Letër nga Zef Pergega

GJIN DONA NE PREHER TE ZOTIT NGA MIRDITA NE RAPSHE TE HOTIT…
ZEF PERGEGA
Detroit 3 mars 2018
       Sa here jam i lodhur nga ngarkesat e dites, disa prej te cilave ia shtojme pa te drejte vetes, por si duket shpna e jone eshte mesuar me ta, sa here qe dicka nuk me shkon ashtu sic e kerkoi ne menyure korrekte, sa here me vijne tufane mendimesht se, pse nuk e keputa nje lule ne Malin e Shenjte ne Orosh, pse nuk e mora nje gurralec te shendritshem ne lumin Fan, sic kishte bere nje misionar amerikan, pse nuk e mora nje gucke dhe nje yll deti ne Shengjin, pse nu karrita te coi nje ekspedite te benim zbullime ne qytetin e nedhehsem te Bassanias ne fshatin tim…pra sa here kam brenga malli per vendin tim, Maroi njeri nga binjaket mi lexon mendimet. Ngrihet nga vemendja e tij dhe me vjen ne dhome dhe menjehere shtyp butonin e kengeve te Gjin Dones. Mbaron e para e fillon e dyta dhe une si nje vale e nxehte vij e qetesohem si dallaga ne breg.
         Ndodh qe udhetoj ne mbremje dhe me mua vjen Mario. “Fike stacionin e radios Amerikane e degjoje kengen e Preng Markoles! Po pse e pelqen kete kenge dhe kengen e Shpelles se Akullit te Mark Llesh Dodes prej Lajthizes?! –pyet ai me kureshtjen e tij gati deri ne bezdi nga se ne jemi ndonjehere te padurueshem ne dhenjen e spjegimeve. Ne kohen tone nuk na fliste kush as per familje, as per shoqeri as per fis e krahine dhe as per orgjine. I kryente te gjitha partia
         Dhe ia shpjegova, duke i thene prere: “Degjo me vemendje se nuk ta shpjegoi dy here! Se pari se zani i kengetarit Gjin Dona eshte nje ze kontemporant qe e mbush nje mal deri ne preher te zotit. Ai i ka kenduar shtate kenge te bukura Mirdites e nuk ka per tu dalur pa e derdhur ne vargje edhe pese te tjera per ti bere 12 bajrake. Prej kenges se tij lisat burojne kroje e gurrat qeshin neper bojlera vashash…Ne Shpelle te akullit serbet i varane shtate mirditore, te cilet mbronin Ded Gj’lulin, prijesin e flamurit te Maleise se madhe, te cilin e vrane edhe ate.!
   “Prit,  prit ose ne gjuhen nagleze me thote te pres nje minut se nuk po kuptonte agje!
       Athere e nisa ngadale pasi degjova te shtate kenget e Gjinit. Ne jemi nga Oroshi me origjine te vjeter. Nga lagjia Lagje. Gjin Dona eshte nip ne Orosh. Jeton ne Rreshen dhe e njeh gjyshin, dajen dhe mamin tend. Eshte njeri i nderuar, artist me performance te larte artistike. Njerezor dhe i komunikueshem. Zeri i tij eshte ftese ne histori. Njeriu qe e nderon vendin ne sofren e artit. Kenga e tij ta ben pranvere shpirtin…!” Keto e shume te tjera ia thashe edhe ne shqip edhe ne anglisht!
E ai me tha: “Po per zotin, e pelqej shume kete djale..!”
  Qellimin e kisha qe ta kuptonte djali qe shkollohet ne Amerike dhe ndoshta une nuk i thashe te gjitha ato vlera artistike qe kane telat e zjarrte te Gjin Dones e ne kete pike dua mirekuptimin e tij.
    …Tek po shkruaja dicka per mikun tone te ndjere poetin Dede Shkurti, i cili u nda nga jeta, por jo nga shpirti i vargut… bie nje zile telefoni. Ishte Prof. Anton Lajcaj shpirti i ansamblit “Rapsha” …e si dikur e tash ne Rapshe te Hotit. Me ftoi ne aktivitetin e pervitshem te ketij ansambli folklorik me i organizuari dhe me nje performance profesionale, ku ka femije te vegjel e te rinje e te reja qe demostrojne kengen e vallen bukur burimore shqipe. Ky ansambel nuk financohet nga ndonje institucion, apo dikuash tjeter qe e kane parcelizuar kulturen ne sherbim te fitimin,. Ai eshte fytyra me e paster artistike ne diaspore…Mora vesh se ne kete koncert ishte ftuar Gjin Dona dhe Anjeza Ndoi, tashme e martuar ne Detroit.
  Tek po flisja ne telefon Mario e degjoi emrin e Gjin Dones dhe ai me qetesi me tha: “Do ate vij ta shoh Gjon Donen. Kam qene i vogel ne Rreshen kur e kam pare…!”
   “Po une du ate shkoj me mamin!
   “Do ti marr leje mamit! –tha dhe mori telefonin te bisedonte me nenen e tij. Ajo ia dha lejen dhe keshtu shkuam ne koncert.
    Malesoret e priten Gjon Donen e Anjeza Ndoin sic pret udhetari yllin e mengjezit. Ata kenduan lirshem kenget me te bukura shqiptare. Ishte nje koncert si prane sofres, ku u mbodhen “robte e shtepise’’. Aty kercenin, aty kendonin bashke me ta, aty pinin dicka si dikur ne Rapshe te Hotit! Vete e mbanin kengen me Prof Antonin e te tjere, se vete ai ne profesion eshte per matematike ne shkollat amerikane, por kengen, instrumentat i perdor si me i miri profesionit. Ai i ka dhene ketij ansambli nje regji mjeshtrore ne te cilen tradita perkundet ne djepine fineses. Kete po e vrente Gjin Dona qe kishte ardhur per here te pare.
  “Eshte nje rast i vecante – tha Gjini, qe ne karrieren time artistike te jem kaq i vlersuar dhe aq miqesor me ta sikur kemi jetuar shume vjet bashke!”
      Mirditori ka nje shprehje “Shume vjet bashke, Gjin!”

