Tensione etnike në Ballkan? Rama: Serbia duhet të njohë Kosovën por ja cila është rruga..

 I pyetur në intervistën në kanalin francez mbi bashkëpunimin rajon dhe Ballkanin e Hapur, kryeministri Rama tha se procesi ësht goxha i vështirë pasi nuk ka ende paqe përfundimtare në rajon.

Ai theksoi se Serbia duhet të njohë Kosovën si shtet të pavarur por njëkohësisht ka ende mësime për tu nxjerrë nga historia.

“Meqë po flasim frëngjisht, Francën, që na jep një shembull të jashtëzakonshëm. Ajo që bëri Franca me Gjermaninë pas Luftës së Dytë Botërore është rruga”-përfundoi Rama.

Gazetarja: Një pyetje e shpejtë për bashkëpunimin tuaj rajonal. Ballkani ishte për një kohë të gjatë fuçi baruti, ai ishte vendi ku ka patur një luftë të përgjakshme pikërisht mes anëtarëve të ish-Jugosllavisë.

Ju realisht keni bërë thirrje për një Ballkan të hapur, një mini-shengen për të lehtësuar lëvizjen e mallrave midis Shqipërisë, Maqedonisë së Veriut dhe Serbisë, heqjen e kufijve prej vitit 2023.

Por tre vendet e tjera të Ballkanit nuk mund të bashkohen për shkak të këtyre tensioneve etnike mes myslimanëve dhe të krishterëve….

Rama: Së pari, në nismën “Ballkani i Hapur” dera është e hapur për të gjithë vendet e Ballkanit pa parakushte, por ideja është të mos mbetemi viktimë e vetos së dikujt, një apo një tjetri, që nuk duan atë apo atë. Ne duam të bëjmë diçka të rëndësishme për njerëzit, për rajonin.A është një proces i vështirë? Po, është shumë i vështirë. Nuk është i lehtë, sepse në të njëjtën kohë është një proces paqeje.

Ne ende nuk kemi paqe përfundimtare në Ballkan, sepse ka ende problem për t’u zgjidhur dhe veçanërisht problemi mes Serbisë dhe Kosovës që është një shtet i pavarur, Sovran dhe që duhet të njihet nga Serbia.
Por në të njëjtën kohë ka mësime për t’u nxjerrë nga historia. Le të citojmë, meqë po flasim frëngjisht, Francën, që na jep një shembull të jashtëzakonshëm. Ajo që bëri Franca me Gjermaninë pas Luftës së Dytë Botërore është rruga.

U karantinuan, 7 persona ndërrojnë jetë pasi pinë alkool dezinfektues

 

Shtatë punëtorë kamboxhianë kanë vdekur pasi kishin pirë alkool, të cilëve iu dha si dezinfektues derisa ishin në karantinë, derisa e kishin përzier me ujë dhe pije joalkoolike, tha ministria e shëndetësisë e vendit.

Sipas The Guardian, përcjell Telegrafi, punëtorët ishin kthyer nga Tajlanda dhe ishin vendosur në një kamp karantine për coronavirus, në provincën veriperëndimore Banteay Meanchey.

Ministria e shëndetësisë tha të shtunën se 12 të tjerë ishin dërguar në spital pasi kishin pirë përzierjen të martën dhe të mërkurën. Ata ankoheshin për dhimbje koke, marramendje dhe vështirësi në frymëmarrje.

Ekspertët kanë mbledhur mostra dhe i kanë çuar në një laborator në Phnom Penh për analiza.

“Revolucion” në mediat sociale, “Facebook” ndryshon emrin, ja si do të quhet platforma

Themeluesi i kompanisë, Mark Zuckerberg, ka thënë se “meta” është fjalë greke që do të thotë “përtej”. “Për mua kjo gjë simbolizon se ka gjithmonë diçka më shumë për të ndërtuar dhe ky është një kapitull i ri”, ka thënë Zuckerberg.

Ndryshimi i emrit vjen pas një morie rrëfimesh negative për Facebook-un, të bazuara në dokumentet që janë publikuar nga një ish-punëtore. Frances Haugen, e cila ka punuar më parë për kompaninë, e ka fajësuar atë se ka prioritet përfitimin përpara sigurisë.

Kosova ndez alarmin: Kujdes me telefonatat nga disa vende të botës, ju boshatisen llogaritë bankare nëse…

 Gjithnjë e më shumë qytetarë nga  Kosova po marrin telefonata,emajla të dyshimtë  nga disa vende të jashtme , ku ftohen të investojnë në programe financiare të supozuara fitimprurëse., gjëja më miliona euro nga disa bankier të dyshimtë  nga Ukraina,Filipinet,Kanadaja etj.

Agjencioni "Floripress"  shkruan  se nëpërmjet këtyre telefonatave  dhe e-majleve synohet nxjerrja e informacioneve personale dhe qasja në llogaritë bankare të disa personave nga Kosova. Ata që bien në këtë kurth përballen me faktin që llogaria e tyre bankare zbrazet, por fatmirësisht edhe bankierët kosovarë janë mendjendritur dhe nuk lejojnë që klientela e tyre të transferojnë para në xhirollogari të dyshimta në disa banka të botës.

“Nëse merrni një telefonatë apo e-majl nga jashtë, konkretisht nga Toronto,Kijeva,Manila e Filipineve etj., duhet të dini se personi që ju ka telefonuar nuk është padyshim miku juaj, por dëshiron të vjedhë para nga llogaria juaj.

 Muajt e fundit, telefonatat me prefikse të ndryshme nga disa vende të botës dhe më ca e-majla të dyshimtë të disa menagjerëve të rremë bankarë CEO janë bërë gjithnjë e më të zakonshme si në telefonat celularë ashtu edhe në ato fikse”, shkruan Floripress.

Për këto telefonata janë zgjedhur persona që dinë të flasin mirë anglisht  bile të shkruajnë pa gabime edhe në shqip në viber  Wats App dhe përpiqen që të joshin viktimat e mundshme të investojnë në kompani që garantojnë shumë fitime, vetëm se këto janë kompani fantazmë që synojnë të nxjerrin informacione të llogarisë bankare.

Baza e mashtrimit është vlerësuar të jenë  qytetarë të thjeshtë nga Republika e  Kosovës , si dhe disa vende tjera nga  Ballkani dhe Evropa.Do të ishte e udhës që edhe Banka Qendrore e Kosovës të njoftojë opinionin e gjerë që mos të bijnë pre e këyre manipulimeve qytetarët e thjeshtë kosovarë.

Duhet të keni shumë kujdes nga njëfarë  menagjerje me emrin Anastasia Bohdana, gjëja "menaxhere" globale  nga  "Bank Limited Ukraina", që përdorë emajlin e sajë nga  adresa: anastasiabohdana@yahoo.com, apo  gjëja   avokate  nga Manila e Filipineve me emrin Marina Sayde Ladan apo njëfarë menaxheri CEO me emrin : David Mckay , që përdorë e-majlin : David Mckay5941@gmail.com,nga Torontoe Kanadasë  e disa të tjerë që kërkojë nga disa individë që t'i dërgojnë  të dhënat e kartelave bankare,më xhirollogari,

IBAN etj. si dhe karta identiteti(letërnjoftim,pasaporta) për  disa transfere të dyshimta ndërkombëtare.

