Terrori serb kundër shqiptarëve në veri

...





Në Ballkan një shprehje e vjetër sa moti, thotë se kur hyn në gojën e miletit nuk është shënjë bereqeti. Folklori popullor shqiptar shton se “ku ka zë nuk është pa gjë”. Shprehja në kontekstin aktual të ngjarjeve që ndodhin në Kosovë dhe vënë në epiqëndër EULEX nuk duhen interpretuar në sensin e “thashethemit” por të një realiteti të mirëfilltë përsa i përket punës së misionit të BE në Kosovë.





EULEX para disa vitesh, me një ceremoni pompose dhe vetekënaqësi europiane zëvëndësoi UNMIK në funksionet e tij në Kosovë. EULEX ka të përcaktuar disa objektiva madhore
Së pari vendosjen e ligjit dhe sundimit të tij dhe së dyti ruajtjen e terësisë territoriale të shtetit më të ri në Kosovë.


EULEX është konceptuar nga institucionet europiane si një organizëm që do të shërbente si një urë dialogu me autoritetet e Beogradit të cilat e kundërshtuan fort shpalosjen e EULEX ne Kosovë.
Kronika e muajit maj 2010 nga Kosova ka qënë e mbushur plot me ngjarje dhe kronika ku aktori kryesor është EULEX. Kosova pak ditë meë parë u trondit me zbulimin e një varri masiv, falë forcave të NATOS të cilat kishin fotografuar me satelit gropa të dyshimta ne territorin serb në afersi te rajonit të Rashkës gjatë vitit 1999. Në atë kordinatë gjeografike u zbulua varri masif ku prehen 250 trupa të pajetë të shqipëtarve të masakruar nga forcat serbe gjatë luftës së vitit 1999. Prokuroria serbe e detyruar nga NATO filloi gërmimet dhe trupat e pajetë tashmë akuzojnë hapatas shtetin serb për krime lufte.

Autoritet e EULEX pasi u njohën me këtë faktet hynë në kontakt me autoritet serbe për zhvarosjen dhe identifikimin e tyre. Deklarata e misionit europian i ndërtuar në formën e “salltaës rusë” nuk kanë dha ndonjë informacion transparent mbi këto eshtarat e gjetur kur me qindra familje në Kosovë presin me ankth gjetjen e të afërmëve te zhdukur.

EULEX në të vërtetë nuk disponon informacion të plotë nga autoritet serbe dhe në mënyrë që te behet protagoniste simulon një heshtje mediatike duke u fshehur pas disa voglësive teknike. Buxheti I jashtëzakonshëm që i akordohet nga BE duhet justifikuar dhe propaganda është mjeti më i mirë pë tu justifikuar edhe kur nuk ke përmbushur detyrën të cilën ta kanë caktuar. Në rolin e saj si urë lidhëze dhe nyje komunikimi misioni europian është i dështuar.

EULEX përbehet nga forca policore dhe gjygjesore nga vendet e BE dhe roli kryesor është vendosja e ligjit. Kontratratida më e madhe e këtij misioni, qëndron tek fakti se atë e përbejnë trupa nga vende europiane që nuk e njohin Kosovën si Republikë, por nga ana tjetër zhvasin paratë nga vendet e BE për trupat e tyre të cilat paguhen nga taksapagues europiane.

Një nga këto vende është Rumania, vend i BE cili nuk shquhet për luftën ndaj korrupsionit as si model i respektimit të ligjit. Më 20 prill 2010, 16 policë rumune të EULEX, teksa ktheheshin me pushime në Rumani, u ndaluan nga dogana maqedonese me akuzën e kontrabandës së organizuar të alkolit dhe cigareve.
Problemi i parë në rastin konkret ka të bejë me faktin se oficerët rumunë të EULEX kanë kaluar kufirin e Kosoves pa asnjë problem duke përdorur imunitetin e tyre, kanë shkelur ligjin e Republikës së Kosovës dhe vëtë EULEX ka shkelur principin e parë të misionit të tij atë të vendosjes dhe resptimit të ligjit.

Një miku i cili ndodhet me mision për EULEX mëë tregoi para disa kohësh një histori interesante për policët rumunë të EULEX. Këtyre të fundit ju ishte kërkuar të shkonin dhe të bastisnin një shtëpi dëfrimi ku vallzimi nudo dhe prostitucioni ishte praktike e njohur. Policët « sypatrembur » kishin pranuar ta kryenin aksionin me kusht që të vinin maskat, në menyrë që mos njiheshin në lokal duke qënë se ishin klientë të rregullt të atij klubi.

Për hir të së vërtetes duhet të nënvizojmë faktin se në vitin 2007 falë imunitetit të tyre në kuadër të UNMIK, policë rumunë vranë 2 persona dhe plagosën 80 të tjerë pa dhënë llogari para drejtësisë edhe pse kishin përdorur municione të ndaluara nga Konventa e Gjenevës për të shtypur protestën e Vetvendosjes.

Për të mbuluar skandalin e vet, EULEX vendosi të kryejë një aksion mediatik me synim luftën ndaj korrupsionit. Misioni shkoi deri atje sa bastisi zyrën e ministrit te transporteve të Kosovës dhe arriti kulmin dhe të kontrollojë valixhet me sendet personale të Kryeministrit të Kosovës gjatë nisjës së tij për në Turqi, Mos harrojmë se ku i fundit gëzon imunitet dhe pashaportë diplomatike si kryeministër i një vendi suvran.

Unë jam një qytetar që militon kundër imunitetit të personave politike dhe atij të gjygjësorit sepse kjo i vendos ata si gjithë qytetarët para ligjit. Kontrolli ndaj valixheve të Z.Thaci nuk më indinjon nëse është dicka rutinë dhe behet cdo hërë që ai del dhe hyn nga Kosova, por më është e papranueshme që Kryeministri i Kosovës të kontrollohet dhe ti shkelet imuniteti ndërsa disa policë batakcinj të EULEX ta bëjnë kontrabandë në mes të ditës pa ju hyrë gjëmbi në këmbë falë imunitetit të tyre.

Kur në aeroportin e Prishtinës zhvillohej një kontroll mediatik në të njëjtën kohë EULEX ishte i pamundur të parandalonte dhe të arrestonte më pas disa kriminelë në Mitrovicë që sulmuan me armë zjarri një patrullë suedeze.

Pazotësia e EULEX për të vendosur autoritetin e BE dhe autoritetve në veri të Kosovës është një fakt i pakontestusëm që dëshmon për dështimin e misionit për të vendosur sundimin e ligjit në veri të Kosovës
Paaftësinë që të ruajë kufirin verior të Kosovës EULEX e certifikoi kur në zonën veriore hyri Vojsllav Kostunicën një lidër radikal i cili shoqërohej me eskortë të armatosur mes të cilëve kriminelë që kërkohen për krime lufte. Kjo vizitë e aramatosur deskrititon më shumë EULEX, një mision i cili i ngjan përditë e më shumë një qeni roje i cili nga pamja e jashtëme imponon respekt dhe frikë, por që në detyrën e tij parësore mjaftohet vetëm të lehë dhe jo të kafshojë dhe të parandolojë akte të cilat në fund te fundit nuk cojnë vecse në një ndarje de facto të veriut të Prishtinës, ashtu sic dëshiron dhe synon Serbia. Në këtë kuadër nuk kemi të bëjme me EULEX por vetëm me EULEH, një mision që vetem leh.


