Shaip Grabovci(1936-)

Shaip Grabovci u lind në Pejë, më 3 dhjetor 1936, ku mbaroi shkollën fillore e Shkollën e Nxënësve në Ekonomi. Një kohë punoi si zejtar, ushtroi zejen e fotografit dhe serish iu kthye shkollit. Ka mbaruar Shkollën Normale në Prishtinë  e mandej studio gjuhën dhe letersinë angleze në Fakultetin Filozofik në Prishtinë. Ka punuar si mësimdhënës i gjuhës angleze, mirëpo në pjesën më të madhe të jetës punoi në gazetari. Ka punuar në Radio Prishtine, gazetën: RILINDJA, RTV 21 dhe ka bashkëpunuar edhe me revistat që janë botuar në Kosovë. Krahas punës në gazetari, Shaipi intenzivisht u muarr edhe me krjimtrari letrare.
Po të bëjmë një rezyme të krijimtarisë të Shaip Grabovcit, do të vinim në përfundim se ai u muarr me zhanre të ndryshme të krijimtarisë artistike, mirëpo, më shumë e deshti dramën. 
Shkroi mbi 40 drama për të rritur, por edhe për fëmijë.


Në kultivimin e krijimtarisë në lëmën e dramës, Shaipi iu përmbajtë me përkushtim principeve të Francis Fergasonit, ku personazhet vihen në një “tigan” për fërgim, në skenë pra dhe aty shpërthejne karakteret e tyre! Kjo mënyrë e shkrimit bën nxjerrjen e tëre asaj që ndryhet në qenjen e personazhit dhe si të tillëi bën të paharruar te shikuesit, respektivisht te lexuesit e vepres së tij. Nga kjo mund ta nxjerrim si përfundim se dramat e Grabovcit “fillojnë” kur të bie perdja, ngase mbresat e tyre janë të afatgjata.

Kjo karakteristikë e dramave të tija, ato i ka bërë joshëse si për shikuesi ashtu për regjisorët, kështu dramat e Grabovcit u vuan në skenë nga regjisorët e njohur vendas dhe të huaj si Muharrem Qena, Besim Sahatçiu, Abdurrahman Shala, Melihate Qena-MELI, Arbënesha Nixha, Ahmet Jakupi e të tjerë. Nga regjisorët e huaj: David McTier. (Sam Houston University), Borislav Mërkshiq (Zagreb), Slobodan Popiq e të tjerë.

Nga dramat e tija po veçojme: NJEREZ ME SHPRESA TE THYERA, ORA,MEMOARET, MIU, DILEMA, BANKETI, FRIKA… Si dhe komedit: ARRNA PER THES, INFEKTIMI, SHOKU I LARTE, KONSULLI…

Në opusin e krimtarisë për fëmijë veçohen dramat: BESIMI I HUMBUR, PYLLI ESHTE I TE GJITHVE, TOMI DHE XHERI, NJE ZEMER E HUMBUR, ENDRRA E LULIT, PRINCI I LUMTUR…PRINCI I SHEMTUAR, STUHIA KOZMIKE, NE VENDIN E MREKULLIVE…

Vlen theksuar se mono-dramat e Grabovcit janë specifike ato trajtojnë realcion në mes jetes së brendshme të individit dhe rrethin që i rrethon, relacione këto që dendur here janë në disproporcion… të këtilla janë mono-dramat: LABITINTHI, LAJTHIMI, DARDANIA…

Shaip Grabovci e pelqeu edhe tregimin e shkurtë e posaçarisht ate humoristik. Një pjesën e krijimtarisë së këtij zhanri ai i botoi në përmbledhje: “Macja në Dritare” (Botuar nga NGB Rilindja). E kur është fjala për gjinin e tregimit, vlen veçuar tregimet e tija për fëmije që i përmbodhi në tri përmbledhje: DITELINDJA E BARBIT, MAÇOKU MBI ÇATI dhe ÇUPA ME OBRELLE.

.
VEPRA TE BOTUARA:

1.-NJEREZ ME SHPRESA TE THYERA. (Dy drama).BOTOI "RILINDJA".

2.-INFEKTIMI. (Komedi). BOTOI: "RILINDJA").

3.-BESIMI I HUMBUR.(Katër drama).BOTOI: "RILINDJA".

4.-MACJA NE DRITARE.(Përmbledhje humoreskash). BOTOI: "RILINDJA".

5.-ARRNA PER THES. (Tri komedi e dy drama).BOTOI: FAD.

6.-TOMI DFHE XHERI.(7 drama për fëmijë).BOTOI: FAD.

7.-MEMOARET.(Dramë). BOTOI "JETA E RE".

