Letërsia e thithakëve – Mikroesse nga THANI NAQO

Nuk është aq e vështirë të renditësh vargje, të tregosh ngjarje e të shkruash barsoleta klubesh me të folurën e përditshme; mos gënje e ngushëllo veten se ke bërë poezi e ke shkruar prozë! Nuk është aq e vështirë të renditësh deklarime të zjarrta për vendlindjen e t’i shoqërosh ato me pathirrma  patriotike sa shumë e do atdheun; rilindasit e socrealistët e kryen këtë mision sukesshëm në kohën e vet… Nuk është aq e vështirë të renditësh detaje të pa qëndisura me ndjenjë; atO janë thithakë dhe, edhe bufi e di, se thithakët nuk bëjnë fruta… Thithakët shpërrthejnë nën sqetullat e degëve dhe veniten e thahen pa erdhur emnde vjeshta…Kështu ndodh edhe në artin e të shkruarit letërsi kur krijuesi mbetet episodik sepse i mungon “lëngu adoleshent” që ngjiz filizët e sythat e frutave… Mos iu gëzo thithakëve e as mos gënje e ngushëllo veten se ke bërë poezi e ke shkruar prozë edhe sikur të të darovitin me një milion “përkëdhelira të shoqëruara me ofshama kënaqësish mediokrish e mediokresh,” padyshim, ata/ato janë të ngjashëm me ty… (Na vjen mirë a, s’na vjen mirë,)  nga e njëjta gjë, nga fenomeni i hidhur i thithakëve, kam vojtur dikur edhe unë; ishte inerci e pashmangshme socrealiste, por, tani vonë, pas çerek shekulli, po e provoj se sa e vështirë është t’i lidhësh detajet me ndjenjat dhe t’i trasformosh ato në shembëlltyrë artistike! (Eh, më mirë mos i kisha përmendur thithakët!…) th.n.

Nga Gani MEHMETAJ - Ëndrra e madhe, , fletë të shkëputura ditari 1981-2006 me portretin e Rugovës në dritëhijen e ngjarjeve dramatike

Fragment nga libri:”Ëndrra e madhe”, fletë të shkëputura ditari 1981-2006 me portretin e Rugovës në dritëhijen e ngjarjeve dramatike

Ne ende vuanim pasojat e krimeve serbe në shkallë gjenocidi. Mijëra njerëz të pagjetur, gjysma e Kosovës u dogj e u rrënua nga lufta shkatërrimtare. Nga numri prej 11840 të vrarëve sa kishte arritur të evidenconte statistika zyrtare e Kosovës, 1.392 ishin fëmijë e të rinj deri në 18 vjeç, 296 fëmijë deri në 5 vjeç, apo 800 deri në moshën 10-vjeçe. Nga shqiptarët e vrarë 1739 ishin vajza e gra, 1882 të moshuar mbi 65-vjeçar. Ushtria e policia serbe përdhunuan 20040 femra, ndërsa vranë 11 840 burra, gra e fëmijë. Statistika evidencon mijëra të gjymtuar, mijëra të tjerë të syrgjynosur nëpër burgjet serbe, ku i torturuan deri në vdekje. Ushtria e policia serbe dëboi nga Kosova mbi një milion shqiptarë .

Sipas të dhënave të UNCHR, në fillim të qershorit 1999, nga një milion refugjatët e dëbuar: 443.300 ishin vendosur në Shqipëri; 247.800 në Maqedoni, 69.300 në Mal të Zi; 21.700 në Bosnjë-Hercegovinë, gjithsej 782.100. Në vendet e tjera të botës u vendosën 76.475 refugjatë, duke përfshirë 13.639 në Gjermani, 7.581 në Turqi, 5.829 në Itali, 5.730 në SHBA. Pastaj në Francë, Norvegji, Suedi, Britani të Madhe, Poloni, Spanjë, Portugali, Finlandë, Zvicër, Izrael etj.

Ata që u kthyen gjetën rrënoja në vendin e tyre, në qytetet e tyre apo në katunde. Shumë nga ta s’patën ku të fusnin kokën, shtëpitë ua kishin djegur, apo digjeshin para syve të tyre, sepse ushtria serbe ua vuri flakën gjatë tërheqjes.

Ekonominë e Kosovës pushtuesi e rrënoi tërësisht. Pjesa më e madhe e fabrikave, kombinateve dhe e objekteve të mëdha u dogjën, ose u hodhën në ajër me eksplozive.

Periudha 1998-99 u karakterizua me vrasje, masakrime, e dëbime masive të shqiptarëve, Kosova u mbush më varreza masive. Pjesën më të madhe të dokumentacionit serbët e vodhën, duke e dërguar në Serbi. Ende evidencohen mbi 1450 banorë të pagjetur, ndërsa varrezat masive gjenden edhe më tutje nëpër Serbi.

Populli përpiqej të shëronte plagët. Ndërkohë u kap një pjesë e kreut të shtetit serb, urdhërdhënës të masakrave e gjenocidit, u dërguan në Hagë dhe po gjykoheshin. Gjykimi e dënimi i tyre qe satisfaksion i vogël për krimet aq monstruoze që bëri Serbia në Kosovë, në Bosnjë e Hercegovinë e Kroaci.

Me gjykimin e dënimin e serbëve nuk ngjalleshin të vrarët, nuk shëroheshin të përdhunuarat, nuk rikthehej gjendja e mëparshme, por të paktën një pjesë e vogël e kriminelëve merreshin në përgjegjësi. Shumica e shqiptarëve me të drejtë prisnin që Serbia do të ndëshkohej kolektivisht si Gjermania pas Luftës së Dytë Botërore. Ekspertët tanë kërkuan edhe dëmshpërblime të luftës. Ky ndëshkim nuk u bë, nuk u dhanë as dëmshpërblime për rrënimin e ekonomisë dhe infrastrukturës që vlerësohej në miliarda dollarë. Kështu, i morën një grusht zyrtarësh-përgjegjës të krimit dhe i mbyllën në kafaze.