....Të shtunën e datës 12 shtator 2010 me shumë revoltë dhe pikëllim në ekranet e shumë mediave botërore po shikoja se në vendin më të ri të Europës ishte rikthyer 11 vjet më pas metoda “alla-serbe” e të qeverisurit në Kosovë.

Metoda e ushtrimit të forcës dhe menaxhimi i arrestimit brutal të Albin Kurtit nga “triniteti politik i shënjtë” Eulex-Qeveri e Kosovës-Zyra Ndërkombëtare Civile, tregoi se kjo treshe barazohej me dhunën dhe shtazarinë që kishin treguar mercenarët sërbe të Beogradit, vite më parë në Kosovë me ndryshim se punët e pisët e kreu policia e Kosovës.

Dhuna e ushtruar nga policia e nësë mund të quhet e tillë, më kujtoi ato pamje të arkivave të TV ku policë shqipëtare me uniforma jugosllave rrihnin dhe torturonin studentët e pranverës 1981 në Prishtinës, kur këta të fundit kërkonin statusin e Republikës Brenda Federatës Jugosllave. Uniformat sot kanë ndryshuar nuk janë të jugosllavisë por të EULEX-it.

Data 12 qershor 2010 ishte pikërisht një sinjal i mirë, Albin Kurti shprehu qëllimin e lëvizjes së tij për të marrë pjesë në garën politike dhe ky është një sihariq i mirë për demokracinë në Kosovë.

Ka shumë arsyje përse trioja e shenjtë drejtuese e Kosovës veproi në mënyrë alla-serbce ne Kosovë.
Së pari qeveria e Kosovës është e dobësuar politiksht nga skandale të përfolura korrupsioni dhe ndodhet në konflikt autoriteti qeverisës me EULEX-in i cili po tejkalon dukshëm kopetencat e tij të parashikuar në misionin e tij fillestar. Ndryshimet në kabinetin e Z.Thaci disa javë më parë vetëm sa e forcuan idenë se korruspioni është problem serioz në qeverinë e tij pasi me përfshirjen në kabinet të dy ministarve (kulturës dhe shendetësisë) të përfolur për afera të dyshimta kredibiliteti i qeverisë ra në zero.

Z.Thaci vetëm pesë ditë më parë ju desh që të dilte publikisht në media dhe të lajmëronte publikun të përgatitej për një fushatë antikorrupsion në qeverinë e tij, cka nënkupton një ogur shumë të keq politik për kualicionin drejtues pas bastisjeve të EULEX të institucioneve dhe valixheve të tij personale. Kryeministri ndihet në presion nga dy palët, opinion publik dhe EULEX.

Deklarimi publik i Vetvendosjes për të marrë pjesë në politikë duke se e trembi qeverinë e Z.Thaci e cila i druhet një konkurenti të ri në skenën politike kosovare. Ka shumë ngjasja që elektorati I PDK të z.Thacit, me prirje të forta majtas dhe nacionale të rreshqasë tek një lëvizje politike edhe më majtas sic eshte Vetvendosja, dhe me karakretistika unifikuese nacionale edhe me të forta dhe kërkesë legjitime për vetvendosje dhe dheniës fund të një statusi absurd të kushtëzuar.


Kësaj konkurence i druhen edhe partitë politike në Kosovë pasi asnjëra prej tyre nga frika se mos ndrydh mardhëniet me EULEX nuk doli që ta dënojë aktin e dhunës ndaj Vetvendosjes pa cka se u dhunuan të drejtat elementare të njeriut.

Fakti që Albin Kurti u arrestua ditën në të cilën ai shpalli Vetvendosjen si levizjë politike të mirrëfilltë, tregon një lloj nervoziteti tek qeveria Thaci, vetë metoda policore e përdorur ndaj anëtareve të Vetvendosjes ishte një shprehje brutale e dhunës që na riktheu në mendje Kosovën e 13 viteve të shkuara.

Aleanca e shenjtë Eulex-Qeveri u kthye e tillë sëpse të dyja kishin nevojë për një të tillë. Eulex ishte shndërruar në një institucion dështarak dhe qesharak që kur kishte filluar gjygji ndaj Z.Kurti. EULEX nuk ishte në gjendje që ta paraqeste atë para gjykatës së saj duke e pësuar një shuplakë të madhe për legjitimitetin e saj.

Gjygji ndaj Albin Kurtit për ngjarjet e 10 shkurtit të 2007 ku lëvizja Vetvendosje humbi dy anëtarë të saj nga plumbat skarco të policëve rumunë të UNMIK që quhet sot EULEX është një komedi absurd. Albin Kurti nësë ka shkelur ligjet e vendit të vet duhet të dënohet, fakti është se u dënua sa për sy e faqe, sigurisht sepse e kërkon EULEX. Përkrah Z.Kurti në në gjykatën e EULEX në datën 14 duhet mungonin policët rumunë të cilët vranë manifestues kosovarë që manifestonin një e drejtë themelore e tyrë.

Në një sistem drejtësie të mirëfilltë nuk mund të gjykohet njëra palë se shkatërroi tre makina dhe pala tjetër që vrau dhe morri jetë njerëzish të lihet e qetë sikur asgjë mos këtë ndodhur. Ende nuk ka një hetim ndërkombëtar të pavarur për ngjarjet e 10 shkurtit 2007, zëri i të vrarëve atë ditë ende sot kërkon drejtësi.
EULEX kishte nevojë nga ana e saj të jepte legjitimitet imazhit të vet prandaj I kërkuan qiraxhinjëve që drejtojnë Kosovën të conin Albin Kurtin zvarrë tek gjygjtari i EULEX autoriteti i të cilit po behëj qesharak në opinion. Në këtë kuadër në mënyrë që vetë EULEX mos dëmtohej më publikisht kishte nevojë për qeverinë që të kryente punën e “pisët” që të ushtronte pak forcë policore që të tregonte se po ushtrion pushtet që më përpara nuk e kishte.

Ndërkohë alenacës tripartite i shtohej edhe zyrës prezencës ndërkombëtare e cila nën moton se po punon “për stabilizimin dhe mbarëvajtjen e Kosovës” nuk I intereson që disa kosovarë të dalin në rrugë të vënë në dyshim mision e tyre dhe rrogat e majmë që marrin së bashku me EULEX të paguara nga taksa paguesit europiane. Ka ardhur koha që këto rroga të majme mos shkojnë tek disa burokratë port ë investohen për shkolla, rrugë, vende të reja pune dhe infrastrukturë për të gjithë në Kosovë. Qeveria e Kosovës duhet të meditojë nga ana e saj një shprehje të vjetër perse e cila thotë “ Është më mirë të jesh I lidhur në zhinxhirë me miq sesa në një kopësht mahnitës me një të huaj”

Akti terrorist i sulmit mbi familjen Haradinaj është pasqyrë e realitetit të hidhur qe mbretëron tash e 13 vjet në veriun e vendit. Qeveria jonë në vend qe të merr masa efikase për kapjen e atentatorëve vrasës dhe zhbërjen e bandave kriminale të Serbisë, (të cilët jetojnë në çerdhen e izoluar matanë Ibrit), kjo vazhdon plane nënshtruese ndaj shtetit serb, kinse për pajtim historik. Me këtë politikë të retarduar, udhëheqësit tanë, jo vetëm se veriun do t’ia dorëzojnë pa kushte Serbisë , por edhe pjesën tjetër me shumicë shqiptare do ta bëjnë të varur ekonomikisht dhe politikisht nga Beogradi.