8.-DITELINDJA E BARBIT. (Tregime për fëmijë).BOTOI: FAD.

9.-CUPA ME OMBRELLE. (Tregime për fëmijë). BOTOI: FAD.

10.-LABIRINTI.(Dramë). BOTOI: "VERBI".

11.-LAJTHIMI. (Dramë). BOTOI: "JETA E RE".

12.-FRIKA. (Dy drama).BOTOTI: FAD.

13.-BANKETI. (Dy drama). Botoi:FAD .

14.-KOZMOSI. (Roman për fëmijë). Botoi: FAD.

15.-E BUKURA E DHEUT. (Roman për fëmije).Botoi FAD.

16.-AVENTUARAT E DEJZIT. (Roman për fëmijë). Botoi FAD.

---

Një pjesë e madhe e krijimtarisë së Shaip Grabovcit lidhet me RADIO, ku punoi pjesën më të madhe të jetës së tij. 

Ai shkroi shumë radiodrama për të rritur e për fëmijë, një pjesë e të cilave janë përkthyer dhe transmetuar edhe në gjuhët e huaja. Ne mesin e realizimeve të shumta, vlen përmendur: RROTACIONI I PERENDIVE, DORA, NJE NATE E TURBULL, SHKRUAJ HALIM, UDHETIMI I DON KAMISHIT, AKSIDENT… 

Radiodrama: AKSIDENTI, (në regjinë e Xhevdet Gashit),në vitin 1998, në Festivalin e Ohrit u shpall radio-drama më e mirë, në Jugosllavinë e atëhershme.

Nga Flori Bruqi : Toka në Shqipëri është duke vazhduar të lëkundët si pasoj e tërmetit..Çka mendon profesor Alessandro Michetti, docent i Gjeologjisë në Universitetin e Insubrias!

Toka në Shqipëri është duke vazhduar të lëkundët si pasoj e tërmetit. Këtë mëngjes, një tërmet i ri ka goditur bregdetin verior shqiptar.

Epiqendra është identifikuar po në të njëjtën zonë të vendit të prekur gjashtë ditë më parë nga një tërmet i dhunshëm që shkaktoi vdekjen e 51 personave, njëzet e gjashtë prej tyre në Durrës.

Të gjitha viktimat janë gjetur nën rrënojat e pesë ndërtesave: dy hotele në skajin jugor të Golemit, “Villa Palma” dhe Miramare, dhe tre ndërtesa, në njërën prej të cilave tetë ishin të vdekur, shkruan shtypi italian, duke bërë kështu dhe një përmbledhje të situatës në Shqipëri.

Vijimësinë sizmike në Shqipëri, profesor Alessandro Michetti, docent i Gjeologjisë në Universitetin e Insubrias, dhe një ekspert i specializuar për rrezikun sizmik në rajonin e Mesdheut, e ka shpjeguar duke thënë se tërmete të tillë të fortë shkaktojnë modifikim të ambientit, duke lënë “gjurmët” e tyre në territor.

“Nuk i ndalojmë dot tërmetet që të ndodhin, dhe jemi ende larg mundësisë për t’i parashikuar”, ka thënë Michetti.

Por ajo që mund të bëjnë, ka thënë ai “është të studiojmë shenjat e lëna nga sizmat e mëparshme për të ndërtuar një histori evolutive të zonës, duke identifikuar pikat më kritike”.

Mediet italiane kanë përmendur edhe fenomenin e daljes së ujit nga tërmeti, duke kujtuar se pas një tërmeti që kapërcen magnitudën 4,2, ekziston mundësia që disa terrene ranore dhe të pasura më ujë ta humbasinshpejt rezistencën, duke bërë që të zhyten ndërtesat e ndodhura mbi to.

Në tërmetin e Shqipërisë, njëri prej shkrimeve ka thënë se ishin të shumta godinat që ranë sepse janë ndërtuar në terrene të tilla.

https://www.comocity.it/terremoto-in-albania-il-commento-di-alessandro-michetti-docente-di-geologia-alluniversita-dellinsubria/

Terremoto in Albania: il commento di Alessandro Michetti, docente di Geologia all’Università dell’Insubria

Alessandro Michetti, docente di Geologia dei terremoti all’Università dell’Insubria, specializzato sulla valutazione della pericolosità sismica nella Regione Mediterranea, spiega le dinamiche del terremoto di magnitudo Mw 6.2 che la notte del 26 novembre ha colpito la costa dell’Albania nei pressi di Durazzo, causando oltre 25 vittime, centinaia di feriti e numerosi crolli di edifici in varie città:

Alessandro Michetti

«I forti terremoti, come quello in Albania, causano delle modifiche dell’ambiente naturale e antropico, lasciando delle “impronte” nel territorio. Non possiamo impedire che i terremoti avvengano e siamo ben lontani dal prevedere in modo accurato dove e quando avverranno, ma possiamo studiare le tracce lasciate dai sismi del passato per ricostruire la storia evolutiva di un’area, identificandone le criticità, definendo il potenziale sismogenetico (il massimo terremoto atteso nell’area), fornendo quindi informazioni utili a ridurre il rischio complessivo derivante dagli eventi geologici».

