Budallallëku me brirë i "Mini-Shengen"-i t duhet ndalur.“ngase ka ardhur nga Bashkimi Evropian dhe ajo të shpin drejt një Jugosllavie të re

                      
                           

                          Nga Flori Bruqi


Zona e Shengenit erdhi në ekzistencë më 26 mars 1995 kur të Marrëveshjes së Shengenit, së bashku me konventën e zbatimit të saj ishte zbatuar në pesë nënshkruesit origjinal: Belgjika, Franca, Gjermania, Luksemburgu, Holanda, së bashku me Portugalinë dhe Spanjën. Italia dhe Austria u bashkua gjatë vitit 1997. 

Me Traktatin e Amsterdamit, marrëveshja u bë pjesë e acquis communautaire të BE-së në 1999.

 Pas pranimit të Greqisë në 2000, vendet e përbërë nga Bashkimi Nordik Pasaporta - Danimarkë, Finlandë, Suedi, si dhe jo anëtare të BE Islanda dhe Norvegjia - e ndjekur në vitin 2001.

Në vitin 2007, nëntë shtete - Republika Çeke, Estonia, Hungaria, Letonia, Lituania, Malta, Polonia, Sllovakia dhe Sllovenia -. Që u bashkuan me BE tre vjet më parë u bashkua me zonën .

 Zvicra u bë anëtari më i ri Zona e Shengenit (dhe e treta jo-anëtare të BE-së) kur ai u bashkua në 12 dhjetor 2008.


Zona e Shengenit përfshin territoret e 25 vendeve evropiane që kanë zbatuar e Marrëveshjes Shengen e nënshkruar në qytetin e Shengenit, Luksemburg, në vitin 1985. 

Zona e Shengenit funksionon shumë si një shtet të vetëm për qëllime të udhëtimit ndërkombëtar me kontrollet kufitare për udhëtarët që udhëtojnë në dhe jashtë zonës, por pa kontrollet e brendshme kufitare.

Rregullat e Shengenit u zhytur në Bashkimin Evropian (BE) në të drejtën nga Traktati i Amsterdamit në 1999, edhe pse zyrtarisht zonë përfshin tre jo anëtare të BE, Islanda, Norvegjia, Zvicra, dhe de facto përfshin tre evropian mikro-shtete, Monako, San Marino, dhe Qyteti i Vatikanit.

 Të gjithë, por dy shtetet anëtare të BE-Irlanda dhe Mbretëria e Bashkuar-janë të nevojshme për zbatimin e Shengenit dhe, me përjashtim të Bullgarisë, Qipros, dhe Rumania kanë bërë tashmë këtë. Zona e aktualisht mbulon një popullsi prej mbi 400 milionë njerëz dhe një sipërfaqe prej 4.312.099.

Zbatimin e rregullave Shengen përfshin eliminimin e kontrolleve kufitare me anëtarët e tjerë të Shengenit, ndërsa njëkohësisht forcimin e kontrolleve kufitare me shtetet jo-anëtare. 

Rregullat përfshijnë dispozita për një politikë të përbashkët në hyrje të përkohshme të personave (duke përfshirë edhe viza Shengen), harmonizimin e kontrollit të kufijve të jashtëm, dhe policia ndër-kufitar dhe bashkëpunimi gjyqësor.

Nëse një pasaportë apo një BE të miratuar karta e identitetit kombëtar është e nevojshme për kontrolle të identitetit të bëhet në aeroporte, hotele, apo nga policia, varet nga rregullat kombëtare dhe varion midis vendeve. Herë pas here, kontrollet e rregullta kufitare janë përdorur midis vendeve të Shengenit.

“Mini-Shengen”, ka ardhur nga Bashkimi Evropian dhe ajo të shpin drejt një Jugosllavie të re

Diplomati austriak, Wolfgang Petrisch, ka thënë se vendimi i Francës, përkatësisht presidentit frances, Emmanuel Macron, për bllokimin e negociatave me Maqedoninë Veriore dhe Shqipërinë është e dëmshme për Bashkimin Evropian dhe Ballkanin Perëndimor dhe se sipas tij, ky refuzim ka kontribuuar në përshpejtimin e idesë së “Mini-Shengenit”.

“Është gjithmonë e vështirë të argumentohet nëse “B” do të kishte ndodhur po të mos kishte ndodhur “A”, por sipas mendimit tim, tani është e qartë për vendet e Ballkanit Perëndimor që BE nuk do t’i zgjidhë problemet e tyre në një afat të shkurtër. Po aq e keqe sa vendimi i presidentit Macron është të bllokohet hapja e negociatave me Maqedoninë Veriore dhe Shqipërinë, mbase përfitimi i vetëm është që koha e transformimit ka kaluar. BE nuk po pretendon që së shpejti do të anëtarësohen vendet e Ballkanit Perëndimor, dhe udhëheqësit e Ballkanit Perëndimor nuk mund të pretendojnë se me anëtarësimin në BE do t’i zgjidhnin problemet e tyre”, ka thënë Petrich në një intervistë dhënë për portalin serb në Kosovë “Kosovo Online”.

Sipas tij, “Mini-Shengeni”, duhet t’i ndihmojë shtetet që të mbështesin njëra-tjetrën dhe t’i zgjidhin problemet mes vete.


“Dhe kjo është arsyeja pse, ndërsa unë besoj se vendimi i Macron është i dëmshëm për BE-në dhe Ballkanin Perëndimor, mund të thuhet se ka kontribuar në përshpejtimin e idesë së një “Mini-Shengeni”, u shpreh diplomati austriak Wolfgang Petrisch.

I pyetur nëse marrëveshja midis Serbisë, Shqipërisë dhe Maqedonisë Veriore duhet të pranohet nga vendet e tjera të Ballkanit, ai përgjigjet se nuk sheh absolutisht asnjë arsye pse marrëveshja nuk do të pranohej.

“Së pari, natyrisht, e drejta sovrane e vendeve sovrane për të lidhur marrëveshje dhe për të mos ndërhyrë në sovranitetin e të tjerëve ekziston. Së dyti, dhe më e rëndësishmja, besoj se “Mini-Shengeni”, është jashtëzakonisht premtues për vendet pjesëmarrëse. Vendet e rajonit janë thjesht shumë të vogla për të garuar. Edhe pse tashmë ekziston një marrëveshje e tregtisë së lirë me CEFTA-n, procedurat e gjata kufitare dhe barrierat jotarifore ndalojnë seriozisht përparimin ekonomik dhe mbajnë prapa zhvillimin e të gjithë rajonit”, deklaroi Petrisch, transmeton më tutje lajmi.net.


Sipas tij, nëse këto probleme mund të zgjidhen me “Mini-Shengen” dhe nëse prezantohet tregtia e lirë, ekonomistët parashikojnë një përfitim të rëndësishëm për të gjithë.


“Nëse “Mini-Shengeni” përmbush atë që premton, rajoni mund të bëhet një destinacion i përshtatshëm për ndërmarrjet e huaja dhe një treg koherent për mallra, shërbime dhe fuqi punëtore, me të gjitha përfitimet që sjell. Megjithatë, sasia e punës dhe negociatave të nevojshme për ta bërë këtë nuk duhet të nënvlerësohet dhe duhet të punohet për arritjen e këtij qëllimi”, u shpreh Petrisch.

Ndërkaq sa i përket kundërshtimit të Kosovës dhe Kroacisë për “Mini-Shengenin”, Petrisch thotë se, këto dy shtete kanë arsye të ndryshme.


“Kroacia pretendon se ajo tashmë nuk ka pengesa jo tarifore për tregti dhe se qytetarët e saj kënaqen të udhëtojnë nëpër rajon pa pasaportë, kështu që asgjë nuk do të ndryshonte nëse ata do të bashkoheshin në mini-Shengen. Megjithatë, me sa kuptoj unë, detajet e projektit të propozuar nuk janë akoma të qarta. Dhe nëse “Mini-Shengeni” bëhet realitet dhe shihet se sjell përfitime të dukshme, nuk kam dyshim se Mali i Zi do të bashkohet gjithashtu”, tha Petrisch.

Ndërkaq sa i përket kundërshtimit të Kosovës për “Mini-Shengenin”, Petrisch thotë se, në këtë rast kemi të bëjmë me një çështje tjetër dhe se autoritetet kosovare e shohin këtë si diçka të drejtuar dhe iniciuar nga Serbia dhe pikërisht kjo është arsye përse Kosova po e kundërshton këtë.

“Unë e kuptoj që ekziston një frikë në Kosovë nga çdo projekt i iniciuar nga Serbia, por besoj se hapja dhe shkëmbimi ekonomik mund të jetë një shtytës shumë i rëndësishëm e pajtimit dhe përfundimisht normalizimit të marrëdhënieve. Në fund të fundit, kjo është një ide themelore mbi të cilën BE është ndërtuar, që në fillim përfshinin armiq të vjetër, Francë dhe Gjermani”, theksoi Petrisch në këtë intervistë.

Sa i përket moskrijimit të institucioneve të reja në Kosovë se si ndikon në dialogun me Serbinë, Petrisch ka thënë se, për aq kohë sa nuk formohet qeveria dialogu padyshim që do të ngecet.

“Atëherë do të shohim zgjedhjet në Serbi në pranverë, gjë që për mendimin tim gjithashtu e ndërlikon dialogun, kështu që besoj se do të duhet të presim edhe disa muaj të tjerë për të arritur ndonjë përparim. Por sidoqoftë, komisioni i ri i BE-së gjithashtu do t’i duhet kohë deri atëherë. Në pranverën e vitit 2020, shpresoj se do të shohim ide të reja të pritura dhe qasje ndaj procesit, proces ky i cili është i bllokuar që shumë kohë”, theksoi Petrisch.

Theksojmë se, Kosova dhe Serbia që nga viti i kaluar nuk kanë zhvilluar asnjë takim sa i përket procesit të dialogut, kjo për shkak të vendosjes së taksës prej 100 për qind nga Qeveria e Kosovës për mallrat me origjinë nga Serbia dhe Bosnja e Hercegovina.

****

Samiti i  10 nëntorit të vitit 2019 i mbajtur në Ohër të Maqedonisë së Veriut, është bërë cak i kritikave nga liderët kosovarë, të cilët refuzuan të marrin pjesë në të, ku u diskutua rreth Mini-Shengenit Ballkanik. 

Derisa ky projekt nga pala kosovare u cilësua si hap drejt një Jugosllavie të re, kryeministri i Shqipërisë Edi Rama kritikoi Kosovën për vetëpërjashtim nga kjo nismë.

Liderët e Ballkanit Perëndimor u takuan dje në Ohër të Maqedonisë së Veriut, me ç’rast diskutuan rreth nismës për një bashkëpunim më intensiv ekonomik, duke mundësuar heqjen e të gjitha pengesave për lëvizjen e lirë të njerëzve, të mallrave, të shërbimeve dhe të kapitalit.

