Nga Përparim Hysi :Kur "vdiqa" nga dhëmballa?!!(Tregim)

                           Këtë histori mua ma ka treguar Çimi.Çimi i Selimit,ustait që bënte punët komunale në fshatin tonë.Se fshati qe fermë dhe dhjetra banorë të fshatit jetonin në pallate që kish ndërtuar shteti.Them Çimi i  Selimit,se para se t'ju tregoj atë historinë e Çimit,s'kam si mos flas për këtë usta Selimin që ka qenë babai i tij.Se vërtet që usta qe,nga ata që çfarë i shihte  syri i zinte dora,po,veç tjerash,nuk ish njeri më babaxhan se ky,usta  Selimi.Punonte si kush si ai,po dhe nga goja qe  brisk.Priste gozhdë.Apo e ngulte fjalën mu si atë gozhdën mbi tra,dhe të ngjiste fjala që ,thuaj ti,aq sa kishe qejf,pastaj që ta tregoje,me domosdo,tek kush tjetër.Ja,i tillë qe Selimi.Kish një trup si një lis,duar si putra ariu,nga mezi këtë lis duheshin dy burra ta pushtonin dhe qe goxha i trashë,sa,po të flisje me gjuhën e ustallarëve,të bënte vaki që ta çaje me sharrë,nxirrje për tri konakë dhoga.Dhe qe pak si çudi,që ky njeri me trup si Ursus,kish një shpirt prej babaxhani të vërtetë dhe ,kur fliste, të kish vënë shpirtin në dorë.Qe i çiltër si një fëmijë.Punonte kudo me buzë të qeshur dhe kurrë nuk e pashë të mërzitur.Kish 9 fëmijë:7 djem dhe dy çupa.Dhe për secilin kish përshtypjen e tij.Këtë përshtypje,sos e kish dhe ta mbante për vete,po e bënte të ditur për gjithë të njohurit.Secilit prej fëmijëve,ua vinte kapelen pas kokës.

                                                       *    *   *   
Qe mezkorriku.Vapë e madhe dhe unë e kisha si zakon:shtrihesha atje mbi divanin e kuzhinës dhe i jepja një sy gjumë.Imeshoqe nuk kish ardhur nga puna(qe drejtroreshë e çerdhes në fshat) dhe po çlodhesha me nge.Kur ndjej se dikush seç bënte pas derës.Epo në pallat banoja dhe thashë:pallati është si puna e autobuzit ku janë ulur të gjithë.Kështu që kushedi sekush  kalon aty pari  apo kruhet aty pas pjesës së tij dhe u ktheva si në krahun tjetër.Por zhurma e asaj "hijes" vazhdonte.Atëherë u ngrita,hapa derën dhe pashë usta  Selimin që lyente derën nga jashtë.-Oh,usta,- shfaqa habinë unë,ti qenke?Të sjellë një godë raki?-Nder për të zotin e shtëpisë,- ma preu ai,pa ndërprerë punën.E mbusha dhe e ktheu eks-epo si të gjithë ata të komunales kudo-.I thashë:-Të ta mbush dhe njëherë tjetër?-Kali i mirë e shton tagjinë vet!!! Të çudtishëm janë këta ustallarët.Kanë zhargonin e tyre që merren veshë lehtë,por ky usta Selimi m'i ka sahanët pa kapakë fare.Ia mbusha prapë dhe,si e pashë që dhe këtë e ktheu me një frymë,i thashë:-Të të nxjerrë dhe një copë djathë? Dhe papritur seç do thoshte,e ftova në koridor ku kisha një tavolinë,dhe ia nxora një dopio dhe një copë djatthë.E piu tani pak se si më me nge,dhe tha:-Tani kjo derë do lyhet dhe nga brënda! Dhe  leu derën,ato të mbrëndshmet dhe deri tek dritaret,dhe,ndryshe,nga dyerët e dritaret e gjitonëve ato të miat dukeshin si të reja.Pse ndodhi kështu, nuk tregova gjëkund.Por unë nuk po flas kështu,për atë të shkretë lyerje si eks.Jo.Jo.Po  ju thashë se ai kish një familje të madhe dhe i mbante gjallë vetëm në saj të atyre duarëve aq punëtore.E shoqja,Hatixheja,që veç punës në bujqësi merrej me administrimin e shtëpisë,thoshte:-Kali do tagji që të punoj.Edhe burri është si kali:jepi të hajë që të ketë fuqi.Dhe kujdesej për këtë Selimin dhe kush si ajo.Kish ardhur Selimi në klub (se edhe hidhte ndonjë godë,sekush nuk i kish nevojën e tij),dhe atje,nga brënda,pa që po kalonte Çimi(ky Çimi që më tregoi historinë mua dhe për të cilën do bëj fjalë më poshtë) dhe tha atje mes klubi:-U rrit dhe Çimi i babait dhe  u bë për nuse.Po kush nuk i jep nuse Çimit tim?Dhe ia filloi:e para,unë jam kulak(dhe e vërteta kështu qe dhe merreni me mënd që në atë kohë se sa të afrohej njeri,po të ishe kulak,po Selimi as që e kish për pesë),po shtëpi Çimi  nuk ka.Punëtor po shih e shkruaj( epo vërtet që Çimi nuk e hante punën e asaj kohe kur paguheshe pesë lekë),pastaj dhe këtu shtonte duke qeshur:-Çimi im ka dhe dorë(se sapo e kishin gjobitur për ca fije qepë të njoma që kish marrë në fermë),tani a nuk më thoni:-Kush nuk i jep  Çimit nuse?Dhe vet qeshte me të madhe dhe të tjerët për reth qeshnin.Se për të qeshur qe.Këtë "kulak" e thoshte haptas dhe në intimitet më tregonte:-S'ka damkë më të keqe se këtë.Po e kaloj me të qeshur,se nuk qaj dot. Ja ky qe usta  Selimi,me pak fjalë.Në  nuk arrini që ta doni këtë lloj ustaj,faji është imi që e kam sjellë portretin e tij si një pastë të thatë.

                                               *     *    *     

Çimit që "kush s'i jep njeri nuse" për ato që numëronte babaxhani,usta Selimi,pasi u  martua ,i doli llotaria për në USA.Epo gëzim i madh.Merr të shoqen dhe dy çupat dhe frymën në Teksas.Se atje qe një fis i gruas që i bëri garanci.Erdhi,po ç'të ardhur zeza,thuaj.Gjuhën nuk e dinin dhe  ku fllitej për makinë.Por me ndihmën e  rekomanduesit dhe pak shqiptarëve të tjerë,xhëku u stabiliziuan në punë.Mirëpo si gjithë shqiptarëve që u hanë brirët për t'u pasuruar,menjëherë,edhe Çimi,edhe e shoqja po bënin nga dy punë.Dhe,krahasuar,me ato të ardhurat mjerane në fermën e dikurshme,u dukej vetja sikur e kishin gjetur parajsën.Si gjithë shqiptarët-mos këta do hanin buk veç?- i ruheshin inshurencës siç i ruhet delja gërshërës.Se shqiptarët janë njerëz më interesantët në botë.Mbajnë veten me kurajo:nuk na ndodh as aksident në punë a në rrugë dhe,sa për sëmundje,ku ka sëmundje që mund të të vërë poshtë një shqiptar.Dhe shumica:pa inshurencë.A ka gjëkundi një punë të dytë (nga ajo që quhet "punë e zezë"),ku të paguhsh me para të thata në dorë apo kesh,siç thuhet,këtu,atje do gjeje dhe Çimin e Selimit.