Vërejtja e dytë që mund t’i bëhej këtij gjykimi, ishte përzgjedhja e njerëzve-dëshmitarë që u ballafaquan me kriminelin Milosheviq në Tribunalin e Hagës. Asnjëherë nuk e pata të qartë unë, por as të tjerët, atëherë e as më vonë, pse u zgjodhën disa dëshmitarë e nuk u zgjodhën disa të tjerë. Cilat qenë kriteret e përzgjedhjes? Nuk m’u hoq dyshimi: u bë kjo për t’ia zbutur krimet kriminelit, apo për të na treguar i dyshuari kryesor, para miliona shikuesve se në mesin e shqiptarëve, shërbimi sekret serb pati njerëzit e vet. Ende nuk më shqitet thënia e Milosheviqit, drejtuar B. Haxhiut: Ti ke qenë bashkëpunëtor yni, apo jo? Dëshiron të ta dëshmoj?” Ndërsa dëshmitari B. H., që duhej të dëshmonte krimet e serbit, ul kokën, sikur ta kastronin. Me fjalë të tjera, zyrtari serb e paralizon dëshmitarin shqiptar si gjarpri bretkosën.

Është dëshmi e vlefshme kjo lloj dëshmie e gazetarit B. H.? Mund t’i besojë ndokush?

Gjyqi i Hagës zhvillohej me seancat maratonike. Kur nisi të gjykohej krimineli Milosheviq, sepse ata para tij qenë vetëm peshq të vegjël, transmetimet televizive zgjuan kureshtje të përgjithshme. Gjykohej njeriu, mbi supet e të cilit rëndonin krimet në Kosovë, sepse ai para gjyqtarëve jepte përgjegjësi për masakrat e përdhunimet. Dëshmitë e viktimave të tij, apo të atyre që dëshmonin për vrasjen e të afërmve të tyre qenë tronditëse. Kaluan shumë dëshmitarë para trupit gjykues, që dokumentonin një pjesë të krimeve. Secili prej tyre e plotësonte mozaikun e përgjithshëm të krimeve e të gjenocidit. Nga ky numër jo i paktë i dëshmitarëve të shtresave e të strukturave të ndryshme, asnjëherë nuk e kam kuptuar pse i ftuan M. Bakallin e B. Haxhiun. Ku qe arsyeja? Ata që e përgatitën akuzën donin ta minimizonin krimin monstruoz të kriminelit, apo synohej që t’i gjenin objektet për fyerje, sepse i akuzuari nuk pushonte, i fyente e i përçmonte, ua kujtonte kohë pas kohe kush ishin, duke ua tërhequr vërejtjen, mos më nxisni se unë di edhe më shumë për ju. Nga dëshminë e këtyre dy figurave margjinale, prokurori e gjyqtarët nuk nxorën asgjë për të qenë, pos ia dhanë mundësinë kriminelit nga Beogradi të tregohej superior ndaj tyre.

Kur i dëgjoja dëshmitë e tyre të flashkëta, të pasigurta, shpesh qyqare, sikur të mos qenë prokurorët e gjyqtarët e dëshmuar, do të krijoja bindjen se dikush e përgatiti këtë ballafaqimin sa për të parë lojën e maces me miun. Dy dëshmitarë, gati kyç, sikurse u paralajmëruan nga mediat tona, po edhe nga mediat e huaja, dolën shterpë, pa asnjë fakt të kapshëm, ndërsa pati mijëra fakte e dokumente. Kur dolën në ekran ish-zyrtari i lartë i Komitetit Krahinor dhe ish gazetari i “Kohës Ditore” dukeshin të shqetësuar, të frikësuar, herë–herë sikur u bllokohej truri.

Besoj se nuk i druheshin ballafaqimit me kriminelin më të madh në Ballkan dhe në Evropë, në pesëdhjetë vjetët e fundit, as pse atyre u mungonte oratoria a shkathtësia, por në situata i akuzuari për krime lufte, i paralizonte duke u bërë shantazhe. Pyetja e tij cinike: Doni t’ua dëshmoj se keni qenë njerëz të shërbimit tim të fshehtë, në vend se t’i këndellte arroganca e tij, e t’ia kthenin ashtu si e kërkonte, dy dëshmitarët tanë u shushatën si pulat. Më vinte inat. Në të njëjtën mënyrë e përjetuan edhe të tjerët, kur e komentuan të nesërmen.

Krimineli Milosheviq i mbërtheu M.Bakallin e B. H. si mësuesi i ashpër që i lë pa frymë nxënësit e dobët. Ata u druheshin fjalëve të tij, u shmangeshin pyetjeve arrogante, nuk u përgjigjshin pyetjeve të drejtpërdrejta. Ke qenë bashkëpunëtor i shërbimit tonë sekret? Nuk më shqitej pyetja e të parit të Serbisë e Jugosllavisë, drejtuar B. H.-as. Ndërsa dëshmitari djersinte, sepse as atëherë dhe as më vonë nuk e arsyetonte dot si u gjend në mes të shërbimit sekret serb, kur ndërmjetësoi për takimet në Beograd. Doli se ish-kryeredaktori i “Kohës Ditore”, i shkarkuar nga bosi i vet, disa ditë para se të shkonte në Hagë, bënte konspiracion me një oficer zbulimi të Serbisë!

Botuesi i gazetës e mohonte të ketë ditur për bashkëpunimin e B. H.-as me oficerin e zbulimit serb. Në shkrimin proverbial “Nuk kaka… “, ku ia bëri portretin, shefi ia nxori ca takime të tjera të fshehta me serbë të Beogradit.

Ndërkaq, nga M. Bakalli, ish-kryetari i Komitetit Krahinor të Kosovës, pritej më shumë. Komunistët dhe projugosllavët e patën ngritur në qiell mençurinë e oratorinë e tij. Rexhep Qosja e pati propozuar kryeministër të Kosovës në fillim të viteve nëntëdhjetë. Por ylli i tij në Hagë nuk shkëlqeu, përkundrazi iu mor goja, nuk e tha asnjë mendim të shquar. E konsumoi dëshminë, në vend se t’ia linte mundësinë dikujt tjetër.

Asnjëri prej dëshmitarëve shqiptarë nuk u nda më keq në Gjyqin e Hagës. Nuk e di kush e caktoi të bëhet dëshmitar, as kush e propozoi, por e di se shqiptarët i vuri në vështirësi me mungesën e oratorisë, me frikën e vazhdueshme që e mbërthente dhe me pozicionin në të cilin e vuri veten. Ai u prezantua shkencëtar, sociolog, në vend se të tregonte që me shkencë s’kishte të bënte fare, me sociologji edhe më pak, por kishte qenë zyrtar i lartë në Kosovë. U krijua përshtypja e pakëndshme se Milosheviqi dinte shumë për të.