Kujdes ,mos bini pre e këtyre manipulimeve të menagjerëve të rremë bankar!

Flori Bruqi

Nexhat Halimi: Buka dhe guri

 

 

 

 

E nxora nga xhepi fletën e gazetës, e shikova shiun nga binte mbi mështeknën para dritares së hotelit dhe mora ta lexoja shkrimin për Hebilin e furrën “jeta”, të  Aron Xhumhurit. A e ka shkruar Artoni  apo unë. E lexoj e më dridhen buzët, më pastaj tërë kraharori dhe zemra më rrah me hov…

-Një shkrim emocional, me disa burime dhe mallëngjyes.

…Për çdo mëngjes,  me vjet, ec shpatullës së rrugës, që përpihet ndërmjet shtëpive të vjetra të qytezës në gjarpërim për te liqeni artificial, të ndajë në dy pjesë parkun nacional të Gërmisë. Herë ik vetëm deri te furra, e herë tjetër e marrë për dore çupën e vogël, të buzëqeshur, me kike të shkurtra dhe në fustan të kaltër me flutura të verdha, të kuqe e të blerta. Fustani i ngjet në hapësirën qiellore, të zbukuruar me dritëza yjesh.  Rruga gjarpëron në ikje-ardhje, e gjallëruar, pak në të përhirtë, përshkon vetëtimthi  kthesat me automjete të cilat rrëshqasin ngjyra-ngjyra e unë ndalem para shtëpisë numër 37-të, te   furra “Jeta”, e cila, natën e ditën të hapur e ka derën për mua e – secilin. Ndalem aty e shikohem sy më sy me njeriun, që tashmë më njeh dhe më flet preras, – sa bukë i do, një apo dy?

Unë s’flas fare. Ai vetëm shpreh se gjendet para meje dhe çdo gjë është e qartë.

Buzëqesh pak, me një flatër drite të derdhur fytyrës, më pastaj – ngrehet majë gishtash, m`i zgjedh me sy bukët veçsa  të dala nga furra, ende nga avullojnë, e – me kaq, përfundon çdo gjë.

-Të bëfshin mirë, – më ndjek zëri  kumbues prapa.

Çupës, pa e pyetur fare, ia zgjat një gjevrek me fara të susamit, që i ka për qejf. Ajo nuk e merr, heziton. Më shikon  dhe ndërsa vëren që unë e lëviz kokën, në shenjë pohimi,  qeshet pak dhe me  një të folur zë ulët falenderohet. E merr gjevrekun e largohet, duke e grimcuar pak nga pak. I ik prapa hijes së çupës, e në furrë ngelë ai, aty të thithë erën e bukës së valë. I pret klientët që presin në radhë, me secilin të sillet njëjtë, me mikpritje.  Unë – tretur në udhët e fshehura  të jetës,  kthehem në shtëpi, pa e kujtuar ndonjëherë më gjatë atë njeri me buzëqeshje të natyrshme, të shkrirë nëpër fytyrën thatime. Kjo, por, për çudi… e gjithnjë e njëjtë, nga dita më ditë, pjesë-pjesë, nisi të jetojë te unë me tiktak më të gjallë, të më bëjë për vete… të më ngacmojë e të më ther,

– Kush është e nga është ai njeri?

Pse gjithherë është i heshtur, a i dhemb ndokund apo çfarë ka, pse gjithherë i ka sytë të skuqur, e – buzëqeshja, qoftë dhe tepër e zbehtë, kurrë nuk i zbret nga fytyra. Pse është gjithherë kaq i lodhur, prej nga gjithë ato rrudha të thella e të ngatërruara në ballë, ndërsa – është e qartë, nuk bart në shpatulla kaq mote sa  ia ngarkon pamja e jashtme!?…

-Pamja e jashtme, megjithatë, nuk e flet tërësinë e tipareve dhe të vetive shpirtërore të  botës së brendshme…

Në orët e vona të natës, për dritare e derdh shikimin te vrushkujt e verdhë të hënës. Në heshtje të tërësishme i ndjek yjet dhe hënën mbi Drinin e Bardhë, ndërsa gjoku që tërheq qerren për në kodër, çukërmon gurët magjik të ëndrrës. I ndjek shqerrat qiellit të ndezur dhe përsëri kthehet aty ku i pushojnë këmbët. I bëhet se i mbush ende tinarët me ujë të Drinit dhe merr rrugës së rrahur, të arrij të derdhë ujin në pusin artificial të shtëpisë. E kujton të kaluarën, me të cilën është e lidhur dhe tashmë e gjithnjë. Etja e vendlindjes ia zgjon kthimin dhe flet me listat, me hijet dhe vetveten e mbetur larg në Has. Dritat e derdhur nga hëna, në tufa, ia zgjojnë kompozimin e bukur të qytetit, të gërshetuar me  detaje të ashpra të së resë me të vjetrën…

Një gërshetim mahnitës.

Buzëqeshet dhe i kthehet gatimit të bukës.Apo ndonjë herë del nga furra dhe merr të ecë. Zbret rrugës përballë, i afrohet Taukbahçes. Buzëqeshë përvajshëm dhe prapë e rikujton zërin e fëmijësë, të mbetur në pritje të babait bashkë me gruan  e re. E shikon Hënën nga ndrit mbi kreshtat dhe e përjeton rrjedhën e furishme të ujit të Drinit të bardhë

 

-Në këtë kohë, – bluan në vete. – do të përjetoja çastet më të këndshme në fund të rrjedhës së Drinit. Zbrisja me karrocë, me tinarët e zbrazët dhe i mbushnim ujë. Atje, në Has, gjëja më e rëndë qe mungesa e ujit. Tinarët i zbraznim në puse për të pasur ujë një kohë më të gjatë. Më pëlqen ajo copëz e jetës e mbetur atje. E shikon prapë hënën lart dhe merr të gatuajë bukë të freskët për mëngjes…

Mjeshtërinë e gatimit të bukës e ka zanat dhe preokuptim.

Bukët i përzihen me fytyrat e fëmijëve e të gruas dhe natyrisht e këput ëndrrën, për ta vazhduar prapë.

Ja, prapë, dhe këtë mëngjes e ec të njëjtën rrugë deri te e njëjta furrë, deri te e njëjta shtëpi, deri te i njëjti njeri.  E diele është. Ende s`është zgjuar jeta nëpër rrugë. Bie heshtje e s` dielës, e mërzitshme, pikërisht para thyerjes nga kambanat e kishës nga lagjja tjetër. Ndërmjet heshtjes e shpërthimit të thekshëm të rënies së kambanës, do të më ketë bartur mendja rreth e kryq vetes, rreth e kryq botës, e – ja, papritur, do të kem arritur prapë para të njëjtës furrë, me të njëjtat vite në kurriz, me të njëjtat dhembje e ëndrra. Rri para njeriut të njëjtë, që kaq gjatë e njoh e nuk e njoh aspak, që kaq mirë ia njoh dhembjen e s` ia njoh fare. Shikohemi sy më sy, në heshtje. Ai ngrehet, i zbret nga rafti dy bukë të nxehta, e mbasi m`i zgjat, këput fjalë, pa ndonjë përqendrim.

