Pandeli Koçi: Letërsia për fëmijë “vidhet” nga të huajt, probleme me përkthimin dhe përshtatjen

 

Letërsia për fëmijë edhe pse nuk mungojnë botimet me vlera të autorëve shqiptarë, ka jo pak probleme. Këtë e pohon dhe shkrimtari i njohur Pandeli Koçi, i cili prej vitesh drejton dhe Shoqatën e Shkrimtarëve për Fëmijë e të Rinj. Për shkrimtarin përballë këtyre probleme që has sot kjo letërsi, janë dhe institucionet shtetërore që duket se  kanë braktisur atë. Dje ishte dhe Dita Ndërkombëtare e Librit për Fëmijë, por ndryshe nga vende të tjera të botës në vendin tonë  kjo ditë kaloi në heshtje. Shkrimtari Pandeli Koçi i njohur me emrin letrar Sazan Goliku, tregon se dy ministritë, ajo e Kulturës dhe Arsimit janë indiferente ndaj letërsisë për fëmijë, që sipas tij është shumë e rëndësishme. Ai tregon se janë dorëzuar disa herë projekte pranë këtyre dy dikastereve për ndihmë në konkurse letrare, botime, etj, por asnjëherë nuk kanë marrë miratim. Për kryetarin e Shoqatës së Shkrimtarëve për Fëmijë e të Rinj detyrën që duhet ta bënte MASH në lidhje me letërsinë për fëmijë po e bën kjo shoqatë, e cila mes shumë vështirësive dhe pa përkrahje nga institucionet mundohet të mbajë gjallë këtë lloj letërsie. Në intervistën dhënë për gazetën, shkrimtari Pandeli Koçi thekson mes të tjerave se edhe botuesit shqiptarë pak ofrohen për të tilla botime, pasi sipas tij duke pasur në qendër fitimin financiar ata e kanë më të lehtë të botojnë vepra të huaja. Por edhe pse libraritë janë të mbushura me botime të autorëve të huaj, për shkrimtarin e njohur përkthimet në jo pak raste janë skandaloze. Kryesisht tek librat që janë me figura, ilustrime, ka probleme në drejtshkrim, dhe sipas tij janë përkthime të njerëzve që nuk dinë ti sjellin të përshtatur në gjuhën shqipe, por ndihet shumë dhe mungesa e redaktorëve të duhur në këtë fushë. Për shkrimtarin Pandeli Koçi, letërsia për fëmijë duhet të ketë muzikalitetin e duhur, qoftë në varg apo prozë.
 
 -Dita Ndërkombëtare e Librit për Fëmijë, si vjen në Shqipëri, atmosfera që kalon ajo?

Dita Ndërkombëtare e Librit për Fëmijë është një festë që pritet me gëzim në gjithë botën e qytetëruar. Festohet në mënyra të ndryshme, por tek ne kjo nuk ndodh. Do dëshironim që dhe tek ne të ndodhte një gjë e tillë, por fatkeqësisht në vendin tonë nuk kujtohen për këtë. Kjo duhet të ishte një festë gazmore ku duhet të gumëzhinin shkollat, institucionet që edukojnë fëmijët.
 
-Çfarë duhet të ishte bërë që kjo të ndodhte?
 
Ministritë përkatëse të Arsimit dhe Kulturës, drejtoritë arsimore, drejtoritë e shkollave mund të organizoheshin për këtë veprimtari. Kjo nuk bëhet, sepse është një neglizhim, një indiferentizëm ndaj librit për fëmijë. Për këtë ditë mund të organizoheshin konkurse, mësuesit e letërsisë mund të bënin një konkurs për librin për fëmijë. Kjo mund të ishte një ditë që në shkolla të ishte dhe një si minipanair ku të tregoheshin librat e kësaj letërsie. Këtu mund të flitej, recitohej, të diskutohej mbi librat që iu kanë pëlqyer fëmijëve. Por kjo nuk mund të bëhet nga shkrimtarët, të cilët duhet të thirren në këtë veprimtari që të flasin për librin. Mjetet organizative janë çështje që kanë të bëjnë me institucionet shtetërore. Një gjë e tillë mund të bëhej dhe nga botuesit, të cilët siç ju thashë do të ishin të pranishëm me këto minipanaire pranë shkollave. Duke qenë dita e librit, fëmijët do ta gëzonin më shumë me librin. Unë gjithmonë kam ngulur këmbë përballë një qëndrimi nihilist ndaj letërsisë për fëmijë, siç ndodhi dhe në panairin e librit që u zhvillua një vit më parë ku nuk u dha asnjë çmim për librin për fëmijë, kur kishte mjaft libra dinjitozë. Problem është dhe mungesa e konkurseve letrare. Me gjithë kërkesën tonë nuk u bë as me rastin e 100-vjetorit, por këto konkurse duhet të jenë dhe për autorë të rinj të kësaj letërsie.
 
-Po këtë vit, a keni çuar projekte si shoqatë në ministritë përkatëse?
 
Shoqata jonë kërkoi që parvjet ndihmë për një projekt në letërsinë për fëmijë, por as vjet nuk na u miratua ndihmë financiare dhe këtë vit ende asgjë, pasi ne projektin aty e kemi. Nuk na kanë dhënë përgjigje për këtë projekt në MTKRS, as po as jo. Indiferentizmi ndaj kësaj letërsie shikohet dhe këtu, ku ne bëjmë projektin dhe nuk na thonë as po as jo. Ne na duhet një përgjigje, se pse është ky qëndrim deri tani ndaj projekteve tona. Tani ne hezitojmë, sepse të bësh disa projekte për këtë letërsi dhe të mos realizohen, është shumë e rëndë. Këto që ne duam si shoqatë me të tilla projekte për letërsinë për fëmijë, këto janë detyra të vetë ministrisë. Një nga detyrat e MTKRS dhe MASH është që të bashkëpunojë dhe me ne. MASH ka një bord që miraton veprat për lexime jashtëshkollore, por ama kur ne bëmë një projekt dhe ia paraqitëm për të bërë një konkurs të autorëve të rinj që shkruanin letërsinë për fëmijë na kthyen një përgjigje burokratike, që këtë gjë nuk mund ta bënin.
 
-Duke qenë se jeni shkrimtar dhe Kryetarit të Shoqatës së Shkrimtarëve për Fëmijë dhe të Rinj çfarë mund të na thoni rreth interesit që kanë botuesit ndaj kësaj letërsie?
 
Gjithmonë nga letërsia e huaj përkthen gjërat më të mira, të cilat veç vlerave letrare artistike kanë dhe paraqitjen grafike, me të cilët merren ilustratorët më të mirë të botës dhe pëlqehen. Problemi qëndron se sa letërsia jonë artistike ngrihet në nivelin e letërsisë botërore. Ne kemi vepra që i përballojnë ato, dhe kanë traditën tonë, pra qëndrojnë përballë letërsisë evropiane. Por vizatimet, skicat, etj, nuk janë të një niveli si tek botimet e huaja që kanë ilustratorë shumë të mirë. Botuesit edhe kur botojnë nga letërsia shqipe, druhen dhe nuk paguajnë sa duhet që ai piktori të rrijë gjatë mbi veprën, por gjendet një që paguhet me pak lekë ashtu si dhe vetë shkrimtari. Botuesi e ka dhe më të lehtë me autorë të huaj, sepse tek ne nuk paguhet e drejta e autorit. Pra librat e autorëve të huaj janë dhe më shumë fitim se sa letërsia e autorëve shqiptarë. Por Konica ka thënë që ne duhet të botojmë 50 për qind me 50 për qind letërsi të huaj dhe shqipe, dhe kjo nuk ndodh sepse nuk ka rregull nga botuesit. Duke u nisur vetëm nga fitimi ata nuk e ruajnë këtë rregull.