Me të përfunduar gjykimin, një mik imi, i cili i ka për qejf teoritë e konspiracionit, më tha në mënyrë profetike: Do ta shikosh kur ta bëjnë yll gazetarin B. Haxhiu në Tiranë! E shikova me mosbesim. Ai ishte i bindur se lobi serb ka shumë ndikim në qarqet politike e të mediave shqiptare. Nuk shkoi shumë kohë kur vërtet doli profecia e mikut tim. B. Haxhiu, apo “Nuk kaka”, sikurse e quanim ndryshe, u bë yll në mediat elektronike të Tiranës, e caktuan nëpër organizata e juri, madje e emëruan në jurinë e Festivalit të Këngës në Radiotelevizion Shqiptar, që ishte kulmi i cinizmit. Sikur bënin garë kush do ta rrëmbente më parë: e djathta apo e majta shqiptare. E mbanin në prehër, e mëkonin dhe e përgjëronin. Një gjysmanalfabeti ia dhanë kompetencat që të përfaqësonte “kosovarët” kudo dhe kurdo, në Tiranë, në Prishtinë e në Beograd. Vula e shërbëtorit të zbulimit serb, u bë e fuqishme, ia hapi të gjitha dyert. Është “kosovari” më i privilegjuar në Tiranë e në Beograd.

Milosheviqi në vend se ta turpëronte para shqiptarëve, e bëri yll në median shqiptare të Tiranës, e faktor në Partinë Demokratike të Kosovës. Në Kosovë iu ngjit “krahut të luftës”, ndërsa “krahu i luftës” gjithë kohën kinse çirrej kundër bashkëpunëtorëve të Serbisë. Mbase bashkëvendësin e tyre drenicak e kursyen dhe e shpërblyen. Me patriotizmin lokal s’bëhet shaka!

Mikut tim, ithtar i teorive të konspiracionit, i doli profecia qind për qind. Mbeta gojëhapur, i mbeta borxh një drekë, ashtu ishte basti. Më erdhi inat, që doli parashikimi profetik i mikut tim, ithtar i teorive të konspiracionit për lobin e fuqishëm serb në Tiranë.

Po në Prishtinë? Cili ishte statusi i tij? I afërt me kreun e PDK-së, i lidhur ngushtë me kreun e LDK-së, ndërmjetës i bizneseve serbo-shqiptare.

Yll fare, do të thoshin kalamajtë e Tiranës.

Shteti shqiptar e shpërfilli Rugovën

Në kundërshtim me dëshmitë e dy fatkëqijve, ishte Ibrahim Rugova. Ai u paraqit me dinjitet, dëshmoi gjëra me peshë dhe u ballafaqua i sigurt e gjakftohtë ndaj kriminelit. Asnjëherë nuk arriti ish-zyrtari arrogant e primitiv nga Beogradi ta dekurajonte apo t’i bënte shantazhe, asnjëherë nuk pati ndikim t’ia ndryshonte ngjyrimin e zërit. Rugova dëshmitar shkëlqeu edhe një herë duke e ruajtur gjakftohtësinë karakteristike e maturinë proverbiale. Provoi Milosheviqi ta luante disa herë lojën dinake të shantazheve, sikurse me M. Bakallin e B. Haxhiun, por kishte të bënte me një personalitet të fortë e të pa shantazhueshem. Ai nuk mëdyshje në përgjigje, nuk i dridhej zëri nga kërcënimet e kriminelit serb, nuk i bënte përshtypje arroganca e kundërshtarit, e ndiqte më përbuzje çdo ngërdheshje të tij. Rugova nuk i druante askujt, gjë që s’mund ta thoshim për dy të tjerët.

Por Rugova, presidenti i Kosovës nuk e theu bllokadën e shtetit shqiptar pas kësaj dëshmie dinjitoze. Kurrë nuk e ftuan në Tiranë, kurrë nuk e prezantuan në televizionet shqiptare, kurrë nuk i dhanë ndonjë mirënjohje. Nuk e pati rekomandimin e lobit serb.

Stipe Mesic dhe ndertimi i shteti modern Kroat

Romeo Gurakuqi
(Drejtor i Shkollës Doktorale/Universiteti Europian i Tiranës)

Ndjehem i nderuar që UET më ngarkoi të mbaj fjalën analizuese në promovimin e librit të Zotit Mesiç, titulluar “Si është shkatërruar Jugosllavia”. Auditori shqiptar ka mundësi që përmes këtij prezantimi në gjuhën shqipe, të deshmisë së një prej protagonistëve kryesorë të procesit të rënies së komunizmit në Jugosllavi, dezintegrimit të këtij shteti, themelimit të Kroacisë së re moderne, demokratike, liberale dhe të europianizueme, të kontrollojë dhe verifikojë rrugën paralele të Shqipërisë dhe Kosovës, të rikthejë në vëmendje një kohë të madhe të aspiratave për liri në Ballkan, dhe të kuptojë diferencën mes vendeve të këtij rajoni, gjegjësist vendeve që u udhëhoqën nga patriotë të vertëtë, liberalë, demokratë dhe socialistë jo leninistë, dhe atyre si shembulli i Shqipërisë, që u drejtuan nga një klasë e pilotuar, injorante dhe e privuar nga atdhedashuria, ekspertiza dhe respekti për qytetarët e vet.

Përmes promovimit të këtij libri, institucioni ynë i hapur universitar, tregon gjithashtu mirënjohjen e veçantë ndaj Zoti Mesiç dhe udhëheqësisë së Kroacisë Moderne për përkrahjen e posaçme që u kanë dhënë përpjekeve të shqiptarëve për liri qytetare dhe politike në Ish krahinën autonome të Kosovës, përkrahjen e rrugës mëvetësuese të kësaj ish njësie të Republikës Federative të Jugosllavisë dhe për strehimin, trajtimin civil dhe të barabartë të dhjetra mijëra qytetarëve shqiptarë nga Kosova në Kroaci dhe krijimin e hapësirës së nevojshme jetësore dhe organizative ndaj komunitetit shqiptar atje. Nuk duhet të harrojmë se mirënjohja jonë është detyrim ndaj deshmorëve dhe luftëtarëve shqiptarë të Ushtrisë Kroate, që ranë për Mbrojtjen e tërësisë territorial të Republikës së Pavarur të Kroacisë, ndaj përpjekjeve të Soldateskës së Millosheviqit. Mes dy popujve tanë, në fund fare ka një histori të hershme marrëdhëniesh, që zënë fill më komunitetin arbëresh shkodran të Zadarit, që ka arritur të mbijetojë për pesë shekuj, duke ruajtur traditat e hershme iliro-arbnore në ato anë të Adriatikut Verior. Shkencëtarë të shquar kroatë, kanë dhënë kontributin e tyre të shquar në shkencën albanologjike dhe mes tyre dua të përmend Milan Shuflay, deri tek kroato-arbëreshin e shquar, prof. Aleksandër Stipcevic, i cili u nda nga jeta para pak muajsh nga jeta me nje emer te shquar ne shkencë.