Terrori serb kundër shqiptarëve vazhdon. Akti terrorist i vrasjes se Selver Haradinajt dhe plagosjen e katër fëmijëve në shtëpinë e tij në veriun e Mitrovicës, nuk është as i pari e as i fundit qe bandat terroriste të Serbisë po demonstrojnë kundër qytetarëve shqiptarë në këtë zonë të trazuar.

 Sulmi fatal për familjen Haradinaj, nuk ishte i papritur, ngase kërcënimet e bandave serbe kundër shqiptarëve në veri janë të përitshme dhe nga më të ndryshmet. Pra, mungesa e dorës së shtetit e të ligjit, bëri qe Selver Haradinaj, të bëhet dëshmori i ri i rrugës sonë për liri. 13-vjet të lirisë së Kosovës (dëbimi i makinerisë pushtuese serbe), po kaq vjet shqiptarët e veriut të Mitrovicës, jëtojnë nën ethet e terrorit serb, nën sulmët e kërcënimet e vazhdueshme të mbeturinave millosheviqiane të njohura si struktura paralele. Sulm terrorit ishte edhe dëbimi i shqiptarëve nga vendbanimet e veta në veri (1990), atak terrorist ishte edhe vrasja e policit Enver Zymberit, atak terrorist është edhe bllokimi i rrugëve e shumë sulme tjera kundër autoriteteve shtetërore të Kosovës, KFOR-it, Policisë, EULEX-it, etj.




Kur mungon liria, “ujqërit”, ngrenë krye

Mungesa e shtrirjes së ligjit në veri si dhe paaftësia e institucioneve unikate shtetërore për të vepruar dhe shpartalluar bandat terroriste e kriminale serbe në këtë pjesë delikate të shtetit tonë, mund ta shëndrrojnë veriun e Mitrovicës në një çerdhe të terrorizmit ballkanik.


 Shqiptarët në veri të Kosovës i janë nënshtruar terrorit të egër nga elementet e paligjshme të instrumentalizuara nga Serbia, me qëllim të ndjekjes edhe të atyre pak familjeve shqiptare qe kanë mbetur në këtë pjesë të vendit tonë. Ashtu siç ishte planfikuar nga UDB-ja dhe MUP-i serb, kidnapimi i policëve tanë në zonën kufitare, edhe akti terrorist kundër familjes Haradinaj, është kuzhinë e përgatitur nga strukturat e sigurisë e të spiunimit serb, të cilat veprojnë lirshëm nëpër enklava. Familja Haradinaj, shquhej për qëndrimet e pathyeshme të saj, për të jetuar në pronën e vet të shenjtë në këtë pjesë të vendit, përkundër tendencave e kërcënimeve të vazhdueshme të bandave terroriste serbe për t’i larguar nga pronat e tyre në veri.



Ky akt tregon notën më të lartë të dështimit të institucioneve qeveritare në mbrojtjen e jetës së lirë qytetare. Këtu ka dështuar EULEX-i, KFOR-i dhe Policia e Kosovës, të cilat nuk po arrijnë t’i zhbëjnë strukturat kriminale serbe e as bandat terroriste qe vijnë e “mrizojnë” nga shteti fqinj Serbia. Edhe pse popullata shqiptare në veri vazhdimisht ka kërkuar ndihmë dhe mbrojtje nga institucionet tona shtetërore, një gjë e tillë nuk është ofruar asnjëherë, por “ligjin, rendin e sigurinë” në këtë pjesë delikate e bëjnë strukturat kriminale të Serbisë.


 Reagimi i presidentes sonë, Qeverisë, MPB-së dhe institucioneve ndërkombëtare, nuk ka qenë aspak në shkallën e duhur të veprimit. Akterët e sulmeve terroriste duhet të kapen e të ndëshkohen, jo vetëm të dënohen me retorika boshe. Në raste të tilla çdo shtet normal do të mobilizohej dhe do të ngriste shkallën e sigurisë së lartë kombëtare, do t’i moblizonte njësitet antiterror, e jo siç ndodh zakonisht tek ne, qe sulmet e vrasjet të dënohen nga kafenetë a zyrat e buta të ndërtesave qeveritare.

Dënime deklarative

Mosefikasiteti dhe paaftësia e institucioneve tona për kontrollin e tërësisë territoriale do të përcjellin probleme të mëdha, rreth sigurisë qytetare, por edhe për vet autoritetet policore, doganat etj. -Agresioni i xhandarmërisë serbe në kufirin verior, atentateti vdekjeprurës dhe bllokimi i rrugëve, janë sinjale se në të armen jo shumë të largët mund të kemi perballje edhe me uniformat e policisë dhe ushtrisë serbe, të cilat tashmë janë funksionale dhe veprojnë nën petkun e MUP-it dhe të UDB-së.


Kjo kërkon masa urgjente për marrjen e veriun nga dora a pushtuesit serb, por edhe çlirimin përfundimtar të kësaj pjese të shtetit tonë. Duken absurde deklaratat e kreut të MPB-së, Bajram Rexhepi, kur thotë se “akti kriminal i sulmit kundër familjes Haradinaj, mund të tensionojë situatën në veri”. Ku ka tensionim më të madh se kur ta ndalojnë lirinë e lëvizjes (bllokimi i rrugëve). Edhe krimi i fundit terrorist është pjesë e pandashme e blllokimit të rrugëve. Po kaq i tmerrshëm është imazhi teksa lëshon në banesën e fundit të dashurin, i cili u vra vetëm pse është shqiptar. Nëse një udhëheqës nuk jeton me ndjenjat e çdo qytetari të vet, ai njeri nuk meriton të mbajë atë post. Kryetari i Mitrovicës, Avni Kastrati, nxjerr në pah nevojën urgjente që strukturat e sigurisë, Policia e Kosovës, EULEX-i dhe KFOR-i, etj., të izolojnë strukturat kriminale serbe që po terrorizojnë qytetarët shqiptarë në veri. Kjo thirrje duhet të vlejë për qeveritarët tanë të cilët më tepër se administratorë nuk po tregojnë menaxhim të duhur të elementeve kyçe të shtetit. Gjithashtu edhe thirrja për gjakftohtësi është pothuajse shabllon.