Riguardo al recente sisma, Michetti aggiunge: «Il terremoto è stato ampiamente sentito sulle coste adriatiche, in particolare in Puglia: oltre 9000 questionari macrosismici sono stati compilati online e raccolti dall’Ingv (Istituto Nazionale di Geofisica e Vulcanologia). Le intensità registrate in prossimità dell’epicentro raggiungono il grado IX (dati elaborati dal servizio geologico americano – USGS sulla base di questionari macrosismici online.

Il sisma si è generato lungo una faglia inversa: la tipologia di faglia determinata da forze orizzontali di compressione, cioè forze che avvicinano due blocchi; nello specifico Italia e Albania, legata alla convergenza tra placche che ha portato alla creazione della catena montuosa delle Albanidi.

Oltre a scossa del 26 novembre, di magnitudo Mw 6.2, sono già stati registrati altri eventi successivi, di magnitudo maggiore a 5: situazione prevedibile in concomitanza con un evento sismico così rilevante, che si è verificata anche a Modena nel sisma del 2012. Inoltre, nonostante la probabilità sia molto bassa, non è da escludere la possibilità che si verifichino altri eventi di magnitudo uguale o superiore rispetto a quello principale.

I sismi di elevata energia, con epicentro nei pressi delle coste albanesi, sono tipicamente sentiti in territorio italiano a causa del passaggio delle onde sismiche che si propagano dall’ipocentro attraverso la litosfera della placca Adria. Questo spiega perché sono stati avvertiti a Venezia e, ovviamente in Puglia, Abruzzo, Calabria.

Oltre ai crolli di edifici, sono stati segnalati alcuni fenomeni di liquefazione generati dal sisma (foto allegata). Il passaggio delle onde sismiche, infatti, fa aumentare la pressione interstiziale nel terreno, fino alla fuoriuscita di acqua e sabbia. Nella zona epicentrale, la presenza di ampi bacini sedimentari caratterizzati da terreni sabbiosi e saturi di acqua, comporta un’elevata suscettibilità a liquefazione.

Si tratta di fenomeni del tutto comparabili a quelli che hanno interessato la Pianura Padana in seguito ai sismi del 2012 al confine fra Lombardia ed Emilia: in quell’occasione, il gruppo di ricerca in Geologia Ambientale dell’Università dell’Insubria ha condotto rilevamenti sul terreno per mappare la distribuzione degli effetti ambientali, documentando come le liquefazioni fossero concentrate in prossimità di paleoalvei, cioè di alvei fluviali attivi nel passato (analisi paleosismica)».

Conclude Michetti: «La sequenza sismica in corso in Albania consentirà di raccogliere nuove preziose informazioni sugli effetti ambientali dei forti terremoti, da analizzare con la scala di intensità ESI 2007».

Xhevat Limani(1953-)

Xhevat Limani ,lindi  më  01.janar 1953 në Fierishtë -Strugë. 

Shkollën fillore e kreu në Frëngovë-Strugë. Tetëvjeçaren në Ladorisht-Strugë, Gjimnazin e kreu në Strugë. 

Studjoi Aktrim & Gjuhë dhe letërsi shqiptare.U diplomua në klasën e Faruk Begollit në 1974 (Student i parë shqiptar i Aktrimit në Maqedoni).

Gjatë vitit shkollor 1974-1975 punoi si profesor i gjuhës dhe letërsisë në gjimnazin e Strugës.

Nga 1975- 2002 punoi si Aktor profesionist në Teatrin shqiptar në Shkup (Teatri i pakicave-Teatri i kombësive-Teatri shqiptar).

Nga viti 2002 jeton dhe vepron në SHBA-së ku themeloi TEATRIN SHQIPTAR NË AMERIKË ( Albanian Theater in America).

Ka luajtur mbi 100 projekte teatrore dhe mbi 7000 shfaqje në mbi 50 shtete të botës.