-Është pohuar se veprat e huaja të letërsisë për të rritur kanë një nivel përkthimi që në shumë raste lë për të dëshiruar. Po tek letërsia për fëmijë, si shikohet kjo?
 
Ne kemi përkthime të mira, por ka dhe probleme. Janë skandalozë kryesisht librat që janë me figura, ilustrime, ka probleme në drejtshkrim. Janë përkthime të njerëzve që nuk janë specialistë, nuk kanë redaktorët e duhur në këtë fushë. Letërsia për fëmijë duhet të ketë muzikalitetin e duhur, qoftë në varg apo prozë.
 
-Ju folët disa probleme që janë sot në letërsinë për fëmijë. Por sot, diskutohet dhe niveli i saj?

Pas përmbysjes së diktaturës letërsia për fëmijë ka pasur një hov të madh. Sot nuk kemi vepra si dikur ku në letërsinë për fëmijë ishte i dukshëm dhe ideologjizimi, krahas veprave të mira që ne nuk i mohojmë që i shpëtuan virusit politiko-ideologjik. Në kohën e sotme si në çdo vend të botës edhe tek ne ka krijime me vlera artistike, por ka dhe vepra të dobëta, mediokre, që botohen. Në letërsinë për fëmijë sot kemi dhe vargje skematikë, të përgjithshëm, që janë një bejte. Vetëm se vë një rimë në fund të vargut e quan poezi. Kemi prozën, ku edhe këtu ka tregime ose përralla që janë kopje të përrallës së dikurshme popullore apo krijimit të një autori të njohur të botës. Kemi tregime që nuk japin me vërtetësi, pra psikologjinë e fëmijës, por janë thjesht rrëfime të një ngjarje të rëndomtë që nuk thotë asgjë. Sëmundja që ka mbizotëruar dhe është dhe sot, moralizimi i hapur në letërsinë për fëmijë. Letërsia për fëmijë mbi të gjitha duhet të jetë fantazi. Këtë e kanë sot veprat e mira shqiptare, por ka vepra që janë të thata, që nuk e joshin fëmijën. Mos harrojmë që letërsia për fëmijë ka brenda dhe lojën. Këtë ne në pak vepra e gjejmë, dhe përballë këtyre duke mos pasur një kritikë letrare që të përcaktojë vlerat e librit spekulohet me librat. Intervistoi: Julia Vrapi

LETËRSIA PËR FËMIJË KËRKON NJË TRAJTIM TË VEÇANTË

 

Xhemë Karadaku u lind në fshatin Ranatoc të Karadakut të Preshevës. Shkollën fillore e mbaroi në vendlindje, të mesmen në Preshevë, ndërsa fakultetin në Prishtinë. Bashkëpunon me revista e portale të shumta në gjuhën shqipe, ku ka publikuar një numër të madh të poezive, tregimeve, humoreskave dhe enigmave të rimuara. Ishte anëtar redaksie i Revistës "Jehona" në Preshevë, ishte redaktor i revistës për fëmijë "Ylberi" në Gjilan dhe një periudhë ishte anëtar i Redaksisë në revistën për Enigmatikë

“Horizonti” në Gjilan. Është autor i njëzet veprave letrare dhe publicistike. Është autor i qindra enigmave

HEJZA: Shumë krijues letrarë e pak nga ata krijojnë për fëmijë! Krijuesit për fëmijë janë ata që e rrisin dashurinë tek fëmijët për librin, që e ngacmojnë tek fëmijët fantazinë për t’u bërë shkrimtar, i hapin dyert e botës fëmijërore ku mbruhet motivi për të shkruar, për të krijuar, për ta dashur gjuhën… Cili është ai çelës që u mundëson shkrimtarëve për të depërtuar në botën fëmijërore për të ndihmuar në këtë mbrujtje?

KARADAKU: Shkrimtarët për fëmijë aq sa kanë përgjegjësi për krijimet e tyre, kanë edhe një privilegj:sikur e jetojnë fëmijërinë tërë jetën. Ata, kur shkruajnë për fëmijë, duhet të kenë parasysh botën e tyre,t’i bëjnë shkrimet të pranueshme për këtë moshë dhe natyrisht të japin mesazhin e duhur. Me një fjalë,duhet t’i japin hov imagjinatës për të zhvilluar imagjinatën e fëmijëve por edhe të lexuesve të tjerë të rritur. Ndonjëherë, një dozë humori në shkrimet e tyre, besoj i bën më tërheqëse punimet e tyre për këtë moshë të re, e cila është në formim e sipër.

HEJZA: Gjyshet tona na kanë rrëfyer përralla të cilat nuk i kemi hasur askund në letërsinë për fëmijë, as në letërsinë shqiptare, por as në letërsinë botërore! Na kanë rrëfyer gjyshet tona se i kanë të dëgjuara
nga gjyshet e tyre, të cilat, nuk kanë ditur as shkrim dhe as lexim! Janë autore të rrëfimeve origjinale vetë gjyshet dhe stërgjyshet tona, apo ka ekzistuar dikur shkrimtari për fëmijë, i cili ka shkruar për
vëllain e vogël të mençur, për kuçedrën, dragoin, bajlozin, puset e thella, degëzimet nëntokësore të puseve, për zogun e madh që ka bartur mbi flatra një popull të mirë, për vetëtimën që ka çarë kodra, për murmurimën që ka gurëzuar luftëtarë etj.

KARADAKU: Letërsia gojore është trashëguar brez pas brezi dhe na bën me dije se shpirti krijues ka ekzistuar dhe do të ekzistojë përherë te një popull. Kjo letërsi (gojore) nuk kanë qenë përherë origjinale,ka pasur edhe motërzime të kësaj letërsie e cila është ndryshuar dhe i është përshtatur rrethanave dhe kohës. Megjithatë, shpirti krijues është përcjellë gjeneratë pas gjenerate përmes rrëfimeve, përrallave,
këngëve, anekdotave etj. dhe ka edukuar breza të tërë, ka dhënë mesazhe për kohën. Me zhvillimin e shkencës dhe teknologjisë, ka ndryshuar edhe forma e transmetimit të letërsisë, në këtë rast edhe
forma e letërsisë gojore, sepse krijuesit tashmë idetë e veta, shkrimet e veta lexuesit ia përcjellin në formë librash, apo tash edhe në formë elektronike. Duke pasur parasysh thënien “fjalët fluturojnë, ajo
që shkruhet mbetet”, sigurisht forma e shkruar e letërsisë i ka përparësitë e veta.

HEJZA: Në ç’nivel dhe në ç’pozita e kemi sot letërsinë për fëmijë? Cili është raporti i shoqërisë sonë me krijuesit letrarë për fëmijë?

