Intervistë me poeten Pranvera Drita Gjoni
Kohët e fundit keni publikuar në Facebook një poezi në formën e një interviste. Nga erdhi kjo ide?
Erdhi nga një akumulim i kahkohshëm ngacmimesh negative brenda meje. Përgjithësisht, aq sa duhet të dinë miqtë virtualë dhe ata realë (përjashtoj miqtë e ngushtë) rreth meje, si p.sh. kush jam, nga vij, ku punoj, cilat janë “ hobit” e mia, gjenden tek të dhënat personale që janë publike.
Presioni për të hyrë më thellë nga kureshtarë spontanë apo të qëllimshëm (për arsye të bezdisshme e të rëndomta përfitimi, flirtimi…), nuk më pëlqen dhe asqë ua lejoj. Jeta private është vetëm imja dhe nuk është kusht të shpaloset publikisht. Respektoj privacy-n e të tjerëve dhe mbroj me xhelozi timen. Dhe theksoj: jam fanatike e tmerrshme ndaj jetës dhe gjërave të mia të dashura, të cilat as sot dhe asnjëherë nuk do t’i ndaja autostradës publike.
Po sikur të bëjmë një intervistë të vërtetë rreth Pranvera Gjonit dhe krijimtarisë së saj letrare?
Edhe pse e kam shumë të vështirë të flas për veten, qoftë si njeri apo edhe si krijuese, përse jo… Kështu ua marr dorën pakëz intervistave (hahaha)…
Keni lindur në fshatin Fierzë, aty ku takohen Drini me Valbonën, në vitet kur ndërtohej një nga hidrocentralet më të mëdhenj të Shqipërisë. Si ka qenë fëmijëria juaj?
Po, jam lindur në tokën e dritës. E prindërit ma vunë emrin Dritë dhe më pagëzuan Pranverë… Në një kullë dykatëshe, të ndërtuar me pllaka guri të moçëm. Nga ana e poshtme e shtëpisë,
Drini gurgullonte me pasionin e vet të çmendur. Ana e sipërme e kullës kishte një ngjitje mali, i gjithi i gjelbëruar. Përreth plot pemë frutore, të cilat ishin bërë në njëfarë kuptimi “armiqtë” numër një të prindërve tanë. Kjo për arsye se vëllai im i madh, që është fëmija i parë, pastaj unë i dyti, ishim energjikë dhe si “majmunë” ngjitnim pemët kush e kush të mbërrijë majat. (Tani e kuptoj rrezikshmërinë dhe faktin që prindërit rrinin me zemër të ngrirë haha)…Pak metra më lart shtëpisë, ka qenë një burim uji natyral, i kristaltë dhe i ftohtë borë.
Nga ana perëndimore e shtëpisë, kanë qenë sharra dhe zdrukthëtaria. Pas mbylljes së punës, ato ishin lodrat tona, fshehurazi nga prindërit. Aty shpenzonim adrenalinën, duke u tundur në elementet gjigande, në formë U-je… Ishte teatri i aventurave tona, që na ndihmonte edhe në zhvillimin e fantazisë. Me listelat e mbetura, ndërtonim varka, gjasme për të lundruar në Drin…Me tallashin e tretur, “ndërtonim” shtëpinë sekrete. Aty fshiheshim kur bënim gabime. Mbase e zgjata pak, por e ndiej, që ky mjedis krejtësisht natyral, ka zgjeruar brenda shpirtit tim një horizont të gjelbër-shprese, ka kalitur guximin, duke shmangur frikën, ka bërë të ndihemi zot i vetvetes, ka rrënjosur dashurinë e sensin për të bukurën, lirinë e frymëmarrjes, vetëbesimin…
Të gjitha këto kanë qenë “ingredientët” (elementët përbërës) të varkës sime në lundrimin e deritanishëm… Jam bijë e dy prindërve të përkushtuar për ne shtatë fëmijët, punëtorë, të bukur pse jo, të ndershëm dhe vetëmohues, që bënë gjithçka për rritjen e edukimin tonë me normat e shëndosha të moralit, për të na bërë njerëz të kompletuar. Fëmijëria ime pat filluar e bukur.
Gjithçka në atë moshë, mbaj mend që ka qenë si një ëndërr, nga e cila nuk ke dëshirë të zgjohesh asnjëherë. Preokupimi për gjërat ditore nuk ekzistonte tek ne fëmijët. Pasi për të gjitha ishin kujdesi i prindërve dhe dashuria e madhe e gjyshes, e cila na mbështillte si një diell me mbrojtjen dhe përkushtimin e saj. Në rrethin e kujtesës ka plot gravura me shumë detaje.