 Ku ka gjakftohësi më të madhe se sa të qëndrosh në shtëpinë tënde, pranë familjes së shenjtë dhe pronës qe e ke siguruar me mund e sakrificë. Vrasja në gjumë është ekzekutimi më i rëndë dhe më i shëmtuar që mund të ndodhë. Akti i tillë do duhej t’i mobilizonte të gjithë mekanizmat shtetëror të Republikës së Kosovës (politik, policor etj.), për kapjen e aktorëve të krimit dhe zhbërjen e strukturave kriminale serbe në veri. Reagimi i presidentës sonë është gati shabllon, pa asnjë pikë reference për kapërcimin e situatës.



“Zyra e Presidentes së Republikës së Kosovës kërkon nga institucionet përgjegjëse që të kapin autorët e këtij incidenti dhe t’i vënë ata përpara drejtësisë.Ato pengojnë përpjekjet e vazhdueshme për vendosjen e rendit dhe të qetësisë në gjithë Republikën së Kosovës”.




Akti terrorist nuk është incident, e as prishje e rendit dhe qetësisë, por është vrasje e lirisë, e cila është e mbrojtur me të gjitha konventat ndërkombëtare.


E nderuar Presidente, autorët e krimit e kanë çerdhen e vet.Unë nuk e di se ku mendon presidentja jonë qe të ndiqen ata, (nëse nuk kapen në çerdhen e tyre), ndoshta nëpër koridoret e Kuvendit të Kosovës! Dhe kjo, nëse një ditë banditët mësyjnë të vijnë në godinë. Edhe reagimi nga Qeveria e Kosovës, pavarësisht tonit më të nxehtë, serish nuk përkon me realitetin. Qeveria duhet të veprojë, jo të deklarojë rastin. “Ky akt i drejtuar ndaj jetës, lirisë dhe pronës së qytetarëve, është një akt kriminal dhe terrorist, ndaj të cilit Qeveria e Kosovës shpreh indinjatë dhe angazhohet që ndriçimi i tij, kapja e akterëve dhe dënimi i tyre të bëhet sa më shpejt”. Ky është akt kriminal dhe terrorist, por çfarë po bënë Qeveria dhe institucionet tjera për kapjen e këtyre aktorëve, ose zhbërjen e bandave dhe terroristëve.



 Reagimi i kryeministrit Thaçi ngjanë me reagimin e ndonjë zyre diplomatike a ambasade në Republikën e Kosovës. Kreu i Qeverisë është dashur ta thërret kabinetin e tij qeveritar, udhëheqësit e MPB-së e PK-së, për të ngritur gjendjen e jashtëzakonshme, ngase ky akt terrorist është vrasje edhe për institucionet shtetërore të Kosovës,shpërfillje ndaj aktit juridik e kushtetues, dhe atentat ndaj lirisë qytetare e njerëzore. Vetëm fjalët nuk kanë kuptim në këtë rast. Më mirë dhe më qnjerëzishëm reagon Përfaqësuesi i BE-së në Kosovë, Samuel Zbogar, duke thënë se ka mbetur i tronditur nga shpërthimi në Mitrovicë. “Mbeta i tronditur kur dëgjova për shpërthimin në të cilin humbi jetën z. Selver Hajradinaj. Shpreh ngushëllimet e mia familjes së tij”. Aktet të tilla tronditëse përjetohen çdo ditë nga qytetarët shqiptarë të kësaj ane, të cilët akoma nuk e ndjejnë aromën e lirë e të pavarësisë së Kosovës.




Mosveprimi institucional mund të prodhojë konflikt ndëretnik

Terrorizimi i vazhdueshëm i shqiptarëve të veriut, nga ana e bandave dhe strukturave kriminale serbe mund të çojnë deri tek hapat e konfliktit etnik. Kjo për faktin se shqiptarët nuk mund të bëhen gjithmonë “kurban” për t’i kënaqur epshet e sëmura sllave. Nëse Qeveria e Kosovës dështon në krijimin e sigurisë qytetare për të gjithë dhe nuk merr masa të duhura për zhbërjen e strukturave paralele serbe në veri, situata lehtësisht mund të merr dimensione të paparashikueshme. Qytetarët shqiptarë kërkojnë nga institucionet e shtetit të Kosovës të veprojnë me urgjencë për vendosjen e kontrollit policor dhe kushtetues edhe në ato pjesë të veriut ku jetojnë shqiptarët, në mënyrë qe të mbrohet jeta e tyre, prona dhe terrorizimi.


Ndryshe ti lënë dënimet deklarative e boshe, ngase të qeverisësh shtetin nuk është vetëm luks, por edhe sakrificë dhe përgjegjësi. Akti terrorist i sulmit mbi familjen Haradinaj është pasqyrë e realitetit të hidhur qe mbretëron tash e 13 vjet në veriun e vendit.


Qeveria jonë në vend qe të merr masa efikase për kapjen e atentatorëve vrasës dhe zhbërjen e bandave kriminale të Serbisë, (të cilët jetojnë në çerdhen e izoluar matanë Ibrit), kjo vazhdon plane nënshtruese ndaj shtetit serb, kinse për pajtim historik. Me këtë politikë të retarduar, udhëheqësit tanë, jo vetëm se veriun do t’ia dorëzojnë pa kushte Serbisë , por edhe pjesën tjetër me shumicë shqiptare do ta bëjnë të varur ekonomikisht dhe politikisht nga Beogradi.


Flori Bruqi

Pilotja amerikane Nicole Malachowski që bombardoi Serbinë për 200 orë rresht!

Majorja amerikane  Nicole Malachowski (The USA Air Force) është pilotja e parë “bombarduese” amerikane e cila sot e 13 vite më parë, pikërisht më 24 mars 1999  filloi ta gjunjëzoj ish Republikën Jugosllave,Serbinë. Nicole Malachowski ka marrë medalje të ndryshme nderi nga Ushtria e SHBA-ve.

Nicole Malachowski është shquar për përsosmëri të jashtëzakonshme në goditjen e objekteve ushtarake serbe, edhe nëpër qendra të banuara, ose afër qyteteve ku ndodheshin bazat.


Me gradën “Majore”, pilotja amerikane, Nicole Malachowski, është dekoruar me medaljet e çmimet më të larta të Ushtrisë Amerikane si “Meritorious Service Medal”, “Air Medal”, “Air Force Commendation Medal”, “Air Force Achievement Medal”, si dhe medaljen “4th Fighter Wing”s”, të cilën e ka marrë si një heroinë e madhe gjatë fushatës së bombardimeve ajrore në Kosovë, për mbrojtjen e civilëve gjatë bombardimeve.



Ajo është shquar për përsosmëri të jashtëzakonshme në goditjen e objekteve ushtarake serbe, edhe nëpër qendra të banuara, ose afër qyteteve ku ndodheshin bazat. Besohet se Nicole është një grua e guximshme dhe mjaft e aftë, e para femër amerikane në historinë 60-vjeçare të aviacionit që është pjesë e skuadronit bombardues luftarak “Pilotët e vdekjes”. Ajo hyn kështu edhe në analet e historisë amerikane të fluturakëve, duke u renditur e suksesshme dhe me vlera të spikatura mes pilotëve burra. Deri sot pilotja numëron rreth 200 orë fluturime bombarduese në Kosovë (mars-qershor 1999 – 78 ditë) si dhe 10 ditë në Irak (prill 2003).