KARADAKU: Letërsia për fëmijë është në po atë nivel siç është edhe letërsia jonë në përgjithësi. Ka vepra të arrira për fëmijë në gjuhë shqipe, të cilat janë të një cilësie të barabartë me letërsinë për fëmijë edhe nivel regjioni e më gjerë. Krijuesit letrarë për fëmijë, te ne, ndoshta ndonjëherë nga shoqëria konsiderohen si krijues të rendit të dytë, që është një gabim shumë i madh. Letërsia për fëmijë, do të
duhej trajtuar shumë më seriozisht nga institucionet, do duhej të kishte përkrahje më të madhe nga shkollat, bibliotekat dhe nga shoqëria në përgjithësi, sepse ndikimi i saj është tejet i madh. Ndoshta është njëri ndër faktorët kryesorë për të rritur gjenerata të reja me një vizion të qartë dhe me një imagjinatë të zhvilluar. Por edhe krijuesit e letërsisë për fëmijë duhet të jenë të vetëdijshëm se jo
gjithçka që ofrojnë “gëlltitet” nga lexuesit. Pra, raporti shkrimtar-lexues (shoqëri në përgjithësi) do të jetë korrekt, atëherë kur të dy palët japin dhe marrin vlera, të cilat do t’i qëndrojnë kohës.

HEJZA: Sa janë të vetëdijshëm shkrimtarët për fëmijë për rolin dhe peshën e tyre në shoqërinë tonë shqiptare! Këta shkrimtarë bëjnë shumë për ata që janë ardhmëria e shoqërisë sonë, por, sa këta bëjnë
për vetveten! Apo, zëri i tyre është fare i papërfillshëm sepse janë shumë pak! Si pak që janë, a e gëzojnë respektin e “shumicës”!

KARADAKU: Unë shpresoj se shkrimtarë për fëmijë, përkatësisht letërsi për fëmijë, do të ketë në çdo fazë të zhvillimit të shoqërisë. Ndoshta paraqitja mund të jetë hove-hove, por një vijimësi e kësaj letërsie do të jetë pa dyshim. Shkrimtarët për fëmijë, e thashë në fillim kanë përgjegjësi dhe privilegj, por duhet jenë të vetëdijshëm se në këtë botë të zhvillimit të hovshëm të teknologjisë dhe të qasjes së letërsisë në internet, lexuesi ka mundësi të shumta zgjedhjeje të cilat kalojnë kufijtë e një vendi. Shkrimtari për fëmijë, vetë ia bën vendin vetes në shoqëri me veprat në nivel ideoartistik dhe me temat që trajton.
Sigurisht, përkrahja e krijuesve të mirëfilltë për fëmijë është e domosdoshme, sepse mospërkrahja dhe pengesat në këtë sferë, një ditë do të na kthehen bumerang të gjithëve pa dallim.

HEJZA: Në ç’nivele e kemi kritikën letrare për letërsinë për fëmijë? Kush e vlerëson këtë letërsi? Në ç’mendime kritike objektive, apo, në ç’fakte mbështetemi kur konstatojmë se kemi (apo nuk kemi)
letërsi për fëmijë!

KARADAKU: Ka shkrime të herëpashershme për veprat e botuara për fëmijë, të cilat në të shumtën e rasteve janë përshtypje leximi, apo recensione përuruese. Vlerësimi i kësaj letërsie bëhet në forma të
ndryshme: herë ka perceptime, herë ka vlerësime paushall, herë ka vlerësime miqësore, herë ka vlerësime ‘armiqësore’. Mbi bazën e këtyre vlerësimeve vështirë është të krijohet një konstatim i saktë
se cili është niveli i letërsisë për fëmijë në gjuhë shqipe. Nganjëherë vlerat e vërteta në mungesë të një ‘marketingu’ mbeten nën hije, ndërsa disa ‘kryevepra’ bëjnë bum të rrejshëm. Kritikë të rregullt e cila e përcjell letërsinë për fëmijë hap pas hapi nuk ka. Ndoshta kritiku më real, është lexuesi – për fat të keq i paktë.

HEJZA: Kontakti i parë i fëmijëve të diasporës sonë me gjuhën letrare janë pikërisht librat apo edhe rrëfimet elektronike të shkrimtarëve tanë për fëmijë! Cila është njohja e drejtpërdrejt të këtyre fëmijëve me krijuesit shqiptarë të letërsisë për fëmijë dhe anasjelltas!

KARADAKU: Aq sa kam të informacione, ka përpjekje që librat për fëmijë në gjuhë shqipe të jenë në duar të lexuesve në diasporë. Por këto janë më shumë përpjekje individuale, ose të shoqatave të ndryshme dhe më pak të organizuara nga institucionet. Ndoshta e vetmja mënyrë për t’u pajisur me këto botime, është kur ata vijnë me prindërit e tyre për pushime në atdhe dhe blejnë ndonjë prej tyre. Personalisht kam pasur disa herë kërkesa të tilla për botimet e mia dhe të Shtëpisë Botuese “URA”, të cilën e udhëheq. Por kjo formë është e pamjaftueshme.

HEJZA: Sa ka evoluar krijimtaria për fëmijë në kohën kur fëmijët po sfidohen me një “modernitet” i cili jo se po kuptohet aq shumë nga të rriturit?

KARADAKU: Zhvillimi i letërsisë për fëmijë te ne nuk mund të bëhet i ndarë nga zhvillimet tjera në përgjithësi si shoqëri. Por kjo nuk nënkupton vetëm rritjen në sasi, sepse sasia nuk garanton cilësi. Por te letërsia për fëmijë, sidomos në Kosovë, ka mungesë edhe të sasisë. Gjeneratat e reja sikur më rrallë i përkushtohen letërsisë për fëmijë, apo edhe kur ia nisin bëjnë disa hapa, pastaj ndalen. Është një
fenomen i cili kërkon një analizë më të përgjithshme, kërkon një studim më të gjithanshëm. Por një gjë mund të thuhet se përderisa shkrimtarët e dikurshëm për fëmijë (gjeneratat e kaluara) ishin më
idealistë, shkrimtarët për fëmijë të gjeneratave të reja janë më tepër pragmatistë. Këtë mund ta ilustroj me një shembull konkret. Një krijues i ri i cili kishte botuar katër-pesë libra shumë interesante për
fëmijë, njëherë më bëri një pyetje: A mund të jetohet në Kosovë duke shkruar libra për fëmijë? Çfarë t’i thosha. Ta gënjeja? Jo. U zura ngushtë, vetëm rrudha supet dhe ai përgjigjen e mori vesh. Dallimet në gjenerata kanë ekzistuar dhe ekzistojnë edhe tash. Bota e internetit ka rritur edhe më shumë këto dallime. Megjithatë duhet të ketë një mirëkuptim nga të rriturit për këtë sfidë, por me kusht që ajo të përdoret për të mirë, e jo për të keq. Një kontroll i duhur sidomos për moshat e reja, duhet të jetë patjetër.

HEJZA: A e shihni si problem faktin që, fëmijët tanë sot, më shumë i njohin shkrimtarët e huaj se sa shkrimtarët shqiptarë për fëmijë! Pse po ndodhë kjo? Si të arrihet e kundërta?