                                                           *     *   *    
Na kish ndarë puna me Çimin,se ai në Taxas dhe unë  në Florida.Kur u takuam,befas,verën e kaluar.U përqafuam dhe e ngushëllova për të jatin,ustanë e mirë dhe babaxhan,Selimin,dhe,pastaj,zura dhe e pyeta për të tjera.Ore,- më foli si ndonjë filozof i mbaruar,-  festohen pashkët e mëdha njëherë dhe pastaj të voglat. Pa më thuaj ti,profesor,si ai ke çuar dhe si e ke teto Sikën.Ç'është e drejta,time shoqe,i thonë "teto" se të gjithë brezi i këtyre të rinjëve(siç është dhe Çimi) kanë kaluar nëpër duarët e saj,në çerdhe apo dhe si infermiere,nuk kam mbetur njeri pa u shpuar me shiringa nga duarët e saj.I them që nuk ka qenë mirë ime shoqe;kemi qenë pa inshurencë dhe vetëm një ditë,për 4 orë ku e kontrolluan tek "urgjenca",na erdhën katër billa njëherësh:e para 5001 dollarë,të tjerat kush 670; një tjetër 230 dhe e fundit fare 25 dollarë.Lëre dhe mos e nga atë punë.Këto i priti me një buzëqeshje,karakteristik dhe nga i ati i tij, por pastaj zuri dhe gajasi me të madhe.Nga këto billa trëmbesh?- pyeti.Po ka më keq akoma?- tha ai.Po ku më duhet mua në ka më keq.Unë flas për hallin tim ,- thashë,- dhe them që nuk është hall i vogël.
Epo mirë,profesor,dëgjo Çimin tani.Edhe ne punojmë edhe nga dy punë,po as unë dhe as ime shoqe nuk kemi inshurencë.Një ditë tek kthehesha nga puna,më dalldisi keq një dhëmballë.-Bobo,- thashë,- ngeci-karkaleci.Ah,të isha atje në fshat,dhe frymën mu tek Spartaku në Fier se ai qe mjeshtër për të hequr.Po ku Fieri,ku Texasi.- Pa vëri pak kripë,- më tha imeshoqe.Mora ca kripë,po aha,i kish ardhur  ngordhja që thuaj ti.Nga gjuha po "ezber",inshurencë po jo.I them sime bijë,pa merr këtë numër telefoni dhe thuaj që babai im është keq nga dhëmballa,të vijë për ta hequr apo jo.Mori e shkreta dhe u lidhe me atë klinikën dentare.I shpjegoj çupa se si është puna.Unë po prisja me veshët bigë,se po më dilte nofulla nga vëndi.Ime bijë i dha fund bisedës dhe më tha:-Babi,doktori thotë që po të lë apoiment(takim) të hënën tjetër në ora 11 -oo.-Siiiiiiiiiiiiiiiiii?-  ulëriva unë,ca se ajo e shkretë dhëmballë zuri dhe po më shponte si me fëndyer,dhe,ca më shumë,me atë:të hënën tjetër në ora 11-oo.Po unë deri të hënën tjetër kam vdekur dhjetë herë,ulëriva përsëri. E lashë kripën dhe  iu drejtova uthullës,po dhe ajo,sa më qetësonte  ca sekonda dhe prapë avazin.Dhe ishte po e hënë.Next veek,- thanë babi,- tha çupa duke u dridhur se i vinte keq për mua.Eh,halli i madh. Ja se çfarë të bën koka.Në vënd të paguash inshurencën,shtrëngon shpirtin dhe dil,o shpirt,pse nuk del.Në këto fjalë e sipër,erdhi Bardhi.Ky është një i njohuri ynë,prej Korçe.Kur më pa në atë gjëndje,më thotë:-Ore,po pse nuk e heq atë dhëmballë,po të ka shkuar noafulla mënjanë sikur je me ilet? I tregova për bisedën me mjekun dhe ai,pasi më dëgjoi,më tha:-Ore,po pse nu shkon tek Luigji nga Kopliku ti.Vërtet është pak larg,po kur thonë:rrugë e gjatë,pret shkurtër.Po ku është ,mor,ky Luigji,se kështu as që kam për ta zënë mëngjesin.Më dha adresën dhe fill atje.Nuk kishte qenë Luigji,por Perëndia që më shpëtoi.Ma pa dhe më pyeti:-Vuan gjë nga zëmra?-Jo._Po nga tensioni,se tani është natë dhe s'para ndërhyhet në gojë natën.-Nga asgjë nuk vuaj,po a ke Perëndi të më shpëtosh?- i them.Më bëri dy gjëlpëra,priti nja 5 minuta sa m'u mpi vëndi dhe,sa të hapësh e mbyllësh sytë,ma dha dhëmballën në dorë. Isha gati t'i jepja të gjithë dollarët që kisha në xhep,po ai  më tha:vetëm 25 dollarë.-Ore,- i them,- mos i do  të reja këto 25(se në Shqipëri ende thuhet me të reja,me të vjetra dhe ka që nga 1964 kështu),jo,jo,më tha duke qeshur:25 dollarë.I vërvita 50 dollarë,e përqafova sikur ta njihja prej kohësh dhe frymën në shtëpi.

                                      *   *   *
Tek pa që e dëgjoja me vëmëndje,ai,befas,më tha:-Po unë vdiqa?!!! -Epo s'i ke lënë gjë tyt eti,ndjesë pastë,dhe nuk rri dot pa bërë shaka.Jo,jo,-më tha,vdiqa me të vërtetë.-Pse,i thashë,t'u bë infeksion? Jo,mor jo,ai usta Luigji më pastë jetë.Po ja pse vdiqa.Erdhi ajo e hëna tjetër dhe qysh në ora 9-00(e mora enkas pushim dhe mbajta dhe çupën në shtëpi),kur bie telfoni i atij mjekut.E mori çupa dhe i komunikuan që në ora 10-oo e priste mjeku dentar.THuaj,i thashë çupës,që babai vdiq nga dhëmballa që të martën e kaluar.Çupa ,njëherë,nguroi,pastaj bëri siç i thashë.-Si?- bërtitën andej.Po,- itha çupa,babai i vdiq dhe ne "do hapim gjyq për dentistin"...Kaq dhe e mbylli telefonin. Tani qe radha ime për të qeshur.Po,me të vërtetë, nuk është për të qeshur.Ne,sado që kemi ardhur këtu,në USA,duam  t'u rrimë strikt zakonve tona dhe dalim pak si jashtë loje,me trajtimin që u bëhet njerëzve këtu.Përgjiithësisht,nuk bëjmë inshurenca dhe,pastaj,billat kthehen në gogola të vërtetë.Ja,kjo qe historia e Çimit.Po sa të tilla ka këtu në emigracion?!...


                                                 
25 qershor  2011

Fatmira Bajramaj,Heroina shqiptare e Gjermanisë

Fatmira Bajramaj, e njohur si Lira, është futbollistja që është vënë në qendër të vëmendjes në Gjermani.

Vajzë e një familjeje nga Kosova, ajo është pretendente për të qenë futbollistja më e mirë e kampionatit botëror për femra që nis sot në Gjermani.

Mediat gjermane e kanë cilësuar si heroinën e futbollit në Gjermani. Fatmiraj Bajramaj ka lindur më 1988 në Kosovë dhe sot është një prej emrave më të njohur të kombëtares gjermane të femrave në futboll.