Por dy dua t’i ndaj me ju. Isha rreth 4–5 vjeçe, kur im atë më merrte me vete për peshkim. Ishte dhurata më e bukur që më bënte e unë lumturohesha kur ai i thoshte mamasë:- Bëje gati “djalin e babit” të vijë me mua…
E ndiqja nga pas si manare, me gojën vesh më vesh nga kënaqësia, me një thupër në dorë (shelg me sa mbaj mend) ku rreshtoja peshqit gjysmëgjallë e që lëviznin akoma. Duke ndjekur babanë gur më gur, rrëzohesha dhe ngrihesha me dhjetëra herë, pa u ankuar, as nga dhimbja, dhe as nga të lagurit. Isha e fiksuar tek thupra dhe “ heronjtë” e rreshtuar.
Gjatë kohës që i përshkoja në thupër, u vija emra sipas lëvizjeve të tyre (i shkathti, i vogli, syshqiponja, qurraveci, frikacaku…etj)… Dhe detaji i dytë ishin shtatlartësia, që po hidhja shpejt, dhe lirshmëria në të folur. Shumë nga farefisi, i thonin babait: – Dërgoje në shkollë vajzën, se po mbërrin “trarët e shtëpisë”, pa u bërë 10-vjeçe.
Dhe kështu u bë. Më dërguan si dëgjuese 5 vjeç e tre muaj. Në fund të vitit dola me rezultate shumë të mira dhe vitin tjetër vazhdova shkollën rregullisht. Duke u rritur, vetëdija për çka ndodhte përreth, bëhej më e prekshme. Tani që e mendoj, më duket sikur puberteti nuk ka ekzistuar kurrë tek unë. Më ngjan sikur një eklips e ka zënë përfundi, duke më çuar në moshën e adoleshencës, një vajzë meditative me një frikë të pakuptueshme ngjizur në rrënjët e shpirtit. Ka mundësi që ajo frikë kishte ardhur pasi nga “ vrima e çelësit”, dëgjonim ndonjëherë prindërit të diskutonin me tone jo të qeta, madje mjaft të shqetësuar.
Ikja e tezes së babait jashtë kufijve të Shqipërisë, kishte sjellë kontroll të rreptë mbi prindërit, sidomos mbi babanë, nga forcat e Sigurimit. Babai jetonte dhe punonte si të thuash mbi “siguresa bombash”, që mund të shpërthenin në çdo çast. Dhe ne si fëmijë ishim të “ dënuar” të mos hanim rriskat e bukës jashtë me shokët, që mos të na shihnin se çfarë po hanim.
Rrobat e bukura, nuk na i linin t’i vishnim në shkollë, por vetëm kur iknim tek daja, tezet dhe të afërmit. Analginat e panumërta që pinte im atë, për t’ u qetësuar nga stresi…dhe shumë e shumë detaje të tjera, u bënë pjesë e të kuptuarit të sistemit në fuqi, bile më shumë të atyre që drejtonin në bazë. Kjo krijoj brenda rritjes sonë, një zonë të errët, e cila dha me kohë produktet negative të saj.
Amfiteatri spektakolar i maleve të Shkëlzenit, Jezercës e Radohimës, që si valltarë qeleshebardhë duket sikur i kërcejnë përreth Valbonës së kaltër e të kristaltë, ambienti magjik i bjeshkëve tropojane, kanë ndikuar të lindë që herët shpirti poetik tek ju?
Në këtë moshë, me rritje mendësish dhe ndjesish, them se po. Edhe pse kam jetuar shumë pak në Tropojë, për të marrë lulesën e plotë të asaj natyre magjike dhe të virgjër, e ndjej që brenda meje ka ndikuar në konsolidimin tim si karakter dhe si krijuese.
Treva e Tropojës i ka dhënë letërsisë sonë poetë të talentuar si Ndoc e Feride Papleka, Skënder Buçpapaj, Hamit Aliaj, Jaho Margjekaj, Ukë Buçpapaj, Mujo Buçpapaj, një rapsode të mrekullueshme si Fatime Sokoli. Si ka ndikuar kjo klimë dhe kjo aradhë krijuesish në formimin tuaj në udhën drejt artit të fjalës poetike?