– Të dielat i kanë të vona mëngjeset!

Buzëqesh, – sall të ndodh diçka, të thyhet heshtja e brendshme dhe e jashtme.

– Mëngjeset … vijnë me ritëm të njëjtë. Njerëzit zgjohen më vonë! Ai më shikon thellë e ndoshta mendon,

– Ih, qime në ve kërkuaka ky…

E, çfarë mendoja unë në atë çast, pikërisht, të njëjtën gjë.

Tund kokën, lehtë, s` thotë asnjë fjalë tjetër. Vetëm pak e zgjon buzëqeshjen. E kuptoj ta kem ngacmuar pak. E shikoj njëjtë, me `i flatër të dritës në fytyrë.

– A të shihet hiç? – i them, ta shkrij pak akullin e panevojshëm mes nesh.

Kush?

Buka… kush tjetër!

Send i pa porositur është buka. Derdh kokrra djersësh tërë natën e herë-herë

të mbetet e pa shitur… – flet e më pastaj papritur, vendos, të  më thërras brenda furrës. Ec të hyj e në mendje më ngacmon diçka e pashpjeguar.  E heton hamendjen time dhe ndërhyn, –

Ec, mos ngurro. Sa për një kafe.

Shkel shkallën e parë, te e dyta prapë ndalem. Furra është dy apo tri shkallë në thellësi. E ec dhe shkallën tjetër dhe ndërkohë gjendem brenda.  Ja, këtë herë jemi kaq afër, më afër sesa gjithmonë më parë. Më afron karrigen të ulem. Të vetmen karrige që gjendet brenda. Jemi afër. Sy më sy. Gju më gju. Ai zë e rrëfen për veten e unë vetëm e dëgjoj… e për herë të parë bëj përpjekje t’ia numëroj rrudhat në ballë, t’ia numëroj flokët e rralla e të thinjura, –

Thinjat, thonë,  e flasin vuajtjen, dhembjen. Ç’ dhembje ka vallë, e cila ka lënë  gjurmë të thellë në të?!

Tashmë… dua të të tregoj diçka tjetër.

Fol.

-Shumë të varfër  vijnë të marrin në furrën time bukë pa pagesë… bukë të ftohtë, të mbetur nga dita e ikur!

A nuk të dhimbset  buka e harxhuar në këtë mënyrë?

-Aspak. Shumë çuna e  çupa në të kthyer nga shkolla, vijnë te sporteli e më lusin kush për ndonjë gjevrekë. Kush tjetër për ndonjë byrekë… Ndonjë herë bëhet radha e gjatë para furrës, marrin bukën e gatuar një ditë më parë e ikin të lumtur.

-Fëmijë më.

-Nuk flasin, veç e përshkruajnë gjendjen e tyre të varfër. Më dhimbsen. Herë ua paguaj pak  sendin e blerë, e ndonjëherë nuk ua paguaj fare.

-Fëmijë më, – e përsëris.

-Te secili i shikoj sytë e fëmijëve të mi, të cilët i kam larg dhe ndej mall për ta.

– Ja pse të flas kështu për ata fëmijë e për  bukën, sidomos?

E shikoj dhe lëviz këmbët. Hesht.

– Buka ndër epoka te populli qe ngritur në kalkë të shenjtë, -më shikon ai, më pastaj- sa për ta harruar acarin e bisedës, të ikjes në kohë të vështira,  përpihet, i pikëlluar. Gjëja a e parë, që ndiej, me të hyrë brenda,  është aroma e bukës. Mua kjo gjë më pëlqen tepër. Për të parën herë qëndrojmë kaq afër me njërin tjetrin,   shfaqim mendime për rrjedha të qeta e shkulma, për mallin që pahetueshëm e grimcon gurin, për dhembjet, hallet…

Shikohemi sy më sy.

 

1

Ai e rrëshqet  dorën nëpër hulli të ballit, ik larg nëpër perin e kujtimit…

-Herët, m’u në mëngjesin e jetës, ngelëm pa krahun e shtëpisë, pa babanë. Rruga, sado e vetmuar të jetë, nuk i mbyllet askujt tërësisht. Ne ende rënkonim me lot në sy për vdekjen e babait..Pa bukë, shpesh herë, me vetëm dy-tre grushte bar të zier në pak tambël e përcillnim një perëndim dhe e prisnim një lindje tjetër të ditës. Me një shpresë që nuk këputej tërësisht, që jetonte për të na e nxehur gjakun në urinë e zbrazët.

Jeta rridhte në gur, e ashpër.

Nuk kishim as bukë kallamoqe. Tokë fare pak dhe varfëria  trokiste në derë. Të varfër, veç kurrë në shpirt nuk jepeshim të tillë, – këput fjalë furrëtari, Kadri Karavidaj nga fshati Mazrek i Hasit, e pandërprerë mbledh nëpër tryezë trohat e bukës së mbetur ndër plasa të dërrasave të sofrës.

-Ende i njomë, siç i thonë, ende shtalb, mora botën në sy për pak bukë në shtëpi. I lëviza këmbët nga më shpienin sytë. Filluan në këtë mënyrë lëvizjet e egra të kurbetit, të cilat dhe tashmë bëjnë çerdhe tek unë. Punoja çfarëdo pune të gjeja… Hija e gjyshit më vinte prapa e më këshillonte. Shijova edhe bukën me shatë kothere te xehetarit!

Më shikon ai dhe ofshan me frymë të rëndë të mallit për vendlindjen. Përsëri ndër plasa të tryezes kërkon trohë të bukës së mbetur.  Përsëri e fërkon djersën e ballit dhe kthehet në fillimin e vet…

-Nuk mund të imagjinoj të ketë vuajtur kush më shumë sesa unë! Atje, në kurrizet e gurit më kishte mbetur familja e varfër, bukë nuk kishim  as trohën… E unë kërkoja bukë. Po ku ta gjeja? Nuk më merrte kush të më mësonte ndonjë zanat. E afrohesha me gjithë fuqinë time rinore vetëm për kafshatë buke. Bredhjet nuk kishin fund. Askund nuk mund të bëja kryq më shumë se një ditë e një natë. Shtegtimi nëpër mjegull ishte fillimi im nëpër qytete të huaja, të pa njohura, siç është Smedervska Pallanka, Novi Sad, Beograd dhe Riekë… që tallazet e egra të jetës përsëri të më hedhin në Prizren, ku hapa dyqanin tim për byrek, petë për pite,  kifle e byrek… Po, në fillim  diçka harrova, nga zanati. E ndërkohë ndërroi jetë dhe gjyshi. Të filloi përsëri në Ferizaj, te xha Joza, ku për kafshatë buke derdha djersë tri vera.  Me mote pa e parë  askënd timin, të familjes e s’është i lehtë malli. Ai djeg në gji, si zjarri…”

Kadriu i futë në gojë trohat e bukës që gjithë kohës i mblidhte nëpër  tryezë, e shikon diku larg përtej qelqit të dritareve,  larg diku. Kush e di ku?

“Familjen, dhe gurin, tek ajo jeton, e kam larg, por edhe afër: Ata gjithmonë i kam dashuri, e ata mua edhe bukë”.