Familja Bajramaj vendosi të largohej nga Kosova pas tmerreve dhe masakrave të regjimit të Millishevicit.

Tabloidi gjerman, Bild e ka zgjedhur në faqe të parë duke e cilësuar si lojtaren më të bukur. Lira është sportiste dhe në të njëjtën kohë ushtarake rezerviste e ushtrisë federale gjermane.

Ajo është shndërruar në simbolin e integrimit të emigrantëve në shoqërinë gjermane, cka simulohet nga qeveria e Angela Merkel. Nga viti 2001, sot Lira, që është 23 vjec, është shtetase gjermane bashkë me familjen e saj.

Sot në Gjermani nis kampionati i femrave në futboll dhe Fatmira Bajramaj është ndër favoritet kryesore për të marrë titullin e më të mirës. Ndeshja e parë do të jetë mes Gjermanisë dhe Kanadasë. Kombëtarja gjermane, kampione bote prej 2003-it, synon sërish titullin në 2011-n.

“Do të bëjmë c’është e mundur për të marrë sërish trofeun. Qëllimi ynë është të jemi kampione bote”, tha për mediat mesfushorja kosovare, Bajramaj. 

Kosovë, reagimi i muslimanëve

Dy deputetë të parlamentit kosovar kanë kundërshtuar veprimet e policis që largoi besimtarët muslimanë që faleshin në rrugë.

Deputetët, që janë të Partisë së Drejtësisë, në koalicionin qeverisës, kanë ngulmuar në kërkesën për ndërtimin e një xhamie përballe katedrales Nënë Tereza në Prishtinë, por autoritetet kanë kundërshtuar me argumentin se vendi ku kërkohet ndërtimi është i Universitetit të Prishtinës.

Komuna e Prishtinës nëpërmjet zëdhënësit të saj tha se xhamia e re do të ndërtohet në njërën nga lagjet e qendrës së kryeqytetit, por jo përballë katedrales Nënë Terezë, pasi territori aty është i zënë për Universitetin e Prishtinës.

Në kujtim të masakrës çame

67 vjetori i masakrës ndaj popullsisë çame ka mbledhur mijëra shqiptarë të ardhur nga zona të ndryshme brenda dhe jashtë vendit, në një marshim fillimisht në varrezat e Kllogjerit.

Në këtë pike u përkujtuan 2600 çamë të cilët humbën jetën nga etja dhe uria të përzënë nga tokat e tyre prej ushtrisë greke. Më pas marshimi ka vijuar drejt Qafë-Botës ku u zhvillua një protestë paqësore në kërkim të të drejtave të çamëve.

Kreu i PDIU-së, Shpëtim Idrizi, shprehu bindjen se problemi i popullsisë çame do të zgjidhet dhe nuk do të humbë në heshtje. Ndërkohe ai propozoi Greqisë edhe riblerjen nga ana e çamëve të pronave të tyre nga të cilat janë përzënë me forcë në një masakër që shkaktoi mijëra viktima të pafajshme.

“Ne shqiptarët e Çamërisë jemi gati t’i blejmë prap pronat tona dhe t’i ndihmojmë fqinjët tanë të cilët janë në një katastrofë ekonomike. Ne do t’i thyjmë kufinjtë e padrejtësisë kombëtare me lule dhe demokraci, me themelin e të drejtave të njeriut”, tha zoti Idrizi.

          

Në të njëjtën vijë ishin edhe përfaqësuesit e tjerë të lartë të PDIU-së.

“Sot jam krenar për këtë mbështetje që me jepni këtu në Qafën e Botës. Ky flamur nuk e ka vendin këtu, por e ka në Prevezë”, deklaroi deputeti, Dashamir Tahiri.

“Shteti grek megjithëse është në moment krize, po bën veprime jo si një shtet europian. Po kthen baballarët tanë të cilët kanë ardhur 3 vjeç, 5 vjeç, 10 vjeç dhe sot kanë moshën 70 vjeç dhe të vetmen arsye që kanë lindur në Çamëri, shteti grek i kthen në mënyrë të turpshme”, u shpreh presidenti i PDIU-së, Tahir Muhedini.

Gjatë paradites deputeti Tahiri ishte i vetmi që u lejua nga policia greke të kalonte kufirin në Qafë-Botë, ndërsa grupi që ai drejtonte u refuzuan për shkak se mbajnë në pasaportë vendlindjen Çamëri.

Në këtë marshim dhe protestë në mbështetje morën pjesë edhe përfaqësues të forcave të tjera politike si kreu i Lëvizjes së Legalitetit, Ekrem Spahia, princi Leka dhe djali i heroit, Adem Jashari.

Udhëtim në fshatin Fishtë aty ku lindi Gjergj Fishta

Në këtë reportazh do të prekim nga afër kujtimet e stërnipit të padër Gjergj Fishtës. Pse është në gjendje të  mjerueshme shtëpia ku i rrit poeti i madh kombëtar?


Në një pasdite korriku, në njëren prej kafeve të shumta, ne plazhin e Shëngjinit me dy pushues nga Kosova, në bisedë e sipër më pyesin për fshatin Fishtë të Zadrimes, vendlindjen e poetit të madh kombëtar, të parit poet shqiptar kandidat për Çmim Nobel ,At’ Gjergj Fishtën. Duke qenë vetë zadrimor përpiqem t’ua sqaroj me dorë drejtimin në  të cilen ndodhet Fishta e Fishtes.
-Dëshirojme te vizitojmë shtëpinë ku ka lindur dhe jetuar fëmijërinë e tij njeriu i madh i letrave shqipe,insistuan ata. Ne me pushime jemi, thanë, s’është problem shpenzimi,mjafton të na gjesh nje taksi dhe ta planifikojme viziten
.Duke vazhduar gjatë në një bisede shumë të kendshme rreth poetit ku shpeshherë më  tregonin mua gjëra që nuk i” dija”, për Fishten, u premtova që në një takim të dytë ta bënim viziten. Për hir të së vërtetës edhe une nuk e kisha vizituar asnjeherë shtëpinë e lindjes së poetit ndonse shumë herë kisha shkuar per punë në Fishtën që poeti mbajti për mbiemer pasi u shugurua si meshtar. Mendova për një “rikonjucion” të shtëpisë së padër Gjergjit para se të shkoja me miqtë nga Kosova…Pas gjashte kilometrash autostrade Lezhë-Shkodër marrim rrugën në të djathtë ku tabela rrugore njofton: BLINISHT. Fshati i Fishtës është një nga gjashtë fshatrat që përbejnë këtë komunë. Nga asfalti duhen edhe tre kilometra rrugë fshati për të arritur në fshatin e lindjes së poetit, prozatorit, publicistit, gjuhëtarit, politikanit, meshtarit, Fishten. Disa, shumë të afërm të poetit i kemi njohur edhe më parë dhe kishim biseduar edhe herë të tjera për atë, por tani kishim një qëllim të caktuar.
Në kodrën e Lekiçëve, një emër i vënë në vitet e komunizmit ndodhet nje grumbull shtepi banimi e kulla që dikush i ka braktisur duke ndërtuar shtëpi të reja. Dikush i ka mëremetuar. Kullat thuajse janë të ngjitura njëra me tjetrën. Njeriun të cilin e takojme dhe e njohim prej vitesh është Gjon Mark Ndoka,74 vjeç, një burrë fisnik me trupin drejt dhe bujar si të gjithë banorët e këtyre zonave. Aty, para kulles së tij dhe shtëpisë së re që po ndërton duke pirë kafen e mikepritjes zhvillojme kete bisede.
Cila është lidhja e juaj familjare me Gjergj Fishten?
Unë jam stërnipi i padër Gjergjit, që do të thotë se babai ka qenë nipi i tij. Ashtu si edhe babai, të gjithë ne i kemi thirrë axhë (xhaxha). Emri i vërtetë i tij është Zef Ndoka, por pasi u shugurua meshtar e ndërroi dhe e thirri veten Gjergj Fishta. Kështu e kishin rregull franceskanët.
Në këtë shtëpi ku jetoni ju ka lindur Gjergj Fishta?
Jo. Shtëpia ku ka lindur gjyshi im dhe njëkohësisht i vellai, padër Gjergji nuk egziston më si vendbanim.Vendi ku ka lindur, sot është një livadh që quhet Çarja e Gegë Pjetrit. I vetmi dëshmitar i lindjes së këtij njeriu është një pus dhe një ulli. Aty rreth moshës tre-katër vjecare si familje u zhvendosën pikerisht në këtë kodër ku janë të ndertuara disa kulla dykatëshe pothuajse të ngjitura me njëra-tjetrën.
Pse kodra mban këtë emër?
Emri Lekiç është vendosur para 30-40 vjetësh dhe ka të bëjë me mbiemrin tonë te përditshem Leka në Lekiç. Nuk ka asnjë lidhje me mbiemrat Jugosllav.
Po shtëpia ku ka kaluar fëmijërinë Gjergj Fishta cila është?
Po e shohim tani.     -Ngrihet Gjoni dhe na drejton tek ajo. Vetëm pak metra, midis mureve të kullave shpinë  mbi shpinë dallojmë një hyrje që e kanë mbuluar ferrat dhe një tendë me rrush për të cilen nuk ishte kujdesur askush. Ferrat të pengonin edhe shikimin. Jo pa keqardhje Gjoni përpiqet që të na “hape” rrugën deri tek  dera.
”Tashmë shtëpia është e braktisur. Në këtë shtëpi ,thote Gjoni, ka jetuar deri para disa vitesh një kushëri i joni i cili vdiq para disa muajsh. Fëemijet e tij janë në emigracion.