Vrasja e Oliver Ivanoviçit, zbulohet emri i pronarit të makinës që përdorën atentatorët

Flamur  Arif Sefaj 

Ministri i Brendshëm, Flamur  Arif Sefaj në Interaktiv të KTV-së ka bërë të ditur se Policia e Kosovës e di emrin e pronarit të veturës nga e cila dyshohet se është kryer vrasja e Oliver Ivanoviqit.

“Ka ndodh një vrasje në rajonin verior. Vrasja është bërë ndaj një personaliteti politik. Policia menjëherë ka filluar me hetimet. Pas asaj janë dërguar njësitë nga qendra, pra nga Prishtina, dhe kanë marrë të gjitha materialet dhe janë duke u bërë të gjitha ekzaminimet rreth këtij rasti”, është shprehur Sefaj në një intervistë në Interaktiv të KTV-së.

Ai ka konfirmuar se dy policë të Kosovës të komunitetit serb ishin të përfshirë në manipulimin e provave në këtë rast, ndërsa ka bërë të ditur se është identifikuar pronari i veturës prej së cilës dyshohet se është kryer vrasja.

“Fatkeqësisht kemi parë se dy policë të Kosovës të komunitetit serb, kanë qenë të përfshirë në këtë rast dhe është bërë arrestimi i tyre. Të gjeturat e para i ka bërë menjëherë policia, ka mbërritur në gjurmët e makinës prej së cilës siç duket është kryer vrasja dhe kemi arritur që të identifikojmë pronarin e makinës. Pronari gjendet në Serbi, kemi kërkuar nga policia serbe që të fillojnë hetime ndaj pronarit të makinës. Në këtë mënyrë e kemi përfshirë në hetime policinë serbe. Informatat e tyre kanë qenë mjaft të përgjithshme dhe ende është duke u hetuar. Presim që të ketë informata edhe nga pala serbe. Ne kemi emrin dhe mbiemrin e këtij qytetari serb, shtetas i Serbisë”, është shprehur ai.

Ai më tutje ka shtuar se, “kemi kërkuar edhe t’i takojmë pikërisht për shkaqe operacionale por nuk kemi marrë përgjigje fikse dhe nuk ka ardhur deri të takimit. Ne gjithmonë kemi qenë për bashkëpunim”.

Sefaj thotë se Serbia e ka politizuar shumë këtë rast, dhe të njëjtën nuk e ka bërë Kosova.

“Janë duke u ekzaminuar materialet dhe nuk kam detaje të tjera. Rezultatet që ne po i kërkojmë, ato informata deri tani nga ana e Serbisë nuk janë të mjaftueshme. Ne nuk e kemi politizuar aq sa e ka politizuar Serbia”, shprehet ai.

I pyetur nëse e njeh Milan Radoiçiqin, Sefaj thotë se nuk e njeh dhe nuk e di se çfarë roli ka ose çfarë fuqie.

“Nuk e di kush është ky person, por nuk e njoh dhe se di se çfarë roli e ka apo çfarë fuqie ka. Ne i përcjellim të gjitha rrugët për hetime. Nuk mund të bazohemi jo vetëm nga ato që lansohen nga media, i marrim parasysh por nuk janë esenciale”, thotë ai.

Libër jubilar për Adem Jasharin

RIBOTIM JUBILAR NË VITIN JUBILAR

Në 20-Vjetorin e Epopesë së Jasharëve nxorëm në dritë ribotimin e 10-të  të librit tim “ADEM JASHARI- Legjendë e legjendave”,  përgatitur e shtypur në Lena Grafic të Hajdar Fejzullahut në Prishtinë.

Këtë publikim jubilar po e shoqërojmë me disa mendime, shkëputur nga recensionet e disa studiuesve për librin:

Prof. dr. Zymer NEZIRI: Kjo vepër e Bedri Tahirit u shkrua për njeriun që i dha kuptim të ri jetës sonë, për burrin që bëri aq shumë për t’ia kthyer Kosovës krenarinë, për trimin që aq guximshëm i doli zot dinjitetit tonë të shkelur. Është një sakrificë për tokën e të parëve, me dimensione të së madhërishmës. Autori ka meritë për guximin që i pari të përballet me këtë figurë, njërën ndër më të ndritshmet në historinë tonë të re.