Dhe-qe tash, në Prishtinë, njëmbëdhjetë mote mbaj furrën, e cila, është burim i vetëm për jetë i  gjashtëmbëdhjeti anëtarëve të familjes. Mirë jetojnë, atje në gurin tonë, por unë rrallë jam mes tyre. Rrallë i kam në parzëm  fëmijët, ata pesë shkollarë, që një ditë ëndërrojnë kthimin tim, m’u ashtu siç i ëndërroj unë ata këtu, kur bien  mbrëmjet e mermerta në qytet, kur mendja ik në shtëpi e më thërret, derisa rri me fytyrë në shuplaka,  me kokë në dritare: a thua si janë? Mund të ngjajë shumëçka , e unë jam kaq larg”

 

2

Edhe njëherë Kadriu e zë perin e kujtimit.

Në fytyrë papra i vibron një nerv e do bula djersësh ndërmjet hullijve i shndrisin , siç ndrit dielli i mëngjesit.

“Ndryshe tash tirret jeta edhe atje, te ne, në gurin e thatë. Etje të gjatë kishim për ujë, e tash ai rrjedh kah qielli deri te ne, në shkrep, e deri vonë atë pikë ujë, ujë jete , e bartnim nga larg me gomarë, me brija në shpinë… Dritën e presim së shpejti.  Shkolla nuk është larg për fëmijët. Gjatë kohë ishim të shkëputur nga bota, deri te ne s’mund të ngjitej njeriu as me gomar, e tash për çdo ditë autobusi kalon nëpër fshat. Në të gjitha këto aksione të djersës vullnetare pikoi djersa ime. Ajo djersa ime që nis e sos pikon në punë natën , këtu, në furrë,  nis e sos para zjarri, tek piqet buka, kjo buka jonë e madhe, e bardhë…

Kjo bukë e ngritur në kalk të shenjtë!

 

Ai rrëfen e unë vetëm e dëgjoj. Më rrëfen për veten me zë të qetë, më  rrëfen për Jugun. Aty ku dhemb dhëmbi ik gjuha! Rrëfen ngadalë e me kujdes, sa e tëra ngjet në përrallë. Flet, e flet, e – në të njëjtën kohë bëj përpjekje t`ia numëroj rrudhat në ballë, flokët e rralluara e të thinjura, të cilat, ndoshta ndopak, ia flasin gjurmët e vuajtjes, varrat që ka brenda, dhembjet e ëndrrat e kota. Flokët i kanë ikur pak në një anë-shtrembër, iu kanë ngrehur lart, i ngjajnë në brirë.

Ai e heton ku e përqendroj vëmendjen, shikimin ngulmues ia ik te flokët e ngatërruar. E heton këtë gjë dhe e ik buzën në gaz.

-Flokët i kam zënë keq   gjatë  gjumit, – thotë.

-Kënd ashtu…- bëhem se nuk e kuptoj.

-Flokët, de!

-Ah, flokët?

– E kush ka kohë t`i shikojë ato. Flokët! Nuk kujdesem shumë për to. Kërcej rrufeshëm nga shtrati, vishem, ia hedh dy grushte ujë fytyrës, të kthjellem pak e i rrekem punës. I bëj gati bukët, e – vetëm atëherë marrë pak frymë, e ik mendjen te dëshirat, te ëndrrat e synimet. Jetoj me botën time në shpirt e bukën e ha larg vetes e buzëqeshjes së atyre, që copë-copë e lidhin jetën time, e bëjnë një… Flet e flet e flet, i hutuar fare, qesh ndopak dhe e ngreh dorën te flokët, e rrëshqet gishtin nëpër hulli të thellë të ballit, ik larg, kthehet në udhët e ikura, perit të kujtimit, tehut të shpatës së padukshme, që ia përgjakin këmbët dhe shpirtin.

-Si ndodhi të ngjet tërë kjo?

– Çdo gjë ndodhi, siç pëlcet vetëtima. Ti mbyll sytë në frikë, tepër i shqetësuar, e më pastaj-papritur, i çel sytë e vëren të mos jesh aty ku qe, je diku tjetër-larg, diku pa asgjë që të takon ty, diku pa asgjë që ka gjak, zemër, shpirt të gurit prej nga je shkëputur.

Shikohemi sy më sy.

Ai lëviz pak dhe nga dhoma tjetër e sjellë një karrige tjetër. Ofshan… Në të njëjtën kohë unë vërej çupën e vogël, me kike të shkurtra, të buzëqeshet dhe të bëj me dorë, duke më kërkuar brenda furrës me sy. Mëngjesi thyhej në qelqet e furrës me rreze të ylberta

-Vajza ime, – them unë. – Ka ardhur ta marrë bukën.

– Jepja bukën e rri dhe pak, të bisedojmë.

-Marrë dy bukët dhe dua të dal… ta takoj vogëlushen time.

-Prit, – më thotë furrtari. Ma merr qesen me dy bukë nga dora dhe e çel derën e furrës. Shpejt e shpejt i rrëmben dhe dy apo tre gjevrekë me susam dhe i  vendosë  mbi bukët e ia jep çupës sime me kike.

-Merri! Tash vjen dhe babai. Nuk vonohet.

-Na duhej buka për mëngjes… Babai u vonua dhe unë dola me të shpjet  të shoh çfarë ka ndodhur, – tha ajo dhe i futi gjevrekët në qese, gjithnjë duke më shikuar mua.

-Shko ti dhe shpije bukën në shtëpi. Unë nuk vonohem…

Ajo me një buzëqeshje të ngrohtë e nxori nga qesja njërin gjevrek dhe u nis të arrinte sa më parë në shtëpi.

Furrtari ktheu prapë në furrë dhe me një lodhje të dukshme do të përplaset në karrige…

– Ç`ndodhi, kështu, -tha. –  Pse më rishfaqet fëmijëria ime, ikja nga shtëpia me gjyshin e… morëm rrugën e gjatë natën  larg. Rruga pa kthim, e bërë gjarpër, na i kërkonte sytë, zemrën, gjakun… Iknin ditë, javë…vjet,  e as unë, as ai, s`qemë asnjëherë, as në kohë as në ëndërr. Iknin çastet, ëndrrat. E përcillnim në pa kthim një perëndim, e prisnim një ag tjetër, kot! Asgjë nuk ndërronte, – këput fjalë furrtari , e pa pra nëpër tryezë mbledh trohët e bukës… – E përmbysnim një të keqe, na përplasej tjetra, më e rëndë, më e zezë, korb! Qëndronim me shpatë mbi kokë, me këmbë në gjemba. Gjyshi0   frymoi tërë kohën me varrë të vjetër në trup, gjithnjë të gjallë, e cila iu shërua vetëm me vdekje! Shtegtuam nga veriu e arritëm në këtë luginë nën mjegull.

Isha krah për krahu me gjyshin. Nuk më la vetëm të marrë udhë botës.