-Në anë të murit është vënë një pllakë ku shkruhet “KETU KA BANUAR AT’GJERGJ FISHTA”1871-1940”. Mjerisht kjo është e vetmja dëshmi ku ka jetuar poeti i madh deri para se të shkonte në kolegjin e Françeskanëve të Troshanit, shkollim të cilin nuk do ta ndalte deri kur veshi mantelin e meshtarit. Me nje telefon mundohemi të bëjmë disa foto për vetë momentin në të cilin ndodhemi nuk ishim të përgatitur me një aparat fotografik.
-Prit, më thotë, ta ndërroj këmishen se isha në kopësht duke punu. Nuk vonon dhe kthehet. Ai përpiqet që të largojë ferrat me qëllim që të duket sadopak shtepia ku ka jetuar kollosi i letrave shqipe. Këto fotografi po i botojmë së bashku me shkrimin.-Shiko, thotë Gjoni. Unë ndjek në gazeta çdo gjë që flitet për xhaxhain (pader Gjergjin). Dëgjova një ditë në mengjes në një televizion ku një gazetë shkruante për eshtrat e padër Gjergjit.
-Kthehemi prapë në tavolinen para shtëpisë së Gjonit ku e shoqja na ka shtuar edhe nga një birrë të ftohtë akull për të na larguar të nxehtin e kësaj vere. Aty ne vazhdojmë biseden me Gjonin.
A është inetersuar kush për Padër Gjergjin ?
Po shumë njerëz kanë ardhë, me kanë taku. Ka qenë Neritan Ceka, Aurel Plasari, Tonin Çobani; disa studiues nga Kosova të cilëve nuk u’a mbaj mend emrat e shumë të tjerë. Kanë pyetur për gjithshçka për padër Gjergjin.
Po për shtëpinë ku ka jetuar?
Të them të drejtën më shumë janë interesuar për aë të tjera të jetës së tij. Për librat që ka lexu, që ka shkru e për ndonjë dorëshkrim të tij. Por për shtëpinë kanë ardhë edhe politikanë sidomos në raste fushatash. Çfarë nuk kanë premtuar. Do të bëjmë këtë e do të bëjmë atë. Por fatkeqësisht deri tani asgjë. Vlerësimin më të madh e ka bërë ish-presidenti i Alfred Moisiu që në vitin 2003, në pallatin e Kulturës në Lezhë e shpalli “NDERI I KOMBIT” një mirënjohje që besoj çdo njeri e ka mirëpritë. Ne si trashëgimtarë të padër Gjergjit e ruajmë me shumë dashuri medaljen.
Po pushteti lokal,a ka ndermarrë ndonjëe përpjekje për rehabilitimin e shtëpisë?
Jo,jo.! Nuk ka buxhet, kanë thënë.
Ju nuk keni bërë ndonjë përpjekje në Tiranë për problemin e shptëpisë?
Të them të drejtën shumë rrugë ne nuk i dimë ashtu siç duhet. Mendoj se më shumë se sa ne që e kemi patur gjakin tonë, Gjergj Fishta i përket gjithë kombit. E përgjegjësitë për kombin i marrin ata që e drejtojnë këtë shtet.
Po ju Gjon,a nuk keni bërë ndonjë përpjekje, të pakten për ta mirëmbajtur?
Keni të drejtë në atë që thoni. Por jemi shpërndarë në të katër anët e botës. Për ne është e rëndësishme që shtëpinë ku ka jetuar Gjergj Fishta të mos e prishim. Të mos ia ndërrojmë destinacionin, në një farë sa herë që do të sillem në oborr për aq kohë sa të jetoj ta shikoj atë që rriti padër Gjergjin.
Nëqoftëse shteti do ta rehabilitojë shtëpinë Gjergj Fishtës, a mundeni ju që të kontribuoni, të grumbulloni relike të asaj kohe a të vetë padër Gjergjit po të keni, për ta kthyer në një shtëpi muze?
Kjo na përket ne dhe besoj që e bëjmë. Natyrisht duke na këshillu dhe ndonjë specialist i kësaj fushe, po, po  e bëjmë. Pasi përfundojmë dhe pjet përshëndetimi me këtë burrë zotni siç i thonë në atë zonë dhe largohemi nga Fishta e Fishtës që dha çdo gjë e mbi të gjitha i dha emër Shqipërisë në gjithë botën. Një miku im, dashamir i udhëtimeve nëpër botë më thoshte para disa vitesh.”Isha i ftuar në Kinë dhe miqtë na ofronin te vizitonim vende të veçanta. Diku, në një mal kishte një miniere ku gjatë gërmimit ishte zbuluar një  gurë i bukur me ngjyrë të kuqerremë, e kishin pastruar dhe sistemuar sheshin duke e transformuar nëenjë vend  pelegrinazhi (idhulli). Bota nuk i ka idhujt dhe i krijon; ne i kemi por nuk i njohim dhe nuk i bëjmë të njohur”, më tha ai.Kur përgatitem për t’u larguar nga shtëpia e Gjonit, stërnipit të Gjergj Fishtës, duke ecur ai më tregon jo pa një finese humori një histori të padër  Gjergjit.
“Padër Gjergji ishte një françeskan me za që kur ishte i ri. Erdhi puna dhe do të emërohej një ipeshkev i ri. Por ai ishte në pritje që një mik i tij  Dom, Lazer Lisna të emërohej Ipeshkëv. Por  në vend të tij u emërua një tjetër. Duke marrë shkas nga kjo padër Gjergji i shkruan një letër.
T’ka çu të fala padër Gjergj Fishta
Ty dom Lazer Lisna
Per nj’at pune që pame mendu
S’ na dual gja, as ty, as mu…
E kuptoj kontekstin e humorit fishtjan që më tregon. Duke qeshur  them i Gjonit se një dashmirës i letërsisë si puna ime, vetëm mund të provokojë ndërgjegjen e dikujt dhe do të ishte fat, sikur ky dikush të ishte ai që ka në dorë të punojë për rehabilitimin e shtëpisë ku ka banuar Gjergj Fishta…
Në Shëngjin kam ndërruar kafe. Nuk kam çfare t’u them miqve kosovar. Ata kanë pyetur për mua. Mëqenëse ata vijnë prej vitesh me pushime në Shengjin shpresoj që veren e ardhshme t’ua plotësoj dëshiren për të vizituar shtëpinë ku jetoi poeti i madh Gjergj Fishta, per t’u dhuruar atyre e kujtdo tjetër emocione që të krijohen kur ndodhesh në shtepinë ku janë rritur kolloset…
Mark PREÇI