Libri që po promovojmë sot është një rrëfim i rrugës së themelimit dhe bashkimit të lëvizjes moderne kroate për fitimin e demokracisë, për rinovimin e jetës politiko shoqërore dhe të asaj ekonomike, i bazuar si lëvizje në shkatërrimin e paevitueshëm të diktaturës komuniste dhe mentalitetit komunist në udhëheqësinë e re.

Mësimi i parë që ky libër na jep është se, kjo lëvizje nuk mund të kishte suksese në qoftë se nuk do të njihte vlerat pararadhëse pozitive të mendimit politik kroat, para së gjithash, mbi të drejtën shtetërore kroate, mbi humanitarizmin e republikanizmit demokrat, pa lënë menjanë edhe përvojën e shendetshme të së majtes kroate jo leninisto-staliniste. Lëvizja Moderne Kroate nuk u nis nga viti zero, me një schock therapy dhe pa llogaritur the Croatian Political Legacy. Kësisoj ajo lëvizje filloi dhe u mbajt me vendosmëri si një lëvizje e gjërë gjithpërfshirëse, bazuar mbi tolarancën dhe vizionin humanist historik kroat për demokratizimin.

Pra lëvizja moderne demokratike kroate nuk lindi si një parti e pilotuar nga komunistët në pushtet, nuk lindi si një lëvizje e druajtur, sektare, dhe e mbyllur ndaj desidencës historike, diaspores politike atdhetare, intelektualizmit dhe ekspertizës. Përkundrazi, BDK lindi nga akademikët më të mirë të këtij vendi, që të pakompromentuar me undergroundin e regjimit komunist jugosllav, guxuan t’i dalin në ballë për drejtim popullit kroat, të shtypur nga idelogjia dhe politika e panserbizmit dhe e komunizmit. Qe në fillesë Lëvizja Moderne Demokratizuese Kroate nuk e ndau vehtën nga desidenca e përhershme dhe diaspora, por menjëherë udhëzoi dhe hapi dyert për ata, duke vendosur në eficencë burimet njërëzore më të kualifikuara të kombit, në shërbim të progresit të shpejtë dhe pa gabime.

Ka qenë pikërisht dashuria e vertetë dhe jo e stisur për atdheun, që e përkthyer dhe e transformuar në ndërtimin e politikave adekuate, të ndihmon të ndërtosh një strategji politike, institucionale dhe ekonomike që i shkurton popullit vuajtjet në tranzicionin nga Diktatura komuniste në demokraci dhe Europianizim, dhe e mbyll procesin shndërrues dhe integrues në kufijtë e arsyes kohore, duke hapur përspektiven e qenies e përkatësisë së vertetë europiane.

Në fakt, kemi të bëjmë me një vend jo të pauperizuar nga komunizmi dhe korrupsionizmi, sikurse Shqipëria jonë e mjerë. Jugosllavia, për rrjedhojë edhe Kroacia, ruajtën në një masë të caktuar humanizmin, një nivel të caktuar ekonomik, një sistem arsimor dhe universitar shumë të mirë, një nivel shumë shumë më të ulët të goditjes ndaj desidencës, në raport me Shqipërinë dhe vendet e tjera të komunizmit stalinist dhe maoist.

Kjo i ka mundësuar zotit Stipe Mesiç që, qe në mandatin e parë për formimin e qeverisë së parë demokratike kroate, të zgjedhë përsonalitetet më të spikatura të vendit nga të gjitha fushat e jetës, pa marrë parasysh përkatësinë politike, por bazuar në aftësitë dhe njohuritë e tyre, integritetin moral dhe material, aftësitë e tyre shkencore për ndërtimin e shtetit të se drejtës, që do t’i shërbente më pas sigurisë së qytetareve, sigurisë nacionale të të gjithë qytetarëve të Kroacisë pa dallim, për ndërtimin e paqes dhe besimit reciprok.

Ky hap i parë u ka mundësuar, u ka krijuar terrenin e nevojshëm udhëheqësisë së BDK të ndërtojë një program të saktë reformash strukturore, të palëkundura, që do t’u qendronin lëkundjeve politike dhe ushtarake të së ardhmes së panjohur dhe të rrezikshme, të ballafaqimit më Armaten Serbe, dhe sfidave të neserme të njohjes nga Perëndimi dhe deri në procesin integrues europian.

Në qoftë se sot lexojmë programin e propozuar nga ekipi i Zotit Mesiç, 26 vite më parë, është pikërisht ai që i mungon ende Shqipërisë edhe pas 25 viteve tranzicion të deshtuar: Një Kushtetutë Moderne, me pushtete të balancuara, ndarje pushtetesh, kontroll të ligjshmërisë, barazi të të gjithë qytetarëve para ligjit, duke filluar nga krerët e politikës. Kushtetuta e Kroacisë nuk ka qenë një kushtetutë që nuk mbajti parasysh trashëgëminë kushtetuese të këtij vendi, por që u mbështet fort në traditën juridiko-shtetërore kroate dhe në aspiratat për liri të vertëtë të popullit kroat. Ajo ka lindur dhe është forcuar dhe ka mundësuar ndërtimin e një shteti të qytetarëve dhe njërëzve të lirë dhe të barabartë, që garantonte pronën private, tregtinë e lirë dhe biznesin privat. Fryma që e ka udhëhequr këtë klasë, ka qenë europianizimi i njimendtë dhe integrimi i Kroacisë në Europë, zgjerimi i demokracisë, integrimi i diaspores në atdheun amë, gjallërimi demografik dhe jo hapja e rubinetave të emigracionit, rinovimi moral dhe etika e punës, dhe jo ç’edukimi online i popullit dhe dezinformimi. Këtu duhet të kërkohet arsyeja e mbijetesës së këtij vendi përballë makinërisë fashiste të Millosheviçit, këtu duhet të kërkohet procesi i shpejtë integrues i Kroacisë në Europë, këtu duhet të kërkohet arsyeja e gjallërimit ekonomik të këtij vendi, këtu është shpjegimi që kryeministrat e korruptuar të këtij vendi nuk mund ta shpëtojnë vehten me rrethimin me gangsterë dhe metingje militantësh trushplarë, por përfundojnë para drejtësisë, të pa shpresë; këtu duhet të gjendet arsyeja pse shtypi atje është i lirë dhe nuk është manipulator i opinionit publik.