Forcat luftarake-ajrore amerikane (The USA Air Force) kanë gjithsej 568 femra pilote. Nga këto vetëm 71 prej tyre shërbejnë me aeroplanët fluturakë. “Unë, thotë Nicole, do të bëj detyrën, pavarësisht se mund të jem vendosur edhe në qendër të debateve, se si ka mundësi që një femër të kryejë këtë detyrë kaq të vështirë dhe me rrezik të madh për jetën”. Pilotja amerikane, Malachowski, ka kryer shkollën e mesme në vitin 1992 në Las Vegas.


Fëmija i tretë i një familjeje të vjetër amerikane (nëna quhet Cathy dhe babai i saj Robert Ellingwood). Nicole është e martuar me pilot, edhe ai me gradën “Major”, por me origjinë ruse, i quajtur Paul Malachowski. Nicole u rreshtua në radhët e Flotës Ushtarake Ajrore të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, në vitin 1996, pas diplomimit në Akademinë e Forcave Ushtarake Ajore, me nivelin B. S. në Management dhe më ulët French.


Më parë se të inkuadrohej në radhët e skuadroneve bombarduese të Flotës Ushtarake Ajrore të SHBA-ve, “Bubullima e zogut” (Thunderbirds), ajo shërbeu si instruktore dhe komandante me avionët luftarakë “F-15E”, në skuadronin “494th Fighter Squadron”, në bazën amerikane në Britaninë e Madhe, “RAF Lakenheath”. Këtu Nicole mblodhi rreth 1900 orë fluturime, nga këto 1700 orë fluturime me bombarduesit “F-15” dhe “F-16”. Nicole Malachowski, nga Çikagoja, është e datëlindjes 1974 dhe njihet në SHBA si e para femër amerikane pilote me gradën “Major” dhe e para femër amerikane e seleksionuar për të shërbyer në radhët e fluturimeve luftarake në forcat ajrore “Thunderbrids, që njihen ndryshe si “Pilotët e vdekjes” apo “Bubullima e zogut”. Fluturimin e parë në qiell të hapur e ka kryer në vitin 1996. Për piloten amerikane kanë shkruar e folur jo vetëm gazetat, revistat ushtarake, por edhe gazeta e televizione të njohura në SHBA si CNN, ABC, NBC, FOXNEWS etj.



Eksperienca

Malachowski u trajnua në bazën ushtarake “Columbus Air Force Base”, në Misisipi, me fluturakët bombardues “F-15E” e më pas, në bazën Seymour Johnson Air Force Base në Karolinën ë Veriut. Prioriteti i saj ka qenë stërvitja me “Pilotët e vdekjes” (Thunderbird). Më tej, Nicole shërben në bazën RAF Lakenheath, në Angli dhe kthehet sërish në bazën, “Seymour Johnson Air Force Base” në Karolinën e Veriut. Ajo do të shërbejë si oficere edhe në bazën “Camp Red Cloud” në Korenë e Jugut. Nicole ka marrë pjesë në krejt fushatën e sulmeve ajrore ndaj bazave e caqeve serbe në Kosovë e Serbi, si dhe në operacionin “Liria e Irakut” (Operation Iraqi Freedom). Ajo shihet në SHBA si femra që ka bërë histori. Në muzeun e “Pionierëve të fluturimit”, hapur në Washington D.C, asaj i është rezervuar një pavijon i veçantë me fotot, videoxhirimet, shkrimet dhe kujtimet e pilotes nga Britania e Madhe, Kosova e Iraku.
Fushata e sulmeve ajrore, e cila vuri në shënjestër caqet ushtarake serbe në territorin e saj dhe në bazat e vendosura në Kosovë zgjati 78 ditë dhe përfundoi me fitoren e NATO-s. Ajo është konsideruar si lufta më e suksesshme e kohëve moderne të Aleancës Veri Atlantike, NATO.



KUSH ËSHTË KJO POLOTE, BOMBARDUES E SERBISË?

Kosova, aty zë një vend të posaçëm, pasi atje pilotja amerikane ka kryer mëse 200 orë fluturime bombarduese gjatë fushatës së vitit 1999. Siç dihet, më 24 mars 1999, është edhe dita kur nisën sulmet ajrore kundër bazave ushtarake serbe në Kosovë dhe në territorin e Serbisë.

F15E and F16C/D Fighter Pilot

My name is Nicole Malachowski, but my call sign is "FiFi". I am a Major in the
Air Force and am currently serving as a White House Fellow in Washington,
DC.

Prior to this assignment, I flew an F-16C/D as #3/Right Wing with the USAF
Thunderbirds at Nellis AFB in Las Vegas, Nevada. I have been an Air Force
officer for 13 years, and a fighter pilot in the F-15E for most of those years.
I'm married to an F-15E WSO (Paul).

I am a career fighter pilot in the Air Force. I have flown the F-15E Strike Eagle
in three operational fighter squadrons, and have over 1,000 hours in that
aircraft. I also have over 190 hours of combat time. I’ve flown over 800
hours in the F-16C/D.

I've wanted to be a fighter pilot since I was 5 years old. I came from a
patriotic family, who always supported our military. I went to an airshow
where I saw the F-4 Phantom flying, and fell in love with the power,
technology, and grace of the plane. That's when I decided to become a
fighter pilot. My parents always supported my dreams, and they laid the
foundation for my being able to achieve them.

I was determined to fly from a very young age...and made that choice during
a time when women were not allowed to be fighter pilots. I did, at times, run
into people who were adamant that women could not, or should not, pursue
a career as a fighter pilot. But, I always actively stuck to my goals and chose
to surround myself with positive people who believed in my dreams as much
as I did.

I learned to fly in high school at the North Las Vegas airport. I received a
flying scholarship from the Civil Air Patrol that paid for all of my lessons
through my first solo in a Cessna 172. I have flown a few plans: gliders,
Cessna 152, Cessna 172, T-37 Tweet, T-38 Talon, AT-38, F-15E Strike
Eagle, F-16C/D Falcon. I do not own my own plane, but the Air Force lets me
borrow theirs. :)

It is very rare that a stranger believes I've been a fighter pilot for my whole
career, let alone that I had the privilege of flying with the Thunderbirds. Once
the initial shock is over...I often find overwhelming positive support. At the
end of the day, most people are happy to see someone achieve their dreams.
I've been blessed by the amount of encouragement and support I have
received.

Q What role do skills in Math, Science, Engineering and Technology play
in supporting your job?

The training to be a fighter pilot is very competitive, but it is very doable. I
received a college degree from the Air Force Academy in Management, with a
minor in French. I must admit I'm not naturally talented at math and
science....


BUT it is necessary to being a good pilot. Understanding the 3-
dimensional environment, and topics like velocity, closure, momentum, G-
forces...are crucial to what I do. I've had to work hard to understand them.
Fighter aircraft are on the forefront of technology, and they are constantly
being upgraded. We must always study to stay "up to date" on advances in
our career field. To be a pilot, I had to go to Air Force pilot training for one
year, then to F-15E school for 10 more months. My training to be a
Thunderbird was 4 months long. It all takes work, but it is certainly worth it!