Ka botuar librat

Pranverë dimërore- poezi, botues SHKUPI

Albaniada- tetë drama, botues SHKUPI

Varrtarët- dramë fituese e konkursit 40 vjetori i Teatrit në Shkup

Anatema- dramë premiere që shënoi Hapjen e Teatri shqiptar në Amerikë

Muri i lotëve- dramë, botues Feniksi Strugë

Ora shqiptare- poemë, botues BUZUKU Prishtinë

Antimemorandum-Ese dhe dramë, botues BUZUKU Prishtinë

Agron Mirdita-poemë, SCAN, NJ

Dodona-dramë , botues Adel Co, Tiranë dhe New York

Artisti pa Atdhe-roman, botues Adel Co, Tiranë dhe New York

Gjergj Kastrioti SKËNDERBEU-poemë dramatike,



Rolet që kanë lënë gjurmë në historikun e Teatrit shqiptar.

Lulashi -drama GOF e Anton Pashkut, (vlerësuar në Festivalin e skenave të vogla eksperimentale në Sarajevë, MESS 1979).

Besniku tek JETA dramë e Nexhat Mustafait

Sekretari- PËRTEJ VDKJES shkruar nga Murteza Peza

Kryellusteri- tek PLANETI I DEMBELAVEd, ramë për fëmijë-Risto Davçe

Rudolfo- tek drama PAMJA NGA URA- nga Artur Miler

Nuri budalla tek drama DITË PËR IKJE shkruar nga Alosha Rusi

Dhëndërri tek GOMARI shkruar nga Zhorzh Fejdo

Majori tek drama TË SHPËTOJË SHPRESA nga Emanudel Robles

Mbreti Gungaq tek LULI NË PALLATIN MBRETËROR, dramë e Gani Jetishit

Pali tek drama NITA shkruar nga Josip Rela

Sherifi tek MINJTË DHE NJERËZIT shkruar nga Xhon Shtajnbek

Princ Eraku tek TURBULLIRA NË BUKRAMIRA shkruar nga Ymer Shkfreli

Kryekoristi MBRETI EDIP tragjedi e Sofokliut

Hamidi i Verdhë-drama ZBUTËSI I NJERËZVE ME SY PREJ ZYMRYDI shkruar nga Teki Dervishi

Mbreti Klaudi -tragjedia HAMLETI nga Uilliam Shakespeare

Vlerësuar nga Kritika teatrore në Festivalin veror të Pulës

Milosi- VARREZË AUTOMOBILASH- Fernando Arrabal

Vlerësuar lart në Festivalin e teatrove alternative në Podgoricë.

Argani- I SËMURI PËR MEND – Jean Baptist Poklen Molier

Diku tek drama HIJA e Hysen Matoshit

Kapiteni- VOJCEKU, dramë nga Teki Dervishi

Profesor Lako- Kali i Trojës sipas I. Kadare-dramatizim i Fadil Hysajt

Etj.

Krijimtaria të njohura artistike

"Nuk ishin vetëm" (film dokumentar për shqiptarët e Amerikës në luftën e UÇK-së);"Pranverë dimërore" - poezi;"Albaniada" - dramë;"Artisti pa Atdhe» (roman);"Dodona" - dramë;"Ora shqiptare";"Demoniada";"Antimemorandum";"Anatema";"Hijet";"Gjergj Kastrioti - Skenderbeu";"Muri i lotëve";"Unë Adem Jashari".Etj.

Flori Bruqi

Rivarrosja e Hasan Prishtinës në Kosovë – midis harresës e kundërshtive

Ishte vrarë me disa plumba në një pasdite gushti të vitit 1933 në një skaj ku kryqëzoheshin rrugët “Çimsqi” dhe “Vogaxhiku” në Selanik. Nga të shtënat e atentatorit Ibrahim Çelo kishte mbetur i vrarë Hasan Prishtina.

Bëhej fjalë për njeriun i cili më 7 dhjetor të vitit 1921 ishte caktuar si kryeministër i Shqipërisë, por që kishte dhënë dorëheqje pesë ditë më vonë.

Kjo ishte vetëm një nga episodet e veprimtarisë së tij të gjatë politike që kishte nisur qysh në përpjekjet për pavarësi të shqiptarëve nga Perandoria Osmane.

Sot eshtrat e tij prehen në Varrezat e Dëshmorëve në Kukës, por prej vitesh Komuna e Vushtrrisë ka kërkuar që mbetjet mortore të heroit të varrosen në këtë qytet. Kjo kërkesë ishte pasuar me një tjetër më të fuqishme: kryetari i Kuvendit të Kosovës, Kadri Veseli, kishte kërkuar rivarrimin e eshtrave të heroit kombëtar në Prishtinë.