Dihet që është shumë e vështirë t’u afrohesh në nivel personaliteteve të artit si ata që ju përmendët më sipër. Por, mendoj që frutet e suksesit të tyre, janë rrugë e shtruar për mua dhe gjeneratat krijuese që i ndjekin pas. Janë ajër që furnizon lirinë e të krijuarit, janë shtysë e ambicie për të dhënë më të mirën. Rruga dhe suksesi i tyre krijues shtojnë tek unë vullnetin për të punuar më me këmbëngulje, që nesër të jem një pinjolle e denjë, jo vetëm e kësaj zone.
Pranvera Gjoni ,Duke ndjekur udhën e shkollimit, rriteshit bashkë me poezinë brenda vetes, apo edhe të hedhur në fletore. Zbritët për studime në qytetin e Shkodrës, ku klima letrare e artistike ishte shumë më e gjerë, madje edhe brenda institutit ku studionit ju. Çfarë kujtoni nga ato vite?
Vajtja në Shkodër, (me shumë peripeci, që vetëm im atë e di sesi arriti të më realizojë dëshirën e flaktë për të studiuar për mësuese) ishte për mua një rilindje e ëndrrave.
Mbërritja në qytetin e trashëgimisë kulturore, aty ku fjala e artit filloi, u rrit dhe preku majat, ishte një ngadhnjim i vetvetes mbi veten. Teatri “Migjeni” fliste me artin e dramës, të komedisë, të humorit, të spektakleve, të koncerteve (të gjitha live), të prekshme dhe të frutshme për spektatorin, në furnizimin e ëndrrave me klorofilë origjinale, të pastër dhe premtuese, duke shmangur plotësisht ftohtësinë artificiale.
Frekuentimi i rregullt i shfaqjeve në këtë teatër, vajtja në kinema, pjesëmarrja në aksionet e misrit, shëtitjet e organizuara në kalanë “Rozafa” me legjendën e saj brilante ishin pjesë e rritjes dhe formimit tim dhe të brezit tim.
Me kënaqësi të veçantë kujtoj xhiron e darkës në shëtitoren kryesore të qytetit (ndër shëtitjet më të bukura që kam parë në jetën time, njerëzit të veshur bukur, të parfumosur me aromë luksi). Ne shpeshherë nxirrnim leje me shoqëri tek kujdestarët e konviktit për të dalë qoftë edhe një orë në atë shëtitje të bukur, ku pastaj qëndronim edhe dy-tre orë…
Unë kam patur fatin që kisha nipin tim me banim në Shkodër, i cili është këngëtar i njohur dhe profesor muzike, Prekë Mrishaj. Ai më krijonte komoditetin e shëtitjes e të njohjes së Shkodrës cep më cep, të shtëpive muze, të historisë, kulturës, kostumografisë, folklorit etj…
Të gjitha këto dhe akoma më shume veprimtari, ndikuan në zbukurimin e kurorës së shpirtit!
Periudha e studimeve në Shkodër ishte dhe një formë e të qenit indipendente, larg strukturave dhe kujdesit ndonjëherë të tepruar të prindërve. Kjo filloi me çlirimin e frikës, marrjen e iniciativave brenda formatit shkollor, pjesëmarrje në rrethet jashtëshkollore.
Përveç volejbollit, valleve, organizimit të mbrëmjeve të së dielës, kursit të mandolinës, ishte dhe rrethi letrar. Aty, përveç recitimit, ishin reçenca mbi librat e lexuar dhe krijimet e para të miat apo të shokëve e shoqeve….Këto na jepnin kënaqësi të madhe, na mundësonin herë pas here edhe ikjen nga orari i detyruar i studimit të pasdites (hahaha).
Në atë kohë hidhja vargje në ditarin tim. Më pëlqente të shkruaja esse të shkurtra, disi “abstrakte”, për të qenë larg të përgjithshmes, por edhe i ruhesha rrezikshmërisë së rënies së tyre në dorë, veçanërisht të sekretarit të partisë së shkollës, i cili ishte mësuesi i rusishtes, më i rrepti në shkollë.
Por kishim edhe mësues që na mirëkuptonin e që shpreheshin me humor. Më kujtohet se një herë në korridorin e shkollës përballem me të talentuarin dhe të paharrueshmin Paulin Selimi, i cili jepte letërsi në shkollën tonë.