– Te ky hu, pikërisht te ky – me rrashtë të kafshës të ngulur në të, do të ndalemi, – tha preras gjyshi. Ajo, që thoshte ai nuk mund të ndërronte më. Vdekja ndërron, fjala kurrë! Ai hu, ajo kafkë, e – një rrap i vjetër në një hapësirë të pafund, në cepin e së cilës ndrisnin ca shtëpi të vjetra, e krijonin peizazhin e ftohtë të qytezës së panjohur, të lidhur në qetësinë e vet. Aty-aty tymonte ndonjë oxhak dhe e bënte të gjallë tërë këtë pamje të ngrirë… Ja, mes tyre, tash tymon oxhaku im, oxhaku i furrës “Jeta”. Tallazet e jetës s`u ndalën me hapjen e furrës e të ëmbëltores për bukë, byrekë, gjevrekë, për byrekë, për petë për pite,  e pogaçe… Veç ballafaqimit me tallazet e egra të jetës, brenda meje e gjyshit pamëshirë rrodhi lumi i mallit, që s`e shuante etjen, veçse dita më ditë kthehej në flakë, digjte e djeg-zjarr, në gji! Gjyshja e nëna ngelën qyqe mbi degë të tharë druri, në gur të thatë, aty ku hëna me ndezullinë e vet djeg shpirtin e ëndrrën…

-I ka jeta lugjet e brigjet e veta. Herë i kalon me dhembje e herë tjetër i zgjon ndërmjet ëndrrash, që nuk vdesin. Natyrisht ti ëndërron, ngjashëm me secilin e nuk jepesh.

-Nuk jepem kurrë.

-Natyrisht, koha nuk e ha gurin… –  I ndërhyra  dhe me gjithë aromën e bukës mësyva të ik në shtëpi, me  mendje gjithnjë te furrtari i Hasit të Prizrenit, i cili çdo çast të lirë e ëndërron ndërtimin e gjuhës së bukur të rrugës, në fshatin e vet, ëndërron ndërtimin e ujësjellësit, në të cilin do të rrjedh vija e ujit, e cila pikon e pikon për ta shuar banorët etjen e gurit e të zemrës.

Para derës vogëlushja me shoqen e vet loznin një lojë, të cilën e thërrisnin Ema-em-sesa. Ndërkohë çupa më vërejti dhe më tregoi se e kanë kryer kafjallin. Ushqimi i ndarë për mua tashmë është ftohur!

-S’ka gjë. E ha unë dhe të ftohtë kafjallin. Bukën që e ka gatuar Kadriu mund ta kapërdish pa e lyer me asgjë, – buzëqesha dhe mendja më shkoi t’i them për tregimin  dhe furrën Jeta, veç aty për aty ndërrova mendje. Pse t’i them kush e ka shkruar atë copëz tregimi?

“Ismail Kadare: një disidencë letrare”, me autor Jean-Paul Champseix

 

Rexhep Hida, Botimet “Fan Noli”

Shtëpia botuese “Fan Noli”sapo ka vënë në qarkullim veprën studimore të autorit francez Jean-Paul Champseix, mega bestseller ndërkombëtar, shqipëruar nga z. Bashkim Shehu dhe Irena Rambi, nën redaktimin e prof. Ilia Lëngut.

Libri “Ismail Kadare: një disidencë letrare” është një vepër e mirëfilltë studimore me autor Jean-Paul Champseix, specialist i letërsisë së krahasuar dhe drejtues kërkimesh në fushën e letërsisë. Kjo monografi voluminoze prej më shumë se pesëqind faqesh është fryt i një pune kërkimore-shkencore shumë të gjatë dhe është mbrojtur si tezë doktorature në Universitetin e Sorbonne’s. Prej disa vitesh është botuar në Francë dhe është mirëpritur për interesin e madh që ajo paraqet për një njohje më të thelluar e më të plotë të krijimtarisë së shkrimtarit tonë më të njohur dhe më të lexuar në shkallë botërore.

Kjo vepër studimore u përgjigjet të gjitha kërkesave të rrepta të punës studimore dhe krahas bibliografisë së gjerë të vendosur në fund të librit, shoqërohet me shënime të shumta në fund të pothuajse të gjitha faqeve, çka dëshmon se autori i saj i mbështet analizën dhe mendimet e tij mbi bazën e një studimi si të literaturës teorike kritike, por në veçanti të veprave të Ismail Kadaresë, të cilat i ka vendosur në kontekstin e tyre përkatës.

Vlen të përmendet se Jean-Paul Champseix ka jetuar në Shqipëri dhe punuar si lektor pranë Departamentit të Gjuhës frënge në vitet 1982-1988 dhe ka njohur e përjetuar nga afër realitetin e shoqërisë totalitare shqiptare. Së bashku me gruan e tij, Elizabeth Champseix, ata kanë botuar  në fillim të viteve ’90 edhe dy libra me interes të veçantë dhe që janë përkthyer tashmë në gjuhën shqipe: “Bulevardi Stalin Nr.57” dhe “Shqipëria ose logjika e dëshpërimit”.

Siç e vë në dukje titulli i librit, në qendër të vëmendjes është fjala “disidencë” dhe autori tregohet i kujdesshëm duke e përcaktuar si “letrare”. Vetë Ismail Kadareja ka pohuar se nuk e konsideron veten si një shkrimtar disident. Sidoqoftë, për shkrimtarin flet më mirë dhe më qart vepra e tij. Pikërisht këtë të fundit ka ndjekur me rreptësi shkencore Jean-Paul Champseix për të zbërthyer paradoksin sesi ka mundur Ismail Kadareja të krijojë veprën e tij “disidente” në gjirin e një prej regjimeve më totalitare të planetit.

“Kjo vepër, pohon studiuesi,  kërkonte pareshtur që të emancipohej nga dogmatizmi dërrmues i realizmit socialist. Ndërkaq, ajo nuk synonte të arratisej në ndonjë univers të huaj ndaj diktaturës, përkundrazi, të shpie aty vazhdimisht. Ajo fiton një logjikë të brendshme gjithnjë e më subversive dora-dorës që regjimi fosilizohet. Sado që rrëfimi vendohet në Lashtësi, në Mesjetë apo në zemrën e një Perandorie Otomane të trilluar, ai rikthehet përherë në Shqipërinë totalitare, prej çka rrjedh ajo akuzë e përsëritur për “dykuptimësi”.

Sigurisht, në tërësinë e saj, vepra e Ismail Kadaresë u shmanget dogmave skematike të realizmit socialist dhe studimi analizon risitë që solli shkrimtari përsa u përket formave dhe teknikave të rrëfimit që ripërtërihen e pasurohen nga një roman në tjetrin. Nga kjo pikëpamje, Ismail Kadareja ka merita të pamohueshme për emancipimin e letërsisë shqiptare, çka duket dhe në vlerësimin që ai njohu nga lexuesit e shumtë në mbarë botën kur u përkthye.

Por edhe fryma e zymtë dhe aspak optimiste e veprës së Kadaresë, mungesa e heroit pozitiv, mungesa e urrejtjes për kundërshtarin, vendi që u jep njerëzve të thjeshtë, por dhe kundërshtarëve të regjimit, arbitrariteti i pushtetit, tjetërsimi i individit, etj. e kapërcejnë cakun e disidencës letrare dhe i japin asaj domethënie ideologjike.

Këtu jemi në një terren që ka ngjallur dhe vazhdon të ngjallë polemika të shumta, veçanërisht lidhur me shkrimtarin Ismail Kadare dhe diktatorin Enver Hoxha. Autori i kësaj vepre flet për një lloj loje të dyfishtë që i është dashur të luajë shkrimtari, fillimisht duke e mikluar në njëfarë mënyre te “Dimri i madh”, pastaj duke qenë gjithmonë e më i rreptë në romanet që pasuan me diktatorin dhe regjimin diktatorial.