Në qershor të këtij viti, një delegacion i Komunës së drejtuar nga Xhafer Tahiri ka vizituar varrin e heroit kombëtar në Kukës. Kishin thënë se Vushtrria është e gatshme për të ofruar hapësirën për ndërtimin e obeliskut për Hasan Prishtinën dhe organizimin e ceremonisë për rivarrimin e tij.

”Po tërmeti tjetër nuk erdhi, erdhi përsëri lufta për bukën e gojës”

Nga Petro Marko

“Me këtë rast dua të bëj një parantezë për karakterin e fshatarëve të mi: para një viti kishte rënë tërmet. Shkaktoi dëme të mëdha, madje edhe të vdekur. Kryqi i Kuq Ndërkombëtar dhe shtetet fqinje dërguan ndihma të mëdha. Vodhi qeveria, vodhën autoritetet e fshatit, po mbeti dhe për fshatarët.

U nda miell e sheqer, makarona e kuti mishi, voza me sardele, tesha, mbulesa dhe para. Neve, për një të çarë të murit, na dhanë dyzet napolona. Kështu që fshati i madh, pasi ra në bollëk, harroi të vdekurit dhe me atë bollëk kërciste vera e rakia, byrekët, shqerrat e kecërit e pjekur!

Hanin, pinin e këndonin si në dasma. Mirëpo për pak muaj i mbaruan dhe nisën të qanin të vdekurit…

Dhe ngjau shakaja më e madhe e atyre viteve: Prifti Parthemo, që ishte dhe shakaxhi, pasi bënte meshën një të diel në kishën e madhe të Shën Spiridonit, doli me kryqin e madh aty në mes të dyerve të ajodhimës dhe bërtiti:

Gjunjëzohuni!

Të gjithë u llahtarisën dhe u gjunjëzuan.

– Tani, – thirri ai, – lutuni të na vijë tërmeti tjetër, se i mbaruam!

Po tërmeti tjetër nuk erdhi. Erdhi përsëri lufta për bukën e gojës.”

(Pjesë e shkëputur nga “Intervistë me vetveten”)

Ramush Haradinaj pret lajmin e mirë për vizat para Krishtlindjeve

Kryeministri në detyrë, Ramush Haradinaj, sërish ka thënë se shpreson që Kosova do ta marrë lajmin e mirë për liberalizimin e vizave para Krishtlindjeve.

Kështu tha ai para gazetarëve, pasi vendosi lule pranë shtatores së Presidentit Ibrahim Rugova, në Prishtinë.

“Javën e kaluar e patëm një delegacion gjerman për vlerësim të situatës dhe shpresoj që do të marrim lajmin e mirë për vizat para Krishtlindjeve”.

Kristoffer Leandoer dhe Gun-Britt Sundstrom thanë se largohen nga Komiteti i Nobelit i Akademisë së Suedisë, ku kanë qenë të emëruar si anëtarë të jashtëm.

Dy anëtarë të Komitetit të Nobelit për Letërsi dhanë dorëheqje të hënën, pjesërisht për shkak të ndarjes së çmimit Nobel për shkrimtarin austriak, Peter Handke, në muajin tetor.

Handke ka shkaktuar zemërim në Ballkan dhe me gjerë, për shkak të mbështetjes së zëshme për ish-presidentin serb, Sllobodan Millosheviq, gjatë luftërave në ish-Jugosllavi, në vitet 1990.

Kristoffer Leandoer dhe Gun-Britt Sundstrom thanë se largohen nga Komiteti i Nobelit i Akademisë së Suedisë, ku kanë qenë të emëruar si anëtarë të jashtëm.

Dorëheqjet u konfirmuan nga Akademia dhe vijnë pak ditë përpara ceremonisë së ndarjeve të çmimeve Nobel, më 10 dhjetor.

Leandoer tha se nuk ka “durim” për reformat e brendshme që ka ndërmarrë Akademia pas një skandali të përdhunimit që e ka përfshirë atë në vitin 2017, transmeton REL.

Sundstrom, ndërkaq, listoi disa aryse për largimin e saj, përfshirë çmimin e këtij viti për Handken.

Ajo tha se ishte “e lumtur” që kishte marrë pjesë në dhënien e çmimit 2018 për poeten polake, Olga Tokarczuk, porse ishte kundër zgjedhjes së Handkes për vitin 2019.

Sundstrom tha se është kundër qëndrimit se “letërsia është mbi politikën” – një referencë kjo për polemikat rreth Handkes.

Sivjet, çmimi Nobel për letërsi është ndarë edhe për vitin 2018, edhe për 2019, pasi, vitin e kaluar, është anuluar për shkak të skandalit të përdhunimit në Akademinë suedeze.