Shkodra kryeqendra e kulturës dhe turizmit shqiptar

Shkodra, ky qytet i lashtë 2500-vjeçar, është një nga qendrat më të shquara qytetare të Shqipërisë e të Ballkanit, i njohur si kryeqendër tradicionale e kulturës shqiptare. Duke ndjerë në këmbët e saj përplasjen e dallgëve të Liqenit të Shkodrës dhe në gjoks gurgullimën e lumenjve të Bunës, Drinit e Kirit, me një dorë të mbështetur në bedenat e kështjellës legjendare të Rozafës dhe tjetrën në Alpet shqiptare, Shkodra të ofron bukuri të virgjëra natyrore që rrallë i has në një vend tjetër të globit.
Në rrjedhë të shekujve, Shkodra, veç etjes së saj për liri e pavarësi, ka afirmuar vlera të patjetërsueshme në rrafshin e kulturës e të artit, tradita të cilat kanë ardhur me bukurinë e tyre deri në ditët tona. Kjo pasuri natyrore ka tërhequr vëmendjen e mjaft shkencëtarëve vendës e të huaj, të cilët i kanë kushtuar mjaft studime. Në Shkodër mund t’i gëzohesh, jo vetëm natyrës së bukur, por edhe historisë, kulturës, zakoneve e rrugës së jetës. Sot ajo me kurajo ka mundur të përballojë sfidat e periudhës së tranzicionit dhe të ofrojë ndryshim, që çdo ditë e më shumë bëhet prezent në jetën e shkodranëve. Resurset e saj historike, natyrore e kulturore tani do të kenë bashkëudhtarë edhe zhvillimet ekonomike e turistike, që duhen njohur e zhvilluar më tej.