Gjatë qëndrimit të tij në Shqipëri, Jean-Paul Champseix flet për një takim të tij me shkrimtarin në vitet ’80 në Ambasadën franceze në Tiranë dhe vë në dukje se :

“Ishte e qartë se nuk kisha përballë një “shtyllë të regjimit”, po një njeri të izoluar e të shqetësuar.”

Sidoqoftë, analiza dhe zbërthimi i kodeve të universit kadarean nga studiuesi Jean-Paul Champseix janë mbresëlënëses dhe lexohen me shumë lehtësi dhe kënaqësi, çka e mundëson dhe përkthimi mjeshtëror i kësaj vepre nga Irena Rambi dhe Bashkim Shehu.

Shqipëria ishte një nga vendet më totalitare në planet. Sidoqoftë, Ismail Kadare arriti të ndërtojë një vepër të papritur në këtë regjim të sunduar me grusht të hekurt nga diktatori Enver Hoxha. Shkrimtari jo vetëm që anashkaloi dogmat e realizmit socialist, por arriti, përmes shtresave letrare dhe ideologjike, të shpërthejë në mosmarrëveshje. Këto romane, pavarësisht nga epoka në të cilën janë vendosur, kthehen në diktaturë. Arbitrariteti i pushtetit, shtypja e qenieve njerëzore, ankthi i përgjithshëm, shkatërrimi moral i shoqërisë, shkatërrimet e revolucionit kulturor janë veçanërisht të denoncuara. Paradoksi është se në këtë vend “nacional-komunist”, ishte suksesi në Francë ai që ndihmoi që Kadare të bëhej “shkrimtari kombëtar”. Ai u përball me kritika dhe kërcënime nga Ministria e Brendshme dhe Partia. Sidoqoftë, ajo u botua pothuajse gjithmonë. Një vepër e tillë është çoroditëse në një sistem të tillë dhe Kadare habitet për statusin e tij të çuditshëm që i dha atij tolerancë nga diktatori.

Dobia e veprës së Jean-Paul Champseix qëndron në një lexim metodik, tekst pas teksti, duke rindërtuar dhjetëra vjet strategji estetike dhe politike kundër shtetit. “Shkrimtar kombëtar, por jozyrtar,” Kadare i shpëtoi shtypjes: “Tiranët marrin rolin e bukur të mbrojtjes së shkrimtarit të madh dhe u tregojnë të gjithëve se arbitrariteti është kon-substancial me despotizmin. “Pa dyshim që ai e njihte censurën e pastër dhe të thjeshtë si rënia, por parakohshmëria e personazhit të tij të famshëm duhet ta ketë mbrojtur atë nga brutaliteti i tmerrshëm i regjimit.

Larg nga hagiografia, vepra e Champseix, në një distancë të drejtë, shpalos manovrat dhe taktikat e një njeriu që kërkon të mbijetojë si një shkrimtar i lirë. Këto ngatërrime ndonjëherë rezultojnë të jenë të paqarta, siç dëshmohet nga dëshira e Kadaresë, i cili e dinte se ai ishte lexuar nga diktatori (lexuesi i parë dhe i vetëm?), Për të modifikuar linjën e Enver Hoxhës me romanin e tij Dimri i vetmisë së madhe. (1972). Me anë të një hetimi të përpiktë, Jean-Paul Champseix rikrijon këtë lojë mace dhe miu. Duke u kthyer vite më vonë në naivitetin e tij rinor politik (ai ishte atëherë 36 vjeç), Kadare e përshkruan veten si “duke bërë atë që një Molière kishte bërë pak a shumë. Haraç, unë nuk do t’ia paguaj regjimit por drejtpërdrejt diktatorit “.

A kishte lojë të dyfishtë? Disa thonë kështu, dhe Champseix nuk i injoron këto kritika, duke vënë në dukje se “ndërsa autori fitoi famë, reputacioni i tij si një kundërshtar i” toleruar “u rrit”. Ose një vend kompleks në fushën e fuqisë shqiptare, të shenjtëruar dhe të jashtëm, të paprekshëm për shkak të suksesit të tij ndërkombëtar pa pushuar së kërcënuari. Ky pozicion ambivalent gjendet në estetikën e vetë Kadare. Ndërsa pretendonte një prejardhje letrare klasike, shkrimtari shpesh ka vënë në dyshim modernizmin. Sikur, përballë historisë, Kadare kishte takuar Homerin, Shekspirin dhe një avangardë letrare pjesërisht të ngrysur nga shteti.

E gjithë vepra lexohet me shumë interes pasi Champseix fut në analizat e tij të ngushta letrare informacione arkivore të dorës së parë (që burojnë në veçanti nga dosjet e Sigurimit, policisë sekrete shqiptare) ose rezultojnë nga shkëmbimet e drejtpërdrejta me ‘shkrimtarin’. Kjo për fat të mirë thyen formatin akademik të kësaj vepre të pasur. Përmes shqyrtimit të romaneve, shfaqet një luftë afatgjatë, ndonjëherë mbi një nxehtësi të ulët, ndonjëherë shumë më brutale, e cila përfundoi vetëm me mërgimin në Francë në 1990. Kadare pasi vazhdon të shkruaj deri në ditët e sotme, do të kujtohet se kjo sqaron shumë aksionet e një periudhe të caktuar të karrierës së tij. Për të rimarrë një vepër të tillë, duhej një krahasues dhe specialist, në historinë politike shqiptare. Jean-Paul Champseix është i të dyjave.

Më e papritur, puna e tij tërheq në mënyrë të padukshme një jetë të Kadaresë dhe përfundon duke i ngjarë pak … si një roman nga Kadare. Diçka e pavendosur po shpaloset, një luftë në të cilën ne nuk i kuptojmë të gjitha gjërat e fshehta, makinacionet e largëta të krijuara kundër një personazhi të heshtur.

Kjo vepër duhet të njihet nga çdo studiues dhe student i fushës së letërsisë dhe duhet të jetë në bibliotekën e çdo shkolle në dispozicion të nxënësve

Analizë e një qëndrimi të ri të habitshëm në diplomacinë europiane dhe ndërkombëtare, e cila po flirton dhe po vlerëson luftënxitësit si “çelësa të stabilitetit ballkanik”

Shaban Murati

 

Diplomacia europiane dhe ndërkombëtare, siç e kam thënë në librat e mi, fillon lëviz kur plasin ujrat, por ka shumë rëndësi se në çfarë drejtimi lëviz.  Ka lindur një fenomeni i ri shqetësues, që lëvizjet tani po bëhen jo në kahun e duhur, dhe diplomacia ndërkombëtare po u jep çmime nderuese shteteve dhe forcave destruktive, që janë gjeneratorë të tensioneve lokale.

Kriza e re e pragkonfliktit e shkaktuar tani nga entiteti serb në Bosnje-Hercegovinë, që shpërtheu krahas pragkonfliktit që shkaktoi Serbia në kufirin me Kosovën muajin e kaluar, evidenton një qendrim të ri të habitshëm në diplomacinë europiane dhe ndërkombëtare, e cila po flirton dhe po vlerëson luftënxitësit si “çelësa të stabilitetit ballkanik”.