I kërkova të më jepte mendim për një poezi të krijuar për mjerimin, ku i drejtohesha Migjenit…Paulini e lexoi, buzëqeshi dhe më tha: “dreqe, mos i hap punë vedit. Të tanë e dimë, por nuk mundemi me folë me të madhe ça na kanë ba ikta tollonat”. Pastaj qeshi dhe iku… Në ditarin tim kishte sentenca, sarkazëm, ironi, humor mbi fotot e librave, fotot e mja…Krejtësisht në botën time, pa ndonjë ambicie apo qëllim botimi.
Mes të tjerash, kujtoj mësuesin e psikologjise, vetëm mbiemri me bie ndërmend tani, Islami, që në detyrat me shkrim gjithmonë më vinte notën 9.
Një ditë e pyeta:- Mësues përse asnjëherë nuk e ndryshon këtë notë, as më pak dhe as 10? “Vajzë,- më tha.- Ti nuk e lexon asnjëherë mësimin, vetëm titullin, dhe shkruan nga mendja jote.
Ma poshtë nuk mundem të të vlerësoj, sepse shtjellimi yt është mësim në vetvete. Ma shumë nuk mundem, se atëherë i bie që unë të shpenzoj shkumë kot para jush!” E tregova këtë rast, pasi psiko-filozofia trajtohet shumë në krijimtarinë time. Dhe kjo në atë kohë ishte jo nga leximi, por nga forca e analizës së fenomeneve, dukurive, karaktereve…
Kur e kishit bërë gati për botim vëllimin tuaj të parë poetik?
Kur isha 18-vjeçe, kisha bashkuar 80 poezi të shkruara me dorë. Përgjithësisht ishin motive dashurie, për mjerimin, për natyrën, për muzikën, për babanë, nënën…E kisha titulluar “Përtej dashurisë”. Mendimi për t’i botuar më lindi, kur u regjistrova në Institutin e Lartë për Gjuhë-Letërsi. Por ma refuzuan botimin.
Cilat ishin argumentet me të cilat u motivua refuzimi i botimit?
Duke mos pasur njohje të rrethit letrar, babai takoi ne Institut një lektor, i cili i dha përgjigje negative. Nuk është art i pjekur… Kam provuar dhe në vitin 1993, por atëherë kërkoheshin para shumë, të cilat nuk arrita t’i bëja gati, për të realizuar botimin në Tiranë.
Dhe atë bllok me poezi e ka mbajtur vëllai Gëzimi, deri vonë në ruajtje. Kanë humbur, pas ikjes time në emigracion si “fakte-flete konkrete”, por kanë mbetur brenda meje, sepse e kam vënë re kur përhumb në rilexim të poezive të mia, ndjej që shpirti i atyre krijimeve është shkrirë në vargun e sotëm, por me një forcë të re shprehëse.
Në udhën e krijimtarisë ndeshen edhe refuzime dhe mendoj se janë të natyrshme e do të thosha edhe të nevojshme, sepse ndihmojnë në rritjen e krijuesit të ardhshëm. Balzakut i hodhën në kosh dhjetëra romane përpara se të botonte romanin e parë. Por kjo nuk e ndali. Përkundrazi ai shkroi më me vendosmëri dhe u betua që do ta vinte emrin e tij mbi gjithë shkrimtarët e Francës. Si vazhdoi më tej procesi krijues tek ju?
Oh! Pas zhgënjimeve të njëpasnjëshme në harkun e tre viteve, rashë pothuajse në një pasivitet të plotë në aspektin krijues. Ndërtova familjen, e cila më solli dy fëmijë njëri pas tjetrit, plus dhe studimet me korrespodencë, të cilat sëbashku bënë që krijimet “de facto” të bien në përgjumje. Në ndonjë zgjim të rrufeshëm, hidhej ndonjë poezi në letër, por i prekte po kaq rrufeshëm, “inkuizicioni banal”.
Por mund të them, mbushja emocionalisht brenda meje, nuk pushoi asnjë çast. Leximi, paralelisht me ndryshimet drastike që po ndodhnin në të gjithë shtyllën e jetës personale dhe të asaj shoqërore, në ato vite, u presuan labiritheve të mendjes dhe të shpirtit, për t’ u zgjuar dhe dëshmuar më vonë në lirinë e plotë të krijimtarisë.
Diku në autointervista thoni: “Jam dhi e egër në gen”. Ka të bëjë me natyrën tuaj kjo, me vendosmërinë, krenarinë, kryeneçësinë?
Të gjitha marrë sëbashku! Nuk e kam pranuar dhe as nuk e përtyp dot të qënit pjesë loje apo prapaskenash, dallaveresh, aq më tepër kur ka të bëjë me ecjen si njeri-grua-nënë në rrugën e mbijetesës dhe të asaj si krijuese. Nuk i honeps dot jargavitjet inferiore, që bëhen në qarqet letrare, për një çmim, për një botim në portualet dhe gazetat, për të shtuar një copë meteorike mbi emrin.