 Kryeministri i Maqedonisë së Veriut Zoran Zaev, presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiq dhe kryeministri i Shqipërisë Edi Rama miratuan një deklaratë të përbashkët përmes së cilës, siç u tha më pas, synohet bashkëpunimi mes vendeve të rajonit. 

Gjatë një konference të mbajtur për medie pjesëmarrësit e takimit të Ohrit thanë se nisma e njohur si “Mini-Shengen” nuk është ide për krijimin e një Jugosllavie të re, por ide për krijimin e një Ballkani ndryshe nga ai që njihet sot. Sidoqoftë, askush nga Kosova nuk mori pjesë në këtë Samit.

 Kundërshtime rreth kësaj pati nga presidenti i Kosovës Hashim Thaçi, si dhe nga liderë e zyrtarë të tjerë të partive politike. Gjatë reagimit të tij Thaçi tha se vizioni i vetëm i Kosovës mbetet anëtarësimi në BE, ndaj një gjë e tillë në asnjë rrethanë nuk duhet të zëvendësohet me nisma rajonale sikurse iniciativa për Mini-Shengenin. Pa u kundërpërgjigjur ndaj këtyre kritikave nuk e la as kryeministri i Shqipërisë Edi Rama, i cili i cilësoi të tepërta deklarimet kundër tij dhe kundër nismës në fjalë.

Zoran Zaev, Edi Rama, Aleksander Vuçiq: 

Mini-Shengeni faktorizon Ballkanin Perëndimor

Nikoqiri i Samitit të Ohrit, Zoran Zaev, tha se iniciativa për krijimin e Mini-Shengeni sjell të mira për tërë Ballkanin. “Unë me të vërtetë shpresoj që të gjithë pjesëmarrësit në këtë proces do ta përqafojnë këtë plan veprimi dhe këtë nismë, sepse sjell të mira për mbarë Ballkanin, por edhe na faktorizon edhe më shumë para vendeve të Evropës Perëndimore, ku edhe duam të aderojmë”, ka deklaruar ai.

Kjo nismë, siç u shpreh kryeministri i Maqedonisë së Veriut, paraqet vetëm vlera shtesë për nismat që institucionet evropiane i kanë ndërmarrë bashkë me vendet e Ballkanit për përmirësimin e jetës së kësaj pjese të Evropës.

Ndërkohë gjersa ka folur rreth kësaj, kryeministri i Shqipërisë Edi Rama ka thënë se ideja e Mini-Shengenit nuk është ta ndajë Ballkanin, por t’i bashkojë të gjitha vendet. “Nuk është ideja ta ndajmë Ballkanin Perëndimor, por t’i përfshijmë të gjitha vendet në këtë nismë. E gjitha kjo gjë ka në thelb lëvizjen e lirë të vendeve në Ballkanin Perëndimor”, deklaroi ai.

Pas takimit të djeshëm në Ohër, Rama njoftoi se mbledhja e radhës do të mbahet në qytetin e Durrësit, më 21 dhjetor 2019(?)

Në atë takim  Edi Rama tha se do të mirëpritet edhe Kosova, edhe Bosnjë e Hercegovina. 

“Në Durrës mirëpresim edhe Malin e Zi, edhe Bosnjë e Hercegovinën, edhe Kosovën.

 Nuk ka arsye Kosova papritur të vetëpërjashtohet. Besoj se heqja e kufirit mes vendeve të Ballkanit Perëndimor nuk është Mini-Shengeni. E konsideroj me rëndësi të veçantë këtë nismë mes vendeve”, nënvizoi Edi Rama.

Sikurse Zaevi e Rama, edhe presidenti serb Aleksandar Vuçiq konsideroi se liderët e Ballkanit bënë punë të madhe me konkretizimin e nismës për Mini-Shengenin.

 Kjo, siç u shpreh Vuçiq, edhe mund të dështojë, porse do të jetë ardhmëri për vendet e rajonit. “Ndoshta këtë dikush do të tentojë ta shkatërrojë, ndoshta do të dështojë kjo që po e bëjmë, por gjithsesi do të jetë ardhmëri.

 Nuk kemi të bëjmë këtu me Jugosllavi, kemi të bëjmë me jetë më të mirë për qytetarët”, deklaroi Vuçiqi.

Me një nismë të tillë, siç vazhdoi tutje shefi i qeverisë serbe, do të krijohet një ambient i normalitetit mes shteteve të Ballkanit. “Ambient normaliteti, jo ambient konfrontimi. Do të mundemi deri në fund të vitit të hyjmë në Shqipëri me letërnjoftime, gjithashtu edhe shqiptarët në Serbi”, shtoi Vuçiqi.

Në takimin e djeshëm morën pjesë edhe kryetari i Këshillit të Ministrave të Bosnjë e Hercegovinës, Denis Zvizdiq dhe ministrja malazeze e Ekonomisë Dragica Sekuliq. Mirëpo përfaqësuesi i Bosnjë e Hercegovinës tha se shteti i tij ende nuk ka një vendim përfundimtar nëse do t’i bashkohet ose jo iniciativës së Maqedonisë së Veriut, të Serbisë dhe të Shqipërisë rreth Mini-Shengenit.

Presidenti kosovar zt.Hashim Thaçi refuzon pjesëmarrjen në Samitin e Ohrit

Presidenti i Kosovës Hashim Thaçi ka refuzuar të marrë pjesë në Samitin e Ohrit, në të cilin u diskutua për Mini-Shengenin. Teksa e ka arsyetuar vendimin e tij për ta bojkotuar këtë Samit, Thaçi tha se synimi i vetëm i Kosovës është anëtarësimi në Bashkimin Evropian. “Së pari, Kosova qëllimshëm ishte anashkaluar nga Serbia në Samitin e Parë të kësaj iniciative të re rajonale. 

Së dyti, vizioni i vetëm i Kosovës mbetet anëtarësimi në BE dhe në NATO. Prandaj ne nuk duam që në asnjë rrethanë ta zëvendësojmë perspektivën tonë euroatlantike me çfarëdo iniciative rajonale”, ka deklaruar presidenti Hashim Thaçi.

Përveç kësaj, kreu i shtetit të Kosovës tha se kjo iniciativë rajonale është e pakuptimtë për aq kohë sa Serbia dhe Bosnjë e Hercegovina nuk e njohin pavarësinë e Kosovës.

Përveç Hashim Thaçit, pjesë e takimit mes liderëve të Ballkanit Perëndimor nuk ka qenë as kryeministri i Kosovës në largim Ramush Haradinaj.

Shengeni Ballkanik është ide e kamotshme e Serbisë. Roli i Edi Ramës në këtë nismë është ofendimi i radhës që ai ia bën Kosovës.

Për nisjen e projektit të Mini-Shengenit Ballkanit i cili ka ardhur nga Bashkimi Evropian që  të shpin drejt një Jugosllavie të re

 Projektet e tilla  duken atraktive, por në esencë çojnë në një Jugosllavi të re, me Shqipërinë, pa Kroacinë dhe pa Slloveninë. Liderët kosovarë  nuk e mbështesin në asnjë rrethanë një gjë të tillë. 

Janë ide që nuk përkrahën  as nga  pozita  dhe as nga  opozita, ashtu siç nuk përkrahën  ndryshimet  e kufijve shtetërorë të Kosovës.

Kosova,  duhet të aspirojë tregun unik evropian dhe të bëhet pjesë e Marrëveshjes Shengen, ku bëjnë pjesë shtetet e Bashkimit Evropian, ndaj nga marrëveshjet sikur ajo për Mini-Shengenin përfiton Serbia dhe disa shtete të tjera të rajonit.

Marrëveshjet e tilla çojnë në një situatë kur tatimet në kufi, qoftë TVSH-në, tatimin doganor, akcizën do t’i mbledhë në pjesën më të madhe Serbia për Kosovën, e cila nuk e ka njohur pavarësinë e Kosovës, sepse kemi kufirin më të gjatë me të e në pjesët e tjera, Shqipëria, Maqedonia Veriore dhe Mali i Zi. Kosova nuk kufizohet tani për tani me asnjë nga vendet anëtare të BE-së.

Ndaj me këtë marrëveshje sovraniteti i Kosovës sipas tij do t’u kalonte vendeve fqinje.

Politikat e Mini-Shengenit i largojnë vendet e Ballkanit Perëndimor nga rruga e integrimeve evropiane dhe i çon në strofullin euroaziatike të dominuar nga Rusia.

Këto manovrime të Serbisë për t’i bishtëruar detyrimet ndaj Bashkimit Evropian për normalizim të marrëdhënieve me Kosovën dhe për njohje të pavarësisë së Kosovës.

 Ndoshta kryeministri i Shqipërisë dhe ai i Maqedonisë Veriore e kanë të qartë se ku janë interesat e vendeve të tyre, por Kosova assesi nuk ka nevojë për "Mini -Shengen".

Përplasja e Edi Ramës me  Hashim Thaçin e Isa Mustafën

Deklaratës së Isa Mustafës i është kundërpërgjigjur menjëherë kryeministri i Shqipërisë Edi Rama, i cili ka thënë se ndihet i befasuar nga reagimi i tij. “Kam respekt për Isa Mustafën. Kemi punuar bashkë. Ruaj kujtim të mirë me të dhe jam i befasuar nga deklarata e tij. Por siç ka ai opinionin e tij të ndryshëm nga unë, kam unë opinion të ndryshëm ndaj tij. Të më thuash mua (minijugosllav) që as kam punuar në administratën e Jugosllavisë dhe as kam lidhje me Jugosllavinë, veç kujtimit të keq të keqtrajtimit të shqiptarëve, më duket e tepërt dhe jo fort elegante”, ka thënë Rama gjatë një kundërpërgjigjeje drejtuar Mustafës, i cili iniciatorët e Mini-Shengenit i quajti minijugosllavë.

Kjo kundërpërgjigje e Ramës ka nxitur Isa Mustafën të reagojë sërish lidhur me këtë çështje. Me këtë rast, Mustafa ka thënë se nuk dëshiron ta shohë askënd duke e përjetuar edhe një herë kohën e ish-Jugosllavisë. “Ne që e kemi përjetuar Jugosllavinë nuk dëshirojmë ta përjetojmë edhe një herë. Edhe atyre që nuk e kanë përjetuar nuk ua dëshirojmë”, ka potencuar kreu i LDK-së.

Ndërkohë gjatë ditës së djeshme Edi Rama ka komentuar edhe mospjesëmarrjen e presidentit Thaçi në Samitin e Ohrit, me ç’rast ia ka numëruar presidentit të Kosovës të gjitha samitet e Ballkanit Perëndimor ku ka marrë pjesë bashkë me liderë të tjerë të Ballkanit Perëndimor, duke përfshirë edhe ata serbë. “Sa më kujtohet as atëherë Serbia nuk e ka njohur Kosovën”, ka thumbuar Rama Thaçin, gjersa ka thënë se pala kosovare e përjashtoi veten nga kjo iniciativë rajonale. Teksa kritikoi nismën për Mini-Shengenin Thaçi tha se pjesëmarrja e Kosovës në Samit është e pakuptimtë, ndërsa aty marrin pjesë edhe shtete që nuk e kanë njohur pavarësinë e Kosovës.

