisht kaq autoktone, me ato tonet e njohura eliptike të urtisë së trashëguar të gjenit rugovas a të dendësisë së thënies urtake të Azem Shkrelit. Ti e lexon lirikën e një seance a procesioni krejtësisht intim, në të cilin njeriu mbetet i vetëm e me vetveten, kurse Kelmendi këtë e objektivizon mahnitshëm, duke e krijuar atë distancën objektive aq të dëshirueshme e të njohur, duke e depersonalizuar Unë-in folësit lirik, kurse poezia mbetet se mbetet alternativë personale e mbijetesës. Poeti tashmë i ka ballafaquar sfidat me vetveten, me jetën, me kohën, pa luhatje dhe pa mëdyshje, kurse frytin poetik të këtij vetë-sfidimi, të këtij abortusi historik-kolektiv, e komunikon me forcë lirike e meditative, në mënyrë thellësisht të vërtetë e të sigurt.

Mori Shkodër, moj mizore…

Mori Shkodër, moj mizore…

SHKRUAN REXHEP SHAHU,TIRANE

Po të mos kishte shkrue Zija Çela, nuk pata ndërmend me shkrue asnjë fjalë për çfarë po ndodh në Shkodër. Por mjeshtri më nxiti. Ani kërkujt mos me i ardhë mirë, për kërkënd mos me shkrue, mjaft që me vetën jam në paqë. E thashë atë fjalë që pata e dita në ato ditë kur fjalës më së shumti i është bjerrë vlera, kur rrena thuhet e del brenda sekondave, kur po ndodh ajo që është marrja e zotit me ndodhë, ku në mortë bëhet gjyq, kur politika e ditës ndyn si mos zot ma keq shpirtin e njerzve, kur më të zezë se ky mot i zi na e bën shpresen opozita që më së pakti din me opozitue, ose më së shëmtueshëm po opoziton. E të mendosh pastaj se pas ca vitesh do i vijë radha të jetë në pushtet.

Kujt me i shkrue? Pse me shkrue? Kujt me i folë? Kush merr vesh? Kush dëgjon? Në këtë mot të keq e ditë pragmorti mungon fjala e duhur e burrave të urtë.

Dhe e nisa me dy vargje të një kënge të madhe : Mori Shkodër, moj mizore/ Pak na u duke e shumë na dole… Sepse sa po shoh e dëgjoj, sa po prek e ndjej, më së shumti nuk po kuptohet Shkodra. Ajo është në hallin e vet, në atë hall të kahmotshëm qyshse është ngulë në atë vend që edhe zoti vetë ia ka lakmi.

Gjithmonë Shkodra u është dukë pak të tjerëve por gjithmonë u ka dalë shumë…

Ajo, që për hir të zanatit nuk po mundem me e përtypë, është rrena. Me fjalë kudo e kurdo, thuajse nga të gjithë, thuhet se në Shkodër ka 1 metër ujë, 1.5 metër ujë, levizet vetëm me varka, nuk ka bukë me ngrënë, nuk ka ujë më pi, nuk nuk nuk dhe fajin e ka qeveria!!!

Fjala thotë ndryshe, por për bela e fat të keq të fjalëfolësve, kamera jep pamje tjetër. Kujt ti besoj une dhe ti, fjalës apo kamëres. A mundet të levizë ndonjë veture apo makinë kur uji është 1 metër apo 1.5 metër, a mundet?!

A mundet të ecë ndonjë burrë, grua apo fëmijë në këmbë kur uji është 1 metër apo 1.5 metër, a mundet?! As Edi Rama jo që është politikani më i gjatë, nuk mundet me ecë kur ka aq ujë. Thuhet një metër ujë dhe njerzve u shkon uji maksimumi në gju. Çfarë metri kanë mediat tona?!

Por si i bëhet, kujt ti besojmë ne shikuesit e teleshikuesit, kur uji që shihet nga kamerat nuk i ka mbuluar gomat e makinave, parakolpet e makinave. Normal që aq ujë ka në Dri, ka në Bunë, ka në Liqenin e Shkodrës, por jo në rruget e Shkodrës mor ta marrsha! Rrenë që rrëzohet në çast dhe nuk skuqet folësi i lajmeve, as shkruesi pse pamja që ofron kamera e zbulon fjalën rrenë në çast. Ani, le të jetë rrenë, vec të shahet qeveria!! Mirë, le të shahet qeveria, por profesioni i gazetarit ku shkoi!?