Pikat turistike në  Shkodër…
Kalaja e ShkodrësNdodhet në hyrjen jugore të qytetit, në një pozicion dominues, rrethuar nga lumenjtë Buna, Drini, Kiri. Legjenda thotë se kjo kala është ndërtuar nga tre vëllezër. Që fortesa  të qëndronte në këmbë, ata u detyruan ta murosnin tw gjallë gruan e vëllait më të vogël, e cila pranoi të sakrifikohet duke kërkuar që t’i liheshin pa u murosur gjiri i djathtë, për të ushqyer vogëlushin e saj, dora për ta përkëdhelur e përkundur djepin. Gërmimet arkeologjike tregojnë se kalaja është një nga vendbanimet e hershme të pellgut të Shkodrës, i banuar rreth 4000 vjet më parë. Brenda mureve rrethues, ajo ka një sipërfaqe 4 ha. Në sistemin fortifikues një rol të rëndësishëm luan sistemi i kalimeve të fshehta, të nëndheshme. Në të gjitha kohët “Rozafa” ka qëndruar si një roje e fuqishme e qytetit. Kështjella mijëvjeçare në vitet ‘80 i është nënshtruar restaurimit. Ajo është 2 km larg qendrës së qytetit. Deri te porta e saj mund të udhëtosh me makinë, nëpër një rrugë të mirë, pjesërisht e asfaltuar e pjesërisht me kalldrem.
Ura e Mesit
Ngrihet mbi lumin Kir, pranë fshatit Mes, rreth 6 km larg qytetit të Shkodrës. u ndërtua nga Mehmet Pashë Bushati në gjysmën e dytë të shekullit XVIII. Ura është e gjatë 108 m, e gjërë 3.4 m dhe përbëhet nga 13 harqe guri. Harku më i madh ka hapësiren 21.5 m dhe lartësi 12 m. Ajo deri vonë ka shërbyer për të lidhur qytetin e Shkodrës me Drishtin.
Shtëpi karakteristike
Në mesin e shekullit XIX në qytetin e Shkodrës fillojnë të ndërtohen banesa me çardak me disa variante (me çardak në të gjithë ballin e me çardak në një krah). Ato janë të thjeshta, dykatëshe, me katin përdhes të pabanuar. Planimetria e të dy kateve është e njëjtë, kati i sipërm ka tre ose katër mjedise banimi (kuzhina, dhoma e fjetjes dhe dhoma e miqve). Me interes të veçantë trajtohet oda e miqve. Në këtë shtëpi, si tek ajo e Luigj Gurakuqit, Oso Kukës, Pashko Vasës etj., janë të punuara me mjeshtëri tavanet, rozetat, oxhaku, trapazani, dollapet, dera e oborrit etj. Një begati të pasur motivesh paraqesin edhe aplikimet e drurit si element dekorativ. Këto shtëpi kanë oborre të rrethuara me mure të larta. Banesa të tilla, në të gjitha variantet, që ende ruhen në qytetin tonë, janë dëshmi me vlerë, për të njohur natyrën e qytetit dhe shtresat shoqërore që u formuan gjatë shekujve XVIII e XIX.
Fototeka “Marubi”
Qyteti i Shkodrës është vendlindja e artit fotografik në Shqipëri. Në vitin 1858 këtu u stampua fotografia e parë, e cila lidhet me emrin Marubi. Ajo u zhvillua pothuajse në të njëjtën kohë me fotografinë botërore, duke i dhënë artit shqiptar një koherencë me fytyrën e një qytetërimi modern. Në vitin 1971, me fondet e pasura të dhuruara nga familjet e fotografëve të traditës Marubi, Pici, Jakova, Rraboshta e Nenshati u krijua arkivi monumental e befasues i fototekës “Marubi”. Në fokusin e tyre është Shkodra, me vlerat historike që mbart. Aty gjënden mijëra portrete, kompozime, peizazhe, reportazhe etj., ku fokusohen njerëz të thjeshtë, politikanë, kryengritës popullorë, piktorë, pjesë të urbanistikës, arkitekturës, monumenteve të kulturës etj.
Muzeu historik
Muzeu është vendosur në një banesë karakteristike, e ndërtuar rreth çerekut të fundit të shekullit XIX, që ruan edhe vlera arkitektonike e historike, pasi është shtëpia e Heroit Popullor, Oso Kuka.Muzeu është ngritur me koleksionet e Muzeut të Jezuitëve dhe të Françeskanëve gjatë  viteve 1850 dhe 18), duke u pasuruar vazhdimisht me koleksionet e ndryshme, blerjet e herë pas hershme dhe sidomos nga familjet shkodrane, që kanë ruajtur me xhelozi dhe me një vlerësim të posaçëm objekte, dokumente e vepra arti. Kjo pasuri e konsiderueshme numëron rreth 2700 objekte e relike origjinale, 5000 dokumente në më të shumtën origjinale, 40.000 dokumente me vlerë për zhvillimin e arsimit etj. Këtu ruhen dëshmi për të zbuluar e njohur qytetërimin e djeshëm e të sotëm.
Xhamia e Plumbit
në Shkodër është monument kulture me vlera të veçanta arkitektonike dhe kulturore. Është ndër të rrallat objekte të kultit mysliman në Shqipëri e ndërtuar sipas stilit osman, ndryshe nga xhamitë e tjera që janë ndërtuar sipas stilit arab. E ndodhur në hyrje të qytetit, pranë kalasë “Rozafa”, xhamia ka shanse dhe e meriton të tërheqë më shumë vizitorë nga ç’ia lejon gjendja aktuale. E shpallur “Monument Kulture” që më 1948, i shpëtoi shkatërrimit të objekteve të kultit më 1967 kur u ndalua predikimi i fesë. Në dhjetor 1990, aty u mbajt rituali i parë i fesë islame pas periudhës së ndalimit të saj.Kubetë e saj u veshën të tëra me shtresa plumbi dhe gurët për ndërtimin e saj u sollën dorë më dorë nga populli. Xhamia është restauruar më 1863, më 1920 dhe më 1963. Në vitin 1967 një rrufe dëmtoi minarenë e saj e cila ishte ndërtuar me gurë të latuar, ndërsa shtresat e plumbit prej kohësh janë vjedhur.
Galeria e arteve
Një vizitë në Galerinë e Arteve të afron me kulturën e këtij qyteti. Ajo, në fondet e saj, përfshin vepra të autorëve shkodranë dhe të atyre të mirënjohur shqiptarë, që nga periudha e Rilindjes Kombëtare e deri në ditët tona. Që nga viti 1970 galeria ruan, mbron e ekspozon 700 piktura të autorëve të traditës dhe të ditëve tona.
Pedonalja
Falë një fondi prej 45 milion lekësh dhënë nga MTKRS qytetarët shkodranë, por edhe vizitorët e huaj do të mund të shëtisin në këmbë në zonën muzeale, që ndodhet në rrugën “Kol Idromeno” në qytetin e Shkodrës. Kjo u bë e mundur falë përfundimit të punimeve për rikonstruksion e saj. Kërkesa për ta shndërruar këtë rrugë vetëm për këmbësorët ekzistonte prej shumë kohësh, pasi duke qenë e ndërtuar me një stil Venecian në anët saj gjenden ndërtesa shumë të hershme, dhe për këtë qëllim ajo vizitohej vazhdimisht nga turistët vendas dhe sidomos ato të huaj.Ndërsa qytetarët shkodranë po shijojnë ambientet me elementë të shumtë dekorativë, si gjelbërimi, ndriçimi si dhe elementë të tjerë, që janë në funksion të një rruge me të vërtetë shumë tërheqëse. Mjedisi gjeografik bregdetar, liqenor e malësor, pasuria kulturore, historike, zakonet, traditat e këtij qytetërimi të lashtë, janë ofertë me plot interesa njohëse në fushën e turizmit.
Velipoja
Në Jug-Përëndim të qytetit të Shkodrës, 30 km larg, shtrihet plazhi i bukur i Velipojës, me gjatësi 14 km e me gjërësi rreth 300 m, që krijon mundësi të shumta për shfrytëzimin turistik. Ky bregdet është një perlë e natyrës shqiptare, ku gërshetohen aq harmonishëm deti, lumi, plazhi, pylli, laguna e mali, me një rërë të pasur e të pashfrytëzuar, ujë të kulluar, me një rezervat gjuetie. Velipoja është plazh i ri me vlera kurative dhe me kushte klimatike të favorshme.Nëse ju preferoni të pushoni në plazhin e Velipojës, ai të afron mundësi të shumta argëtimi, aty mund të laheni, të bëni shetitje me varkë, të gjuani lepuj e derra të egër, fazana e rosa të egra etj. Për amatorët e peshkimit, deti e lumi i Vilunit pranë plazhit, të afrojnë mundësi peshkimi për qefull e levrek. Nëse dikush udhëton drejt Velipojës ska se si të largohet pa frekuentuar Rezervatin e Velipojës.
Shiroka
Fshati turistik Shirokë shtrihet buzë Liqenit të Shkodrës, poshtë malit të Taraboshit, vetëm 7 km larg qytetit. Ky fshat i vjetër përmendet në burimet e shkruara qysh në shekullin XV. Ka kushte të shkëlqyera klimaterike dhe është qendër pushimi. Ajri i freskët, që vjen nga thellësitë e Alpeve, filtrohet në ujërat e liqenit dhe vjen i shëndetshëm këtu, rrëzë malit të Taraboshit. Shiroka të afron variacione, mund të bëni plazh, të merreni me peshkim, të bëni shëtitje me barkë e të ngjiteni në mal.
Razma
Në rrëzë të malit të Veleçikut, rreth 41 km larg qytetit të Shkodrës, ndodhet një nga vendet më të bukura dhe me klimë të shëndetshme të Alpeve, Razma. Këtu, në mes të pishave, lëndinave, kullotave alpine e peizazheve malore, është ndërtuar një kompleks banesash të tipit alpin. Në këto mjedise, vizitorët gjejnë vend të përshtatshëm për ekskursione alpinistike, për ndeshje sportive, gjuetie etj. Në Razëm prania e vizitorëve është gjithëvjetore, pasi, përveç verës, ajo është tepër e lakmueshme edhe në dimër kur çdo gjë e mbulon dëbora.
Thethi
Turizmi malor po tërheq gjithnjë e më shumë të apasionuar pas tij, sidomos turistë të huaj.Thethi është fshati më në veri të luginës së Shalës, në mes të Alpeve me një bukuri të radhë, në Veri të Shqipërisë. Shtatëdhjetë kilometra nga qyteti i Shkodrës e lartësi mbi 2500  mbi nivelin e detitme një sipërfaqe prej 2630 hektarësh.Mbështetur në të dhënat historike te grumbulluar, në toponimet që janë në këtë fshat dhe të dhënat gojore të banorëve, origjinën e këtij emri mund ta kërkojmë nga emri “thep”,nga emri “thekër” , apo nga fjala “thellë”. Pasuritë natyrore të kësaj zone janë të lidhura së bashku edhe me trashëgiminë kulturore dhe historike të banorëve vendas, duke formuar kështu, bazat më të rëndësishme për zhvillimin e turizmit. Lidhur me këtë fakt ka shkruar edhe alpinisti Georg Heinshemer, i cili e ka konsideruar Thethin, padyshim, vendin më të përshtatshëm për turizëm ndër Bjeshkët e Veriut të Shqipërisë, duke e krahasuar atë me viset e bukura të Tirolit, Austri. Ndërsa për banorët e kësaj zone, Dr. Franc Nopca ka shkruar se ”po t’u biesh në besë, në asnjë vend tjetër të botës nuk do të ndihesh më i sigurt”. Resurset natyrore i dallon çdo vizitor, sa lë Grykën e Ndërlysës dhe ballafaqohet me mrekullinë e kanionit të Grunasit që është rreth 2 km i gjatë, 40 deri 60 m i thellë dhe vetëm 2 deri në 3 m i gjerë. Përveç kanionit, në Theth gjenden një numër i konsiderueshëm shpellash, por ato që kanë tërhequr vëmendjen e shumë alpinistëve, speleologëve, gjeografëve etj, janë Shpella e Harapit dhe Bira e Rrathëve, të cilat me përmasat e tyre dhe dukuritë interesante që mbartin brenda tyre si liqenet nëntokësore, galeri, sifone etj., janë bërë shkak i shumë legjendave të krijuara nga vetë banorët e zonës. Një bukuri natyrore, të veçantë, të bjeshkëve të veriut, shpalos në këtë zone, Ujëvara e Thethit me lartësi 25 m, ku së bashku me cirqet përreth dhe Mullirin e Blojës, formojnë një nga vendet më interesante për t’u vizituar. Por jo më pak tërheqës është edhe vendburimi i lumit të Shalës në Okol, burimet e të cilit nxjerrin 2.5 deri në 3 m kub ujë në sekondë, që vë në punë një hidrocentral të vogël dhe 12 mullinj, që shërbejnë për ujë të pijshëm, cilësia dhe pastërtia e të cilit është për t’u admiruar.Në vitin 1976, Thethi shpallet “Park Kombëtar”.
Gastronomia
Një imazh të mirë për Shkodrën jep dhe gastronomia. Një numër i madh restorantesh, picerish, bufesh e hotelesh janë ngritur në qytetin tonë, ku kultura e shërbimit tradicionalisht është prezente. Arti i shijes është i ndjeshëm, por sot ekonomia private është e aftë të mbështesë e të sigurojë garanci për ushqime të freskëta natyrore e për të rritur nivelin e turizmit. Thuhet se gastronomia e qytetit të Shkodrës e ka prejardhjen nga ajo turke, por, tradita mijëvjeçare ka adaptuar ushqimin me të cilin prezantohet në tryezë, pra ka preferencat e traditën e vet të gatimit e të shijes. Vera “Kallmet” (fituese e disa çmimeve ndërkombëtare), rakia e rrushit (dhuratë e rrushit me cilësi të kultivuar në zonat për rreth) si dhe menyja tradicionale, përgjithësisht është e pëlqyeshme për të huajt, që provojnë shijen tonë. Por në tryezat tona nuk mungojnë specialitetet e ndryshme dhe nga kuzhinat mund të plotësohen edhe porosi sipas shijeve. Të huajt, që kanë provuar ushqimet karakteristike të qytetit, dhe, ato sipas kërkesave, kanë mbetur të kënaqur për gatimin dhe servirjen e tyre. Edhe ju mund të jepni shpejt një opinion për to.Në fakt Shqipëria është shpallur si vendi numër një  për vitin 2011 për tu vizituar nga turist të huaj. Shqiperia eshte rekomanduar si destinacioni i pare qe duhet te vizitohet nga turistet per vitin 2011. Klasifikimin e 10 vendeve me atraktive e ka bere uebsajti Lonley Planet kompani qe merret me publikimin e guidave turistike dhe qe zoterohet nga BBC. Duke e konsideruar si vendin e pare ne top-listen e dhjete te tilleve per tu vizituar per 2011-n Shqiperia vleresohet per alternativat qe paraqet duke lënë pas vende të tilla ekzotike si  Brazili, Cape Verde, Panama, Bulgaria, Vanuatu, Italia, Tanzania, Siria dhe Japonia.