Kadrush RADOGOSHI: Libri i Bedri Tahirit “ADEM JASHARI-legjendë e legjendave” është  një dritare intelektuale prej nga shihet epopeja e Prekazit, Drenicës dhe tërë Kosovës, e udhëhequr nga Ushtria Çlirimtare e Kosovës dhe komandanti i saj legjendar Adem Jashari, figura e të cilit nuk mund të konceptohet e plotë dhe polidimensionale jashtë rrethanave politike, sociale e psikologjike, të cilat e nxorën në skenën e historisë në mënyrë të rrufeshme me tërë madhështinë e vet…Libri mbi të gjitha është shkruar me përkushtim e dashuri të madhe të intelektualit të ndërgjegjshëm për rolin e tij.

 Prof. dr. Shyqri GALICA:  Figura e kryeheroit të luftës së fundit të Kosovës Adem Jashari në librin e Bedri Tahirit “Adem Jashari- legjendë e legjendave”, paraqitet në kompleksin e veprimtarisë së përgjithshme të personaliteteve kombëtare, kurse në mjaft raste jepen edhe aspekte që ndriçojnë anë të ndryshme të heroit të ditëve tona dhe të familjes së tij të martirizuar për çështjen  më sublime, lirinë. Herë- herë me një ton liriko- epik, e herën tjetër me në qasje dokumentare, autori kalon nga njëra në çështjen tjetër, nga njëri në personalitetin tjetër, duke gërshetuar imazhin e luftës dhe të lirisë, aspiratën shekullore për të dalë nga zgjedha dhe përpjekjen e pareshtur të popullit tonë për ta mundur shtypësin.

Prof. dr. Zenun GJOCAJ: Vepra “ADEM JASHARI- legjendë e legjendave” e Bedri Tahirit është dëshmia e parë shkrimore publicistiko-letrare-faktografike, autentike e rrëfimtare e shkruar nga autori me kokë në torbë, fill pas betejës së Jasharajve kundër terrorit serb, e shkruar nëpër tym, flakë e shkrumb të tokës së djegur, nëpër klithma e krisma, nëpër të plagosur e të vrarë, tmerre e trishtime, por edhe nëpër akte heroike krenare të UÇK-së. Proza e Bedri Tahirit karakterizohet nga perceptimi rrëfimtar i përcjellë me tinguj të prozës poetike, që shpijnë në përfundime optimiste krenare.
                                 
Sylë OSMANAJ: Figura legjendare e Adem Jasharit dhe e familjes së tij, edhe pas qindra vjetësh do të tërheqë interesimin e artistëve, të historianëve e të krijuesve të tjerë, me guximin e jashtëzakonshëm, me trimërinë tejet të veçantë, që tashmë është shndërruar në legjendë. Prandaj, jo rastësisht, autori i librit, Bedri Tahiri, do ta quajë- legjendë e legjendave…Libri “Adem Jashari- legjendë e legjendave” është një mesazh që sjell lufta për liri dhe një ndihmesë e veçantë për të hyrë në kërkime të mëtejshme rreth veprimtarisë së luftërave të UÇK-së, të cilët me përkushtimin deri në sakrificë sollën lirinë e Kosovës, duke dëshmuar kështu vitalitetin e kombit shqiptar.

Mr. Sheremet KRASNIQI: Bedri Tahiri, duke njohur nga afër burrin që bëri të pamundurën për t’ia kthyer popullit shqiptar krenarinë dhe dinjitetin e nëpërkëmbur, ka arritur bindshëm, përmes faktografisë e origjinalitetit të vet krijues, ta paraqesë, ashtu siç ishte ky kryehero, të madhërishëm edhe para lexuesit kureshtar…Falë edhe gjuhës së rrjedhshme e të pastër, qëndrimit realist e mendimeve të qarta, fotografive e ilustrimeve që flasin mjaft, libri ka zgjuar interesim të jashtëzakonshëm te të gjitha shtresat e moshat e lexuesve…Së fundi, libri për kryekomandantin është edhe një mesazh që sjell lufta për liri dhe një ndihmesë  e veçantë për të hyrë në studime më të hollësishme rreth luftëtarëve të lirisë dhe Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.

Arben VESELAJ: Libri “Adem Jashari- legjendë e legjendave” është një libër publicistiko dokumentar, i shkruar me një ndjesi të hollë lirike nga autori  Tahiri, duke bërë këtë libër para së gjithash një libër poetik. Libri është një përjetim lirik i dramës kombëtare në periudhën ademjashariane, i frymëzuar midis idealit dhe realitetit historik…Strukturimi i shkrimeve  në kapituj është më shumë tipologjik, në bazë të temave dhe brenda tyre duke ndjekur një kriter kronologjik të ngjarjeve. Është ky një dokumentar poetiko- historik për familjen e Jasharëve, Prekazin, Drenicën, për heroizmin e papërsëritshëm të heroit kombëtar, Adem Jashari.