Mbi 10 mijë ha tokë e përmbytur. Po, por duhet qartësuar, çfarë është kjo tokë, a është nën kulturë apo thjeshtë është teritor. Është teritor, më së shumti djerrë ose jo nën kulturë.

Dështoi Sali Berisha, faji është i Sali Berishës reciton nga maja e thanës Edi Rama. Jo mor zotëri, nuk ke gjetë kohën e duhur, çeshtjen e duhur, të ka ra natë në shënjestër të pushkës. Nuk fiton vota kësisoj, nuk fiton simpati. Se robi e din se nuk ka qeveri që shtyhet me zotin. Ka dekë Enveri, tha Zija Çela! Dhe njerzit në Shkodër e dinë fort mirë, ani pse ia ka qejfi ndokujt me ba hajgare.

Sipas Ramës, më vjen sinqerisht keq që nuk është pozicionuar dot si opozitë e nevojshme e këtij vendi në këto çaste historike, i bie që po të largohet sot Sali Berisha e të shkojë Rama në zyrën e tij, ai do ti mbarësojë brenda ditës punët e mbrapshta të këtij vendi, të këtij moti dhe do t’ua vejë lakun në fyt dy Drinave, edhe Drinit të Bardhë edhe Drinit të Zi!! Do t’i kthejë mbrapsht përpjetë! Ej, njerëz, s’është çasti për luftë me qeverinë, është çasti për ndihmë, ose më së paku, me ditë me heshtë e me ditë me ndje dhimbje. Ndryshe, duhet me kërkue largimin e qeverisë së Malit të Zi, të Serbisë, të Gjermanisë, të Polonisë, të Bullgarisë se është shumë vapë atje… Përralla!!

Më saktë e qartë, meqë mësova këto vite për infrastrukturën e kullimit, ta dijnë gjithë ato që duan të dinë, se nuk ka qeveri në botë që bën infrastrukturë kullimi në atë rajon për një sasi të tillë reshjesh. As sot as mot, as njëqind a dyqind vjet më pas.

Po, mundet, me kohë në dispozicion e me shumë lekë në dispozicion, me u sigurue më shumë disa argjinatura. Mundet edhe me u thellue Buna, por të mos harrojmë se gjithë llomet e ujrave në Bunë do të derdhën dhe ti thello sa të duash se prapë mbushet Buna, ai lumë mrekullie, i fjetur që s’kuptohet a ec a rri.

Mundet siç thotë specialisti kompetent të ndërtohet Skavica dhe pastaj shpëton gjithë rajoni. Por nuk bëhet me urdhër peshku as sot as dje. Nuk e ka ndalue askush askënd deri në 2005 ta ndërtonte Skavicën. As pas 2005. Por nuk është kollaj. Me e pa lojën e shahut nga jashtë shumëkush sheh gabime, por me hy me luajtë vetë, nuk din me luajtë sepse siç thonë për shahun, shumëkush e din, por pakkush e luan atë lojë.

Edhe ato shtëpia në ato fshatra që u ka shkue uji 1 metër, nuk i ka ndërtue as kjo qeveria aktuale, as ajo para kësaj në ato vende ku janë ndërtue. I kanë ndërtue të zotët e tyre, të cilët, në mos e paçin ditur deri sivjet, ta mësojnë për sot e mot, se ka mundësi që dimër për dimër apo pranverë për pranverë, do të duhet me duru për disa ditë ujin mysafir. Do të duhet me i nxjerrë orenditë në katin e dytë të vilave aq të bukura e me i lye shtëpitë pasi të ikë uji. Taksirat, por me mend në krye, sepse pahiri askush nuk ka ndërtue shtëpi aty ku e ka në tul toke, aty ku shkodrani shkodran denbabaden, nuk e ka begenisë me ndërtue shtëpi.