Q What activities do you suggest for young children or adults to prepare
them for a career like yours?

I am a huge fan of organizations like the Civil Air Patrol (CAP) and Junior
ROTC programs. They can teach you about the aerospace sciences, but the
also teach you crucial skills like leadership and character development.

Here's my advice for anyone following a dream:
1. Choose to do something you're passionate about.
2. Pursue excellence in all you do.
3. ALWAYS surround yourself with positive people!

Përgatiti Flori Bruqi

Bardi i muzikës, kompozitori Çesk Zadeja

Shkruan: Akademik Prof. dr. sc. Akil Mark Koci


Kompozitori dhe profesori Çesk Zadeja është krijues që ka përfaqësuar dhe përfaqson personalitetin më të shquar në universin tonë të gjithëmbarshëm muzikor kombëtar. Ai përfaqëson figurën krijuese të shndrruar në emblemë e në mit.
Me potencialin e vet krijues, Çesk Zadeja na përshfaqet si një erudit i spikatur artistik, që me veprat e krijuara zë vend të konsiderueshëm e bindës në mbarë krijimtarinë bashkëkohore muzikore shqiptare, si dekan i saj.
Duke krijuar në pesëdhjetë vjetët e fundit të shekullit të njëzetë, Çesk Zadeja nuk ka qënë krijesë mistike, imagjinare e as profeci, por një homos ludens, njeri me shumë vlera.
Në krijimet e tij të shumta nuk hasim në efektet e zhurmës dhe të heshtjes, por në muzikë homotonike, që nxit konvencionin aq të fuqishëm e që simbolizon me veçoritë më të spikatura frymëzim lirik e dramatik të shoqëruara harmonishëm.
Sfidues i realizmit socialist
Çesk Zadeja flet me gjuhën e vet muzikore, të dalë nga koka dhe shpirti i një artisti të madh, duke shprehur evoluim ndjenjash, për ta paraqitur sa më mirë koherencën e brendshme të fantazisë aq të bujshme, aq të begatshme dhe aq sfiduese, duke shpërfillur rregullat skolastike. Të gjitha këto veçori stilistike e bëjnë muzikën e tij të pëlqyeshme: linja melodike, ritmi dhe harmonia mbartin në vete forcë të pashtershme artistike.
Nuk mund të themi se në veprat e tij nuk ka rregulla, por këto janë të sanksionuara brenda normave klasike pa u bazuar në skolastikën e rreptë të teoricienëve abstraktë dhe as në produktet e avangardistëve. Nocionet e qarta, ndërthurrja dhe bashkëshoqërimi i fantastikes dhe realen, ndikojnë pozitivisht në ndërgjegjen tonë.
Çesk Zadeja ka qënë dhe me siguri do të mbetët kompozitori, mësimdhënësi, muzikologu dhe animatori më i respektuar nga të gjithë ne, falë dijeve e kulturës së gjerë muzikore, sensit pedagogjik dhe aftësive organizative.
Një figurë titanike që ia kushtoi tërë jetën muzikës, jetoi dhe veproi në kohën e një regjimi makabër, i cili nuk u lejoi qytetarëve të vet të zhvillojnë veprimtari artistike, shkencore e pedagogjike siç ua ndjente shpirti, pra si krijues të lirë, por ishin të detyruar që krijimtarinë e tyre ta kanalizonin rrëpirave të ashpra të një muzikë vulgare të realizmit socialist, e zyrtarizuar dhe postuluar nga kreu i partisë-shtet, vetëm e vetëm për të krijuar, siç komandohej nga lart , “një kulturë të re, kulturë komuniste,, .
Kjo moto e shëmtuar nuk vinte njeriun në vend të parë, por diktatorin dhe lavdinë e tij plotësisht të pamerituar.
Pra, në atë kohë absurde, që ishte sinonim i trysnisë psikike e fizike, jetoi dhe veproi kompozitori Çesk Zadeja, tek i cili dallonim personalitetin e madh dhe shumëpërmasor, që mishëronte në mënyrë harmonike krijimtarinë artistike, pedagogjike, organizative dhe përfaqësonte mendimtarin erudit në kohën e sundimit absolut të metodës satanike të realizmit socialist.