Xhemail Ali PECI: Libri i Bedri Tahirit “ADEM JASHARI- legjendë e legjendave” pa dyshim se është një libër monument, i ngritur me flatrat e fjalës shqipe. Ky libër është dëshmia më e mirë se Garda Krutane, pra elita ushtarake i ka hapur rrugë elitës politike. Prandaj, elita politike edhe duhet të ketë përgjegjësi historike, sepse në historinë e shtetformimit, ushtria dhe diplomacia janë rrufepritës të një kombi. Ndërkaq, elitat intelektuale, sa krenarinë kanë edhe kënaqësinë të ndihmojnë, që të ndriçojnë shtegun e dritës, gjithmonë sipas parimit të madh të Samiut të Frashëllinjve, i cili sa bukur ka thënë, që pastë bekimin aty ku ka rënë: Uniteti i ideve është më i fortë se uniteti i shteteve!

Kur’ani i lashtë “është zbulimi më i madh për botën myslimane”

Një kopje e lashtë e Kur’anit e gjetur në Universitetin e Birmingemit mund të ketë qenë e Abu Bakr, një prej të parëve myslimanë në botë.

Datimi me radiokarbon, kur u krye, gjeti fragmente që mund të jenë të paktën 1370 vjeçare, duke rritur kështu mundësinë që të jetë kopja më e lashtë e librit të shenjtë të Islamit, që ekziston.

Jalam bin Huvareib, drejtor i Fondacionin për Studime Islamike “Rashid Al Maktoum” në Emiratet e Bashkuara Arabe, ka sugjeruar se një dokument i tillë i hershëm, mund të jetë porositur vetëm nga një grup i ngushtë njerëzish – me më shumë gjasa, vetë abu Bakr.

Abu Bakr mendohet gjerësisht të ketë qenë i pari person që u konvertua në Islam, duke qenë jashtë familjes së Profetit Muhamed. Ai ishte mik i ngushtë dhe këshilltar i besuar i Profetit dhe u bë i pari kalif mysliman në vitin 632, duke sunduar për 27 muaj deri kur vdiq në vitin 634.

Mosha e Kur’anit të Birmingemit nënkupton që ai mund të jetë krijuar në vitet e hershme të Islamit, atëherë kur popullsia myslimane globale ishte vetëm disa qindra.

“Unë besoj se ky është Kur’ani i Abu Bakr”, tha Huvareib kur u gjet dorëshkrimi, duke shtuar: “Eshtë zbulimi më i rëndësishëm që është bërë ndonjëherë, për botën myslimane”.

Cilësia e Kur’anit dhe shkrimi i tij sugjeron se mund të jetë krijuar vetëm për një figurë shumë të rëndësishme.

“Ky version, ky koleksion, ky dorëshkrim është rrënja e Islamit, është rrënja e Kur’anit… Ky do të jetë një revolucion në studimin e Islamit”, tha Huvareib në kohën kur u zbulua.

KUR LAZDROHEN FËMIJËT E KRIMINELËVE!

Vajza e një krimineli të njohur serb, të kërkuar për krime lufte, tregoi pasurinë e familjes teksa festoi 18-vjetorin në hotel Hyatt në Beograd.

Anastasija Raznatovic është vajza e Zeljko Raznatoviç, i njohur edhe si Arkani. Ky i fundit u qëllua në vitin 2000, përpara se të përballej me gjykatën e OKB për krime lufte në lidhje me gjenocidin ndaj mijëra kroatëve dhe boshnjakëve në fillim të viteve ’90.

Ai njihej për karrierën e tij si kreu i një grupi të krimit të organizuar, që kishte kryer grabitje në Suedi, Belgjikë, Holandë dhe Gjermani.

Pavarësisht lidhjeve me vrasjet dhe krimin e organizuar, familja e tij ka shijuar një stil luksoz jetese. Vajza e tij mbërriti në hotel me një limuzinë dhe një fustan të kuq ballosh.

Qindra politikanë, muzikantë, biznesmenë, aktorë dhe modele shijuan darkën luksoze.

Trëndafilat ishin shenja dalluese e Arkanit. Thuhej se ai linte një trëndafil të kuq në skenat e krimeve të tij.

Nëna e vajzës, këngëtarja popullore serbe, Ceca, refuzoi të komentonte festën luksoze.

“Jam krenare për vajzën time,” tha ajo.

Serbët e thjeshtë megjithatë e quajnë këtë një shfaqje të turpshme.

Mario Vargas Llosa: “Dashuria është eksperienca më e pasur, që një qenie njerëzore mund të përjetojë”

Mario Vargas Llosa ose Jorge Mario Pedro Vargas Llosa, Markezi i I i Vargas Llosa (Arequipa, Peru, 28 mars 1936.) është shkrimtar peruan dhe njëri ndër romansierët kryesor në Amerikën Latine.