Sepse, siç më tha një mik shkodran sot, vjen pronari i tokës mor zot nojherë me e zgjat kryt e me pa. Shef e shef dhe ik prapë në punë të vet, por veç na kujton se dhjetë muaj jeni të bekum prej zotit me jetue në ato vende të Shkdorës, por dy muaj, ban vaki, gjuan edhe peshk se të vjen peshku në oborr. Pronari i tokës, sipas mikut tim, ishte uji që ka ardhë tani e vjen kur ti teket, pa pyet qeveri.

Po na del prej shumëkujt këto ditë se po u dhimbsen shkodranët më shumë se sa u dhimbset vetja shkodranëve. Kësaj i thonë në Shkodër, me ba hajgare.

Ajo që nuk më len të qetë as dje e as sot dhe sa herë ka situata të tilla e del fjala për ndihma dhe emergjenca, është mendësia komuniste e njerzve, e zyrtarëve, e ndihmëndarësve, e listëhartuesve e ndihmëkërkuesve.

Thelbi, është thelbi ky. Janë ca vemie, ca biznesmenë të specializuar për marrje, shperndarje ndihmash që presin situata të tilla. Dhe shishja e vajit e falur ka futë në sherr vëllezërit gjithmonë në këto 20 vjet. Edhe pse nuk ka dikush nevojë për të, por është mall i falur dhe e duan të gjithë. Shumë më e fisme dhe fisnike me i dhënë lekë në dorë kujt i takon, pa ndërmjetës, pa sekserë, pa listëhartues, pa magazinëkërkues…

Shtohen fiktivisht sipërfaqet e dëmtuara, orenditë e dëmtuara, pasuritë e dëmtuara, kulturat e dëmtuara. Kjo, thonë në Shkodrën Shkodër, ashtë marrja e zotit!

Se mendohet si në komunizëm, që shteti duhet me shkue e me mëkue njerzit, me ua futë lugën në gojë, po shfaqet këto ditë kjo gjë e importuar në Shkodër, ndonëse rrallë. Nuk kam bukë, thotë dikush. Kujt po i thue nuk kam bukë, para se me i thënë burrit tënd, vëllait tënd, të afërmëve të tu a të burrit. Nuk i ka hije dhe nuk e bën një shkodran shkodran një gjë të tillë.

Më ka vdekë fëmija prej të ftohtit… Jo, jo, nuk zen kjo në Shkodër, nuk mbin.

Shkodra edhe në pikun e diktaturës, edhe në luftrat e rrethimet më të egra, ka mbajt veten mrekullisht, i ka dalë vetja boll gjithmonë. Nuk ka dalë kot qysh moti ajo fjala se Shkodra është shtet më vete. E të ardhurit në Shodër e rreth saj, që çuditën e tutën sot prej këtij gazepi, kanë me u mësue shpejt se duhet me u bë si shkodranët, me mendue e me jetue si ata. Kot nuk i ka dalë kënga ku i thonë Shkodrës se pak na u duke e shumë na dole.

Këto ditë, kur më së shumti fjalët pa vend shtojnë dert e më e hijshme është me heshtë ose me mundë me mbyllë gojën e mos me thanë noj marri, siç thonë në Shkodër, specialitët duhen dëgjuar, strukturat e shtetit duhen lënë të punojnë, qeveria të menaxhojë se si Shkodrës mundet me i ndodhë edhe tjetër kujt dhe nuk ka durim Shkodre tjetër kund, nuk ka mençuri e maturi Shkodre tjeter kund, nuk ka dashuri për shtet e komb si në Shkodër tjetër kund.

Se si thotë ajo fjala e urtë, pa e ditë unë a është e vertetë, kur ka ken Shkodra qytet, në Londër janë kullotë dhent.

Sot Shkodra, si në atë këngën e fillimit, nuk po bën luftë me shtatë taborre, por me ujin. Jo me zotin. Në Shkodër nuk mallkon askush ujin. As shtetin. As qeverinë. Ka radhën e vet uji tash për tash. Se në Shkodër, siç e kam mësue moti, nuk ka komunizëm, nuk gjen, edhe shkodran edhe komunist, që shan e mallkon zotin, që përzihet në punët e zotit, që e ngatërron qeverinë me zotin…