Pavarësisht këtyre përplasjeve, Edi Rama tha se nuk ka kurrfarë ngërçi mes bashkëpunimit të tij dhe palës kosovare.

Dakordimi Kosovë – Shqipëri, i nevojshëm në samite rajonale

Mospjesëmarrja e Kosovës në Samitin e Ohrit po shihet si vendim i drejtë nga njohësit e çështjeve politike e integruese. Sipas Demush Shashës, drejtor ekzekutiv në Institutin e Kosovës për Politika Evropiane (EPIK), Kosova nuk ka interesa të përkrahë iniciativa të tilla me të cilat mund të prishet partneriteti me vendet kyçe të BE-së. Në këtë drejtim Kosova dhe Shqipëria sipas tij do të duhej bashkërisht të merrnin vendime për pjesëmarrje ose jo në samite të tilla. “Konsideroj se Shqipëria dhe Kosova duhet çdoherë të zhvillojnë një koordinim të afërt para lansimit ose pjesëmarrjes në çfarëdo iniciative të bashkëpunimit rajonal, evropian ose ndërkombëtar. Vendet e Ballkanit, duke përfshirë edhe Kosovën, nuk kanë asnjë interes t’i ofrojnë mbështetje iniciativës së Mini-Shengenit, e cila efektivisht minon procesin e Berlinit dhe përjashton nga partneriteti vendet kyçe të BE-së, siç janë Gjermania, Franca etj”, ka deklaruar Shasha.

Ai ka konsideruar se Kosova dhe Shqipëria duhet të insistojnë që të gjitha sfidat e identifikuara të trajtohen në partneritet me vendet e BE-së dhe në përputhje me perspektivën e rajonit për anëtarësim në BE. Çdo devijim nga kjo, siç Shasha është shprehur, e minon agjendën integruese të Ballkanit dhe ofron hapësirë për influencë dhe për veprim të pjesëmarrësve të jashtëm, të cilët paraqesin rrezik për vlerat euroatlantike.

Mini-Shengeni, dy anët e medaljes

Ndonëse ka shkaktuar konfuzion në mes të vendeve të Ballkanit Perëndimor, ideja për krijimin e zonës Mini-Shengen sipas Demush Shashës i ka disa anë pozitive sikurse po ashtu i posedon edhe anët negative. Deklarata e përbashkët e tre krerëve të vendeve të Ballkanit Perëndimor, atij të Shqipërisë, të Serbisë dhe Maqedonisë së Veriut, që më 9 tetor u mblodhën në Novi Sad të Serbisë, sipas tij dëshmon se iniciativa është në përputhje me obligimet dhe me ambiciet e vendeve të Ballkanit Perëndimor drejt BE-së. “Në këtë drejtim, deklarata synon të arrijë: Krijimin e tregut të përbashkët prej 20 milionë qytetarëve; Eliminimin e kontrolleve kufitare dhe të pengesave të tjera të lëvizjes së lirë jo më vonë se në vitin 2021; Lëvizjen e lirë të qytetarëve të Ballkanit në rajon me kartë identiteti; Të drejtën e punësimit të qytetarëve kudo në rajon; Njohjen e ndërsjellë të diplomave në gjithë rajonin; Ngritjen e bashkëpunimit në luftën kundër krimit të organizuar ndërkombëtar dhe ndihma në rastet e katastrofave natyrore”, është shprehur drejtori ekzekutiv i EPIK-ut.

Megjithëkëtë ai ka thënë se mbetet e paqartë se pse nuk në takimin lansues të këtij projekti, i cili u mbajt muajin e kaluar, nuk janë ftuar Bosnjë e Hercegovina, Kosova dhe Mali i Zi. 

Po ashtu, sipas tij mbetet e paqartë se kush ka dhënë leje për përfshirjen e shteteve gjegjëse në deklaratën e miratuar, pasi ato nuk kanë qenë pjesë e takimit. 

 Në këtë drejtim ai ka numëruar edhe anët e tjera negative të kësaj nisme është dashur të bëhet në frymë të gjithëpërfshirjes së të gjitha vendeve të rajonit. 

Kësisoj Shasha ka theksuar se deklarata e Mini-Shengenit nuk ka evidentuar sfida të reja me të cilat përballet rajoni përveç atyre që tashmë janë identifikuar nga procesi i Berlinit, duke e vënë në mëdyshje rezultatin që mund ta japë ky Mini-Shengen. 

“Është e paqartë se përse është krijuar një mekanizëm i ri jashtë procesit të Berlinit, i cili efektivisht përjashton nga pjesëmarrja vendet kyçe të BE-së. Në këtë drejtim është e paqartë se si një iniciativë e re politike, por me pjesëmarrje më të kufizuar politike se procesi i Berlinit, do të arrijë rezultate më të mira”, ka përfunduar ai.

Siç kam shkruar edhe herave tjera në "Floripress", Facebook, Twitter etj., ka shumë muaj që është projektuar ky "meseleshën  ballkanike" për të patur një akses tek lëvizja e lirë e tek shkëmbimet ekonomike. Një farë kopje e keqe e Shengenit të madh ku tashmë shqiptarët falë përkushtimit të qeverive të Sali Berishës jane të lirë të shkojnë pa viza.

Njëri nga iniciatorët më të zhdërvjellët pasi përdor llafollogjinë skizofrenike si mjet bindje që ta “këput shpirtin” është Edi Rama Kryeministri i Shqiprisë.

Për të nuk ka asnjë lloj vlere historia e shqiptarëve dhe marrëdhënjet aspak miqësore që kanë patur shqiptarët me serbët ose me sllavët në tërsi.


Për të nuk kanë asnjë lloj vlere sondazhet që tashme e tregojnë qartë se 90 për qind e shqiptarve kërkojnë integrimin në hapsirën demokratike të BE-së e jo në hapsirën pa busull orientimi të Jugosllavisë së re post Millosheviqjane.

Kjo është ose një marramendje antikombëtare që ka si qëllim largimin e vemendjes nga refuzimi që i bëri Europa qeverisjs së Ramës, ose është një inisiative e mirëmenduar kundër çeshtjeve strategjike të së ardhme tonë si komb.

Por nëse jane të dyja së bashku atëherë Edi Ramës duhet ti drejtohen disa pyetje jo shumë të komplikuara sepse nuk kupton qartë…… Distanca e kuptushemërisë nuk është më e gjatë së sa largesia e hundës deri tek vijat e bardha…

A ka pyetur Edi Rama Shqiptarët për idenë e tij të minishengenit ballkanik? (edhe kjo nuk i pelqeu, jo minishengen por shengen, tha gjatë takimit në Maqedoninë e Veriut)

A ka pyetur Kryetari i PS ose Rilindjes partinë apo grupimin e tij
( çudi e madhe do te ishte pasi ka dhënë prova se ai është zoti)

A ka pyetur Edi Rama Komisionin e Jashtëm të Parlamentit Shqiptar, pavarësisht cilësisë së ketij komisioni.

A ka pyetur Edi Rama Parlamentin e Shqipërisë, sepse edhe aty ka cilësi në këshilla.

Po në Ministrinë e Jashtme a ka ndonjë dokumenet që e paraqet inisiativën e kreut të qeverisë si të frytshme për shqiptarët.

A ka pyetur ish diplomatë apo historianë për inisiativën e tij prej të refuzuari pasi mori një goditje të ashpër nga demokracitë evropiane që janë nga më të mëdha e botës.

A ka pyetur Edi Rama njeri në Kosovë për inisiativën dhe misionin e tij.

Edhe miku i tij në ditë të mira dhe të vështira Hashim Thaçi i ka dalë kundër. Nuk pranoi që të ishte pjesë e një skene shfryrjeje të Ramës kundër Europës së vlerave dhe qeshjes ironike të Vuçiçit dhe vuçiçëve të tjerë që shijonin këtë skene të një kryeministri që asnjë ditë nuk ka menduar për kombin e tij. Por ka menduar vetëm për b***thën e tij dhe të kastës që menaxhon për të vjedhur e çorientuar shqiptarët duke u humbur atyre shpresën.

Kush specialist i çeshtjeve ndërkombëtare ka bërë një analizë për këtë lloj “Shengeni” ballkanik. Cili ekspert ekonomie apo gjeostragjie ka inicuar këtë lëvizje.

A ka ndonjë dokument apo raport që shqiptarët duhet të dinë përveç ngërdheshjeve të Kryeministrit dhe aleatit të tij Vuçiç.

Qytete bosh, fshatra bosh dhe njerëz që perditë ikin në Europë. Kujt i plasi kaptina që të shkojë të kërkojë punë në Maqedoni, Serbi apo Bosnje – Hercegovinë. Kjo është nje budallallëk me brirë dhe duhet ndalur.

Opozita të jetë e qartë dhe e prerë që do të prishë çdo marrëveshje që firmos Edi Rama dhe që dëmton Kombin shqiptar e në mënyre të veçantë shtetin e Kosovës.

Pasi duket qartë që ai ka nisur të lundrojë i vetmuar dhe pa përkrahje, pa pyetur e degjuar askënd çka është shumë e rrezikshme për të ardhmen e vendit. Të paktën Erion Braçes duhet ti merrte mendim.

Dhe kur shikon sjelljet e Kryeministrit gjithkush ka të drejtë të shtrojë pyetjen: A ka dalë Edi Rama jashtë kontrolli?

Dragica Sekulic : Mali i Zi refuzon 

''Mini Schengen''-in ballkanik

Një ministre malazeze hodhi poshtë idenë për t’u bashkuar me një version ballkanik të Zonës Shengen Evropiane, i cili do të shihte heqjen e pengesave për tregtinë e lirë dhe lëvizjen e lirë midis Shqipërisë, Maqedonisë së Veriut, Serbisë dhe vendeve të tjera të mundshme. Ministrja e ekonomisë së Malit të Zi Dragica Sekulic tha të hënën se bashkimi në nismën ‘mini Schengen’ për shtetet e Ballkanit, të propozuar nga Shqipëria, Maqedonia e Veriut dhe Serbia do të ishte një humbje energjie sepse vendi i saj tashmë “hapi kufijtë e saj” dhe hoqi barrierat tregtare për fqinjët e saj.Ajo tha se Mali i Zi është një anëtar i CEFTA, Marrëveshja e Tregtisë së Lirë të Evropës Qendrore, një iniciativë rajonale për vendet e Ballkanit Perëndimor që garanton qarkullimin e lirë të mallrave.“Unë i kuptoj nismëtarët. Këto janë vendet që, për shkak të barrierave të ndryshme tregtare që i kanë vendosur njëri-tjetrit, mund të ketë nevojë për një iniciativë të re për të premtuar përsëri se ata do të bëjnë atë që ne kemi bërë prej kohësh,” tha Sekulic për televizionin publik malazez.