U lind në vendin Arequipa, në një familje të klasës së mesme me prejardhje spanjolle. Shkollimin e filloi në vendlindje. Më vonë shkollimin e vazhdoi në Bolivi, por u kthye në shtëpi kur gjyshi i tij muar një funkcion të lartë politik. Prindërit të tij u ndanë vetëm 5 muaj pas kurorëzimit. Babain e njohu në moshën 10-vjeçare. Në moshën 14 vjeçare shkon në akademi ushtarake, por nuk e mbaron. Punon si gazetar amator, shkruna, studijon (më 1971 doktoron). Bëhet i njohur me romanin "Qyteti i qenëve" më 1962, pastaj vazhdon me romanin "Shtëpia e gjelbër" ku hetohet se është i ndikuar nga William Faulkner. Fitoi edhe çmime të rëndësishme letrare. Është martuar dy herë, dhe ka tre fëmijë. Ai dhe Gabriel Garcia Marquez ishin shokë, po më vonë u ndanë. E përkrahte ideologjinë e Fidel Castros, por më vonë u distancua dhe u kthye në të djathtë. Në vitin 1990 kandidohet në zgjedhjet presidenciale, por i humb.

Është fitues i Çmimit Nobel për Letërsi për vitin 2010.


Vepra të zjgedhura
Romane
Los jefes (1959)
La ciudad y los perros (1963)
La casa verde (1965) - Çmimi Romulo Galjegos
Los cachorros (1967)
Conversación en La Catedral (1969)
Pantaleón y las visitadoras (1973)
La tía Julia y el escribidor (1977) – roman autobiografik
La guerra del fin del mundo (1981)
Historia de Mayta (1984)
Quién mató a Palomino Molero? (1986)
El hablador (1987)
Elogio de la madrastra (1988) – roman erotik
Lituma en los Andes (1993). Çmimi Planeta
Los cuadernos de don Rigoberto (1997)
La Fiesta del Chivo (2000) - Roman për diktaturë të gjeneralit Rafael Leonidas Truhiljo në Republikën Domenikane i ekranizuar më 2005
El Paraíso en la otra esquina (2003) - roman historik për Pol Gogenin dhei Flori Tristanin
Travesuras de la niña mala (2006)
Drama
La señorita de Tacna (1981)
La Chunga (1986)
El loco de los balcones (1993)
Ojos bonitos, cuadros feos (1996)
Ese
Autobiografi
El pez en el agua (1993)
Në gjuhën shqipe
Shtëpija e Gjelbër, përktheu Nasi Lera (2004)
Festa e cjapit (2010)
Vajza e prapë
Lëvdatë për njerkën (2016)
Kush e vrau Palomino Moleron?

*****


Me 59 libra në një periudhë 55 vjeçare, shumë e mendojnë se Mario Vargas Llosa duhet të pushojë, por peruani i vetëm që ka fituar një Nobel duket se nuk ka asnjë qëllim të tërhiqet përfundimisht nga letërsia. Në moshën 82 vjeçare njeriu i quajtur si titani i fundit i letërsisë hispanike pohon se ka shkruajtur çdo mëngjes të jetës së vet. I shquar për luftën e tij të palodhur kundër nacionalizmit dhe populizmit, artikulli thekson se Llosa mbetet një nga mbrojtësit e lirisë individuale dhe demokracisë në botën latine dhe sulmet e tij kundër autoritarizmit kanë fituar një numër të madh armiqsh përgjatë viteve singa konservatorët ashtu edhe nga socialistët. Shkrimtari pohon se dhuna familjare që ka vuajtur në fëmijëri nga i ati e kanë bërë që të strehohej në letërsi dhe poezi.

Ishte ky baba abuziv që me besimin se letërsia ishte një pasaportë për dështimin në jetë dhe që romanet ishin vepër e bohemianëve dhe homoseksualëve vendosi ta dërgonte djalin e vet 14 vjeçar në një akademi ushtarake me qëllim që të rikonsideronte prioritetet. “Im atë mendoi se shkolla ushtarake do të ishte një kurë për letërsinë dhe për ato aktivitete që ai i konsideronte margjinale, por që në të vërtetë më dha temën për romanin tim të parë.” “Qyteti i qenve” u publikua në 1963 dhe mbetet edhe sot mjaft i gjallë për shkak të temës së intimidimit dhe ngacmimeve që ka në mjedisin ushtarak. New York Times heq paralele mes karrierës së Vargas Llosas me atë të Gabriel Garsia Markezit që së bashku me Kortazarin, Karlos Fuenten, Hoze Danozon, Huan Rulfon, Migel Asturiasin dhe Guilliermo Kabrera Infanten kanë qenë pjesë e një transformimi letrar në botën latinoamerikane.

Artikulli thekson se ndërkohë që realizmi magjik i Garsia Markezit e ka fituar një vend në bibliotekën dhe studiot e amerikanëve, punët më të errëta të Vargas Llosës kanë qendruar në plan të dytë. Pozicionimi i tij si shkrimtar më demokratik ka bërë që të shquhet si një mbrojtës i të drejtave të homoseksualëve dhe të zgjedhjeve të lira mes kauzave të ndryshme.