Kjo gjë ma ka neveritur aq shumë, saqë ngurroj të jem pjesëmarrëse në konkurse, të dërgoj cikle poezish nëpër gazeta, bile dhe ftesa juaj për këtë intervistë sikur më mblodhi brenda meje, por, aftësia juaj komunikuese më ofroi gjithë komoditetin e duhur për t’ u ndjerë mirë dhe për t ’u shprehur “pa dorashka…”
Edhe pse më kanë lënduar lidhur me ashpërsinë time dhe përgjigjet troç ndaj këtyre fenomeneve, mënjanuar nga shumë pjesëmarrje në antologji të ndryshme (pasi më është bërë ftesa nga organizatori), përsëri fle e qetë brenda personalitetit tim, duke shtuar akoma më shumë dozat krijuese dhe studiuese, larg parakalimeve shabllone pa pikë vlere, bulevardeve publike (për konceptin tim)…
Librat e Pranveres
Vëllimi i parë poetik “Autopsia e shpirtit” del në dritë në vitin 2013. Tashmë grua e pjekur, nënë, e stabilizuar si emigrante në Belgjikë. “Dua t’i hakërrehem fatit dhëmb për dhëmb”, thoni në një poezi të këtij vëllimi. Ishte deviza juaj për të përballuar vështirësitë e emigracionit dhe për të realizuar ëndrrën e poezisë?
E keni gjetur “çelësin që hap shtëpinë e të dyjave”. Emigracioni, përveç vështirësive të panumërta, ( për një 26-vjeçare) që dihen nga të gjithë, më dyfishoj frymën, duke më pastruar oksigjenin nga bioksidi karbonik, që kishte hyre brazdave të viteve. Formimi në rritje filtroi logjikën, rriti guximin dhe u dha krahë ëndrrave, të cilat filluan të kurorëzojnë suksesin, ndonëse me pak me vonesë. Por, siç thuhet nga i mençuri dhe i pagabueshmi popull: Më mirë vonë se kurrë!
Kam patur kënaqësinë të lexoj dy librat tuaj të parë “Autopsia e shpirtit” dhe “Në hark të horizontit tim”. Vjeshtën e kaluar në Tiranë promovuat librin e tretë të titulluar “Mendime të arnuara”.
Ju ndjek shpesh edhe në publikimet në Facebook. Ajo që bie në sy është shumëllojshmëria e temave e motiveve, një figuracion i pasur e modern nganjëherë deri në kufijtë e hermetizmit. Ju keni studiuar gjuhë-letërsi, por përdorni lirshëm e me efekt figura e terma teknike, shkencore e filozofike. Kjo i dedikohet interesimit tuaj edhe për njohuritë në ato fusha?
Më sipër fola pak për kohën e gjatë letargjike në aspektin krijues. Por ajo nuk preku interesin tim ndaj leximit, që u përket pothuajse të gjitha fushave tërheqëse të mundshme, në kohën time të lirë… Përveç librave artistikë, kam një interes të madh ndaj literaturës filozofike, ku mund të veçoj atë që dua më shumë, Arthur Schopenhauer me vepra si “Këshilla për jetën”, “Arti i të jetuarit” etj. Pastaj Filip G. Ximbardo me “Si të mposhtësh ndrojtjen”, OSHO me “Kryesorja është të jesh”, e “Për sublimen”.
Më tej do të përmendja edhe Georg Vilehelm Fridrih apo Hegel, siç njihet më shumë, me “Platoni”, Aristoteli, libra teologjikë të Clifton Briscoe si “Vetëm përmes gjakut”, Bob Gass me “Mposhte shqetësimin”e “ Jeta triumfuese”…etj.
Kurse njohuritë teknike m’i ka mësuar praktika e jetës. “Djali i babit” është bërë disi edhe një shofere-mekanike në njohje (absolutisht jo profesioniste), por kurioze të dijë funksionin e çdo pjese, që lidhet me fizikën, mekanikën…( kostoja në ofiçina është e tmerrshme), ndaj mbijetesa të angazhon të mësosh nganjëherë edhe jashtë dëshire…
E megjithatë, etja për të absorbuar të rejat, diferencat në kohë, evoluimet, progreset si ato natyrore dhe ato njerëzore, dhe praktikat me to,shkarkohen në krijimtari në mënyrë spontane, pa u kthyer qëllim më vete.