Ajo gjithashtu tha se qytetarët malazezë tashmë po udhëtojnë duke përdorur kartat e tyre të identitetit si një dokument për të gjitha vendet e rajonit, përveç Kroacisë.


Prishtinë,15.12.2019.

Flori Bruqi : Shkrimtari i madh shqiptar Ismail Kadare, trofetë botërore dhe heshtja shqiptare…’Udhëtimi i vetmuar i shkrimtarit’

Si ka ndodhur që një shkrimtar shqiptar të jetë fituesi i të gjitha trofeve prestigjioze botërore, me përjashtim të Nobelit.

Ismail Kadare është shkrimtari më i mirë i letërsisë shqipe, ndër shkrimtarët më të mirë të letërsisë botërore bashkëkohore, dhe autori më i përkthyer jashtë vendit, fitues i disa çmimeve letrare ndërkombëtare dhe i nominuar me dhjetëra herë për çmimin Nobel

Ismail Kadare lindi më 28 janar 1936 Gjirokastër, ku përfundoi edhe arsimin e mesëm; më 1958 mbaroi degën e Gjuhës e të Letërsisë në Universitetin e Tiranës. Më pas shkoi në Moskë me studime për dy vjet në Institutin e Letërsisë Botërore "Maksim Gorki" (1958-1960).


Me veprën e tij, që ka shënuar një numër rekord të përkthimeve (në mbi 45 gjuhë të huaja) ai e ka bërë të njohur Shqipërinë në botë, me historinë dhe me kulturën e saj shekullore.


Rrugën e krijimtarisë letrare e nisi si poet që në vitet e gjimnazit me “Frymëzimet djaloshare” (1954); "Ëndërrimet", (1957), por u bë i njohur sidomos me vëllimin Shekulli im (1961), që u pasua nga vëllimet e tjera poetike, si: Përse mendohen këto male (1964), Motive me diell (1968) dhe Koha (1976). Vepra poetike e Ismail Kadaresë shquhet për idetë e thella dhe për figuracionin e pasur e origjinal; rol me rëndësi për pasurimin e poezisë shqiptare.


Në fushën e prozës, Ismail Kadare ka lëvruar tregimin, novelën dhe romanin. Vepra e parë e rëndësishme e Ismail Kadaresë në prozë është romani “Qyteti pa reklama”, që nuk u lejua të botohej i plotë deri në vitin 2003.


Prozën e tij e karakterizojnë përgjithësimet e gjëra historiko-filozofike, subjekti i ngjeshur dhe mendimi i thellë i shprehur shpesh me anë të parabolës, mbi bazën e asociacionit apo të analogjive historike.


Ideja e romanit “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” (1964) është shpirti liridashës i popullit shqiptar. Temën e shpirtit të pamposhtur të shqiptarëve nëpër shekuj autori e trajtoi edhe në romanin “Kështjella” (1975).


Në romanin “Kronikë në gur (1970) Kadare kritikoi psikologjinë provinciale dhe traditat prapanike. Probleme të rëndësishme të historisë janë trajtuar edhe në përmbledhjet me tregime e novela “Emblema e dikurshme” (1977), “Ura me tri harqe” (1978) dhe “Gjakftohtësia” (1980).


E veçanta e talentit të Ismail Kadaresë shfaqet sidomos në trajtimin, nga një këndvështrim i ri, i temës historike dhe në tingëllimin e mprehtë aktual që është i aftë t'i japë asaj. Një nga krijimet më të shquara të Ismail Kadaresë dhe të të gjithë letërsisë së re shqiptare është romani “Nëpunësi i pallatit të ëndrrave” (1981).


Shumica e veprave të Ismail Kadaresë janë përkthyer e botuar në mbi 45 gjuhë të botës dhe janë pritur shumë mirë nga publiku lexues. Ai është shkrimtari shqiptar më i njohur në botë.


Në vjeshtën e viti 1990 Ismail Kadare vendosi të largohet nga Shqipëria dhe të qëndrojë në Paris. Shkrimtari në atë kohë e përligji këtë largim me “mungesën e ndryshimeve demokratike”. Autoritetet e kohës e dënuan largimin e Ismail Kadaresë, por krijimtaria e tij nuk u ndalua. Në vitin 1990 e më pas vepra e tij bëhet shprehja më e fuqishme e vlerave gjuhësore dhe artistike të shqipes letrare.


Letërsia e Ismail Kadaresë pas vitit 1990 bart të njëjtat tipare thelbësore të asaj të mëparshme: frymën etnografike dhe shpërfaqjen e identitetit shqiptar.


Ismail Kadare është laureat i shumë çmimeve letrare kombëtare dhe ndërkombëtare.


Që nga viti 1994 ai është anëtar i Akademisë së Shkencave Morale dhe Politike të Francës dhe anëtar i jashtëm i ASHAK.


Në vitin 2005 fitoi çmimin “The Booker Prize Man”. Ismail Kadare më 23.06.2012 u nderua me Çmimin e madh spanjoll, "Princi i Asturias per Letersi", nje nga çmimet me prestigjoze letrare në botë. Ai doli fitues mes 31 kandidateve nga 25 vende të ndryshme të botës ku dallohet emri i Milan Kunderas apo italiani Antonio Cabuçhi. Ismail Kadare shkroi edhe vepren e njohur "Gënjeshtër nga dashuria e Galdimi ndaj Arife-s" 2013.


Ismail Kadare është dekoruar nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë me Urdhrin “Nderi i Kombit” dhe nga shteti francez me urdhrat “Kryqi i Legjionit të Nderit” e “Oficer i Legjionit të Nderit”.

PA VATAN NUK KA IMAN!

Akademik Prof.Dr.Abdulla Mehmeti,Ph.D

Në periudhën e Rilindjes Kombëtare, atdhetarëve të shquar, atyre që e donin kombin dhe atdheun, që e afirmimin çështjen kombëtare nëpër botë, për të siguruar përkrahje dhe aleatë në interes të çështjes shqiptare, që përpiqeshin e luftonin për pavarësinë e Shqipërisë, kudo që vepronin, në Bukuresht, Sofje, Egjipt, Itali, Evropë, SHBA dhe në të katër anët e botës, edhe vëllezërve Frashëri me shokë, që vepronin në qendër të Perandorisë Osmane, në Stamboll, kurrë nuk u ka shkuar ndër mend që pasardhësit e tyre, në emër të “çështjes kombëtare”, madje edhe të “bashkimit kombëtar”, do të hapin QENDRA SHQIPTARE ISLAMIKE në shumë qytete dhe shtete të botës, në SHBA, Evropës dhe gjetiu, në vend se të hapin qendra KULTURORE, ARSIMORE, SHKENCORE DHE INFORMATIVE KOMBËTARE, INSTITUTE DHE SHKOLLA SHQIPE, siç vepronin rilindësit tanë!

Shumica e këtyre patriotëve me bateria turke, arabe dhe iraniane, dikur kanë qenë komunistë të përbetuar, njerëz AntiZot, marksistë-leninistë dhe bashkëpunëtorë të agjenturave të huaja. Të tillë ka edhe sot. Të tillët, nëse e dinë se nuk mund ta mashtrojnë Zotin, pse duhet ta mashtrojnë botën dhe t’i mashtrojnë shqiptarët?!

Afirmimi i shqiptarëve nëpër botë, sipas përkatësisë së tyre fetare, në asnjë mënyrë nuk i kontribuon çështjes kombëtare, më së paku sot, kur rinia shqiptare kudo në botë jeton me ëndrrën e madhe të bashkimit kombëtar, jo të ndarjes mbi baza fetare!

Askush, në asnjë shtet demokratik të botës nuk ua ka ndaluar shqiptarëve të drejtën e besimit, predikimit dhe manifestimit të besimit fetar islam, por shqiptarët nuk kanë interes të përhapin propagandë fetare nëpër botë, në interes të asnjë besimi!

Ju o të mjerë, mos mendoni se e mbroni kombin dhe fenë islame më mirë se Hoxhë Hasan Tahsini, Sami Frashëri, Ismail Qemali, Vehbi Dibra, Rexhep Voka, Hazif Ali Korça, Hoxhë Idriz Gjilani dhe shumë atdhetarë e mendimtarë të tjerë, pjesëtarë të besimit islam, që kurrë besimin fetar nuk e kanë nxjerrë para interesit kombëtar!

Pa vatan (shtet), nuk ka iman (besim), por mund të ketë vetëm interesa personale e grupore, apo t’i shërbeni propagandës së huaj sllave dhe greke nëpër botë, kinse shqiptarët janë fundamentalistë islamikë dhe mbetje të otomanizmit!

Ku e kemi dhe si e kemi ne shtetin tonë sot (vatanin), që kaq ju paska mbetur preokupim çështja e përhapjes dhe forcimit të islamit nëpër botë, para shteteve të fuqishme arabe, para Turqisë, Arabisë Saudite, Iranit, Egjiptit, Sirisë, Libisë, Irakut, Katarit, etj.?!

Vrajeni mendjen pak, ose vrajeni veten, para se ta koritni tërë kombin para botës!

Flori Bruqi : Nobeli për shkrimtarin austriak Peter Handken, një njollë turpi për Komitetin Organizator të çmimit Nobel në letërsi

(Intervistë me studiuesin dhe shkrimtarin Flori Bruqi )

Kohë më parë Shkrimtarit austriak Peter Handke, iu dorëzua zyrtarisht Çmimi Nobel për Letërsi. 

Por ai është kontestuar shumë, për shkak të mbrojtjes që i ka bërë regjimit gjenocidal serb të Sllobodan Millosheviçit, dhe për minimizimin e spastrimit etnik të myslimanëve boshnjakë dhe kroatëve në vitet 1990. Vendimi i Akademisë Suedeze, ka ngjallur zemërim, sidomos në Kosovë dhe Bosnje. Ne biseduam me Riada Asimoviç Akjol, një shkrimtare boshnjake me banim në Uashington.

Si u ndjetë, kur mësuat që Çmimi Nobel në letërsi, iu dha këtë vit Peter Handkes?

Nëse Komiteti i Çmimeve Nobel e jep këtë çmim, kjo do të thotë që ata janë bashkëpunëtorë në mohimin e gjenocidit. Nuk mund të pretendojnë se janë naivë. Ata janë pjesë e këtij vizioni, që mohon se ka pasur një genocid ndaj myslimanëve boshnjakë. Dhe atëherë pyet veten, se çfarë mund të ndodhë më pas?

Ideologjitë që shkaktuan mizoritë e viteve 1990, janë ende shumë të gjalla. Bosnja e sotme, ka pas Marrëveshjes së Dejtonit sistemin qeverisës më të ndërlikuar të qeverisjes në botë. Dejtoni e ka çimentuar etnonacionalizmin. Sot bije fjala Kosova   jeton me një të tashme të paqëndrueshme, e cila bazohet në të shkuarën.