Në ndryshim nga Markezi që u kthye në një përkrahës të Fidel Kastros, Llosa ndryshoi pozicionimin e tij mbi revolucionin në Kubë me kalimin e kohës. Sipas New York Times-it ai i dërgoi një letër private Kastros ku i shprehte pakënaqësinë, shkrimtari mblodhi kolegët dhe miqtë, mes tyre Kortazarin, Simone de Beauvoir, Zhan Pol Sartrin për të redaktuar atë që do ta publikonte në “Le Monde”, kartën e tij emblematike me titull “Çështja Padila” ku denonconte burgimin dhe gjykimin e poetit Heberto Padilla. Pas këtij episodi shkrimtari do të shihej si një referent ideologjik që shkonte kundër rrymës, pavarsisht nga ajo që pritej nga një intelektual i asaj epoke.

Llosa shprehet edhe për fundin e martesës së tij 50 vjeçare me Patricia Llosan, nënën e tri djemve të tij, për të filluar një marrëdhënie me Presley-in. “Dashuria është përvoja më e pasur që një qenie njerëzore mund të përjetojë. Nga ana tjetër është një çështje private dhe nëse bëhet publike ka çmim të lirë, plot me vende të zakonshme. Prandaj është kaq e vështirë të shkruash për dashurinë në letërsi. Besoj se një person nuk duhet të flasë për dashurinë meqë është diçka kaq e rëndësishme në jetë”, – shprehet duke u distancuar nga ajo që në dukje i detyron të famshmit të ventilojnë të gjitha aspetet e jetës së tyre private në mënyrë që bota t’i zhveshë.

*****

Mario Vargas Llosa: Letërsia është jeta ime, kurse të shkruarit – lumturia më e madhe


Nobelisti Mario Vargas Llosa ka qëndruar kohë më parë  në Beograd, ku është takuar me lexuesit e veprës së tij, por edhe me udhëheqësit më të lartë shtetërorë.

Ai ka deklaruar se globalizimi është gjëja më e mirë që i ka ndodhur botës, sepse ofron mundësi për paqe dhe mirëkuptim të njerëzve të cilët u përkasin kulturave, arsimimeve, religjioneve dhe zakoneve të ndryshme.

Sipas Llosas, globalizimi i zhvillon dhe i modernizon vendet e varfra, gjë që nuk ka ndodhur më parë.
“Kush e kundërshton këtë tendencë ka vizion të mbrapambetur shoqëror”.

“Sikur të kishte vetëm njerëz që e kundërshtojnë, ndoshta ende nuk do të dilnim prej shpellave”.

Por, Llosa ka vlerësuar se përveç anëve pozitive, globalizimi ka edhe mangësi.

Si rrezikun më të madh e ka përmendur nacionalizimin tek ata njerëz të cilët sigurinë në botë e kërkojnë në bashkësitë fisnore dhe në fanatizmin radikal fetar.

“Mendoj se këto shtytje mund t’i shkatërrojë edhe projektet më fisnike dhe më pragmatike, prej të cilëve më i vjetri është ai i krijimit të Europës”.

“Miliona njerëz kanë vdekur për shkak të nacionalizimit dhe vizionit të tij të ngushtë për botën”.

“Nacionalizmi është pengesë për zhvillim të Europës dhe tërë botës”.

“Nacionalizmi dhe fanatizmi fetar janë kërcënimet më të mëdha për shoqëritë bashkëkohore”.

Nobelisti ka thënë se situata e sotme në botë prapëseprapë është më e mirë se çdoherë tjetër, sepse ka më pak diktatura autoritare dhe në shumicën e vendeve është instaluar demokracia.

“Vizioni katastrofal nuk është pjesë e realitetit tonë. Fanatizmi fetar është i fuqishëm, dhuna troket me forcë në dyert tona, nuk ka armë kundër terrorit dhe frika është e arsyeshme, mirëpo nuk mendoj se bota do të marrë pjesë në çmendurinë e luftës së tretë botërore”.

Duke folur për angazhimin e tij politik, Llosa ka thënë se marrjen trevjeçare me politikë e konsideron si përvojë të pakëndshme.

“Letërsia është jeta ime, kurse të shkruarit – lumturia më e madhe”.

“Letërsia e ndryshon botën, sepse në mënyrë të drejtpërdrejtë ndikon tek lexuesit – u zgjon imagjinatën dhe mendimin e tyre kritik”.

“Njerëzit që lexojnë letërsi të mirë lejojnë që ajo të ndikojë në mënyrën e tyre të të menduarit”.

Mario Vargas Llosa ka thënë se nuk është e mundshme të dëshmohet konkretisht se në ç’rrugë veprat e mëdha ndikojnë tek njerëzit, por është i sigurt se pa Servantesin, Hygonë, Borhesin, Markezin dhe shkrimtarët tjerë, edhe vetë ai do të ishte mediokër dhe shumë më i varfër.

“Këta shkrimtarë e kanë pasuruar në masë të madhe mënyrën në të cilën unë mendoj, besoj dhe veproj”.