Pragkonflikti në Bosnje-Hercegovinë arriti pikën më të keqe që nga mbarimi i luftës atje në vitin 1995. Ndërprerja e pjesëmarrjes së të ashtuquajturës “serpska republika” në institucionet qendrore të shtetit të Bosnje-Hercegovinës, mosnjohja nga serbet e autoritetit të përfaqësuesit të lartë ndërkombëtar në Sarajevë ish-ministrit gjerman Kristian Shmidt, planifikimi i krijimit të një ushtrie separatiste, i një sistemi serb drejtësie dhe institucioni taksimi separatist serb, etj. e çuan situatën në pikën më të lartë të vlimit, sa që detyruan zëvendësndihmës sekretarin amerikan të shtetit Escobar të shkonte me shpejtësi në Sarajevë në datat 7-8 nëntor për dy ditë bisedime me krerët e tre komuniteteve etnike përbërëse të Bosnje-Hercegovinës për të ulur gjakrat.

Situata ishte kaq pranë luftës sa që Përfaqësuesi i Lartë ndërkombëtar në Sarajevë, Kristian Shmidt, në 4 nëntor paralajmëroi Këshillin e Sigurimit të OKB me raportin e tij të posaçëm se Bosnje-Hercegovina po kalon rreziqe ekzistenciale, se kërcënimet e udhëheqësit të serbëve të Bosnjës, Milorad Dodik, janë të njëjta me seçesionin pa e shpallur atë, se kërcënimet e tij rrezikojnë paqen jo vetëm në vend, por edhe në rajon.

Në kulmin e këtij alarmi për rrezikun e një lufte të re etnike, ngrihet në 6 nëntor kryeministri hungarez Viktor Orban, i një shteti anëtar të BE dhe të NATO-s, dhe bën një vizitë të posaçme pune në Banja Luka, kryeqendra e të ashtuquajturës “serpska republikës” dhe në mënyrën më skandaloze shpall se serbët e “serpska repubikës” luajnë rol kyç në procesin e stabilitetit, paqes dhe sigurisë në Ballkan.

Dhe e deklaron këtë certifikim nderi pas bisedimeve me kreun e separatizmit serb Dodik, i cili ka marrë pishtarin e ndezjes së luftës etnike dhe të prishjes së shtetit të Bosnje-Hercegovinës. Kemi një mbështetje publike diplomatike dhe politike të Budapestit për luftënxitësin e Banja Lukës, i cili i entusiazmuar nga përkrahja hungareze, deklaroi në 6 nëntor se “I jemi mirënjohës Hungarisë për mirëkuptimin që ka për “serpska republikën”.

Kjo lexohet si një mirëkuptim për separatizmin serb. Kryeministri i Hungarisë bën vizitë pune duke marrë edhe ministrin e jashtëm me vete në “serpska republika”, duke i dhënë entitetit serb statusin e shtetit, në një kohë që nuk shkon në kryeqytetin e vendit në Sarajevë dhe nuk takon anëtarët e presidencës boshnjak dhe kroat.

Kryeministri i Hungarisë i dorëzon “çelësin e stabilitetit të Ballkanit” fashistit Dodik dhe pjellës së gjenocidit me emrin “serpska republika”, të cilët po ecin përsëri drejt luftës etnike si në 1992. Para pak kohësh kryeministri i Hungarisë Orban gjatë vizitës zyrtare në Beograd shpalli se “Serbia është shteti kyç i Ballkanit Perëndimor. Asnjë shtet tjetër i Ballkanit Perëndimor nuk integrohet në BE nëse nuk hyn Serbia”.

Vështirë të gjesh se çfarë emri mund t‘i vesh kësaj diplomacie, e cila nderon me “çelësin e Ballkanit” luftënxitësit kryesorë të Ballkanit, që janë Serbia dhe “serpska republika”. Duket si një infeksion diplomatik dhe politik me origjinë ruse, që ka kapur disa shtete të BE ku udhëheqësit e tyre e kanë afishuar hapur filorusizmin e tyre brenda BE dhe në Ballkan.

Shqetësimi bëhet edhe më i madh kur dëgjon që edhe një diplomate e një shteti të rëndësishëm të NATO-s në 28 tetor deklaron se “Serbia është shteti kyç për ruajtjen e stabilitetit dhe sigurisë në Ballkanin Perëndimor”. Një deklaratë e habitshme po të kesh parasysh se bëhet pasi Serbia dy herë brenda muajit tetor tentoi të provokonte konflikt të armatosur në kufirin verior të Kosovës.

Ka diçka thelbësore, që nuk shkon dhe nuk mund të pranohet, në këtë fenomen të ri në diplomacinë europiane apo ndërkombëtare, që nderojnë “me çelsa dhe kyçe stabiliteti në Ballkanin Perëndimor” luftënxitësit si Serbia dhe “serpska republika”, të cilat po gjenerojnë tensionet e rrezikëshme në rajon.

Së pari, kjo dëshmon një konfuzion dhe dobësim gjenetik në diplomacinë e shteteve europiane, të cilat në vend që të dënojnë dhe të frenojnë Serbinë dhe “serpska republikën” si vatra dhe forca destruktive, shkojnë dhe i glorifikojnë si “çelsa stabiliteti”.

Së dyti, duke u dhënë rolin dhe vendin e “çelsit të stabilitetit të Ballkanit Perëndimor”, inkurajohen Serbia dhe “serpska republika” në ambicjet dhe politikat e tyre luftënxitëse.

Së treti, duke klasifikuar Serbinë dhe “serpska republikën” në rolin e “çelsit ballkanik” automatikish krijohet një lloj hierarkie nënshtrimi e shteteve të tjera në Ballkanin Perëndimor, që duhet t’i binden “çelsit”.

Së katërti, fenomeni i shpalljes se primaritetit të Serbisë në Ballkan si “shtet kyç” dëshmon një dobësi strategjike dhe sigurie ndaj fuqive të mëdha antiatlantike dhe antiperëndimore, që sponsorizojnë Serbinë dhe forcat destruktive serbe në Ballkanin Perëndimor.

Në datën 8 nëntor profesori i politikologjisë në Universitetin e Sarajevës Lindore, Sërgjan Perishiç, i deklaronte agjencisë ruse “Regnum” lidhur me tensionet e fundit në vend se “serpska republika” në rradhë të parë ka mbështetjen e Rusisë dhe të Kinës. Askush nuk ka dëgjuar nga Beogradi asnjë deklaratë të drejtpërdrejtë se udhëheqja e Serbisë nuk është dakord me politikën e Banja Lukës”.

Nuk mund të mos shtrohet pyetja se çfarë opinioni krijohet në Moskë për BE dhe për NATO-n kur në Ballkanin Perëndimor, që ka tre shtete anëtare të NATO-s, del ndonjë kryeministër, shtet anëtar apo ndonjë diplomaci atlantike, që deklaron se “Serbia është shteti kyç i sigurisë ballkanike” dhe jo NATO.