Pastaj vetë Evropa ka lloj-lloj problemesh. Kjo ka çuar në rritjen e ndjeshme të partive populiste të ekstremit të djathtë, dhe atyre nacionaliste. Ne po shohim që tani efektet negative në Bosnjë,Kosovë etj., nga vendimet për të ndaluar zgjerimin e Bashkimit Evropian në rajon.

Disa javë më parë, presidenti francez  Emmanuel Macron 

Rezultatet e kërkimit

Rezultate nga ueb

e cilësoi Bosnjën një minë me sahat, për shkak të rrezikut që vjen nga xhihadistët islamik . Pastaj është papunësia e madhe në vend, largimi i trurit. Vendi vuan nga një destabilitet politik, dhe kemi edhe krizën e emigrantëve.

Cili do të jetë ndikimi i dhënies së Nobelit dikujt, që është akuzuar për mohimin e gjenocidit?

Ky çmim e legjitimon një sjellje të tillë. Është një akt i trishtueshëm dhe i rrezikshëm, absolutisht i rrezikshëm për demokracinë botërore në veçanti.

Si e pritët këtë gjë,ju si shkrimtar dhe anëtar i Kryesisë së LSHK-së kur e dëgjuat për herë të parë?

Në fillim u trondita dhe u befasova. Më më pas nuk u çudita më, pasi isha thjesht i trishtuar. Mohimi i dhimbjes dhe i përvojës sonë traumtike, është diçka e tmerrshme në Kosovë .
 Për mua si njeri dhe shkrimtar  çmimi Nobel ndaj Handkes, do të thoshte të shkoja përtej thënies “Ata nuk shqetësohen për ne në Kosovë, Bosnjë,Kroaci që ndodhi gjenocidi ” dhe të kuptoja se çfarë mund të bëjmë tjetër, përveçse të vazhdojmë të ndajmë të vërtetën. Sepse për disa njerëz, disa njerëz janë vetëm numra. Por ato janë realitete, janë dhimbje, trauma, janë bashkësi të prekura, janë jetë njerëzore, dhe janë të ardhme gjithashtu.

Sipas mendimit tuaj, si duhet të sillen shqiptarët  pas këtij akti të çmendur të Nobelit ?

Kjo është një njollë turpi për Komitetin Organizator të Çmimit Nobel dhe jo një njollë për ne. Sado i rëndë që është ky akt, nuk mund të na e heqë dinjitetin që kemi. Unë nuk mund të flas në emër të të gjithë shkrimtarëve në Kosovë , por pasi studiova më në detaje se si funksionon dehumanizimi, ashtu si politika, sociologjia dhe psikologjia, arrita në termin e “rezistencës dinjitoze”.

Sipas mendimit tim, duket se kjo është mënyra më konstruktive për të ecur përpara, nëse duam të përqendrohemi tek rezultatet pozitive. Para së gjithash, ne duhet të bëjmë gjithçka që mundemi, për të garantuar që ky tmerr të mos përsëritet më kurrë në trollin tonë Dardan.

Kjo do të thotë që duhet të vazhdojmë të shkruajmë mbi gjenocidin, dhe të përhapim historinë e luftës në Kosovë . Duhet të flasim më shumë për faktin se ishin këto ideologji vdekjeprurëse të një shteti fashist siç ishte Serbija millosheviqjane , ato që i frymëzuan të tjerët. 
Fatkeqësisht, janë duke u rishfaqur tmerret e viteve 1998-99 , jo vetëm në Kosovë , por ato janë duke frymëzuar të tjerët në të gjithë botën.

Po i referohem masakrës në Çristçërç të Zelandës së Re,në vitin 2019, apo edhe ekstremistin norvegjez Anders Brevik që vrau 77 njerëz në vitin 2011. Mendoj se duhet të ketë përpjekje edhe për mbajtjen gjallë të kujtesës në një mënyrë më të organizuar, sikurse është ajo për masakrën e Mejës, Reçakut, Izbicës, Qyshkut, Lybeniqit,Lumbardhit e qindra të tjerave  etj.

Bazuar në gjithçka që dini dhe keni përjetuar, si ndjeheni kur shihni sot në Serbi të përdoret një gjuhë tejet polarizuese, dhe ndonjëherë dehumanizuese?

Kam lexuar kohët e fundit, që dehumanizimi është duke u përhapur si një virus. Është e frikshme të shohësh, se si njerëzit nuk janë të ndërgjegjshëm se sa lehtë mbyllim sytë përballë ngjarjeve të tmerrshme. Pra, mënyra se si janë gjërat sot, nuk ka pse të jetë po kështu edhe nesër.

Këtu në Kosovë, unë kam besuar gjithmonë tek forca e institucioneve. Dhe sërish, vazhdoj të besoj se ato mund të përkulen por jo të thyhen. Unë mundem vetëm të shpresoj që forca e normave dhe institucioneve të demokracisë liberale, të vazhdojë të garantojë të drejtat dhe liritë për të gjithë.


Servete Ramadani 

Viron Kona(1050-)

Viron Kona ka lindur më 24 qershor 1950 në qytetin e Vlorës. 

Është diplomuar në Universitetin e Tiranës, dega Gjuhë – letërsi. Para vitit 1991 ka punuar në administratën e lartë shtetërore.

 Më pas, si drejtor në shkolla të ndryshme. 

Pas vitit 2010 e në vazhdim si specialist në Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës.

 Është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve prej vitit 1981.

 Pas viteve 2000, anëtar i Këshillit Kombëtar të Librit. 

Ka botuar rreth 30 vëllime me tregime, novela e romane për fëmijë dhe për të rritur. Fitues i 7 çmimeve në gjininë e tregimit dhe novelës; fitues i çmimit UNICEF-AMC, për librin më të mirë për fëmijë 2006 “Eh, more Bubulino!”

Krijimtaria letrare

Libra:

 “Etje që shuhej”,
 “Pëllumbat”, 
“Mos m`i zbukuroni plagët!”, 
“Ujkonja”,
“Pulëbardhat përbindëshe”,
 “Bubulinoja çamarrok”,
 “Dëshira e fshehtë e Bublinos”,
 “Pyesni Bubulinon”,
 “Eh, more Bublino!”, 
“E fshehta e pyllit”, 
”Dardi”, 
”Dardi në gadishullin e vetëtimave”,
“Të çuditshmit!”, 
”Bubulinoja dhe Dardi, në kryeqytetin amantëve të lashtë”,(libri i parë),
 “Bubulinoja dhe Dardi në kryeqytetin amantëve të lashtë”, (libri i dytë),
 “Delfini i dy deteve drejt aventurave të reja”,
 “Drithërimat e yjeve”,
 “Dëgjoma zemrën, Budapest!”, 
”28 djem plus një vajzë”,
 “Yje mbi Bosfor”, 
“Një udhëtim i çuditshëm”,
 “Kontrolli i befasishëm i një inspektori”, 
”Të fshehtat e një mrekullie”,
 “Erlindi dhe papagalli i çuditshëm”, 
“Dielli është i imi”, 
“Bukuri suedeze”,
”Shpëtoni papagallin Çate!”,
 “Për ju, miqtë e mi” etj. 

Ka botuar edhe disa libra me karakter didaktik, si dhe qindra shkrime në shtypin periodik, në gazeta revista brenda dhe jashtë vendit.

Kadri TarellI Cikël poetik dhe diç më tepër

Faqeziu

I ziu faqeziu, ngërdheshej në errësirë,

Nesër kur të zbardhë, do të dukem më mirë.

Mikut dhe shokut, faqen i kam nxirë.

Sa munda shpifje, kam thënë që pa gdhirë.

Se ndër më të mirët, unë jam më i miri.

Paqe po kërkoj, me një degë ulliri,

Në kokë më takon kurorë floriri.

Nuk më besoni? Jam “shejtan mulliri”!

Ç’po vuan çdo ditë, e ngrata pasqyrë.

Kot lodhet të zbardhë, të zezën fytyrë,

Se thellë në shpirt e keqja ka hyrë,

Ç’sapun e pastron, surratin me ngjyrë?

Ç’është kjo sëmundje, e ndyrë dëshirë,

Ndër veset e njeriut, ves i pështirë.

Kur e ke përballë, lëvdata kanë mbirë.

Pas shpine sharjet, janë mall i lirë.

I ziu faqezi, e vret të vërtetën,

Me ujë të fëlliqur, e ndot dhe kënetën.

Nuk e le dot huqin, kështu e gris jetën,

Me blozë qymyri, e ka nxirë fletën.

AGOLLI. KADARE

Ismail Kadare dhe Dritero Agolli,

Një nga Gjirokastra, tjetri nga Devolli.

Agolli lëroi tokën, Kadare gdhendi gurin.

bukën e bën fusha, mali ndërton murin.

Në sofra e kuvende, fjala ç’ u ka hije,

Këndon gjuha shqipe, gjuhë perëndie.

E ardhur nga shekujt, koha nuk e treti,

Trashëgim lirie, shpirti mbushur mbeti.

Njëri penë sertë, tjetri fjalë shtruar,

Jeta u shkoi këngë, shqiptarisht kënduar.

Juve ju njeh bota, prej jush edhe ne,

Çdo shqiptar me zemër, tek yjet ju ngre.

Jo të gjithë ngjiten, në fron të perëndisë,

Shumë mbeten udhës, disa pa u nisë.

Pema që ka kokrra, qëllohet me gurë.

Kujt i bëtë hije, shkurrja s’u rrit kurë?

Gjuhëgjati pyet: vallë kush është i parë?

Janë fort të ngeshëm, gojën s’kanë larë.

Kush e mban peshoren? I përgjigjem prerë.

Ç’ Merak u ka mbetur? Ç’ bëni tym në erë?

Diell i diturisë, askujt s’i mban anë,

Ka sofër të madhe, të gjithë pinë e hanë.

Koha është gjykatës, ajo mban hanxharë.

Kë e le të dytë dhe kë e tërheq zvarrë.

Parisi pi shampanjë, Tirana shtron raki,

Për veprat që bëni, ne u ngremë dolli.

Bota ju jep çmime, ju nderon atje,

Ne ju ngremë në qiell, këtu në atdhe.

Fjala dhe poeti

Fjala e pagdhendur, më ngjan me një gur,

Që nuk shtron kalldrëm e as ndërton mur.

Poeti e gdhend dhe bën vargje poezie,

Me to ndërton shkallë, për fron perëndie.

Fjala e pagdhendur me ngjan me një dru,

Që askujt s’i vlen, për gardh e as për hu.

I urti e gdhend, bën orëndi, bën edhe kuti,

E mban pranë vatrës, nderon mik e miqësi.