KARADAKU: Fëmijët dhe të rinjtë duke njohur gjuhët e huaja, sidomos gjuhën angleze, i krijojnë vetes ‘luksin’ që të lexojnë letërsi në gjuhë të huaja, pra në origjinal. Natyrisht, interneti mundëson këtë
konkurrencë dhe ata e shfrytëzojnë. Nuk e shoh problem, pse ata lexojnë më shumë letërsi të huaj, e shoh si problem pse letërsia për fëmijë dhe të rinj në gjuhë shqipe, nuk arrin të jetë tërheqëse për ta. A refuzohet ajo sepse është në pyetje (mos)vlera apo është thjesht trend, si për çdo gjë tjetër te ne.(Revista Hejza)

Letërsia për fëmijë është mission…

 

Xhahid Bushati

Xhahid Bushati është një nga shkrimtarët tanë më produktiv sa I përket letërsisë për fëmijë. Me shkrime filloi të merret që kur mbushi 10 vjeç. Është autor i rreth 40 veprave dhe prezent në të gjitha revistat për fëmijë. Për punën e tij të vyer ai është nderuar me shumë shpërblime, pjesëmarrës në konferenca kombëtare e ndërkombëtare, referues në sesione shkencore. Bushati shkruan prozë dhe poezi, pjesë për kukulla, merret me publicistikë e studime të letërsisë për të rritur e fëmijë etj., Por, kryesisht i është përkushtuar fushës së letrave për fëmijë.

HEJZA: Shumë krijues letrarë e pak nga ata që krijojnë për fëmijë! Krijuesit për fëmijë janë ata që e rrisin dashurinë tek fëmijët për librin, që e ngacmojnë tek fëmijët fantazinë për t’u bërë shkrimtar, i hapin dyert e botës fëmijërore ku mbruhet motivi për të shkruar, për të krijuar, për të dashur gjuhën… Cili është ai çelës që u mundëson shkrimtarëve për të depërtuar në botën fëmijërore për të ndihmuar në këtë mbrujtje?

XH. B.: Shkrimtarë të vërtetë të Letërsisë shqipe për fëmijë e të rinj, aktualisht, kemi pak, shumë pak; ndërsa libra për fëmijë të gjinive e zhanreve të ndryshme letrare kemi shumë, e, botohen pareshtur… Librat për fëmijë, veçanërisht, ato qëi përkasin letërsisë parashkollore “shëtisin” me shumicë mes pedagogjisë, skolastikës e biznesit. Pra, përgjithësisht, nuk mund të flasim për vlerat artistike që dhuron një libër letrar. Ndërsa për letërsinë që i përgjigjet moshës shkollore, pak vlera të vërteta gje, pa dashur të bëhem nihilist. Sepse mungojnë disa çelësa, si: talenti, njohja e psikologjisë dhe botës së fëmijëve, origjinaliteti, autoktonia, guximi krijues dhe besimi në të, kulturologjia, temat aktuale dhe perspektive… etj., etj. Letërsia për fëmijë është mision. Nuk është e lehtë. Jo, dokushdo mund “të trokasë” në këtë portë të shenjtë, ndonëse trokasin çdo ditë, më shumë të patalentuar sesa të talentuar.

HEJZA: Gjyshet tona na kanë rrëfyer përralla të cilat nuk i kemi hasur askund në letërsinë për fëmijë, as në letërsinë shqiptare, por as në letërsinë botërore! Na kanë rrëfyer gjyshet tona se i kanë të dëgjuara nga gjyshet tyre, të cilat, nuk e kanë ditur as shkrim dhe as lexim! Janë autore të rrëfimeve origjinale vetë gjyshet dhe stërgjyshet tona, apo ka ekzistuar dikur shkrimtari për fëmijë, i cili ka shkruar për vëllain e vogël të mençur, për kuçedrën, dragoin, bajlozin, puset e thella, degëzimet nëntokësore të puseve, për zogun e madh që ka bartur mbi flatra një popull të mirë, për vetëtimën që ka çarë kodra, për murmurimën që ka gurëzuar luftëtarë etj., etj.

Xh.B.: Gjyshja është një figurë-emblemë, e dashur dhe e shtrenjtë për djalin dhe vajzën, nipin dhe mbesën. Është magjike si figurë, po magjike në rrëfimin e saj përrallor. Është origjinale, po aq e mençur dhe e ditur. Për t’u mos u plakur dhe humbur identitetin e saj, rrëfimin e saj përrallor e ka trashëguar te bijtë e saj; ndonëse, vërejmë aktualisht, vende-vende zbehje dhe harresë. Kësisoj, gjyshja si model, mbetet e fisnikëruar dhe e adhuruar, ndërsa kur hyn në rolin e shkrimtarit, ajo është shumëdimensionale. Duke pasur këtë pasuri të gjyshe-shkrimtares, që shpesh nuk njihet, po hedh një vështrim historik të udhëtimit të përrallës shqipe, për të parë ecurinë e saj, dhe pse e kemi “larguar” shpesh here gjyshe-shkrimtaren.

-Në vitin 1945, krijuesit e parë që formuan traditën e parë të letërsisë shqipe, sytë i kthyen nga përralla popullore, e ajo si gjini mori më hov se të tjerat. Sukseset qenë të vogla, në përshtatjen e tyre apo mbi bazë motivesh, nuk arritën të përçonin vlerat që kishin përrallat origjinale popullore.

-Pas vitit 2000, ky fenomen u përsërit. Sukseset nuk qenë aq të pritshme, ndonëse në letërsi po hynin disa shkrimtarë të talentuar. Përsëri ishin larg rrëfimit të gjyshe-përrallës, si: në magji, problematikë, personazhe, fantazi, imagjinatë… etj., etj.

-Deri në vitin 1990, përralla shqipe nuk arriti të kuptonte esencialen e rrëfimit dhe prurjet e gjyshe-shkrimtares. Nuk arriti të zgjidhte: simbolikat dhe mitin e saj, raportin e fantazisë me realitetin, karakterin popullor të përrallës, të cilën e denigroi dhe e quajti “përrallë socialiste”, etj. etj.

-Afërsisht ka një dekadë që përralla në zhvillimin e saj si gjini letrare ka një hallakatje në problematike e në rrëfim, në thurjen kompozicionale dhe në të kulturën e të shkruarit… etj. Shquhen, veçanërisht vështrime e motive anakronike, plagjiatura, ka moralizime, prurje të fantashkencës pa vend, mungon estetika përrallore, etj.

Lind pyetje: A ka modele përrallash në shumështresimet e saj që na kanë dhënë shkrimtarët? Lexoni librin “Tregimet e moçme shqiptare” të Mitrush Kutelit, dhe do të kuptoni si shkruhet përralla shqipe.

HEJZA: Në ç’nivel dhe në ç’pozita e kemi sot letërsinë për fëmijë? Cili është raporti i shoqërisë sonë me krijuesit letrarë për fëmijë?

Xh. B.: Letërsia shqipe për fëmijë është letërsi e vogël e një vendi të vogël. Botohen libra të mirë, mesatarë dhe pa vlerë. Këto të fundit me shumicë. Është një letërsi që ka zhvillim, por jo njohje. Duhet përkthyer që të njihet. Mendoj se dinjitet e vlerë mund t’i japin kësaj letërsie Shtëpitë Botuese të vërteta. Shoqëria dhe shkollat pak i njohin krijuesit e letërsisë për fëmijë se pak kanë mbetur. Shpesh për të kujtuar një shkrimtar, prindërit apo të rriturit i bëjnë zë fëmijërisë së tyre. Mesatarja e shkrimtarit për fëmijë në Shqipëri varion 65-75 vjeç.