Tiparet që i përmendëm më lart ishin të pranishme në novatorizmin e tij krijues, në antidogmatizmin dhe mishërimin e tragjizmit në epokën që përjetoi Çesk Zadeja dhe populli i tij.
Ishte vështirë të jetohej dhe të krijohej në Tiranën e zymtë, në rrugët e saj të shkreta, në errësirën e pasperdeve të hekurta, në kohën kur në çdo moment dëgjoje për burgosje, vrasje , përndjekje familjesh. Nga ana tjetër, – ironi e fatit, – pothuajse të gjithë krijuesit bënin gara kush e kush të krijonte sa më shumë vepra për heronj komunistë, komisarë dhe palaço të tjerë, jo pse donin, por se kështu e lypte Partia.
Pra, edhe te ky krijues gjejmë kompozime të kësaj natyre, por në një masë më të vogël: “Para stuhisë”, ”Nga ditari i partizanit”, ”Festë në fshatin socialist,, etj. Por, jo rrallë, Çesk Zadeja ka ditur t’i sfidojë kompozimet me tituj absurdë duke i emërtuar krijimet e reja me sintagma të tilla, si “Suita e Veriut”, ”Suitë korale”, ”Skica simfonike”, ”Poema vokale”, ”Romanca”, ”Simfoni”, ”Rapsodi për violinë” e të tjera.
Kur i bëja ndonjë pyetje që lidhej me atë dukuri, – entre nous, – gjithnjë më thoshte: ”Akil, mos u hy këtyre punëve”. Edhe pse ne nuk ishim në një situatë më të mirë, gjithsesi më dhimbsej që një krijues i kalibrit të tij ishte i detyruar të kompozonte vepra me kësi lloj tematike, që të kujtonin thënien e Francis Bejkonit: ,,Në terr të gjitha ngjyrat duken si një e vetme”.
Çesk Zadeja, në atë terr kaloi një jetë prej asketi, por të ndershme, paçka se nuk ishin të paktë ata që mendonin se ishte i përkëdheluri i diktatorit. E vërteta ishte se, duke qënë i madh në krijimtari, gëzonte ca privilegje të dukshme, por në fakt survejohej pandërprerje dhe mezi prisnin të bënte ndonjë gabim, sado të vogël, që ta diskreditonin, sepse, veç të tjerash, pat qënë nxënës i një shkolle “të errët”, siç e quanin shkollën françeskane dhe mësuesit e saj, shumica priftërinj françeskanë, të cilët, me veprimtarinë e tyre shkencore dhe artistike, përbënin ajkën e kulturës e të krijimtarisë në të gjitha fushat në Shqipërinë e atëhershme.
Mirëpo, edhe pse gjithnjë kishte mbi kokë shpatën e Damokleut dhe, siç thotë Kundera: ”…ishte i detyruar të jetonte në një regjim komunist, në një regjim degradimi vlerash të njëmendta artistike”, Çesku ia dilte mbanë t’u bënte ballë rreziqeve e sfidave që e rrethonin çdo ditë, përfshi provokimet në orët e mësimit prej ca studentëve militantë.
Krijimtari e pasur muzikore dhe pedagogjike
Çesk Zadeja ndrroi jetë në moshën shtatëdhjetëvjeçare, në kohën kur pritej të krijonte vepra dinjitoze me frymëmarrje të re në kohën e demokracisë.
Pra, pikërisht më 15 gusht 1997 muzika shqiptare humbi kompozitorin, pedagogun dhe përfaqësuesin më të shquar të krijimtarisë muzikore, njeriun i cili qysh për së gjalli u quajt monument i muzikës shqiptare.
Kompozitori Çesk Zadeja u lind më 8 qershor të vitit 1927 në Shkodër, dhe vdiq me 15 gusht të vitin 1997 në Romë.
Mësimet e para i mori në vendlindje, në shkollën françeskane, ku, krahas arsimit të përgjithshëm, thithi edhe njohuritë e para të muzikës.
Ka qënë pjesëtar i korit të Kishës Françeskane, që drejtohej nga kompozitori i shquar Padër Martin Gjoka dhe më vonë nga Filip Mazrreku dhe Prek Jakova.
Që në vogëli në qytetin e lindjes u përfshi në grupet artistike amatore dhe qysh herët shfaqi talentin e në moshën 14 vjeçare shkoi për studime në Accademia di Santa Cecilia në Romë, te kompozitori Umberto Semproni.
Me ardhjen në fuqi të sistemit komunist, – që u vetëquajt dhe ende vetëquhet Çlirues i Shqipërisë, – në vitet 1946-1947 punoi në Radio Shkodra si përgjegjës i seksionit muzikor, kurse në vitet 1949-51 kreu shërbimin ushtarak si dirigjent pranë Ansamblit Artistik të Ushtrisë.
Moska atëbotë konsiderohej Roma komuniste e Bashkimit Sovjetik. Atje u dërgua edhe Çesku për studime, në Konservatorin Pjotr Iliç Çajkovski, dega e kompozimit, në klasën e profesorëve dhe kompozitorëve M. I. Cukalli, Bogatiriev dhe Çullaki.
Me të kryer studimet me rezultate të shkëlqyera, u kthye në Shqipëri dhe në vitin 1957 u emërua udhëheqës artistik i Ansamblit Shtetëror të Këngëve dhe Valleve Popullore të Tiranës, i cili sapo ishte formuar e ku Çesk Zadeja, deri në vitin 1962 zhvilloi një veprimtari të dendur si krijues dhe organizator i jetës edhe ashtu të vobegtë muzikore.
Çesk Zadeja bën pjesë ndër formuesit e shumë instucioneve muzikore dhe si drejtues i tyre, përfshi Konservatorin (sot Akademia e Arteve), ku punoi tre vjet si pedagog, deri më 1962, kur u emërua udhëheqës artistik në Teatrin e Operës dhe Baletit (deri në vitin 1966).
Në vitet 1966-1972 ka qënë kryetar i degës së muzikës në Institutin e Lartë të Arteve (sot Akademia e Arteve). Fill paskëtaj doli në profesion të lirë.
Në periudhën 1973-1979 u caktua sërish udhëheqës artistik i Teatrit të Operës dhe Baletit, në vitet 1979-1990 u rikthye në profesion të lirë, për të shërbyer në vitet 1993-1994 si pedagog i kompozicionit dhe i muzikologjisë në Akademinë e Arteve.
Profesor Zadeja është kompozitor që paraqet në universin tonë kombëtar figurën më të madhe krijuese dhe kohërisht i takon brezit të parë të kompozitorëve tanë të shkolluar, që hodhi themelet e muzikës klasike me përmasa të gjëra si nga aspekti i trajtimit të lëndës muzikore e të formës artistike, ashtu edhe nga aspekti i melodisë, ritmit e stilit. Edhe si pedagog ka dhënë për vite të tera kontribut të jashtëzakonshëm dhe tepër të çmuar.
Shumë programe të shkollave shqiptare të muzikës janë të punuara, të redaktuara apo të bashkërenduara prej Çesk Zadejës. Dhe, nëse i hedhim një sy listës së të diplomuarve, do të konstatojmë se sot ajka e lëvruesve të muzikës përbëhet nga kompozitorët e diplomuar te profesor Zadeja (disa syresh nuk ndodhen më midis nesh: Tonin Harapi dhe Kujtim Laro). Ndër të gjallët, përmendim Thoma Gaqin, Agim Krajkën, Limoz Dizdarin, Shpëtim Kushtën, Kozma Larën, Aleksandër Peçin, Sokol Shupon, Ali Spahiun, Arian Avrazin, Ferikal Dajën, Vangjo Novën, Fatos Qerimajn, Isan Shehun e dhjetra të tjerë. Të gjithë këta luajnë rol të rëndësishëm në jetën e sotme muzikore në Shqipëri.
Kur dëgjojmë muzikën e Çesk Zadejës, bindemi se kjo gjini është art, i cili mvarësisht prej çasjeve, ngritjes intelektuale, vepron në kërkim të imazheve, të tingullit, të ritmit, fantazisë dhe misterit.
Njëkohësisht, krijimtaria muzikore dhe pedagogjike e këtij kolosi është e gërshetuar me rolin e tij krejt të veçantë në organizimin e manifestimeve të ndryshme dhe të mbarë jetës muzikore shqiptare.
Simfonia e Zadejës – sintezë e mendimit muzikor estetik të popullit tonë