Isidor Koti, mes gazetarisë dhe krijimtarisë poetike

26 vjeçari I. Koti i njohur në fushën e pedagogjisë në Universitetin e Tiranës dhe të Elbasanit dhe atë të gazetarisë radiofonike e të shkruar në median qëndrore, ka hyrë në fushën e letërsisë, siç përmend edhe kritiku i shquar, Akademiku Adriatik Kallulli, duke tentuar të përfshihet seriozisht në plejadën e autorëve të rinj të letrave shqipe.

Nga Doriana Metollari

 Gazetari Isidor Koti është shfaqur së fundi edhe në dimensionin letrar, me dy vëllime poetike, një prej të cilëve ka parë tashmë dritën e botimit, ndërsa libri tjetër po vëzhgohet me vëmendje nga kritika letrare. 26 vjeçari I. Koti i njohur në fushën e pedagogjisë në Universitetin e Tiranës dhe të Elbasanit dhe atë të gazetarisë radiofonike e të shkruar në median qëndrore, ka hyrë në fushën e letërsisë, siç përmend edhe kritiku i shquar, Akademiku Adriatik Kallulli, duke tentuar të përfshihet seriozisht në plejadën e autorëve të rinj të letrave shqipe. Vëllimi i parë poetik “Beteja e shpirtit” me 100 poezi është recensuar pikërisht nga profesor Kallulli. Ndërsa libri i dytë që pritet të dalë së shpejti në stendat e librarive titullohet “Sensimet” dhe është duke u shqyrtuar nga shkrimtarja e njohur Flutura Açka.

Në këtë intervistë, Isidorin e kemi kërkuar për të na folur rreth krijimtarisë së tij poetike.


Që kur keni nisur të shkruani poezi?

Ka qenë një pasion im deri diku i fshehur, por i njohur në rrethin tim shoqëror. Mbaj mend që poezitë e para i kam shkruar që kur isha nëntë vjeç dhe i kam botuar për herë të parë në gazetat e qytetit tim të lindjes, Gjirokastër. Poezia mbetet një art i veçantë dhe një mënyrë domethënëse e shprehjes së mendimeve, emocioneve dhe ndjesive jo vetëm personale. Ato marrin një trajtë më të plotë kur lexuesi përfshihet dhe i përjeton sikur të ishte brenda kësaj gjendje. Ka një përqasje të realitetit me imagjinaren, të pasionit me ekstazën më të lartë poetike, e cila vjen si një kumt shpirtëror dhe rrëzohet në dejet e tua dhe zbret nëpër duar, e në fund hidhet në letër.

Pse keni vendosur të botoni librin e parë pas kaq vitesh?

Në fakt, librin e parë të mirëfilltë poetik dhe tashmë publik “Beteja e shpirtit” e kam realizuar kur isha në vit të dytë të studimeve në Tiranë. Kur gjithçka kishte përfunduar “e harrova” në sirtar, por një ditë vendosa ta nxirrja nga pluhuri dhe e botova.

Ishte një shpërthim zelli dhe krijimtarie, që ka ndjekur një ritëm anakronik. Dhe në fakt frymëzimi nuk komandohet, por nëse ushtrohesh di të shkruash e të veprosh mirë. Këtë jam përpjekur ta bëj me kalimin e kohës. Kur isha adoleshent më duartrokisin për poezitë e para, por tani kur i lexoj ato, nuk dua t’iu kthehem më. Me krijimin e një përvoje, piqesh dhe e zgjeron krijimtarinë letrare në dimensione të plota dhe të përjetshme.

Akademiku dhe kritiku i mirënjohur Adriatik Kallulli, në krye të librit “Beteja e shpirtit” ju ka konsideruar një hero të ri lirik-poetik në horizontin e krijimtarisë shqiptare…

Po, është një vlerësim për të cilin unë i jam shumë mirënjohës profesorit tim të nderuar. Pasi ai e lexoi për herë të parë librin më tha se kishte mbetur i befasuar. Unë prisja kritika të forta, por u gjenda në një skuqje emocionale, e cila më bëri të ndihesha vërtetë mirë para një hierarku të kritikës së artit në Shqipëri. Megjithatë është e rëndësishme që të lexohet vepra dhe lexuesi të përfitojë prej saj. Disa miq të mi më kanë sugjeruar t’i botoj poezitë edhe në gjuhë të huaj. Por mendoj se është ende herët, duhet të kalojë edhe një farë kohe që të konsolidohem si autor dhe të kem pozicionin tim në këtë fushë.