HEJZA: Sa janë të vetëdijshëm shkrimtarët për fëmijë për rolin dhe peshën e tyre në shoqërinë tonë shqiptare! Këta shkrimtarë bëjnë shumë për ata që janë ardhmëria e shoqërisë sonë, por sa këta bëjnë për vetveten? Apo, zëri i tyre është i papërfillshëm, sepse janë shumë pak! Si pak që janë, a e gëzojnë respektin e “shumicës”?

Xh. B.: Ata janë shumë të vetëdijshëm. Disa shkrimtarë, që sot nuk jetojnë, kanë lënë si testament një bibliotekë librash me krijimtarinë e tyre. Mesazhet e veprave të tyre i përkasin të sotmes edhe të ardhmes. Shumë prej tyre që unë i quaj Patriarkë dhe shpesh nuk mund të arrihen në vlera artistike, janë “shkrirë si qiriri” për brezat e Shqipërinë, që shqipja të mos humbasë. Që të respektohet shkrimtari më parë duhet të njihet ai dhe vepra e tij. Në këtë drejtim kërkohet investim.

HEJZA: Në ç’nivele e kemi kritikën letrare për letërsinë për fëmijë? Kush e vlerëson këtë letërsi? Në ç’mendime kritike objektive, apo, në ç’fakte mbështetemi kur konstatojmë se kemi (apo nuk kemi) letërsi për fëmijë!

Xh. B.: Pothuajse nuk kemi kritikë letrare për fëmijë. Kritika është në gjendje informacioni dhe recensioni. Me pakicë kemi studime, ndonëse, ata, kanë vlerë të pazëvendësueshme. Në gjykimet e mia janë interesante. Zakonisht kritikës letrare i kanë dalë për zot poetët e jo kritikët. Fondi i kritikës letrare për fëmijët është pothuajse inekzistent. Syri i njerkës është evident, përsëri, syrin e saj e shohim shpesh edhe në mbarëvajtjen e letërsisë për fëmijë. Pse themi, duhet të ketë kritikë letrare, sepse duhen evidentuar vlerat dhe problematikat që paraqet ajo gjatë procesit të saj zhvillimor.

HEJZA: Kontakti i parë i fëmijëve të diasporës sonë me gjuhën letrare janë pikërisht librat apo rrëfimet elektronike të shkrimtarëve tanë për fëmijë! Cila është njohja e drejtpërdrejtë e këtyre fëmijëve me krijuesit shqiptarë të letërsisë për fëmijë dhe, anasjelltas?

Xh. B.: Teknologjia ka zhvillimin e përhershëm të saj. Po të funksionojë ka dobi të madhe. Mendoj se kjo marrëdhënie shumë çalon e ka mosnjohje. Njohjet janë të rastësishme dhe kush është dashamir dhe prind i interesuar për fëmijët e tij, ia del disi në breg. Sot që flasim, nuk njohim librat dhe shkrimtarët që jetojnë në diasporë. Nuk njohim letërsinë për fëmijë që botohet në Kosovë. Pra, Letërsia shqipe për fëmijë nuk njeh letërsinë shqipe për fëmijë. Institucionet t’i kthejnë sytë nga kjo pasuri brezash. Të vendosen ura komunikimi. Kjo është urgjente!

HEJZA: Sa ka evoluar krijimtaria për fëmijë në kohën kur fëmijët po sfidohen me një “modernitet”, i cili jo se po kuptohet aq shumë nga të rriturit?

Xh. B.: Është një trinitet ekzistues që jeton dhe përherë bëhet agresiv: -Celulari, -Fëmija, - Libri. I ndodhur mes këtyre dy problematikave, fëmija në të shumtën e herës bëhet rob i celularit. Libri “harrohet”. Është detyrë e prindërve, mësuesve, punonjësve të bibliotekave, shkrimtarëve, institucioneve… etj., të mos çuditen, një ditë nga fjalët: “Ky nxënës nuk di të lexojë. Ky nxënës është analfabet. Ky nxënës…” Më shumë se kurrë fëmijët e Shqipërisë e Kosovës… etj. duhet ta mbështetin kokën në prehrin e diturisë dhe të përkunden gjatë viteve të rritjes me të.

HEJZA: A e shihni si problem faktin që, fëmijët tanë sot, më shumë i njohin shkrimtarët e huaj se sa shkrimtarët shqiptarë për fëmijë. Pse ndodh kjo? Si të arrihet e kundërta?

Xh. B.: Pohimi juaj është i drejtë dhe evident. Për mua është i dhimbshëm. Shpresoj të mos bëhet tragjik. Me tragjik kuptoj tkurrjen e letërsisë shqipe për fëmijë. Në të vërtetë po tkurret çdo ditë. Nga një sondazh imi, më rezulton se raporti i botimeve është i tillë: 3 libra me autorë të huaj e 1 libër me autor shqiptar. Ndoshta ky raport edhe mund të thellohet. Shtëpitë botuese e kanë një prirje të tillë drejt autorëve të huaj. Nuk ka gjë të keqe t’i sjellësh, është kulturë, e kultura duhet njohur. Universalja duhet njohur. Por, librat duhen zgjedhur. Ka përkthime shkel e shko. Ka përkthime me gabime ortografike, që jo vetëm nuk njohin gjuhën e huaj por as shqipen me strukturat sintaksore të saj. Botimet e librave me autorë të huaj, mendoj se është e lidhur me përfitime financiare. E pastaj, ca botues për t’u shfajësuar, thonë: “Nuk ka autorë shqiptarë”. Unë mendoj se ka dhe të talentuar bile, por duhet t’i kërkojnë. E kanë për detyrë për derisa mendojnë, flasin e jetojnë shqip. Të mendojnë për një çast se Shqipja është gjuhë e zemrës. E, siç thoshte poeti i talentuar Petrit Ruka: “Atdheu fillon nga zemra!”

Funksionet e letërsisë për fëmijë: komunikuese, modeluese, njohëse, hedoniste, retorike. Specifikat e letërsisë për fëmijë. Vendi dhe roli i letërsisë për fëmijë në botën moderne dhe në edukimin e fëmijëve 1 funksion i letërsisë për fëmijë