Fjala e pa gdhendur, stoli e hedhur përdhe,

E shkelur e humbur, që askush nuk e ngre.

Poeti frymëzohet, kur has një bukuri,

E vendosë në këngë, kënduar për dashuri.

Fjala e pa gdhendur, e derdh verën kot,

si një gotë e thyer, dikur mbushur plot.

Ç’ është ky mëkat? Po grindet poeti.

Verë po pi unë! Verë pi dhe mbreti.

Fjala e pagdhendur, si ferra në ugar,

Të gris e të çjerr, dhe s’bën as për zjarr.

Eh! Sa vuan poeti, të gjejë fjalën e zgjedhur,

Si bleta në lule, për nektarin mbledhur.

Gjuha!

Gjuha jote, gjuha ime!

bëhet lesh, kur s’ka dhe qime.

Kur ze e llap prapa shpine

Edhe gurin e bën thërrime.

Kocka s’ka e kocka thyen,

Ca i lan dhe ca i lyen.

Dikujt shpirtin ia gërryen,

Si bishë, dikë e shqyen.

Në kuvend, nëpër fjalime,

Qimen tra e trarin qime,

kur i bie vetëm një vrime

për grurë, na japin hime.

Gjuha, këngë për rini,

Psherëtin, o ngre stuhi.

Diku ndez një yll të ri,

Diku zjarrin e bën hi.

Tek syri, shkrep dashuria,

Në zemër, fole mirësia.

Gjuha i bashkon të dyja

I ngjit lart tek perëndia.

Me ninulla rritet fëmija,

Në lahutë u gdhend trimnia.

Në fjalë lidhet burrnia.

Me gjuhë përcillet ditunia

Poeti vargun ka pasuri,

I urti fjalë me porosi:

Atdheu, kombi ka liri,

Kur gjuhën gjejmë, unë e ti.

*****

Viron Kona : 

Kadri Tarelli, një kritik zë bukur dhe i veçantë i letrave shqipe

“Çdo libër që ia vlen për ta lexuar është krijuar nga shpirti”.

Bernard Shou

1.

Ka kohë që librat e publicistit të njohur Kadri Tarelli i kam pjesë jo vetëm të bibliotekës, por edhe të tavolinës sime të punës. I shfletoj dhe përfitoj prej tyre në ide dhe mesazhe, në stil dhe gjetje, në figuracion dhe episode që më mbeten në mendje dhe ndjej dëshirën t`i sjellë ndërmend herë pas here. Kështu më ka ndodhur edhe me librin e kohëve të fundit të këtij autori, të titulluar “Kur lexoj një libër”.

Duke shkruar këtë artikull-opinion, mendoj se vlerat e vërteta të një libri janë kur ai kapërcen kohët me shërbimin e tij dhe jo thjesht në shitjen e shpejt në çastet e daljes e prezantimit. Ka ndodhur që, libra që sapo kanë dalë e janë shitur menjëherë, po aq shpejt edhe janë mbuluar nga pluhuri i harresës, ndërsa librat e mirë kanë jetëgjatësi, koha është treguesja mbase më e madhe e vlerave të tyre, ata libra nuk vjetrohen, por mbeten të rinj, sepse idetë, mesazhet, bukuria e tyre u shërbejnë dhe u përcillen kohëve. Nisur nga vlerësime të tilla të njohura, nisur nga emocionet që më ka ngjallur libri në fjalë, iu futa të shkruaj këtë artikull, jo se mendoj që i shtojë ndonjë gjë librit, por thjesht nga dëshira që të mos i mbaj vetëm për vete mbresat, emocionet dhe mendimet, ndërkohë që theksoj bindjen time se Kadri Tarelli është tashmë nga publicistët e njohur jo vetëm durrsakë, por të vendit, madje ai hynë tek të përzgjedhurit.



Autori ua kushton këtë libër bashkëshortes së tij Xhezmijes dhe dy fëmijëve Bardhylit dhe Anduenës. Në hyrje, lexuesi ka rastin të njihet me një parathënie të shkruar nga Fatmira Beqja (Veseli), e cila nënvizon se ”Z. Tarelli është një kritik zë bukur dhe i veçantë, që duhet përshëndetur.”



Libri hapet me artikullin”Mësuese të tilla i duhen kombit”, të cilin autori ua kushton motrave Qiriazi, mbështetur në librin “Motrat Qiriazi” të autorit Dh. Dishnica, e ku z. Tarelli nënvizon vlerat e mëdha që këto dy motra të shenjta i dhanë kombit me çeljen e “Shkollës së Vashave”, vetëm 4 vjet pas hapjes së Shkollës së Parë Shqipe në Korçë, më 7 Marsit të vitit 1887. Vijon libri me artikullin: ”Lavirja në pentagramin tim”, ku z. Tarelli na përcjell opinionin rreth librit me tregime të shkrimtarit nga Kosova V. Avdiu, duke e mbështetur idenë e tij te thënia e Bernard Shout, se “Çdo libër që ia vlen për ta lexuar është krijuar nga shpirti”.

Në vazhdim, ndalet te libri i autorit të njohur B. Gashi, të titulluar: ”Një shekull në udhën e dijes”, që në tërësinë e tij, është historiku i shkollës Shënavlash, Durrës, e ku krahas të tjerave, z. Tarelli vlerëson përkushtimin e z. Gashi për këtë libër, por edhe modestinë dhe kontributet e tij si një arsimtar i njohur në rrethin e Durrësit. Si për të na theksuar edhe më shumë vlerat e dijes dhe të vetë shkollës e mësuesve të saj, Kadri Tarelli na informon me një gjuhë entuziaste edhe për: ”Një festë të rrallë në Shënavlash”, ku përurohet libri i përgatitur me shumë dashuri nga B. Gashi dhe ku, në atë ceremoni, marrin pjesë kolegët të tij, mësues të vjetër dhe të rinj, nxënës dhe ish nxënës të shkollës, përfaqësues të medies dhe komunitetit, dhe, të gjithë së bashku vlerësojnë librin edhe si një përgjithësim të punës dhe të jetës së tyre.

Ndalet në mënyrë të veçantë z. Tarelli te libri “Kohë që s`dashuron”, të poetit të talentuar durrsak A. Bajrami, libër të cilin e cilëson si:”Një prurje me vlerë në dorën e lexuesit. Një xhevahir në poezinë dhe letërsinë shqipe”. Na bind me këtë vlerësim qoftë edhe duke na sjellë disa vargje poetike të poetit Bajrami: ”Mos ki frikë prej meje dallëndyshe/Zogu im i shenjtë, i adhuruar./Fundi asnjëherë mos më gjettë ndryshe,/Veç në krahët e tu i përqafuar”.

Ndjekin njëri-tjetrin artikujt, teksa lexuesi ngazëllehet me stilin dhe mënyrën e rrëfimit bashkëbisedues të Tarellit, ku artikujt ngjasojnë me një mozaik plot gurë të çmuar, që vezullojnë secili me formën, natyrën dhe bukurinë e vetë. Me këtë frymë vijon shkrimi: ”Kulak” dhe burg për flamurtarin e “vatrës” Jaho Sinan Islami, një monografi kjo e autorit M. Zace, teksa, në vazhdim, autori ndalet më gjerë tek artikulli i shkruar me shumë dashuri dhe emocion: ”Ç`merak e treti Dritëroin? (Meditim mbi epitafin e tij). Duke u shprehur me elokuencë për D. Agollin, poetin e madh kombëtar, Kadri Tarelli na përcjellë edhe një thënie të rilindësit të madh Sami Frashëri, i cili ndër të tjera thotë: ”Mos i nënçmoni njerëzit e mëdhenj për një apo dy faje të tyre, sepse diamanti, sado i prerë shtrembër, është më i vlefshëm se një gur i zakonshëm i prerë në formën më të përsosur.”

Vlerëson z. Tarelli librin me novela “Pianisti” të romancierit K. Turtulli, të cilin në përfundim të artikullit e falënderon për bukurinë, mesazhet, stilin, gjuhën e pasur…Vijojnë artikujt për libra të tjerë, autore dhe autorë të talentuar, që me krijimet e tyre kanë mbërthyer fort mendjen dhe dashurinë e z. Tarelli për të shkruar për ta, për t`i përshëndetur dhe për t`i kumtuar me respekt lexuesit vlerat e tyre nëpërmjet mendimeve dhe ndjenjave të çiltra. Kështu, rrjedh artikulli për librin ”Fli të bëhet natë!” të autores M. Berisha, e, në vazhdim, artikujt për librat e M. Gecaj: “Me zemër në vendlindje” dhe “Kur flasin zemrat”, e ku lexuesi do të gjejë prurje origjinale për bukuritë e Suedisë dhe për respektin dhe monumentin shpirtëror që z. Gecaj u ngre me librin e tij vajzave dhe grave shqiptare.

Janë interesante përshtypjet e z. Tarelli për ”Tregimet e zemrës” të autorit M. Gjonbalaj, apo ato për librin “Historia e Durrësit” me autorë Hava dhe Sali Hidri, teksa, bën një “ndalesë” të shkurtër, ku shpreh me ndjenjë e bukuri konsiderata për librin “Modernët e kohës” të studiuesit, eseistit dhe kritikut tashmë të spikatur S. Harka. Ndërkaq, i bën vlerësim monografisë ”Pishtari i arsimit dhe i demokracisë Niman Ferizi (1883-1937), shkruar nga Dr. Sh. Canhasi; përqendrohet te romani i shkrimtarit të njohur Sh. Topollaj “Mashtruesit” e ku, në përfundim të artikullit bën edhe vlerësimin: ”Çudi! Si ky roman me kaq vlera, i ka shpëtuar penës së dramaturgëve për ta vënë në skenë? Do t`i bënte nder gjithkujt.” Për Sh.Topollaj, shkruan edhe meditimin për romanin: ”Unë isha në Mat`hauzen”, apo artikullin për librin me kritika letrare ”Po thahet shpirti”, vepra këto, për të cilat Kadri Tarelli shpreh konsiderata të veçanta.

Vend të veçantë zë artikulli analitik rreth librit “Braktisja e fshehtë” me autor studiuesin e mirënjohur dhe personalitetin e arsimit shqiptar S. Llambiri, e ku z. Tarelli nënvizon se “Libri u shërben drejtuesve dhe mësuesve në të gjitha nivelet e shkollave, por edhe prindërve dhe nxënësve”. Tërheq vëmendjen në këtë tufë artikujsh edhe ai që i kushtohet “Thesarit Kombëtar”, vepër e Shoqatës së Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë “Papa Klementi XI Albani” të Suedisë, vepër kjo që u përurua në Tiranë dhe në Durrës.