Gjej rastin të falënderoj publikisht shtëpinë botuese “ADA” nën drejtimin e zotit Roland Lushi, i cili me një përkushtim dhe profesionalitet te admiruar, solli “binjakët e mi” tek lexuesi, me “kartele shëndetësore” të mrekullueshme!
Nuk keni frikë se ndonjëherë kjo mund ta bëjë poezinë të tingëllojë e ftohtë, pavarësisht perfeksionit të saj nga ana teknike?
Gjej përshtatje tek një sintezë e Gëtes: Sshkenca del nga poezia! Atëherë, them përse poezia nuk mund të gjallojë shkencërisht? Jo, jo nuk e ndjej fare frikën! Bile as që e kam menduar ndonjëherë. Shkak është spontaniteti i lindjes së poezisë dhe “shtrimi”i saj në varg, që nuk më jep kohë të mendoj apo të reflektoj gjatë.
E dini një gjë: Shpesh herë i vë paralelisht muzikën rrok me të shkruarit hermetik, në logjikën time. Që të dyja shkrihen bashkë në tangon e shpirtit. Lexuesi mund të jetë i pakët në këtë lloj zhanri poezie, por ata që e gjejnë veten, ia ndiejnë llavën e brendshme, që vështirë e harrojnë më.
Në poezitë me motive shoqërore jeni shpesh herë shpotitëse, madje edhe sarkastike. Cilat dukuri të jetës së sotme tërheqin fshikullimën e vargut tuaj?
Ndër të tjera, janë parazitizmi, makijazhi i moralitetit, të qenit mashkull pa pikën e vlerave të burrit, dyfytërsia, cmira, përfitimet, politika, mendjemadhësia, deliri i madhështisë, thashethemet, maskat, karakteret dystandartëshe…etj.
Padyshim, një vend të rëndësishëm në poezitë tuaja zë motivi i dashurisë. Çfarë është dashuria për poeten Pranvera Gjoni?
Dashuria për mua është dimensioni i pestë! Shumë pak e prekshme, cipërisht e shkruar, dhe në raste të veçanta e përjetuar. Është fusha magnetike e ndjesive pozitive, që thith në trup vetëm atë që është shpirtërore.
E zhveshur tërësisht nga interesat, qofshin këto sipërfaqësore, fizike, apo monetare… Dashuria është përtej çdo konceptimi. Gjykoj që rrënjët e saj janë të ngulura në virgjërinë e dhimbjes dhe si e tillë, mbetet e padimension, e paparafrazueshme, e pasegmentuar, e padeklarueshme.
Një çetinë e gjatë bjeshkësh në vendet e ulëta të Veriut të Europës. Për më tepër e bukur dhe elegante në shije e në veshje, çka nuk e bën të kalojë pa u vënë re. Si është raporti me ambientin ku jetoni e punoni?
(Qesh) Ndue, mos dil në një temë që nuk më pëlqen. Të jem e sinqertë me ju dhe me lexuesin (ata që më njohin nga afër e dinë mirë këtë gjë) jo vetëm që nuk i kam dhënë rëndësi kurrë bukurisë së jashtme, por sa herë bie pré e komplimenteve, skuqem, ndjehem keq sa nuk di as se si t’u kthej përgjigje.
Paraqitjen e jashtme e kam konsideruar që në moshë rinore, dhuratë e prindërve dhe e genit, gjë e cila nuk është meritë e imja edhe pse është fati im.
Dhe për çdo gjë që nuk kushtëzohet me mundin tim, për mua mbetet në kufijtë e pluhurit, të pavlerës. Kurse prezenca, i përket shijeve të mia, e spikatur që në vogëli në guston e veshjes, por besoj që shpërfaq Pranverën si nga brenda ashtu dhe nga jashtë.
Përsa i përket ambientit ku punoj e jetoj, mendoj se jemi përshtatur e integruar mirë në jetën belge. Me kolegët e bashkëqytetarët kemi raporte reciproke korrektese, stime e respekti. Gjë e cila më ka favorizuar të ndjehem si një prej tyre, pa asnjë shenjë inferioriteti.
Çfarë ju pëlqen dhe çfarë konsideroni të papranueshme tek meshkujt?