Ju jeni një autor i ri dhe zakonisht brezi juaj has shumë vështirësi në konsolidimin e personalitetit artistik. Pse vjen kjo?

Po, është e vërtetë. Ka vështirësi të panumërta për të shkuar me veprën tëndë deri në duart e publikut. Gjithësesi kam mbetur i befasuar kur më kanë ardhur mesazhe brenda dhe jashtë vendit për poezitë e mia.
Mendoja se shumë të paktë do të ishin lexuesit, por kam kuptuar se nuk ka rëndësi vetëm sasia dhe cilësia, por të thënit bukur dhe artistikisht gjërat. Këtë e kam provuar në sprovat e mia të para dhe jam ndier mirë. Nuk ka rëndësi investimi financiar përballë veprës që mbetet përgjithmonë.

Si i botoni librat?

Unë kam shkruar deri tani katër libra, dy prej të cilëve janë në fushën e gazetarisë dhe dy të tjerë në fushën e poezisë. Përveçse pasionit dhe vullnetit personal, librat gjithashtu i realizoj me shpenzimet e mia. Gjithësesi pjesa ekonomike nuk është gjithçka, thjesht një mjet për të arritur te objektivi. Është e vështirë të gjesh sponsor ose dashamirës për të të mbështetur në këtë rrugë gjithë sfida.

E megjithatë kjo nuk më bën aspak pesimist. Përkundrazi, motivohem edhe më shumë kur shikoj një libër më shumë në katalogun tim. Është një kënaqësi e papërshkruar, njësoj si ardhja e një njeriu në jetë. Është bukur të kesh shumë fëmijë, ashtu sikurse është bukur të realizosh shumë libra.

Si ndërthurren gazetaria dhe poezia tek ju?

Ecin paralelisht dhe bashkëjetojnë në mënyrë simbiotike. E kam të vështirë të bëj diferencën. Pyesni një fëmijë, cilin prind do më shumë? Të dy janë shumë të vlefshëm në punën time.

E gjej veten shumë mirë si në poezi ashtu edhe në gazetari. Poezia është një sfidë e veçantë, sepse në thelb të saj është 100 % krijimtari, por edhe gazetari ndihmon shumë në njohjen e realitetit dhe karaktereve njerëzore.

Do të kemi së shpejti vëllim të ri poetik?

Po, shumë shpejt. Shkrimtarja Flutura Açka është duke ezauruar përpunimin e librit tim të të dytë me poezi dhe fill pas kësaj vëllimi do të dalë në librari. Ndërkohë jam duke përfunduar edhe librin e tretë, në të cilin besoj se do të sjell të tjera poezi të pëlqyera nga publiku.

Flet Akademiku Adriatik Kallulli

''Mund të them me bindje se poezitë e tij më futën në mendime, sidomos për bardhësinë e shpirtit të heroit lirik të këtyre poezive. Them heroi lirik-poetik dhe jo poeti, sepse kur krijuesi është në ekstazën poetike-artistike, ai nuk përfaqëson vetëm vetveten, por heroin lirik-poetik. Ky hero, ashtu si del në vëllim është i tëri brenda realitetit të sotëm.

Nuk e pëlqen këtë realitet me kotësi, rëndomtësi banale, me padrejtësi flagrante, me meskinë, pozues, akrobatë që ecin nëpër telat e prakticitetit fitimprurës, të cilët s’duan të dinë se ç’është humanizmi, sinqeriteti, fisnikëria dhe ato detyrat e përditshme thellësisht njerëzore që përbëjnë kuptimin e vërtetë të jetës.

Ky hero lirik është larg tyre dhe diametralisht i kundërt me ta. Prandaj edhe vuan, edhe dëshpërohet, edhe trishtohet kur përjeton të tilla pështirësi, por edhe shpall me zë të lartë, të vendosur, të përsëritur, kredon e tij jetësore. Fton edhe të tjerë të ecin nëpër këto rrugë diellore, sepse njeriu njeherë vjen e shkon dhe në këtë herë të vetme duhet të bëjë punë të mira e të lërë gjurmë të mirë.

Pikërisht në këtë pohim-mohim të madh, të përditshëm qëndron edhe vlera themelore e vëllimit poetik. Këto poezi janë tërë nerv, lindin nga një shpirt i shqetësuar, i cili nuk e kundron jetën e çdo dite me indiferencë, me ftohtësi, apo me pragmatizëm dhe llogaritje të neveritshme. Ai e shikon, e përjeton jetën si një njeri thellësisht njerëzor, si një mëmë virtytesh dhe vlerash. Aty ku ato dobësohen, njollosen, mohohen, ai ndjen vuajtje, brejtje, dëshpërim. Por nuk dorëzohet, nuk bie në pasivitet.

E keqja duhet luftuar nga çdo njeri dhe vazhdimisht shpall kredot e tij në mënyrë origjinale, i shkakësuar nga diçka. Vëllimi në tërësinë e vet ka një kredo të shëndoshë, një laitmotiv, që edhe pse vende-vende mund të duket i përsëritur qëndron, sepse afirmon vlera tradicionale dhe bashkëkohore.

Poezitë kanë frymën e kohës, ngjyrimin e një intelektuali që ka nxënë një mësim të madh: “s’ka jetë pa virtyte, humanizëm, drejtësi”. Kur rrëzohen, poeti bën ç’mos t’i ringrejë ato dhe në këtë luftë e përpjekje do të gjejë edhe kuptimin e madh të jetës. Si përfundim, ky vëllim është me të vërtetë një debutim serioz për autorin, gjë të cilën ka për ta zbuluar edhe lexuesi përmes vargjeve.''

Dy poezi

Vokacion

Edhe nëse s’ndjen ekziston,
imazhe njerëzish me sens iluzion,
substancë që rend për surealitet,
vokacioni i lirë si agjent sekret.

Mendim i turbullt në vakuum,
por ende lumi i jetës s’fle gjumë,
kjo natë me smog zgjat sa një jetë,
shpirti im, asnjë shpirt s’është i qetë!

Manirat të hodhën në kosh pesimist,
se ti bletë punëtore për ato je veç mizë,
mirazh retorikash pa çlodhje e fresk,
silueta të pafajshme në teatrin dantesk.

Pas ajrit të nxehtë të dhomës së parë,
u mbyll dera e fundit e lagështirës pa fund,
dilemat ylber po zhduken në terrin ferr,
në lindjen e re, a do lindi dielli për ne?


Për herë të parë

Ka gjithmonë një herë të parë,
ka përherë një ëndërr të vrarë,
sytë e zemrës mermer i bardhë,
po shkëlqejnë si diell mbi varr.

Mall i artë, i bukur mall,
kur të gjesh folenë e parë,
do fluturosh i lirë e qelibar,
netëve të zeza e ditëve kur zbardh.

I shtrenjti mendim, sa zemërak!
Jemi ne fajtorë herën e parë,
apo një çast që plagos damarë?
Eh, njerëz me shpirt barbarë.

Për herë të parë ishim ujëvarë,
tani moçal me ujë të tharë,
valë e ngrohtë e historisë së rrallë,
po perëndon ëmbël si në përrallë.