Mbresëlënës është artikulli që i kushtohet librit “Shpresat kanë ftohtë” të autorit të njohur V. Papaj, të cilin z. Tarelli e vlerëson: ”Vaso është vetvetja në formë dhe në përmbajtje, i kuptueshëm dhe i thellë në gjykim, sepse ka shumë mendim, muzikalitet, harmoni, ndjenjë dhe me tepri, fisnikëri”. Pasi shkruan disa artikuj analitikë për librat e V. Konës: ”Yje mbi Bosfor”, ”Kontrolli i befasishëm i një inspektori”, ”Ju dua më shumë se veten!”, ”Drithërimat e yjeve”, ”Dielli është i imi”, ”Delfini i dy deteve”, z. Tarelli ndalet më pas te libri i Xh. Sadikut ”Përmeti 1943 – 1990” dhe në vazhdim te libri “Dielli i Vonë’ i poetes së talentuar durrsake M. Thartori (Kuçi), e ku, krahas poezive, ai e vlerëson poeteshën si një drejtuese dhe organizatore të përsosur dhe të përkushtuar ndaj arsimit dhe librit, por që spikat kudo aq dukshëm me poezitë e saj plot origjinalitet, kolor, natyrshmëri dhe freski, mesazhe dhe filozofi njerëzore, ashtu siç edhe ka shpirtin dhe talentin kjo poeteshë durrsake. Ndërkaq, K. Tarelli analizon me kompetencë të plotë edhe libra të karakterit shkencor, duke u ndalur te vepra e shquar “Urgjenca gjuhësore” e akademikut, prof. dr. Gj. Shkurtaj.

Rrjedh natyrshëm artikulli i z. Tarelli për novelën “Çmimi i dualizmit” të shkrimtares së njohur vlonjate V. Vranari, të cilën z. Tarelli e vlerëson edhe me thënie si kjo: ”Analiza e personalitetit dhe karakterit të tre personazheve, është një “autopsi”, apo një “diagnozë”, që do ta kishte zili edhe Frojdi. Mbase po të ishte gjallë, do ta ftonte shkrimtaren tonë për kafe, madje edhe në forume shkencore, të diskutonte mbi këtë temë të vjetër sa vetë jeta, por që nuk shteron dhe në ditët “moderne”.

Ndalet Kadri Tarelli te libri i B. Xhamës: ”Dora me baltë, buka me mjaltë”, artikull të cilin e mbyll me: ”Urime profesor Bardhylit, i cili e shpërfill moshën. Ai “çlodhet”, duke shkruar gjëra të bukura e të dobishme.”

Një analizë të detajuar bën Tarelli për librin me poezi “Tavolinë e rezervuar” të poetit D. Isufi, të cilin me të drejtë e pagëzon “këngëtar të dashurisë”. Ndërkaq, krijon një lidhje të bukur mes poezisë dhe matematikës, kur merr në analizë librin:”Matematika është edhe poezi” të P. Zgjanollit. Është një trajtim interesant dhe origjinal artikulli kushtuar dy librave të autorit G. Çela: ”Klithma e një nëne” dhe “Nga burgu i Spaçit drejt lirisë”. Me këtë frymë origjinale vijon artikulli për librin: ”Burg në liri” të shkrimtarit H. Haxhiaj. Merr një tingëllimë të veçantë artikulli që analizon librin ”Livadhi në pyll” të autorit Xh. Cirongu, ku siç shprehet z. Tarelli: ”Fëmijët e vegjël… do të kënaqen me rrëfenja e përralla të bukura…”. Ndërsa në vijim, artikulli kushtuar dy librave për nxënësit e shkollave të shkruar me kompetencë nga A. Shuka dhe I. Xhaka.

3.

Janë po aq tërheqës dhe interesant artikujt e kapitullit të dytë të librit, nën siglën Opinione. Ato kanë si “parathënie” fjalët e çmuara të Henri Ford: ”Çdo kush që ndalon së mësuari është i vjetër, qoftë 20 apo 80 vjeç. Kushdo që përpiqet të mësoj ngelet i ri. Ndaj gjëja më e madhërishme e jetës është, të dish ta mbash mendjen tënde të re.” Nis ky kapitull me një debat mendimesh me akademikun A. Fuga. Pastaj vazhdon me artikullin ”Mbreti Zog, vërtet e fali Shën Naumin?”

Autori ndalet veçanërisht tek ajo që “i dhemb” më shumë te “Gjuha standarde dhe dialektet”, për të cilat flitet në një kuvend shkencor në Istog të Kosovës, ndërkohë që një artikull i veçantë është ai i titulluar:”Dikur u vramë për histori, sot sehirxhinj të këqij”, ku autori shpreh preokupimin e tij për mbrojtjen e vlerave tona kombëtare; Ka tone kritike artikulli ”Sihariq! Akademikët tanë i gjetën punë vetes!” ku autori merr në mbrojtje gjuhën tonë standarde shqipe. Kurse në artikullin ”Kur prisheshin kishat dhe xhamitë”, z. Tarelli tërheq vëmendjen dhe trondit kujtesën e lexuesit për “Ngjarje që s`duhen harruar”. Po kaq origjinal është dhe artikulli “Të drejtat për vete. Detyrat komshiu”, e ku autori nënvizon: ”…i mëshojmë mbrojtjes së të drejtave, ndërsa shumë pak, për të mos thënë aspak, veç kur kujtohemi, themi se, kemi edhe detyra”.

4.

Përbën një fushë të bleruar në këtë libër edhe kapitulli “Intervista”, të cilat nisin me një “Bisedë me Dom Antonoi Giovannini”, e ku lexuesi mëson me entuziazëm se në “Legnano të Italisë, mesha zhvillohet në shqip.” Vazhdon me “Një kafe me akademikun dhe njohësin legjendar të ligjeve në Shqipëri F. Kepi”, ku z. Tarelli vendos në sfond një thënie të Petrarkës: ”Nuk ka liri më të çmuar se liria e gjykimit. E lakmoj ta kem për vete, por pa ua hequr të tjerëve”. Pastaj, intervistat me akademikun prof. dr. Gj. Shkurtaj, ku lexuesi, nëpërmjet pyetjeve dhe përgjigjeve të akademikut, merr njohuri të vlefshme për gjuhën shqipe; po kaq interes ngjall dhe intervista me prof. M. Gecaj, nëpërmjet së cilës lexuesi, krahas portretizimit të personalitetit dhe veprës së prof. Gecaj, merr njohur për publicistikën shqiptare dhe disa personalitete të saj. Interesante është edhe “Biseda me S. Bitraj”, i cili përcjellë mbresat e tij nga takimi me filozofin e njohur I. Luzaj, apo intervista me H. Maloku, studiues dhe krijues nga Durrësi; në vazhdim intervista ”Libri i mirë, ashtu si lumi e gjen vetë rrugën”, kuvendim me shkrimtarin V. Kona.

Ndalet z. Tarelli edhe te intervista me V. Papaj, i cili aso kohe kryente detyrën e drejtorit të DAR Durrës, e ku theksohen disa nga arritjet e arsimit në Durrës. Në vazhdim të kësaj ideje është edhe intervista me znj. A. Rakipi, përgjegjëse e sektorit të Kurikulës dhe cilësisë në DAR Durrës.

E një natyre ndryshe është intervista me atdhetarin, leksikografin dhe poetin shqiptaro-suedez Sadulla Zendeli – Daja, përgjigjet e të cilit ngjallin kërshëri të veçantë për lexuesit. Në vijim është intervista me shkrimtarin nga Durrësi Sh. Topollaj, ku intervistuesi ndalet te proza e këtij shkrimtari të talentuar dhe të vlerësuar. Ky kapitull mbyllet me intervistën me znj. F. Dervishi, e cila përcjellë bukur te lexuesi “Librin shqip dhe shqiptarët në emigracion”.

Kapitulli “Reportazhe” është një tjetër buqetë e këtij libri të veçantë të z. Tarelli, kapitull që autori e çel me thënien e Will Rogers: ”Njeriu mëson përmes dy mënyrave: Njëra është përmes leximit dhe tjetra përmes shoqërimit me njerëz të ditur.” Nis ky kapitull me reportazhin mbresëlënës, që të mbetet thellë në kujtesë: ”Shtatorja e Adem Jasharit, nga Toronto u vendos në Prekaz. Kosovë.” -Dhuratë familjes Jashari, nga skulptori dhe atdhetari i njohur Hytbi Tarelli. I veçantë është dhe reportazhi ”Mësuesi që këmbeu penën me pushkën për liri”, veprimtari në shkollën 9-vjeçare ”Bajram Gashi”, Fllakë, Durrës e ku bie në sy edhe përshëndetja e çiltër e z. Tarelli drejtuar mësuesve, drejtuesve dhe komunitetit të shkollës “Fllakë’ me rastin e festës së 7 Marsit, Ditës së Mësuesit. Tërheq vëmendjen e lexuesit në vazhdim reportazhi ”Sokol Demaku sjellë libra nga Suedia”, takimi i poetit, përkthyesit dhe atdhetarit S. Demaku me nxënës, mësues dhe lexues në shkolla dhe në Bibliotekën e qyteti të Durrësit. Me frymë entuziaste vijon reportazhi “Ura e bashkimit” në Legnano, vlerë shqiptarie. Bie në sy gjithashtu fjala e z. Tarelli në një tubim festiv në Legnano të Italisë, organizuar nga Shoqata Atdhetare e Kulturore “Udha e Bashkimit”. Janë dy reportazhe plot emocion ato që kanë në qendër bashkëpunimin e shkollës “Jusuf Puka” të Durrësit me shkollën “Hilmi Rakovica” të Prishtinës, ku, bashkërisht, nxënës e mësues, mbollën ”Pemën e miqësisë” apo të bashkimit siç parapëlqen z. Tarelli. Një ngjarje po kaq interesante trajton dhe reportazhi që tregon sesi shkolla 9-vjeçare “Rilindja” në Sallmone të Durrësit festoi më 17 shkurt pavarësinë e Kosovës. Libri mbyllet me reportazhin festiv që përshkruan festën e 100 – Vjetorit të Pavarësisë nga kolektivi nxënës dhe mësues të shkollës 9-vjeçare të Shënavlashit të Durrësit.

6.

Libri i z. Tarelli dallohet për një stil të veçantë dhe gjuhë të pastër dhe të pasur, aty tërheq vëmendjen forma dhe paraqitja origjinale e artikujve, është një formë bashkëbiseduese, ku episodet dhe ngjarjet për të cilat shkruhet, shfaqen në lëvizshmëri dhe në hapësira të mbushura me dritë dhe jetë, ndërkohë që autori vë në dukje veçori dhe karakteristika të personazheve të tij, duke i tipizuar dhe portretizuar bukur. Është nga ata libra që të nxit të ecësh në lexim për të depërtuar tek episodi dhe ngjarja, te tipi dhe personazhi, te idetë e thella dhe mesazhet mbresëlënëse. Libri të njeh me tipa dhe karaktere, me ngjarje që zhvillohen në mjedise të llojllojshme, në fshatra, krahina, qytete të Shqipërisë, Kosovës, Italisë, Suedisë… Prej tij përfiton informacion të pasur historik dhe gjeografik, aty të mrekullojnë mendime dhe shprehje të bukura të njerëzve të mëdhenj, të cilët autori i ka me merak dhe i ka qëmtuar me durim e kujdes në librat e mëdhenj të kohërave. Edhe kur ke mbyllur faqen e fundit të librit ndjen të buisin në kokë mendime që ke përfituar dhe që shpesh janë mesazhe dhe mësime për jetën. Është një libër ku spikatin vlera dhe arritje publicistike dhe artistike bashkëkohore, bëhen analiza realiste, vihen në dukje përvoja, madje, lexuesi, herë – herë krijon përshtypjen se autori ngulmon dhe dëshiron ta prezantojë fare natyrshëm me njerëz të mirë dhe të ditur, që punojnë dhe sakrifikojnë, që motivojnë jetën dhe i shërbejnë me sa mundin shoqërisë dhe atdheut.