Shkrimtari i famshëm ka thënë se aktualisht është duke e shkruar romanin “Pesë kënde”, për Perunë e viteve 1980 dhe një lagje të veçantë e cila në periudhën e kolonive ishte qendër e jetesës, vend i formimit të kompozitorëve të shumtë dhe vatër e muzikës kreole nga Luiziana, mirëpo që tashmë është rrënuar.

“Është roman për njerëzit, por do ta përfshij edhe rrëfimin mbi mitin dhe legjendën që ekziston për këtë lagje në Peru”.

Llosa ka thënë se i ka lexuar të gjitha veprat e shkrimtarit jugosllav Danillo Kish që janë përkthyer në spanjisht.

Flori Bruqi

Kush është Byung-Chul Han-i, filozofi koreano-jugor që po i magjeps të gjithë

Han pohon se falë triumfit të teknologjisë së internetit tani, pushteti është një ushtrim i kontrollit mbi psikikën. Telefonët smart jo vetëm që janë aparate mbikqyrëse, por edhe një celular konfeksionar. Facebook është kisha, sinagoga globale (fjalë për fjalë kongregacion) e digjitalizimit. Qeveritë investojnë shumë për të regjistruar atë që ndodh në kongregacion. Kurthi thotë Han është ngatërrimi i një ekzistence pa negativitet me një tjetër ekzistencë të lumtur, të ngatërrosh një pushtet të kujdesshëm ndaj shqetësimeve tona me një pushtet të gatshëm të ndryshojë atë që e provokon

Sot i zhvillojmë jetët tona mbi ekrane, ku kuptimi maksimal merr jetë tek miratimi bosh i “like-ut” si tek Facebook-u, por edhe tek “zemrat” e Instagramit, Twitter-it dhe në rrjete të ngjashme. Në këtë kontekst negativiteti që në versionin më të thjeshtë mund të imagjinohet si një oportunitet i pamundur për të shtypur butonin “nuk më pëlqen” përfaqëson jo vetëm mundësinë për të thënë “jo”, por edhe mundësinë për t’ju kundërvënë në mënyrë të tillë që të jetë e mundur të arrish një ndërgjegje më reflektuese të asaj që jemi, mendojmë dhe bëjmë

U lind në 1959 në Korenë e Jugut, ku kërkesat e një kapitalizmi ekstremisht të lidhur me teknologjinë e vendosin mes atyre vendeve me nivelet më të larta të vetëvrasjes në botë. Dyshimet e Byung-Chul Han-it kundrejt internetit nuk janë një produkt i oportunizmit as edhe i rastësisë. I arsimuar në Gjermani, ku gjuhën e mësoi ndërsa studionte filozofi, letërsi dhe teologji në universitetin e Fridburgut në Mynih dhe sot është docent në universitetin e Arteve në Berlin, ku aktualisht jeton. Për të kuptuar suksesin e tij ndoshta duhet dëgjuar si shprehet, gjërat drejt të cilave ka drejtuar gishtin, pikëpamjet kritike për modernizmin tonë.

Si filozof Han shquhet si aforist, domethënë si dikush që apelon idetë e thjeshta që në të shkruar shfaqen si fraza konçize në libra që nuk i kalojnë më shumë se 150 faqe. Ky është paradoksi i parë i Byung-Chul Han-it dhe meritë e tij. Përballja me një të tashme që pothuaj nuk toleron format e kohës, të cilat na lejojnë “eksperiencën e kohëzgjatjes” dhe një rrjet (web) që privilegjon mjediset që na kapin në “ferrin e përbashkët” janë disa nga temat e veprës së tij. Hani ka kapur me gjenialitetin e tij interesin ndaj rrezikut të vazhdueshëm të shpërhapjes së mijëra lexuesve.

Thelbi i mendimit të Byung-Chul Han është negativiteti. Për çfarë negativiteti bëhet fjalë? Kjo pyetje duhet analizuar më hollësisht. Parimisht duke observuar një kulturë në shkallë planetare, horizontet madhore të së cilës ekonomike, politike, sociale dhe seksuale projektohen nga pushteti i internetit, ajo që pohon në të vërtetë Han është: sot i zhvillojmë jetët tona mbi ekrane, ku kuptimi maksimal merr jetë tek miratimi bosh i “like-ut” si tek Facebook-u, por edhe tek “zemrat” e Instagramit, Twitter-it dhe në rrjete të ngjashme. Në këtë kontekst negativiteti që në versionin më të thjeshtë mund të imagjinohet si një oportunitet i pamundur për të shtypur butonin “nuk më pëlqen” përfaqëson jo vetëm mundësinë për të thënë “jo”, por edhe mundësinë për t’ju kundërvënë në mënyrë të tillë që të jetë e mundur të arrish një ndërgjegje më reflektuese të asaj që jemi, mendojmë dhe bëjmë.

A nuk duhet të jemi të aftë të përballemi me “nuk më pëlqen” për të kuptuar atë që realisht “na pëlqen”? Sipas mënyrës së tij Byung-Chul Han-i përsërit në erën digjitale të shek XXI atë që filozofi gjerman G. W. F. Hegel konfirmoi në shek XIX: Është shpirti që njeh negativitetin tek tjetri. “Ku mbizotëron pozitivizmi i pastër, pozitivizmi i tepërt, nuk ka asnjë shpirt,”- shkruan Han në “Agonia e Erosit”. Për këtë, ku nuk ka një shpirt, ku pozitivja nuk mund të përballet me negativen, nuk ka mundësi për të kuptuar.