I nderuar zoti Mesiç, në emër edhe të kolegeve të mi dhe të gazetarëve shqiptarë që aspirojnë të vertetën pa droje dhe pa presion kastash, dua t’ju falenderoj që ishit sot këtu mes nesh në Universitetin Europian të Tiranës, në këtë auditor të një Universiteti të Lirë dhe na dhatë mundësinë për të bërë këtë refleksion, bazuar në vepren tende të çmuar, që shqiptarët kanë mundësi ta lexojnë në gjuhën shqipe përmes përkthimit të bashkëqytetarit tim shkodran, Xhelal Fejza, diplomat në Kroaci, Slloveni dhe Bosnje-Hercegovinë, që e ka sjellur aq rrjedhshëm dhe aq besnikërisht në gjuhën tonë ilirike.

Dua t’ju them Shkelqësi që populli shqiptar, në këto ditë shumë të veshtira për të ardhmen e tij europiane, kur sistemi konstitucional është i rrezikuar nga zhbalancimi, ka nevojë shumë për fjalën tuaj ndihmuese, dhe Kroacinë demokratike, për t’i mundësuar një integrim të shpejtë në Europë, si rast special i një populli në risk, për shkak të zotërimit të paketës kontrolluese politike nga një kastë që nuk pyet për popullin e vet. Lutem ndihmojeni popullin shqiptar të vendoset nën kornizën e institucioneve europiane që të kompensojë kohën e humbur nga tranzicioni i tejzgjatur dhe t’i shterngojë hapësires së abuzimit më pushtetin politikanëve që ndërrojnë vendet, pa droje.

E vetme Shqiperia e ka shumë të veshtirë të ece në drejtimin e duhur!

Me partnerët dhe miqtë europianë dhe amerikanë, nën një supërvizion të rreptë ajo mund t’ia bëjë që të ece drejt perindimit demokratik.

Në mbështetje të studentes Klodi Hoxha

Shkruan: Prof.Dr.Eshref Ymeri

Në faqen e internetit “lapsi.al” të datës 03 nëntor, lexova një material me titull “Manifesti i Klodi Hoxhës para se të qëllonte me vezë”.

Më bëri shumë përshtypje pjekuria mjaft karakteristike e kësaj studenteje. Atë e kanë kalitur hallet e përditshme ekonomike të jetës familjare, të cilat, në Manifestin e vet, i përshkruan me një vërtetësi të dhimbshme. Dua t’i kujtoj studentes së nderuar Klodi Hoxha se më 10 tetor 2015, në faqen e gazetës internetike “Tribuna Shqiptare”, moderatori i saj, publicisti i mirënjohur i Diasporës Shqiptare, zotëria Ajet Nuro, kishte botuar një artikull me titull “Shqipëria ka nevojë për një valë të dytë demokratizimi”.

Pas leximit të këtij artikulli, më 12 tetor unë reagova në disa faqe interneti me një shkrim, të titulluar “Kush ta bëjë demokratizimin e dytë?!”, në të cilin nënvizoja:

“Mirë do të ishte vërtet që të kishim një valë të dytë demokratizimi. Por problemi është se kush duhet ta ngrejë një valë të tillë. Normalisht, në rastet e nxjerrjes së çdo vendi nga amullia politike, rolin kryesor e merr dhe duhet ta marrë përsipër inteligjencia, sidomos inteligjencia dhe rinia universitare. Në vendin tonë inteligjencia vazhdon të bëjë një gjumë të rëndë letargjik, duke i lejuar klanet politike të tallen me fatet e popullit si t’ua dojë mideja. Dhe tallja e popullit prej klaneve në fjalë ka arritur në përmasa katastrofike…”.

Në Manifestin e vet, zonjusha Klodi Hoxha e zbulon lakuriq gjendjen e rëndë ekonomike, ku i ka katandisur qeverisja socialiste mijëra e mijëra familje të thjeshta shqiptare, ndërkohë që oligarkët e pushtetit janë pasuruar dhe vazhdojnë të pasurohen në një mënyrë marramendëse. Më gëzon fakti që zonjusha Klodi Hoxha, si një përfaqësuese dinjitoze e Rinisë Universitare, e ngre zërin jo vetëm kundër reformës arsimore që vendosi të zbatojë qeveria socialiste, por edhe për varfërinë që ka pllakosur mbarë shtresat e thjeshta të popullit shqiptar, që nga shërbimi shëndetësor deri te gjendja e bujqësisë, të cilën qeveria e ka braktisur tërësisht. Prandaj “Lëvizja për Universitetin” duhet të shndërrohet në një Forum të përhershëm, në mënyrë që aktiviteti i saj të jetë vazhdimisht i ndezur dhe organizimi të vazhdojë t’u përcillet brezave studentore. Sepse ekzistenca e kësaj Lëvizjeje duhet t’u shërbejë si kujtesë qeverive shqiptare që të mos luajnë me fatet e popullit të thjeshtë. Deri tani, qeverisja e vendit është bërë në një mënyrë arrogante, sepse qeveritarët dhe oligarkët rreth tyre janë majmur keq, duke grabitur financat e shtetit. Dhe nëse rinia studentore nuk do të ngrihet peshë (sepse lëvizja sindikaliste në vendin tonë mungon tërësisht) për të mbrojtur interesat ekonomike të shumicës dërrmuese të familjeve shqiptare, ka rrezik që vendi ynë të shndërrohet në një provincë feudalësh pasanikë me prapavijë kriminale, të cilët popullin kanë për ta trajtuar edhe më keq, si në kohën e bujkrobërisë rusocariste.

Nga SIMON SEBAG MONTEFIORE, New York Times:Aventura perandorake e Putinit në Siri

Në qershor 1772, forcat ruse bombarduan, sulmuan dhe kapën Bejrutin, një kështjellë në brigjet e Sirisë Osmane. Rusët po mbështetnin aleatin e tyre, një despot të pamëshirshëm arab. Kur u kthyen vitin tjetër, ata pushtuan Bejrutin për gati gjashtë muaj. Atëherë si tani, ata gjetën politikën siriane në një kazan grindjesh etnike-fraksioniste, të cilat ata u përpoqën për të lehtësuar me topa dhe barut të nxehtë.