Më pëlqen butësia, të folurit bukur dhe me zë të ulët, mbrojtja dhe mbështetja ndaj femrës, humori, të qenurit ambicioz, prezentabël… Te papranueshme: Dhuna fizike dhe psikike, gënjeshtra, të mos qenit burrë, rrugët e ndërmjetme që përdoren në situata të ndryshme për të triumfuar, mashtrimi…
Po tek femrat?
Më pëlqejnë femrat e zgjuara, guximtare, ato që kërkojnë gjithnjë ngritjen e tyre intelektuale, sakrifikueset për qëllime progresi, shpirtmëdhatë, vizionistet… Nuk më pëlqejnë:- vetëvrasja, shitja e vetes dhe e vetvetes, kurthet, vobektësia shpirtërore, llafazanëria, mungesa e respektit ndaj vetes, përshtatja me të paduhurën, nëna të bëra nga fati…
Nga se ka frikë Pranvera Gjoni?
Nga “fama”, fundosja e tokës nga uji, goditjet pas shpinës dhe gjarpërinjtë…
Gjatë tërë këtyre viteve në Belgjikë çfarë ka ndryshuar në natyrën e saj “dhia e egër” tropojane?
Në karakter absolutisht asgjë, po ajo “kokëfortë” ka mbetur. Kurse nga ana profesionale dhe shkalla e emancipimit them që jam rritur goxha.
Tashmë është një realitet që krahas botimeve të shumta, nga shtëpitë e shumta botuese, një pjesë e poezisë dhe krijimtarisë artistike publikohet në Facebook dhe rrjetet e tjera internetike. Cili është mendimi juaj lidhur me këtë krijimtari dhe cilët janë disa nga autorët tuaj të preferuar?
Ka krijimtari të bollshme dhe të “shumëngjyrtë”. Që do të thotë: Ka poezi, por ka edhe vargëzim. Megjithatë, kjo për mua nuk është aspak shqetësuese. Bile, vlerësoj guximin e gjithkujt që ndërmerr iniciativë të tillë, të ndajë me lexuesin atë që ndjen, atë që mendon (duke shmangur plagjiaturat). Pozitive është në fund të fundit.
Shqetësuese është mungesa e kritikës së mirëfilltë, profesioniste. Shpeshherë e kemi ngritur si problem, por është shumë e vështirë të realizohet në këtë rrjet social.
Edhe ata që kanë njohuri mbi teorinë, estetikën letrare, janë më shumë inaktivë. Gjithashtu, ka një zbehje dhe një xhelozi mes krijuesish.
Të cilët krijojnë “ luftën e ftohtë” të indiferencës. Ka autorë të shumtë që më pëlqejnë dhe i lexoj me shumë ëndje, në kohën time të pakët në Facebook. Nuk do më pëlqente të artikuloja emra. Çështje etike ndër miq.
Kam vënë re se në dy librat e parë janë sponsorizues djali dhe vajza juaj. Mund të na thoni diçka për formimin dhe punën e tyre dhe për raportet që keni me ta si nënë?
Vajza ka studiuar gjuhët moderne-ekonomi, kurse djali, turizëm. Formimi i tyre (si vazhdimësi gjenetike), ka qenë më i shpejtë se çka u ofron mosha. Brishtësia e shëndetit tim, dy vitet e fundit, ka bërë që ata të hidhen më shpejt se sa duhej në frontin e punës, duke lënë në heshtje këtë periudhë kohore, shkollën.
Çdo nënë do thoshte për fëmijët e vet, kemi raporte të mrekullueshme, janë fëmijë të shkëlqyer…Kurse unë do të shtoja, që në këtë shekull ku jetojmë, kur dashuria e vërtetë e fëmijëve ndaj prindërve është bërë pothuajse inekzistenciale ( pa e globalizuar), fëmijët e mi u bënë nënë dhe baba për mua…Besoj që mjafton kjo për të kuptuar raportin hyjnor, që gjindet mes ne të treve.
Në dy nga vëllimet tuaja është redaktor miku ynë i përbashkët, poeti mirditor Dedë Shkurti. Sot po realizon këtë intervistë me një gazetar mirditor. Si ndjeheni në miqësinë e mirditorëve?
Tejet komode! E ndjej që na bashkojnë normat karakteriale, vijat e trasha të formimit të personalitetit, ambicia, korrektesa, humanizmi, e bukura, vlera, përndryshe nuk ka se si të isha në vëmendjen tuaj profesionale dhe njerëzore.
Bisedoi: Ndue Lazri
MBRËMË… 1
Mbrëmë,
Tymosa një qiell
Pas perdeve të hekurta
Që ndajnë dy botë…!