Koncepti i letërsisë për fëmijë. Specifikën e saj. Letërsia për fëmijë është një fushë e veçantë e letërsisë së përgjithshme. Parimet. Specifikat e letërsisë për fëmijë. Letërsia për fëmijë është pjesë e letërsisë së përgjithshme, që zotëron të gjitha vetitë e saj të qenësishme, ndërsa fokusohet në interesat e lexuesve fëmijë dhe për këtë arsye dallohet nga specifikat e saj artistike, të përshtatshme për psikologjinë e fëmijëve. Llojet funksionale të letërsisë për fëmijë përfshijnë vepra edukative, njohëse, etike, argëtuese. Letërsia për fëmijë si pjesë e letërsisë së përgjithshme është arti i fjalëve. JAM. Gorky e quajti letërsinë për fëmijë " sovran»Fusha e të gjithë letërsisë sonë. Dhe megjithëse parimet, detyrat, metoda artistike e letërsisë për të rriturit dhe letërsinë për fëmijë janë të njëjta, kjo e fundit ka vetëm tiparet e saj të qenësishme, të cilat në mënyrë konvencionale mund të quhen specifikat e letërsisë për fëmijë. Ajo veçoritë përcaktohen nga detyrat edukative dhe mosha e lexuesve. Karakteristika kryesore dalluese ajo - shkrirja organike e artit me kërkesat e pedagogjisë. Kërkesat pedagogjike nënkuptojnë, në veçanti, duke marrë parasysh interesat, aftësitë njohëse dhe karakteristikat e moshës së fëmijëve. Themeluesit e teorisë së letërsisë për fëmijë - shkrimtarë, kritikë dhe mësues të shquar - folën për veçoritë e letërsisë për fëmijë si artin e fjalëve. Ata e kuptuan atë letërsia për fëmijë është një art i vërtetë, jo një mjet didaktik. Sipas V.G. Belinsky, letërsi për fëmijë duhet të dallohet nga "e vërteta artistike e krijimit", domethënë të jetë një fenomen arti, a autorë të librave për fëmijë duhet të jetë njerëz të arsimuar mirë, duke qëndruar në nivelin e shkencës së përparuar të kohës së tyre dhe kanë një "pamje të ndriçuar të objekteve". Qëllimi i letërsisë për fëmijë është të jetë leximi artistik dhe njohës për një fëmijë... Ky emërim përcakton funksionet e rëndësishme që është thirrur të kryejë në shoqëri: 1. Letërsia për fëmijë, ashtu si letërsia në përgjithësi, i përket fushës së artit të fjalëve. Kjo e përcakton atë funksion estetik. Ajo shoqërohet me një lloj të veçantë emocionesh që lindin kur lexoni vepra letrare. Fëmijët janë të aftë të përjetojnë kënaqësi estetike nga leximi jo më pak se të rriturit. Fëmija me kënaqësi zhytet në botën e fantazisë së përrallave dhe aventurave, empatizon heronjtë, ndjen ritmin e poezisë, shijon tingullin dhe lojën verbale. Fëmijët e kuptojnë mirë humorin dhe shakatë. Duke mos kuptuar konvencionet e botës artistike të krijuara nga autori, fëmijët besojnë me zjarr në atë që po ndodh, por një besim i tillë është triumfi i vërtetë i trillimeve letrare. Ne hyjmë në botën e lojës, ku njëkohësisht njohim konvencionalitetin e tij dhe besojmë në realitetin e tij. 2. Njohës(epistemologjike) funksionin letërsia është të njohë lexuesin me botën e njerëzve dhe fenomeneve. Edhe në ato raste kur shkrimtari e merr fëmijën në botën e së pamundurës, ai flet për ligjet e jetës njerëzore, për njerëzit dhe personazhet e tyre. Kjo bëhet përmes imazheve artistike që kanë një shkallë të lartë të përgjithësimit. Ato i lejojnë lexuesit të shohë në një fakt, ngjarje apo karakter të vetëm të ligjshëm, tipik, universal. 3. Morale(arsimore) funksioninështë e natyrshme në të gjithë letërsinë, pasi letërsia kupton dhe ndriçon botën në përputhje me vlera të caktuara. Ne po flasim për vlerat universale dhe universale, dhe ato lokale të lidhura me një kohë të caktuar dhe një kulturë të veçantë. 4. Që nga fillimi i saj, letërsia për fëmijë ka performuar funksion didaktik... Qëllimi i letërsisë është të njohë lexuesin me vlerat universale të ekzistencës njerëzore. Funksionet e letërsisë për fëmijë përcaktojnë rëndësinë e saj rol në shoqëri - të zhvillojë dhe edukojë fëmijët me anë të fjalëve artistike. Kjo do të thotë që letërsia për fëmijët në masë të madhe varet nga qëndrimet ideologjike, fetare, pedagogjike që ekzistojnë në shoqëri. Duke folur rreth specifikat e moshës së letërsisë për fëmijë mund të dallohen disa grupe në bazë të moshës së lexuesit. Klasifikimi i letërsisë për fëmijë përsërit fazat e pranuara përgjithësisht të moshës së zhvillimit të personalitetit njerëzor: 1) çerdhe, mosha e vogël parashkollore, kur fëmijët, duke dëgjuar dhe shikuar libra, zotërojnë vepra të ndryshme të letërsisë; 2) mosha parashkollore, kur fëmijët fillojnë të zotërojnë shkrim -leximin, teknikën e leximit, por, si rregull, në pjesën më të madhe mbeten dëgjues të veprave të letërsisë, shqyrtojnë me dëshirë, komentojnë vizatimet dhe tekstin; 3) nxënës të rinj-6-8, 9-10 vjeç; 4) adoleshentë të rinj - 10-13 vjeç; 5) adoleshentë (adoleshencë) - 13-16 vjeç; 6) të rinj - 16-19 vjeç. Librat drejtuar secilit prej këtyre grupeve kanë karakteristikat e tyre. Specifikat e letërsisë për më të vegjlit përcaktohet nga fakti se merret me një person që nuk di pothuajse asgjë për botën përreth tij dhe nuk është ende në gjendje të perceptojë informacion kompleks. Për fëmijët e kësaj moshe ka libra me figura, libra lodrash, libra me molusqe, libra panoramë, libra për ngjyrosje ... Materiale letrare për një fëmijë - poezi dhe përralla, gjëegjëza, shaka, këngë, kthesa gjuhësh. Seria "Leximi me nënën", për shembull, është krijuar për fëmijë nga 1 vjeç dhe përfshin libra kartoni me ilustrime të ndritshme që përshkruajnë kafshë të panjohura për fëmijën. Një fotografi e tillë shoqërohet ose thjesht nga emri i kafshës, të cilin fëmija e kujton gradualisht, ose nga një poezi e shkurtër që jep një ide se kush tregohet në figurë. Në një vëllim të vogël- shpesh vetëm një katërkëndësh - ju duhet të përshtateni njohuri maksimale, ku fjalët duhet të jetë jashtëzakonisht specifike, e thjeshtë, sugjerimet- e shkurtër dhe e saktë, sepse duke dëgjuar këto vargje, fëmija mëson të flasë... Në të njëjtën kohë, poema duhet t'i japë lexuesit të vogël imazh i gjalle, tregoni mbi tiparet karakteristike objekti ose fenomeni i përshkruar. Prandaj, duke shkruar poezi të ngjashme, në shikim të parë, jashtëzakonisht të thjeshta, kërkon nga autori zotërim gati mjeshtëror të fjalës në mënyrë që poezitë për më të vegjlit të zgjidhin të gjitha këto probleme të