Sa herë përcjellim një vepër të Zadejës, përjetojmë kalimin drejt një qartësie brenda një universi trandës e të detronizuar, dhëmbje, nostalgji, frikësim, por edhe madhështi, hijeshi. E kjo na jep shpresë se me të vërtetë është bukur të jetohet edhe në ketë botë plot brenga dhe kundërthënie. Duke e vështruar veprimtarinë shumëplanëshe të Çesk Zadejës, në kushtet e rënda e plot privacione ideologjike e politike, i japim të drejtë kompozitorit të njohur Thoma Gaqi, ish-student i Çesk Zadejës, kur e portretizon kështu mësuesin e vet: ”Emri dhe vepra e Zadejës bën pjesë në pantetonin e kulturës shqiptare. Personalitete të tilla vijnë një herë dhe mbeten të përjetshëm”.
Çesk Zadeja dhe Kosova
Zadeja, përndryshe jo vetëm miku im i madh, por i të gjithë krijuesve shqiptarë, me simpati të veçantë ndaj nesh, krijuesve kosovarë, ka ditur me urtësinë e tij të na afrojë, të kuvendojë, të na këshillojë dhe të na japë zemër në krijimtari. Çdonjëri nga ne e kultivonte krijimtarinë muzikore në mënyrën e vet dhe krahasimet me çka krijohej ne Shqipëri, ishin në kuadrin e trendet e kohës.
Më kujtohën shumë takime me profesor Çeskun, por një pa dyshim më ka ngelur në kujtesë, i paharraueshëm.
Ishte viti 1976, kur Zadeja, ose profesor Çesku, siç e thërrisnim me dashuri, kërkoi të dëgjonte disa nga veprat që i kisha kompozuar në vitet shtatëdhjetë të shekullit të kaluar.
Pranova me kënaqësi e mirënjohje dhe të tre, – unë, profesor Çesku dhe kompozitori Shpëtim Kushta, – shukuam në njërën prej studiove të Radio Prishtinës. Atje dëgjuam disa nga veprat e mia dhe pikërisht “Filigranët II”, të ekzekutuara nga ansambli Slavko Osterc i Ljubljanës, me dirigjent Ivo Petriq në Tribunën muzikore të Opatis, në Bienalen e Parisit, të organizuar nën patronazhin e UNESKO-s, sidhe Ab aeterno, interpretuar nga orkestra simfonike e Radio Ljubljanës me dirigjent Samo Hubad. Pastaj dëgjuam edhe disa vepra të muzikës kamerale.
Mezi po prisja me interesim të madh mendimin e tij.
Meqë ishin të pranishëm edhe krijues të tjerë, për arsye tashmë të njohura, profesor Çesku nuk desh të prononcohej. Mirëpo, kur dolëm më tha: “More Akil, çka të them, ne s’mund ta përfytyrojmë një muzikë të tillë”.
Pasi foli gjërë e gjatë për muzikën që kishte dëgjuar, m’u avit dhe shtoi: “Po si i ke mbërritur ato efekte në pjesën për klarinetë?” që i kisha quajtur ”klarineta fenomenale” e që ishin interpretuar prej njërit nga klarinetistët më të njohur jugosllavë, Milenko Stefanoviq.
Pra, pikërisht ajo vepër i la mbresa të thella, sepse krahas fakturave të tjera tingëllore që ishin risi, jo vetëm për krijimtarinë në Kosovë, por edhe më gjërë, nxirrja nota alikuot, që tingëllonin si një lloj akordi, i përdorur shpesh. Është për të theksuar se, pas ca kohësh, për të njëjtin kompozim shfaqi interesim edhe kompozitori Shpëtim Kushta.
Pra, krijuesit shqiptarë nuk guxonin jo më të shkruanin asi lloj muzike, por as të mendonin, sepse nuk kishin dhe nuk guxonin të kishin një qëndrim bashkëkohor në trajtimin e kësaj çështjeje. Dirigjenti i njohur Eno Koço, në një shkrim për krijimtarinë time, nënvizon se ” (Akili) eksperimenton me kompozime në lëmin serial dhe aleatorik, çka në Shqipëri do të ishte sakrilegj dhe krejt e dënueshme. Një klasifikim i tillë për një kompozitor të Shqipërisë do të ishte gjykimi më i rreptë, me ngarkesa të mëdha ideologjike, deri në asgjësim”.
Pra, këtu nuk ishte fjala se profesor Çesku nuk i ka ditur këto rryma të reja që kultivoheshin në tërë ruzullin tokësor, por ngurronte dhe nuk guxonte t’i përdorte në krijimtarinë e vet.
Pavarësisht se Mëma Shqipëri në aspektin gjeografik nuk ishte e largët, marrëdhëniet le t’i quajmë të ngrira shtetërore me vendin amë, na bënin të besonim se thuajse po jetonim në dy planete të ndryshëm, pa asnje lidhje me krijuesit shqiptarë dhe pa asnjë njohje të ndërsjellë me zhvillimin kulturor në të dy vendet.
Ndikimi i madh i Zadejës te kompozitorët shqiptarë
Krijimtaria e këtij bardi muzikor është mjaft e begatshme. Numuri jashtëzakonisht i madh i veprave të krijuara prek të gjitha gjinitë, që nga këngët për fëmijë, këngët në frymën e muzikës popullore, veprat vokale-instrumentale e deri te veprat skenike. Madje, disa prej tyre paraqiten si vepra të para në historinë e muzikës shqiptare, edhe ashtu jo aq të pasur.
Nga shtypi periodik që na binte në dorë rrallë, kishim informata të pakta, por kur dëgjonim veprat e tij në Koncertet e Majit, shihnim që në to shprehej thëllësia dhe gjerësia e krijimtarisë së Zadejës. Gjithsesi, veprimtarinë e tij artistike nuk e kemi njohur në shkallën e duhur.
Ndikimi i krijimtarisë së Zadejës ishte i madh në një sërë krijuesish të tjerë që ndiqnin rrugën e këtij krijuesi, sepse veprimtaria e Zadejës në lëmin e kompozimit, në tërësinë e saj, ka qënë mbizotëruese, e epërme dhe udhërrëfyese për brezat që e patën pedagog në Akademinë e Arteve të Tiranës.
Me vendosjen e regjimit demokratik në Shqipëri, vizitat e shpeshta të kompozitorëve tanë dhe anasjelltas na sillnin të dhëna të bollshme për krijimtarinë muzikore, jo vetëm të Zadejës, por edhe të shumë kompozitorëve të tjerë, për të cilët as që kishim dëgjuar ndonjëherë më parë. Këta ndikoheshin e vazhdojnë të ndikohen jo pak nga stili dhe përgjithësisht nga vepra e Zadejës.
Ndër veprat e shumta të Çesk Zadejës do të veçonim Simfoninë e tij të parë, të kompozuar me 1956, e cila fitoi Çmimin e Parë Kombëtar dhe, siç shprehen muzikologët e kohës, “është një monument madhështor, është vepra më madhore jo vetëm në krijimtarinë e kompozitorit, por edhe në muzikën shqiptare”. “Tingujt e simfonisë ishin tingujt e një muzike të re – për atë kohë të zymtë -, jehona e së cilës është ndjerë në vite dhe së bashku me korpusin e veprave të kompozitorit, krijojnë një traditë të re dhe të pasur tek e cila merr jetë muzika shqiptare”, vinin në dukje kritikët muzikorë të asaj kohe dhe në vazhdim konstatonin se “ajo do të rrezatojë në jetën muzikore shqiptare, është ai burim tek i cili do të marrë jetë muzika jonë, është sinteza e mendimit muzikor estetik të popullit tonë, tek e cila motivet, intonacionët, vetë tingujt e jetës dhe të shpirtit të shqiptarit janë përgjithësuar me një mjeshtëri të madhe artistike, me gjithë larminë dhe thellësinë e tyre”.
Pra, këto vlerësime nuk janë fjalë miradije për një krijues vërtet të madh , as fronëzim a ngritje pa merita në piedestal, por vlerësim për një kompozitor që ka patur potencë të madhe krijuese. Në veprat e tij hasim frymëzim e kthjelltësi mendimesh.
Nga kritikët e kohës do të mund të citonim edhe shumëçka që është shqiptuar për krijimtarinë e Çesk Zadejës, por këtu nuk i kemi vënë vetes detyrë të bëjmë analizë muzikologjike të formës dhe subjektit të kësaj vepre madhore, sepse vendi i kufizuar nuk na e lejon.