Bishtat e cigareve
Si heronj të rënë në betejën e dëshpërimit,
Varën kokën sfiduar
Poshtë supeve,
Drejt gropës së boshësisë së gjoksit,
Dhe kërkonin dezertimin…!
Mbrëmë,
Në pritjen e përflakur të perëndimit
U dogjën gjithë yjtë-fjalë…
Hirin e vura në vazon e shpirtit,
Për ta shpupurishur
Sa herë kujtimet të më ngasin,
E për ty të kem mall!
Mbrëmë,
Ëndrra u zhurit
Trysnisë së erërave të shkretëtirës,
Heshtur…
Pa zë…!
MBRËMË… 2
Nën çarçafin e fildishtë,
Shushunjat
Thurnin fjalëkryqe,
Për të pirë mendim të pastër
Burimit
Që rrjedh pa nyje,
Pa syze,
Pa zigzage…
Për të lënë pas
Pak helm si “trofe”,
Udhëve të arta që ecin…
Ecin dhe nuk ndalen!
Thumbi,
Mbeti epidermës i zhveshur.
Nudo me veshët prerë
E gojën mbyllur,
Haleve ku prodhohen fjalë
Të përlyera me “klostridium”…
Mbrëmë,
Fekalet u groposen ujërave të zeza
Prapa diellit…!
MBRËMË… 3
Ujë!
Ju lutem pak ujë
Për diabetikët e fjalës!
Pankreasi i trurit
U ka pësuar infarkt
E nuk prodhon më insulinë të ndjenjës!
Ujë!
Edhe nga pusi qoftë,
Të çlirohen “konstipimit”
Që stina e Pranverës,
Ngërç i ka zënë errësirës!
Mbrëmë,
Të gjitha rubinetat u hapen.
Por, nuk e shuan dot
Etjen e ethshme
Të të sëmurëve diabetik-pathologjik,
Të shterpësisë së fjalës!
MBRËMË… 4
Mbrëmë,
Shpirti i foli errësirës
Me gjuhën e aurorave të jetës!
“Minjtë”,
Strukur këndeve të natës,
Përtypnin mbetjet e ditës
Me oreks elefanti…
Nga miopia nuk deshifronin dot
Rrezet ultra-violetë,
Për rritjen e tyre
Si gjithë njerëzit…!
Mbrëmë,
Shpirti e mbylli meshën!
“Dimensioni i njeriut
Nuk matet me breshkat!”
MBRËMË… 5
Mbrëmë,
I rash pash më pash
Konstelacionit të planetit tokë!
U takova me yje që ndrisnin,
Me yje të shuar,
Të mardhur,
Të vdekur e të gjallë…
Por,
Asnjë nuk kishte formatin
E madhështisë tënde të rrallë!
Mbrëmë,
Shpirti të thirri me magjinë e Universit,
Për t’u shkrirë horizontit
Ku bashkohet
Përqafimi me puthjen e përjetshme!
Mbrëmë,
(Ri)rashë në dashuri me ty,
Për të panumërtën herë!
MBRËMË… 6
Mbrëmë,
Maternitetit të poezisë së madhe,
Iu shtuan ca belbëzime të vogla,
Që si hithrat e sapolindura,
Shponin
Vargjet e bëra burrë!
Filli i zërave
Vinte pjesë-pjesë
Si “telefon i prishur”,
Andej, ku erërat prostitutojnë
Me homogjenët e tyre!
Mbrëmë,
Pjelloria e pa bereqet
Mbeti limiteve të dëshirave!
“Vetëm fëmijët-poezi,
Të rritur me pasion dhe dituri
Bëhen prindër të admiruar,
Viteve dhe shekujve!”
Mbrëmë,
Fjeta paqes së nënkresë së poezisë,
Që rritet e hedh shtat, unit-unik!
MBRËMË… 7
Mbrëmë,
Dekolteja e shpirtit
U hap hapësirës,
Duke i vënë gjoksin tajfuneve
Që shfrynin blozën e dhimbjes.
Më goditën qetësinë
Me ciflat e tyre prej malukatësh,
Mbrëmjes që priste
Princin e purpurt…!
Mbrëmë,
Koha më dënoi për shpërdorim pa senc!
“Me mullinjt e erës
Vetëm amulli ka,
Buzëqeshje të thyer
Dhe terr…”
Mbrëmë,
Puthja mbeti jetim!
E shampanja lozte e ngrohej në gotë,
Si për inat, të zemërimit tim pa fré…!