Ky fenomen i ri i në diplomacinë europiane dhe ndërkombëtare për të nderuar me “çertifikata mirënjohje për çelsa dhe kyçe stabiliteti” shtete dhe forca destruktive ballkanike, bie në kundërshtim me sistemin e vlerave, parimeve dhe traktateve themeluese të BE dhe të NATO-s.

Nga burime diplomatike mësohet se ky fenomen diplomatik në diplomacinë europiane ka lindur nga vlerësimi se duke nderuar me “kyçe dhe çelsa nderi të stabilitetit” shtete dhe forca destruktive në Ballkanin Perëndimor, ato shtete dhe forca destruktive do të bëhen më të prirur ndaj BE.

Është një iluzion optik apo diplomatik, që është përgënjeshtruar me qindra herë nga gjithë dinamika e zhvillimeve të pas luftrave në ish-Jugosllavi. As Serbia dhe as “serpska republika” nuk kanë nxjerrë mësime nga e kaluara e përgjakshme e konflikteve në ish-Jugosllavi dhe po përpiqen ta rikthejnë atë të kaluar.

Baronesha britanike Arminka Heliç shkruante në 8 nëntor në “politicshome.com” për tensionet e reja në Bosnje-Hercegovinë: “Seçesionistët janë të mbështetur jo vetëm nga Serbia, por gjithashtu nga Rusia, dhe më në heshtje nga Kina. Moska e shikon si rast për të krijuar kaos në zemër të Europës. Seçesionistët duan të krijojnë një krizë si pretekst për shkëputje me qëllimin e bashkimit me Serbinë”.

Argumenti tjetër, që jepet për fenomenin e ri të vlerësimit për luftënxitësit në Ballkan, është se me këtë taktikë do të ndikohet që Serbia dhe “serpska republika” të largohen nga Rusia. Është një naivitet diplomatik, i përgënjeshtruar nga zhvillimet, madje ditët e fundit udhëheqësi fashist i “serpska republikës” Dodik deklaroi se nëse na sulmon NATO ne do të kërkojmë ndihmën e Rusisë.

Fenomeni i ri diplomatik i akordimit të dekoratave të “çelsit ballkanik” për Serbinë apo për “serpska republikën” përbën një sinjal tepër shqetësues për shtetet sovrane të Ballkanit Perëndimor dhe të të gjithë Ballkanit.

Është shqetësues, sepse inkurajon shtete agresive dhe militariste si Serbia që të intensifikojnë ambicjet e tyre të aneksimit të territoreve të shtete të tjera me devizën e “botës serbe” apo të Serbisë së Madhe. Është shqetësues, sepse u tregon shteteve të rajonit se modeli destruktiv i sjelljes rajonale merr përkrahje në diplomacinë europiane.

Konfuzioni dhe dizorientimi në diplomacinë europiane dhe ndërkombëtare, ku në vend të dënimit të Serbisë dhe të “serpska republikës” shpallen “çelsa të stabilitetit ballkanik”, krijojnë kushte të favorshme për maskimin e forcave destruktive në rajon.

Tingëllon ironike dhe tallëse për shtetet dhe popujt e Ballkanit Perëndimor, që Serbia e cila po ngren erërat e luftës në Bosnje dhe në Kosovë, del dhe shpall se po bashkon Ballkanin Perëndimor për “zonën e përbashkët ekonomike” apo për integrimin ballkaniko-perëndimor. Presidenti serb Vuçiç psall për paqen dhe parajsën, që do të sjellë projekti i tij i “Ballkanit të hapur” në të njejtën kohë që nxit luftë në kufijtë e Kosovës dhe në Bosnje.

Serbia e përdor “Ballkanin e hapur” si mbulesë të ambicjes serbe për përfshirjen e shteteve të Ballkanit Perëndimor në hegjemoninë serbe. Pikërisht për këtë strategji e vlerëson politikën e Vuçiçit diplomati rus Mihail Plisjuk, i cili shkruan në 4 nëntor në “eadaily.ru” se “Serbia, Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria e bashkuar me ta, po krijojnë para syve tanë projektin integrues të “Ballkanit të hapur” dhe për presidentin Vuçiç kryesorja është që t’i sigurojë Serbisë praninë e nevojshme maksimale në Ballkan.

Kështu në mënyrë të sigurtë Serbia bëhet lider rajonal”. Diplomacia ruse është tepër entuziaste për projektin e Vuçiçit dhe e lavdëron atë se që nga koha e Titos ai realizoi përsëri rëndësinë e Serbisë në arenën ndërkombëtare.

Strategjikisht Rusisë i intereson roli qendror, drejtues dhe hegjemon i Serbisë në Ballkanin Perëndimor. Por çfarë mund t’i interesojë BE-së apo NATO-s roli qendror, drejtues dhe hegjemon i Serbisë filoruse dhe antiatlantike në Ballkanin Perëndimor.
Si nuk arrijnë ta kuptojnë shtete raja si Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut, që ranë në dashuri me shikim të parë me projektin serb, se diplomacia serbe ka hapur sirtarët e federatës ish-jugosllave për t’i aplikuar sot.

Si nuk gjejnë kohë zyrtarët e lartë të Tiranës të lexojnë pak faqe histori të Jugosllavisë dhe të mësojnë se gjithë përmbajtja dhe premtimet e “Ballkanit të hapur” bashkë me katër apo pesë liritë e ungjillit diplomatik serb kanë qenë të realizuara në Federatën komuniste Jugosllave, ku bënin pjesë pesë shtete nga gjashtë të Ballkanit Perëndimor. Madje kishin më shumë liri të qarkullimit të mallrave, kapitaleve, punësimit dhe të shërbimeve brenda federatës jugosllave nga sa premtojnë sot të dalldisurit e tymosur të projektit serb.

Nuk ka logjikë historike, politike, diplomatike, ekonomike, etj. që mund të justifikojë kthimin në formë të re në federatën e dikurshme të shteteve që ikën nga ajo federatë mbytëse, me premtimin për të rishijuar prapë ato katër apo pesë liritë, që kishin në federatë.

Çudia e çudirave është përse Tirana zyrtare ka kaq etje të bëhet republikë jugosllave e Serbisë dhe nuk i kërkon më ato katër liritë te integrimi europian në BE. Askush në Tiranë nuk është në gjendje të thotë se ka diçka të re në “Ballkanin e hapur”, që nuk e kanë pasur republikat e Federatës Jugosllave. Udhëtimi ballkanik pandalim i kamionave dhe i shalqinëve tingëllon si diplomë profanësh.

Në dritën e këtyre zhvillimeve ballkanikoperëndimore bëhet edhe më e pakuptueshme se mbi cilat llogari strategjike apo gjeopolitike ndërtohen këto taktika diplomatike, që dekorojnë me “kyçe apo çelsa nderi”shtetet dhe forcat destruktive në Ballkanin Perëndimor. Këto taktika të gabuara diplomatike jo vetëm nuk i qetësojnë situatat, por i komplikojnë, sepse rrisin agresivitetin e Serbisë dhe të “serpska republikës” ndaj shteteve të Ballkanit Perëndimor.

Çelësi i stabilitetit dhe i sigurisë në Ballkanin Perëndimor është Aleanca Atlanike, ku bëjnë pjesë tre shtete të këtij mini-rajoni. Klasifikimet e tjera janë të gabuara dhe të dëmshme për Ballkanin Perëndimor.