Ndjen se libri është shkruar nga një njeri i lirë, i cili në mënyrë modeste, me penën e tij, përpiqet të çelë horizonte, duke zgjuar përgjumjen dhe letargjinë e ngurtësuar nga kohët e vështira që ka kaluar vendi dhe shoqëria shqiptare.

Qenia arsimtar dhe drejtues arsimi, e ka ndihmuar autorin e këtij libri për një analizë sa më realiste të veprave që merr në dorë, ndërkohë që tregon seriozitet dhe respekt të madh për gjuhën shqipe, të cilën sa herë që gjen rastin, e ngre në piedestalet e saj të merituara, duke fshikulluar njëherazi ato raste e shfaqje kur gjuha letrare shqipe sulmohet e tentohet të shkërmoqet nga vërshimi dhe trysnia e fjalëve, shprehjeve, zhargoneve dhe huazimeve të huaja, që futen si pirate dhe përpiqen ta deformojnë e shëmtojnë. Në këtë drejtim libri është edhe një kambanë alarmi që bie fort në kështjellën e gjuhës shqipe, teksa autorin do ta krahasoja në këtë rast me një luftëtar mbrojtës dhe të denjë.

Duke shprehur konsideratat e mia për këtë libër të z. Tarelli, dëshiroj t`i rikujtojë lexuesit të vëmendshëm fjalët e autores së parathënies znj. Fatmira Beqja (Veseli), e cila shfaq besimin dhe sigurinë e saj kur shkruan:“Dua të jem pranë jush të shoh, se kur ta mbaroni së lexuari, nuk do të guxoni ta mbyllni kapakun, sepse do të futeni në mendime, për t`i dhënë përgjigje shumë çështjeve të hedhura e të mbetura mes nesh”.


Përgatiti : Flori Bruqi

Melodia e shpirtit, në librin me poezi të Emine S. Hoti

Në Tiranë, doli nga shtypi libri me poezi, “Sinfonitë e jetës”, e Emine S. Hotit, poete mërgimtare nga trojet Dardane, e cila prej kohësh jeton në Norvegji. Vetë titulli i librit të rrëmben e të rrëfen, se jeta është një sinfoni e madhe, ku fatit dhe rrethanat janë dirigjentë të orkestrës, që luan magjishëm; fllad pranvere, frymë vjeshte, acar dimri dhe vapë gushti.

Ashtu si për çdo poet, askush nuk mund të gjykojë tematikën e rrokur, sepse janë vrulli i shpirtit, që frymon e frymëzon vargjet e poezive, ku ka jetë dhe shumë mall për atdheun, dashuri e dhimbje nëne, psherëtima, lot e brenga gruaje, urtësi e mirësi gjysheje, pse jo edhe forcë e krenari shqiptareje. Aty do t’i gjejmë bashkë, piskamën dhe shpresën, vapën dhe vesën, amanetin dhe kurbetin, fjalën dhe besën, nënën dhe fëmijën, gruan dhe bijën, dheun dhe gurin, babën dhe flamurin, këngën e poezinë, fitoren dhe lirinë.

Nuk e teproj të them, se tema më e pëlqyer e mërgimtarëve tanë, krijues të të gjitha gjinive artistike, mbetet mëmëdheu, si në letërsi, ashtu edhe në drama, pikturë e skulpturë, këngë e valle, deri edhe te parakalimet me veshjet tradicionale. Nuk çuditemi, që edhe më i thjeshti njeri, përfshihet vetiu në forcën magjike të dashurisë për vendlindjen, ku pavarësisht se është larg i ndjen frymëmarrjen, lëngimin, dështimin, apo fitoren dhe përparimin.

Koha ka treguar, se edhe sot e kësaj dite, gjaku dhe atdheu mbeten të shenjta, pavarësisht kohëve dhe njerëzve, që me dhimbje i përjetojnë largimet dhe mërgimet. Jo më kot Lukiani, mendimtar i antikitetit, shkruante: “Edhe tymi në vendlindje është më i ndritshëm”. Në këtë hulli, mjafton të kujtojmë edhe vargjet magjike të rilindësve tanë, që krahas halleve dhe derteve për mbijetesë në dhe të huaj, shkruan me mall të pa treguar për vatanin, vendin e të parëve. 

Edhe poete Hoti, në ditët e sotme vazhdon udhën e mërgimtarëve të ditur, si lëngim e mendim, për të njëjtit hall e mall, ndaj vendit dhe kombit. Duke i shtyrë më tej mendimet, mbase shkodrani Filip Shiroka, po të lexonte këto vargje, do ta ftonte për kafe poeten Emine, sepse është në një mendje me të, kur shkruan:

“O shpend që fluturon larg,

Mbi kodra, male të lartë e shkëmbinj.

Kur të lodhesh duke fluturuar,

Lutem, pusho një çast në vendin tim!”

 Poezia: “Vend i besës dhe i trimërisë”

Ndërsa Konica i sertë, i gjezdisur nëpër shumë vende të botës, do ta përshëndeste me fjalë të arta: “Ah malli i Shqipërisë, malli i atdheut të dashur! I shenjti mall i dashurisë së shenjtë! Kush është ai shqiptar që s’e ka pasur në dhe të huaj?.

Kësaj pyetje të fundit poetja jonë i përgjigjet: “Shpirti im me ty jeton,/ Ndihem si zogu që fole kërkon”. Poezia: “Atdheu im”.

Me këto mendime, që mbushin mendjen dhe shpirtin, ajo duket sikur psherëtin dhe mërmërit me vete: “Një grusht dhe nga vatani/Amaneti është i rëndë, qoftë edhe në ëndërr, moj bijë!”. Pikërisht këtu gjen vend për të ngritur edhe një herë zërin e protestës ndaj padrejtësive që na bëri bota, duke e ndarë trungun arbëror. Është një klithmë mbarë shqiptare, mbase e thënë nga miliona shpirtra të lënduar, në të dy anët e kufirit shqiptaro-shqiptar, për ta dëgjuar e mos harruar, sepse lufta ende s’ka mbaruar: “Na ndanë në shumë pjesë,/ Në mes sofrës,/ Si buka e pjekur nga gjyshet në çerep”. Na ndan në shumë pjesë

Lexuesi, sado pak i vëmendshëm qoftë, nuk e mendon kurrë të pyesë veten: A Ka poet që mos dashurojë? Ndaj e kërkon edhe në këtë libër modest, sepse melodia e dashurisë njerëzore ndihet në të gjitha faqet e këtij libri. Thjesht, sepse ajo vetë është femër dhe grua, dhe dashuria e saj është e sinqertë, madje më shumë se kaq, kur thotë: “Bukuria jote më hutoi,/ Ndaj s’ ti pashë dot gjembat nën fletë”. S`ti pashë dot gjembat nën fletë.


Ajo që bie në sy te poetja jonë, është se ajo nuk e ndan dashurinë në copëza, për vete dhe për të tjerët. Ajo dashuron me gjithë qenien e saj, çdo gjë të bukur dhe të dobishme. Ajo është edhe nënë edhe gjyshe, ndaj shkruan aq me ngazëllim e frymëzim, për fëmijët, nipat dhe mbesat, ku vargjet dalin e rrjedhin lirshëm, si gurgullimë burimi, duke rrëfyer dhe këmbyer dashuri:

“Lotin mundohet ta mbajë, po prapë i pikon,

Sytë i ndrisnin nga malli, sa herë gjyshen takon. 

Poezia: Loriani

Këndonjësi i librit, me lehtësi mund të gjykojë, se ç’forcë e madhe fshihet në petkun dhe lëkurën e femrës shqiptare, kur bëhet fjalë për të përballuar vështirësitë e jetës, veçanërisht kur ndeshet me të papriturat e mentalitetit, pengesave diku të egra dhe të vrazhdëta, ca më shumë të ndodhura në mërgim. 

Është një përjetim, dikur i heshtur nga vajzat dhe gratë shqiptare, ndërsa sot i shpërfaqur bukurmirë në vargje poezie, për ta dëgjuar të gjithë, i madh e i vogël, si model frymëzimi dhe krenarie në mbarë kombin: “Por kot i vë kushte jetës,/ sepse duke qenë femër, ndihem e fortë./ Sfidat i përballojë, si dallgët që venë e vinë. Kush me mua krahasohet?

Ndaj me po të njëjtin vrull, pa ju dridhur qerpiku dhe pa ju ligështuar zemra e trupi, ajo dëshiron të jetë e fortë, për të lundruar qoftë edhe mbi lotët e saj, duke kërkuar të zbulojë e pushtojë hapësira dashurie dhe lumturie. Një figurë letrare, që të mbërthen e të drithëron, sepse shpreh një botë të madhe ëndrrash, mendimesh dhe ndjenjash njerëzore:

“Dua të jem e fortë,

 Në zemër e në shpirt,

 Të jem oqean, 

Të lundroj në lotët e mi”.

 “Lundroj në lotët e mi”

Jo më kot thonë, se poetët janë edhe filozofë. Është një ndjesi, detyrë, mbase edhe përgjegjësi, që i përket krijuesve, ndoshta më së shumti poetëve. Besoj se edhe Emine Hoti, është pjesë e kësaj race, kur shprehet: 

Kur njeriu nuk e do veten,

Nuk mund të dojë as të tjerët. 

Njeriu

Poetja Hoti, jeton me hallet, shqetësimet, vështirësitë dhe fitoret e bashkë-mërgimtarëve, por edhe të mëmëdheut. 

Ajo lumturohet dhe brohoret, kur bëhet fjalë për çlirimin dhe mëvetësinë e Kosovës, që më së fundi e plotësuan dëshirën dhe ëndrrën shekullore të mbarë kombit. Ndaj në stilin e vargut të Fishtës, ajo këndon:

“Le ta dinë në rrafsh, e kodër,

Sot u bënë bashkë vëlla e motër,

Kurrë nuk ndahen Shkup e Shkodër!”

Urime! Me dëshirën që të kemi libra të tjerë po kaq me vlera atdhetarie e dashurie!