Sot, Presidenti Vladimir V Putin ka shumë motive në Siri, por ne duhet ta kemi parasysh vizionin e Rusisë për misionin e saj tradicional në Lindjen e Mesme, dhe se si ajo e informon mendjen e Kremlinit. Dhe jo vetëm të Kremlinit: Zëdhënësi i Kishës Ortodokse të Rusisë tha se ndërhyrja e zotit Putin ishte pjesë e “rolit të veçantë që vendi ynë ka luajtur gjithmonë në Lindjen e Mesme.”

Lidhjet Rusisë në rajon janë të rrënjosura në rolin e saj të vetë-caktuar si mbrojtëse e krishterimit ortodoks, të cila ajo pretendon se e ka trashëguar nga perandorët bizantinë pas rënies së Kostandinopojës në vitin 1453 – pra nga “carët”. Carët e prezantuan Moskën jo vetëm si një Romë e Tretë, por edhe si një Jeruzalem i ri, dhe mbrojtës i të krishterëve në Ballkan e në botën arabe, e cila, duke përfshirë edhe Vendet e Shenjta të Jeruzalemit, u sunduan nga osmanët pas vitit 1517.

Fshatarët e devotshëm besuan para se të vdisnin ata duhet të bëjnë pelegrinazh në Jeruzalem dhe të lanin qefinët e tyre në Jordan. Deri në vitin 1917, carët bekonin ujërat e “Jordanit” çdo janar 6, në Moskë, ose më vonë lumin Neva.

Ndërhyrja e parë e madhe e Rusisë filloi më 1768. Kur Katerina e Madhe hyri në luftë me osmanët, dhe Count Aleksei Orlov, i vëllai i të dashurit të saj Grigory, lundroi flotën e tij në Baltik e nëpër ngushticën e Gjibraltarit për të organizuar kryengritjet në Mesdhe. Duke rekrutuar admiralë skocezë, Orlov asgjësoi flotën otomane në Chesme, pas së cilës rusët përkohësisht dominuan Mesdheun Lindor.

Ndërkohë, në Egjipt dhe Siri (e cila shtrihej në Libanin dhe Izraelin e sotëm), arabët e fuqishëm Ali Pasha dhe Dahir el-Umeri, kishin bashkëpunuar për t’ua marrë Damaskun otomanëve, por pastaj e humbën atë. Të dëshpëruar, ata iu afruan Orlovit dhe Catherines, të cilët ranë dakord për t’i mbështetur ata në këmbim të posedimit të Jeruzalemit. Anijet e Orlovit bombarduan qytetet siriane, duke pushtuar më në fund Bejrutin.

Ata u larguan më 1774, kur Rusia braktisi aleatët e saj sirianë në këmbim të koncesioneve otomane mbi Ukrainën dhe Krimenë. Megjithatë një bazë ruse në Mesdhe ruse ishte tani një qëllim strategjik i tyre: Catherina dhe partneri i saj Princi Potemkin aneksuan Krimenë, ku ata themeluan flotës Detit të Zi, pastaj u përpoqën të negociojnë për një bazë në Menorca.

Pasardhësit Catherinës e panë veten si kryqtarë, ku Rusia ishte e destinuar për të sunduar Konstandinopojën dhe Jeruzalemin. Në fund të fundit ishte kjo aspiratë – dhe një përleshje mbi Kishën e Varrit të Shenjtë midis ortodoksëve të mbështetur nga rusët dhe e priftërinjve katolikë të mbështetur nga francezët- që çuan në Luftën e Krimesë.

Humbja ruse më 1856 bindi Alexander II dhe carët e fundit të tërhiqen në përdorimin e forcës ushtarake për të dominuar Jeruzalemin, duke preferuar diplomacinë dhe mënyrën e butë. Por gjatë Luftës së Parë Botërore forcat ruse pushtuan Persinë veriore dhe vërshuan në Irakun otoman, gati e morën Bagdadin. Në vitin 1916, ministri i jashtëm Nicholas II, Sergei Sazonov, negocioi Traktatin Sykes-Picot-Sazonov, i cili premtoi Rusisë Stambollin, pjesë të Turqisë dhe Kurdistanit, dhe një pjesë të Jeruzalemit – një perandori në Lindjen e Afërt e prishur nga Revolucioni Bolshevik.

Sovjetikët ateistë trashëguan një version laik të këtyre ëndrrave: Në Potsdam në vitin 1945, Stalini kërkoi një “kujdestari” mbi Tripolin, Libi, dhe njohu më vonë Izraelin, duke shpresuar në të dy rastet se do të fitonte një bazë mesdhetare. Ajo u hodh poshtë, por Lufta e Ftohtë e bëri Rusinë një fuqi të Lindjes së Mesme, duke mbështetur Gamal Abdel Naserin e Egjiptit me 50.000 këshilltarët sovjetikë.

Deri në ndërhyrjen e fundit, rasti më i afërt kur Rusia u përfshi në beteja ishe ai Luftës izraelito-egjiptiane nga viti 1967 deri në vitin 1970, gjatë së cilës pilotët sovjetike u përballën me izraelitët. Kur pasardhësi i Naserit, Anwar Sadat dëboi rusët, ata kultivuan një treshe diktatorësh, Muammar el-Kadafit në Libi, Sadam Huseinit në Irak dhe Hafez al-Assadit në Siri. Të tre, duke drejtuar regjime të pamëshirshme dinastike mafioze prapa fasadës së partive socialiste, planifikimit qendror dhe kultit stalineks të individit, u kthyen shpejt drejt mirëbërësve të tyre të rinj: Gjeneral Asadi dhe kolonel Gadafi u fotografuan rregullisht në përqafime me ngrohtësi vëllazërore me sekretarin e përgjithshëm sovjetik Leonid Brezhnev. Dhe gjenerali Assad, i trajnuar si pilot në Rusi, i dha Moskës akses në bazën e saj detare Tartus, tani baza e fundit aktive e tij në rajon.

Pas rënies së Bashkimit Sovjetik në vitin 1991, ndikimi rus u shemb dhe Moska arriti të durojë me hidhërim ndërhyrjet perëndimore që shkatërruan Husseinin dhe kolonel Gadafin. Tërheqja amerikane nga rajonit ia dhuroi zotit Putin, i cili e sheh veten në një traditë të pandërprerë të udhëheqjes ruse dhe pushtetit personal, kombëtar perandorak nga carët deri sot, mundësinë për të zvogëluar prestigjin amerikan dhe të projektojë Rusinë si arbitër të domosdoshëm në botë. Shpëtimi i i djalit të Asadit, Bashar, duke luftuar opozitën dhe shtetin islam përputhet me luftën e Rusisë kundër xhihadistëve çeçenë që u dyndën me pankartat e zeza të kalifit – dhe suksesi do të dëshmojë fuqi ndaj Iranit dhe Turqisë, ku Rusia dikur kishte treguar muskujt.