vështira. Nuk është rastësi që poezitë më të mira për fëmijë të dëgjuara nga një person në një moshë shumë të hershme shpesh mbeten në kujtesë për jetën dhe bëhen përvoja e parë e komunikimit me artin e fjalëve për fëmijët e tij. Si shembull, këtu mund të emërtojmë poezitë e S. Ya.Marshak "Fëmijët në kafaz", poezitë e A. Barto dhe K. Chukovsky. Një tipar tjetër karakteristik i letërsisë për të vegjlit - mbizotërimi i poezisë... Kjo nuk është e rastësishme: mendja e fëmijës është tashmë e njohur me ritmin dhe rimën - mbani mend ninullat dhe vjershat e çerdhes - dhe për këtë arsye është më e lehtë të perceptoni informacionin në këtë formë. Për më tepër, një tekst i organizuar ritmikisht i jep lexuesit të vogël një imazh tërësor, të plotë dhe i bën thirrje perceptimit të tij sinkretik të botës, karakteristikë e formave të hershme të të menduarit. Letërsia për fëmijë ka specifikat e veta, por gjithashtu i bindet ligjeve në fuqi në letërsi në përgjithësi. Polifunksionaliteti është i natyrshëm në vetë natyrën e fjalës, megjithatë, epoka të ndryshme kulturore dhe historike nga një mori funksionesh të paraqitura njëra ose tjetra në radhë të parë. Veçantia e epokës sonë, e cila me kalimin e kohës do të quhet epoka e kthesës së shekujve XX-XXI, është se letërsia, si një nga artet më të vjetra, është vendosur në kushte shumë të vështira, pothuajse të padurueshme të mbijetesës nga sisteme të tilla jashtëzakonisht të fuqishme informacioni si televizioni dhe kompjuterët me mundësitë e tyre në dukje të pakufizuara të krijimtarisë "makinerike". Për shkak të rolit të tyre shoqëror, mësuesit, udhëheqës të leximit të fëmijëve, vunë në radhë të parë funksionet edukative dhe edukative, të cilat janë parimi themelor i çdo mësimi. "Të mësosh me kënaqësi" shpesh duket të jetë e pakuptimtë, një kombinim i të papajtueshmes, pasi pranë konceptit të "të mësuarit" sipas shoqërisë ekziston koncepti i "punës", dhe me konceptin e "kënaqësisë" - "pushim", "përtacia". Në fakt, "të mësosh me kënaqësi" është sinonim i "të mësosh me pasion". Epoka moderne gjithashtu i detyron mësuesit të "hedhin" qëllimet e qarta dhe të fshehta. Koha e një mbingarkese imagjinare me sistemet e komunikimit na detyron të prezantojmë një bashkëbisedues, bashkautor, sekretar të mendimeve njerëzore në një libër trillimi për një fëmijë. Aktualizimi i funksionit komunikues do të tërheqë lexuesin e ri në libër, do të ndihmojë për të kuptuar veten më mirë, do ta mësojë atë të shprehë mendimet dhe ndjenjat e tij (dhe këtu kompjuteri nuk është rival). Pa dyshim, edukimi i shijes estetike, ndjenja e bukurisë, kuptimi i së vërtetës në letërsinë letrare është detyrë e letërsisë klasike për fëmijë. Kjo është veçanërisht e rëndësishme sot me dyndjen e letërsisë pseudo-trillim. Funksioni estetik zbulon vetitë e letërsisë si art i fjalëve. Funksioni hedonistik (kënaqësia, kënaqësia) rrit secilin nga funksionet e mësipërme. Alokimi i tij si i pavarur gjithashtu i detyron menaxherët e leximit të rregullojnë "përbërësit" në veprën e artit, të cilat bëjnë të mundur arritjen e një efekti "heuristik". Pa marrë parasysh funksionin e kënaqësisë, lexuesi i ri bëhet lexues nën detyrim dhe përfundimisht largohet nga ky aktivitet. Në lidhje me sa më sipër, një funksion tjetër i letërsisë për fëmijë duhet të quhet - retorik. Fëmija, duke lexuar, mëson të shijojë fjalën dhe veprën; për momentin, ai pa dashje e gjen veten në rolin e një bashkautori të shkrimtarit. Historia e letërsisë njeh shumë shembuj se si përshtypjet nga leximi i marrë në fëmijëri ngjallën dhuratën e shkrimit në klasikët e ardhshëm. Nuk është rastësi që mësuesit e mëdhenj gjetën varësi reciproke midis procesit të mësimit të shkrim -leximit dhe shkrimit të fëmijëve. Një punë kolosale e padukshme po bëhet gjatë rrugës nga vepra e lexuar në kompozimin tuaj. Kështu, ekzistojnë tre faza kryesore të njohjes me librin. 1. Lexim dhe riprodhim, riprodhim. 2. Leximi dhe prodhimi sipas mostrës. 3. Leximi dhe krijimi i një vepre origjinale. Përbërja, shkrimi është një nga motivet e leximit. Qëllimi kryesor i letërsisë për fëmijë është të japë një edukim dhe arsimim të mirë, të përgatitet për jetën e të rriturve. Sipas KD Ushinsky, një fëmijë duhet të jetë i përgatitur jo për lumturinë, por për punën e jetës; një fëmijë, ndërsa lexon, duhet të mësojë rregullat themelore të jetës së të rriturve dhe të qetësojë dëshirat e tij të shfrenuara. ("Një person i lumtur rritet nga kufizimet" - Arthur Schopenhauer.) Nëse po flasim për edukimin, duhet të theksohet se kur formoni një rreth leximi të fëmijëve për djem dhe vajza, duhet të jetë një mbizotërues natyror që është i ndryshëm për të dy. treguar. Ne nuk po flasim për krijimin e dy listave reciprokisht ekskluzive të letërsisë, por prindërit, edukatorët dhe mësuesit e letërsisë duhet të formojnë shijen e leximit dhe të zhvillojnë preferencat e leximit, duke marrë parasysh "jetën e rritur" të ardhshme të një të riu. "Dylli është për gratë, i cili është bakër për burrat: / Ne marrim shumë vetëm në beteja, / Dhe u është dhënë atyre, duke u çuditur, të vdesin" (O. Mandelstam) - poeti përfundoi dikur në mënyrë aforistike. Djemtë preferojnë aventura, trillime shkencore, histori historike, beteja arti, dhe vajzat preferojnë poezi lirike, përralla, histori melodramatike me një përfundim të mirë. Dhe kjo është e natyrshme. Letërsia thirret për të edukuar tek një djalë një burrë, të fortë dhe guximtar, një mbrojtës të të dashurve të tij dhe Atdheut, dhe në një vajzë - një grua të mençur, një nënë, një mbajtëse të vatrës së familjes. Shumëfunksionaliteti i letërsisë letrare për fëmijë bën të nevojshme koordinimin e qëllimeve të mësimit të kësaj lënde në një universitet pedagogjik, dhe më pas projektimin e këtyre qëllimeve në drejtimin e leximit të fëmijëve dhe të rinjve në familje, institucionet parashkollore, shkollën fillore, shkollën e mesme dhe klasat e diplomimit Me Për më tepër, harresa e të gjithë përbërësve të letërsisë si arti i fjalëve ndonjëherë çon në "shpikje të biçikletës", kur një nga funksionet, i shkëputur nga kompleksi i tyre integral, përcakton origjinën e zhanrit në trillim për fëmijët. Letërsia për fëmijë në