Flori Bruqi : Nobeli për shkrimtarin austriak Peter Handken, një njollë turpi për Komitetin Organizator të çmimit Nobel në letërsi

(Intervistë me studiuesin dhe shkrimtarin Flori Bruqi )

Kohë më parë Shkrimtarit austriak Peter Handke, iu dorëzua zyrtarisht Çmimi Nobel për Letërsi. 

Por ai është kontestuar shumë, për shkak të mbrojtjes që i ka bërë regjimit gjenocidal serb të Sllobodan Millosheviçit, dhe për minimizimin e spastrimit etnik të myslimanëve boshnjakë dhe kroatëve në vitet 1990. Vendimi i Akademisë Suedeze, ka ngjallur zemërim, sidomos në Kosovë dhe Bosnje. Ne biseduam me Riada Asimoviç Akjol, një shkrimtare boshnjake me banim në Uashington.

Si u ndjetë, kur mësuat që Çmimi Nobel në letërsi, iu dha këtë vit Peter Handkes?

Nëse Komiteti i Çmimeve Nobel e jep këtë çmim, kjo do të thotë që ata janë bashkëpunëtorë në mohimin e gjenocidit. Nuk mund të pretendojnë se janë naivë. Ata janë pjesë e këtij vizioni, që mohon se ka pasur një genocid ndaj myslimanëve boshnjakë. Dhe atëherë pyet veten, se çfarë mund të ndodhë më pas?

Ideologjitë që shkaktuan mizoritë e viteve 1990, janë ende shumë të gjalla. Bosnja e sotme, ka pas Marrëveshjes së Dejtonit sistemin qeverisës më të ndërlikuar të qeverisjes në botë. Dejtoni e ka çimentuar etnonacionalizmin. Sot bije fjala Kosova   jeton me një të tashme të paqëndrueshme, e cila bazohet në të shkuarën.

Pastaj vetë Evropa ka lloj-lloj problemesh. Kjo ka çuar në rritjen e ndjeshme të partive populiste të ekstremit të djathtë, dhe atyre nacionaliste. Ne po shohim që tani efektet negative në Bosnjë,Kosovë etj., nga vendimet për të ndaluar zgjerimin e Bashkimit Evropian në rajon.

Disa javë më parë, presidenti francez  Emmanuel Macron 

Rezultatet e kërkimit

Rezultate nga ueb

e cilësoi Bosnjën një minë me sahat, për shkak të rrezikut që vjen nga xhihadistët islamik . Pastaj është papunësia e madhe në vend, largimi i trurit. Vendi vuan nga një destabilitet politik, dhe kemi edhe krizën e emigrantëve.

Cili do të jetë ndikimi i dhënies së Nobelit dikujt, që është akuzuar për mohimin e gjenocidit?

Ky çmim e legjitimon një sjellje të tillë. Është një akt i trishtueshëm dhe i rrezikshëm, absolutisht i rrezikshëm për demokracinë botërore në veçanti.

Si e pritët këtë gjë,ju si shkrimtar dhe anëtar i Kryesisë së LSHK-së kur e dëgjuat për herë të parë?

Në fillim u trondita dhe u befasova. Më më pas nuk u çudita më, pasi isha thjesht i trishtuar. Mohimi i dhimbjes dhe i përvojës sonë traumtike, është diçka e tmerrshme në Kosovë .
 Për mua si njeri dhe shkrimtar  çmimi Nobel ndaj Handkes, do të thoshte të shkoja përtej thënies “Ata nuk shqetësohen për ne në Kosovë, Bosnjë,Kroaci që ndodhi gjenocidi ” dhe të kuptoja se çfarë mund të bëjmë tjetër, përveçse të vazhdojmë të ndajmë të vërtetën. Sepse për disa njerëz, disa njerëz janë vetëm numra. Por ato janë realitete, janë dhimbje, trauma, janë bashkësi të prekura, janë jetë njerëzore, dhe janë të ardhme gjithashtu.

Sipas mendimit tuaj, si duhet të sillen shqiptarët  pas këtij akti të çmendur të Nobelit ?

Kjo është një njollë turpi për Komitetin Organizator të Çmimit Nobel dhe jo një njollë për ne. Sado i rëndë që është ky akt, nuk mund të na e heqë dinjitetin që kemi. Unë nuk mund të flas në emër të të gjithë shkrimtarëve në Kosovë , por pasi studiova më në detaje se si funksionon dehumanizimi, ashtu si politika, sociologjia dhe psikologjia, arrita në termin e “rezistencës dinjitoze”.

Sipas mendimit tim, duket se kjo është mënyra më konstruktive për të ecur përpara, nëse duam të përqendrohemi tek rezultatet pozitive. Para së gjithash, ne duhet të bëjmë gjithçka që mundemi, për të garantuar që ky tmerr të mos përsëritet më kurrë në trollin tonë Dardan.

Kjo do të thotë që duhet të vazhdojmë të shkruajmë mbi gjenocidin, dhe të përhapim historinë e luftës në Kosovë . Duhet të flasim më shumë për faktin se ishin këto ideologji vdekjeprurëse të një shteti fashist siç ishte Serbija millosheviqjane , ato që i frymëzuan të tjerët. 
Fatkeqësisht, janë duke u rishfaqur tmerret e viteve 1998-99 , jo vetëm në Kosovë , por ato janë duke frymëzuar të tjerët në të gjithë botën.

Po i referohem masakrës në Çristçërç të Zelandës së Re,në vitin 2019, apo edhe ekstremistin norvegjez Anders Brevik që vrau 77 njerëz në vitin 2011. Mendoj se duhet të ketë përpjekje edhe për mbajtjen gjallë të kujtesës në një mënyrë më të organizuar, sikurse është ajo për masakrën e Mejës, Reçakut, Izbicës, Qyshkut, Lybeniqit,Lumbardhit e qindra të tjerave  etj.

Bazuar në gjithçka që dini dhe keni përjetuar, si ndjeheni kur shihni sot në Serbi të përdoret një gjuhë tejet polarizuese, dhe ndonjëherë dehumanizuese?

Kam lexuar kohët e fundit, që dehumanizimi është duke u përhapur si një virus. Është e frikshme të shohësh, se si njerëzit nuk janë të ndërgjegjshëm se sa lehtë mbyllim sytë përballë ngjarjeve të tmerrshme. Pra, mënyra se si janë gjërat sot, nuk ka pse të jetë po kështu edhe nesër.

Këtu në Kosovë, unë kam besuar gjithmonë tek forca e institucioneve. Dhe sërish, vazhdoj të besoj se ato mund të përkulen por jo të thyhen. Unë mundem vetëm të shpresoj që forca e normave dhe institucioneve të demokracisë liberale, të vazhdojë të garantojë të drejtat dhe liritë për të gjithë.


Servete Ramadani