E thënë kjo, zoti Putin mund të arrijë të kanalizojë Catherinën dhe të tregtojë ndikimin sirian për t’iu dhënë fund sanksioneve perëndimore dhe për të siguruar aneksimin e Krimenë – sepse këto shqetësime të organizimit të spektakleve ushtarake përbëjnë mbijetesën politike të zotit Putin. Në disa mënyra, mbrojtja e tij ndaj autokratit të Sirisë është një mbrojtje ndaj autoritetit të vet kundër rebelimit. Formula e pushtetit në Rusi është kjo: autokraci në Kremlin në këmbim të sigurisë dhe prosperitetit në vend, lavdisë jashtë vendit – dhe tani për tani të paktën, ka magji në eksitimin e kësaj aventure orientale, një “Beau Gesté” e përshtatur për televizion me bombarduesit Sukhoi.

Kur Aleksandri II nisi luftërat ekzotike aziatike, një nga ministrat e tij, Count Valuev, shkroi, “ka diçka erotike në të gjitha gjërat në kufijtë e largët”. Moskës i mungojnë burimet për ta zëvendësuar Amerikën dhe do të gjejë në Siri një moçal, por rusët ndjejnë se një Rusi e madhe perandorake ka qenë gjithmonë një lojtare në Lindjen e Mesme – dhe guximi merr shumë peshë në këtë botë të egër.

Përktheu: Skënder Buçpapaj

Fëmijëria – Prozë nga ARTHUR RIMBAUD

Ky idhull, sytë të dhe flokët të verdhë, pa prindër apo farefis, më fisnik se në përrallë, meksikan dhe flaming; mbretëria e tij, parajsë blu dhe e gjelbër, shtrihet në plazhet e famshme, me valët pa anije, me emra mizorisht grekë, sllavë, keltë.

Në buzë të pyllit, – lulet prej ëndërre dridhen, pëlcasin, bëjnë dritë, – vajzat buzëportokalle, – me gjunjët e ngulur në përmbytjen e kulluar që vërshon nga livadhet, lakuriqësi që verbojnë, hidhen lart dhe vishen me ylberët, me florën dhe me detin.

Zonja të rënda që vërtiten në tarracat pranë detit; foshnja dhe gjigantë, të zes dhe madhështorë nën myshkun gri në të blertë, bizhuteri mbi dheun e majmë të korijeve dhe kopshtieve , – nëna të vogla dhe motra të mëdha me sytë plot pelegrinazhe, sulltanë, princesha me sjellje dhe zakone tiranësh, femra të huaja të vogla dhe njerëz butësisht të pakënaqur.
Çfarë mërzie, koha e “trupit të dashur” dhe “zemrës së dashur”.
II

Është kjo, vogëlushja e vdekur, prapa trëndafilishteve. – Nëna e re e ndjerë zbret shkallëve. – Kaloshini i kushëriut kërkëllin në rërë. – Vëllathi (është në Indi!) aty, kundruall perëndimit të diellit, në lëndinën e karafilëve. – Pleqtë të cilët qenë varrosur në këmbë në bastionin e manushaqeve.
Luzma e fletëve të arta rrethon shtëpinë e Gjeneralit. Ndodhen në Jug. – Për të arritur në hanin bosh merrni rrugën e kuqe. Kalaja është vënë në shitje, grilat janë hequr. – Prifti do të ketë marrë çelësin e kishës. – Rreth parkut, kullat e vrojtimit janë pa frymë njeriu. Gardhe janë kaq të larta sa ju mund të shihni vetëm majat shushuritëse. Brenda tyre, nuk ke asgjë çfarë të shohësh.

Livadhet shtrihen drejt kasolleve pa kangjela, pa rrethoja. Kanali shkarkues është hapur. Oh Rruga e Kryqit dhe mullinjtë e shkretëtirës, ​​ishujt dhe rrotat!

Lule magjike lëviznin. Shpatet e përkundnin. Qarkullonin kafshë të një hijeshie të pabesueshme. Retë dendësosheshin mbi detin e thellë të krijuar nga një përjetësi lotësh të nxehtë.
III

Në pyll është një zog, kënga e tij ju ndal dhe ju bën të skuqeni.

Është një orë që nuk bie kurrë.

Është një luginë pa asnjë fole bishash të bardha.

Është një katedrale që zbret në liqen dhe ngjitet.

Është një karrocë e braktisur në imshtë, ose që zbret nëpër rrugë me vrap, e pazbukurime.

Është një kompani e vogël aktorëve në kostume, që ia beh në rrugë përmes durëve të pyllit.

Është, më në fund, kur ju jeni të uritur dhe të etur, dikush që ju dëbon.

IV

Unë jam shenjtori, duke u lutur  në tarracë – ashtu si kafshët paqësore që kullosin deri në detin e Palestinës.

Unë jam dijetari i ulur në poltronën e errët. Degët dhe shiu përplasen në dritaren e bibliotekës.

Unë jam një udhëtar i rrugës së madhe që përshkon pyjet xhuxhe: zhurma e jazeve i mbulon të gjithë hapat e mi. Unë vështroj përmes dushit të artë perëndimin e diellit.

Unë jam vërtet fëmija i braktisur në mol, i cili turret drejt detit të hapur, shërbëtori i vogël që merr rrugën, balli i të cilit prek qiellin.

Shtigjet janë të ashpra. Gunga janë të mbuluara me fshesë. Ajri është i nderë. Siç janë zogjtë dhe burimet! Nuk mund të jetë tjetërgjë veçse fundi i botës më tutje.

V

Le të më japin me qira këtë varr të bardhë, me anësore çimentoje – sa më thellë nën tokë.

Unë mbahem me bërrylat e mi në tavolinë, llamba i ndriçon shumë fuqishëm këto gazeta të cilat jam aq idiot sa t’i rilexoj, këta libra të marrë.

Në një distancë të stërmadhe mbi sallonin tim nëntokësor, mbijnë shtëpitë, mblidhen mjegullat. Balta është e kuqe ose e zezë. Qytet monstruoz, natë e pafund!

Pak më lart ka kanalizime. Në anët, vetëm trashësia e globit. Ndoshta hendeqe blu, puse zjarri. Ndoshta mbi këto rrafshe takohen hënat dhe kometat, detet dhe zjarret.