Kjo çështje është thelbi i veprës së autorit që e ndeshim në çdo nga librat e tij dhe është detyra për të diskutuar që nga dyshimi filozofik sesi mungesa dhe madje stigmatizimi i negativitetit deri tek diskursi i korrektesës politike na ndihmon për të perceptuar si inoportune, agresive, cinike dhe deri të dhunshme, zhyt jetët tona në një sistem aspiratash dhe performancash brenda të cilit përfundojmë të paaftë për të kuptuar të tjerët dhe për të kuptuar veten tonë. “Depresioni është një sëmundje e një shoqërie që vuan nga teprica e pozitivizmit,” – shkruan Han tek libri “Shoqëria e lodhur”.

Ajo që na thotë Han në kushtet e “tepricës së pozitivizmit” është paaftësia jonë teknike për të trajtuar negativitetin, ashtu si e përjetojmë në rrjete sjell një dhunë delikate që është susbtanciale ndaj sistemit dhe e kushtëzuar nga logjika e këtyre mjediseve digjitale, ky subtancialitet ushtron mbi ne një “dhunë neurale” që mund të çojë në depresion të gjeneruar nga pamundësia e përballjes e atyre që nuk janë, domethënë e atyre që nuk kanë ndonjë opinion, mendim, nuk jetojnë si ne. Për pasojë thotë Han “kolapsi i unit” është rezultat i pashmangshëm i “një mbidoze të identitetit”.

Sipas Hanit, në rrjetet sociale në internet, sa herë që “bllokojmë”, “heshtim” ose “nuk ndjekim” të tjerët që nuk përshtaten me këndvështrimin tonë të botës, bota kthehet në më pak ngjyra dhe ne si subjekte të paaftë për të “eksperimentuar ndjenja negative” bëhemi më shumë të brishtë. “Nëse mendimi vetë do të ishte një “rrjet antitrupash dhe mbrojte imunologjike natyrore” atëherë mungesa e negativitetit do të transformonte mendimin në një ushtri operacionale, – shkruan Han për të diskutuar pozicionin e filozofit Jean Baudrillard. Të paaftë për të pranuar negativitetin që lejon të kuptuarit, individët jo vetëm që zhyten në një mirëqënie digjitale të boshatisur nga antagonizmat, por janë të dënuar të shenjohen nga “vetëshfrytëzimi”.

Kjo është hipoteza e librit të tij “Psikopolitika”, ku Han shpjegon se kush dështon në shoqërinë neoliberale të performancës bëhet vetë përgjegjës dhe turpërohet në vend që të verë në dyshim shoqërinë ose sistemin. Ajo që kërkon të shquajë Hani ashtu siç ka pohuar edhe Martin Heidegger në shek XX është se “shkenca nuk mund të mendojë” sepse detyra e saj është të kënaqë regjimin e performancës që nuk i jep prioritet pyetjes vetë. Lidhja mes personave dhe rrjetit është krijuar rreth një sistemi që fshin kundërshtitë mes proletariatit dhe borgjezisë, sic thoshte Karl Marx dhe e transformon punonjësin në sipërmarrës.

“Neoliberalizimi dhe jo revolucioni komunist eliminon klasën punëtore, subjekt i shfrytëzimit të të tjerëve. Sot gjithsecili është punëtor që shfrytëzohet vetë në sipërmarrjen e vet. Gjithsecili është zot dhe skllav. Gjithashtu lufta e klasave transformohet në një luftë të brendshme me veten.” Han pohon se falë triumfit të teknologjisë së internetit tani, pushteti është një ushtrim i kontrollit mbi psikikën. Telefonët smart jo vetëm që janë aparate mbikqyrëse, por edhe një celular konfeksionar. Facebook është kisha, sinagoga globale (fjalë për fjalë kongregacion) e digjitalizimit. Qeveritë investojnë shumë për të regjistruar atë që ndodh në kongregacion. Kurthi thotë Han është ngatërrimi i një ekzistence pa negativitet me një tjetër ekzistencë të lumtur, të ngatërrosh një pushtet të kujdesshëm ndaj shqetësimeve tona me një pushtet të gatshëm të ndryshojë atë që e provokon.

Skeptik para ekraneve që na rrethojnë jetën, Han mendon edhe për impaktin e teknologjisë ndaj “çshenjtërimit të dashurisë dhe e shndrrimit në seksualitet, duke larguar tiparin universal të Erosit tek dashuria. Tek “Agonia e Erosit” aty sintetizon leksionin e tij më të ndjeshëm dhe më të thellë të së tashmes: ndërkohë që objektet seksuale mbeten gjithmonë të njejta, siç e tregon pornografia online që po përkeqëson “dozën tonë narçiziste të unit”. Dashuria, thotë Han, i përket rendit të atij që është i aftë “për të bërë që të nisë diçka plotësisht ndryshe”.