Në orët e hidhura imagjinoni sferat e safirit, prej metali. Unë jam mjeshtër i heshtjes. Pse na u dashka pamja e një gardhi që hapet në qoshe të qemerit?

Përktheu: SKËNDER BUÇPAPAJ

Rënia e Murit të Berlinit (video) – John F. Kennedy: Ich bin ein Berliner 26 Qershor, 1963

“Ich bin ein Berliner”, është shprehja e famshme e shqiptuar në gjermanisht nga Presidenti i SHBA John F. Kennedy më 26 Qershor 1963 në Rudolph Wilde Platz përpara Bashkisë së Schöneberg-ut, që asaj kohe ishte selia e bashkisë së Berlinit Perëndimor, përpara 450 mijë gjermanëve, 22 muaj pas ndërtimit nga sovjetikët të Murit të Berlinit për të ndaluar masat e emigracionit drejt Gjermanisë Perëndimore. VOAL e sjell të gjithë fjalimin e President Kennedy në shqip me rastin e 26 vjetorit të rrëzimit të Murit të Berlinit.

——-

Unë jam krenar që kam ardhur në këtë qytet si mik i kryetarit të nderuar të bashkisë suaj, që ka simbolizuar në gjithë botën shpirtin luftarak të Berlinit Perëndimor. Unë jam krenar që po vizitoj Republikën Federale me Kancelarin tuaj të shquar i cili për shumë vite është duke udhëhequr Gjermaninë drejt demokracisë, lirisë dhe progresit. Për të ardhur këtu jam në shoqërinë e miku tim Amerikan, Gjeneralit Clay, që ka qenë në këtë qytet gjatë momenteve të mëdha të krizës dhe do të vijë përsëri nëse është e nevojshme ndonjëherë.

Dy mijë vjet më parë mburrja më krenare do të qe të deklaroje se je qytetar romak (civis Romanus sum). Sot, në botën e lirë, mburreja më kryelartë është të thuash: “Jam një Berlinas” –“Ich Bin Ein Berliner.”

E vlerësoj përkthyesin që është duke përkthyer gjermanishten time.

“Ka shumë njerëz në botë që me të vërtetë nuk e kuptojnë – ose të paktën ashtu thonë, se cili është ndryshimi midis botës së lirë dhe botës komuniste. Le të vijnë ata në Berlin. Ka disa që thonë se ‘komunizmi është e ardhmja’. Le të vijnë ata në Berlin. Janë disa në Europë e gjetiu që thonë se për ta është e mundur të bashkëpunosh me komunistët. Le të vijnë ata në Berlin. Dhe janë disa të tjerë që thonë se, po, është e vërtetë se komunizmi është system i djallit, por të lejon që të bësh progress ekonomik. Lass’ sie nach Berlin kommen. Le të vijnë ata në Berlin.

Liria ka shumë vështirësi dhe demokracia nuk është një sistem i perfekt, por ne kurrë nuk kemi ndërtuar mure që t’i mbajmë njerëzit tanë të rrethuar, të izoluar e të ndarë. Ne nuk jemi të detyruar kurrë që të ndërtojmë mure per t’i penguar njerëzit tanë që të lëvizin lirisht.

Dua t’ju them, në emër të bashkatdhetarëve të mi, të cilët jetojnë shumë milje larg në anën tjetër të Atlantikut, që janë shumë larg nga ju, por ata janë krenarë, sepse ndajnë me ju, edhe në distancë, historinë e këtyre 18 viteve. Unë nuk di asnjë vend, asnjë qytet, që paçka se është i rrethuar për 18 vitesh, jeton me vitalitetin, forcën, shpresën dhe vendosmërinë e qytetit të Berlinit Perëndimor. Ndërsa ky mur është demonstrimi më i qartë dhe i gjallë i dështimeve të sistemit komunist, që e sheh e gjithë bota dhe që ne nuk e pranojmë me asnjë çmim, ashtu si tha edhe Kryetari juaj i bashkisë, ky mur është një shkelje dhe ofendim jo vetëm ndaj historisë, por edhe kundër njerëzimit, sepse ndan familjet, ndan burrat dhe gratë, vëllezërit dhe motrat, ndan një popull që dëshiron të jetë i bashkuar.

E vërteta e këtij qyteti është e verteta e Gjermanisë dhe paqja e vërtetë në Evropë nuk mund të jetë e sigurt kurrë, për deri sa njërit prej katër gjermanëve i mohohet e drejta elementare e njeriut të lirë, që është e drejta të ketë mundësi të vendosë vetë për fatin e tij.

Gjatë këtyre 18 viteve paqe dhe mirëbesim, ky brez dhe kjo gjeneratë e gjermanëve ka fituar të drejtën të jetë e lirë, ku përfshihet edhe e drejta e bashkimit të familjeve dhe kombit të tyre në një paqe afatgjatë e të qendrueshme, me vullnetin e mirë të të gjithë njerëzve. Ju jetoni në një ishull të mbrojtur të lirisë, por jeta juaj është pjesë e së tërës. Atëhere lejomëni, si një miku juaj që jam, t’ju kërkoj t’i ngrini sytë e të shihni përtej rreziqeve të së sotmes, shpresat e së nesërmes, përtej lirisë të qytetit të Berlinit, dhe lirisë të Gjermanisë, për lirinë dhe progresin në të gjithë botën, përtej këtij muri ditën me paqe dhe drejtësi, përtej nesh, vetes sonë për të gjithë njerëzimin.

Liria është e pandashme. Dhe kur një njeri i vetëm është i skllavëruar, asnjë nuk është i lirë. Kur të gjithë të jenë të lirë dhe ne shpresojmë që të vijë ajo ditë kur ky qytet të bashkohet në një, edhe ky vend, edhe i gjithë kontinenti i Europës në një botë me paqe dhe me shpresë. Kur më në fund ajo ditë do të vijë, dhe do të vijë patjetër, banorët e Berlinit Perendimor do të shfaqin në mënyrë të përmbajtur kënaqësinë se ishin në vijën e parë të frontit për gati dy dekada

Të gjithë njerëzit e lirë, kudo qofshin, ngado ku jetojnë, janë qytetarë të Berlinit, dhe prandaj, edhe unë si një qytetar i lirë, ndihem krenar dhe e them me mburrje: “Ich bin ein Berliner”. – Se unë jam një Berlinas. /Shqipëroi Elida Buçpapaj

 Shqipëroi Elida Buçpapaj