universitet jo vetëm që prezanton historinë e një departamenti jashtëzakonisht të rëndësishëm të letërsisë botërore, drejtuar fëmijërisë (nga foshnjëria e hershme në adoleshencë). Shtë krijuar gjithashtu për të dhënë një ide mbi evolucionin e formacioneve më karakteristike të stilit të zhanrit, duke përvijuar kështu parimin linear-koncentrik të leximit në përgjithësi. Një person kthehet në të njëjtat vepra si një fëmijë parashkollor, një nxënës shkolle dhe një i ri, por niveli i aftësive të tij të leximit rritet me të. Pra, kur ishte i vogël, ai e njeh veprën e R. Kipling si një libër tërheqës për fëmijë të quajtur "MauGyi", por më pas ai vazhdimisht e takon atë si "Libri i Xhunglës" dhe fillon t'i kushtojë vëmendje vendeve të tilla në tekstin që tha pak në mendjen e tij në fëmijëri.kur ndoqi aventurat mahnitëse të Mowgli -t me përqendrim dhe entuziazëm. Këtu janë disa fragmente nga teksti. "Ai u rrit me këlyshët e ujqërve, megjithëse ata, natyrisht, u bënë ujqër të rritur shumë më herët sesa ai la foshnjërinë e tij, dhe Ati Ujku i mësoi atij zanatin e tij dhe shpjegoi gjithçka që ndodh në xhungël. Dhe për këtë arsye çdo shushurimë në bar, çdo frymë e flladit të ngrohtë të natës, çdo klithmë e një bufi mbi kokë, çdo lëvizje e një shkopi që kapi kthetrat e tij në një degë peme gjatë fluturimit, çdo spërkatje e një peshku të vogël në pellg nënkuptonte një shumë për Mowgli. Kur ai nuk po mësonte asgjë, ai fjeti, ulur në diell, hëngri dhe ra përsëri në gjumë. Kur ishte i nxehtë dhe donte të freskohej, notoi në liqenet e pyjeve; dhe kur donte mjaltë (ai mësoi nga Baloo se mjalti dhe arrat janë po aq të shijshme sa mishi i papërpunuar), ai u ngjit në një pemë pas tij - Bagheera i tregoi se si ta bënte atë. Bagheera u shtri mbi një kurvë dhe thirri: - Eja këtu, Vëllai i Vogël! Në fillim, Mowgli u ngjit në degë si një përtac, dhe më pas ai mësoi të hidhej nga dega në degë pothuajse aq guximshëm sa një majmun gri. Në Këshillin Rock, kur u mblodh Pakoja, ai gjithashtu kishte vendin e tij. Atje vuri re se asnjë ujk i vetëm nuk mund t'i rezistonte shikimit të tij dhe uli sytë para tij, dhe më pas, për argëtim, ai filloi t'i shikojë me vëmendje ujqërit ". Këtu Kipling bën një nga ato vëzhgimet e tij që duhet të vërehen dhe vlerësohen me të vërtetë nga një lexues i rritur (ose tashmë në rritje), dhe jo një fëmijë që e do dhe e kupton anën ngjarje-aventurë të tregimit. Pastaj, për ca kohë, përsëri, "një histori për të gjithë": "Ndodhi që ai nxori çarje nga putrat për miqtë e tij - ujqërit vuajnë shumë nga gjembat dhe gjembat që kafshojnë në lëkurën e tyre. Natën ai zbriste nga kodrat në fusha të kultivuara dhe shikonte me kuriozitet njerëzit në kasollet, por nuk ndjente besim tek ata. Bagheera i tregoi një kuti katrore me një derë kullimi, aq të fshehur me shkathtësi në gropë sa Mowgli pothuajse ra në të vetë, dhe tha se ishte një kurth. Mbi të gjitha ai donte të shkonte me Bagheera në thellësitë e errëta dhe të nxehta të pyllit, të binte në gjumë atje gjatë gjithë ditës dhe natën për të parë Bagheera duke gjuajtur. Ajo vrau djathtas dhe majtas kur ishte e uritur. Mowgli bëri të njëjtën gjë. Pastaj përsëri pason një goditje, thellësinë simbolike të së cilës fëmija ende nuk mund ta kuptojë, por një adoleshent apo i ri tashmë është në gjendje të mendojë për të. "Por kur djali u rrit dhe filloi të kuptojë gjithçka, Bagheera i tha që të mos guxonte të prekte bagëtinë, sepse shpërblimi u pagua për të në tufë duke vrarë buallicën. "Xhungla është e juaja," tha Bagheera. "Ju mund të gjuani çdo lojë që është në fuqinë tuaj, por për hir të buallit që ju bleu, nuk duhet të prekni asnjë bagëti, të re apo të vjetër. Ky është Ligji i Xhunglës. Dhe Mowgli iu bind në mënyrë të nënkuptuar. Ai u rrit dhe u rrit - i fortë, siç duhet të rritet një djalë, i cili mëson gjithçka që duhet të dijë, pa menduar as se po mëson, dhe kujdeset vetëm për marrjen e ushqimit të tij. " Placesshtë në vende të tilla të një libri të njohur që një i ri dhe një i rritur zbulojnë gjëra të reja, duke filluar të shohin të mençurit edhe në interesanten. Por tashmë në fëmijëri, një qasje e tillë lineare-koncentrike, leximi i përsëritur i të njëjtit tekst, i lejon fëmijës për herë të parë të nxjerrë një përfundim jashtëzakonisht të rëndësishëm: një fjalë letrare, si një vepër, është një organizëm i gjallë që rritet dhe hapet ndaj perceptimit të ndjeshëm. Libri pedagogjik artistik është një koncept, nga njëra anë, në thelb sinonim i konceptit të "letërsisë për fëmijë" (është e vështirë të imagjinohet një vepër e shkruar për një fëmijë dhe pa prirje pedagogjike - edukative dhe edukative). Në të njëjtën kohë, koncepti i "librit pedagogjik" dhe tashmë koncepti i "letërsisë për fëmijë" është më i gjerë, pasi një libër pedagogjik, megjithëse një libër i trilluar, i drejtohet dy lëndëve të procesit pedagogjik - mësuesit dhe fëmijës, drejtohet nga dy anë - arsimimi dhe trajnimi dhe në këndin kryesor vendos kuptimin pedagogjik të tërësisë artistike. Sa më sipër, duhet shtuar se letërsia për fëmijë kërkon të zgjojë tek fëmija një ndjenjë të fjalës amtare, e cila perceptohet jo vetëm si diçka që ju lejon të kënaqni nevojat tuaja më të ngutshme, si një mjet për të arritur rehati të përditshme, por edhe si një Folje Hyjnore, si një rrugë drejt shpirtit, si një fjalë që posedon forcë, energji, që ruan mençurinë e paraardhësve dhe zbulon sekretet e pakuptueshme të së ardhmes që përmbahen në të. Letërsia për fëmijë si një disiplinë edukative. Fazat kryesore në zhvillimin e letërsisë për fëmijë. Qëllimet dhe objektivat e studimit. Mësime. Letërsia për fëmijë- një nga kurset më domethënëse në trajnimin filologjik të mësuesve të ardhshëm të shkollave fillore dhe edukatorëve parashkollorë, si në aspektin e sasisë së materialit faktik të përfshirë në të, ashtu edhe në aspektin e potencialit të tij estetik dhe arsimor. Programi përcakton përmbajtjen e kursit të letërsisë për fëmijë, e cila asimilohet nga studentët në procesin e ligjëratave, ushtrimeve praktike dhe në procesin e studimit të pavarur të teksteve, teksteve shkollore dhe literaturës shtesë. D. l. - një lëndë akademike që studion historinë e letërsisë, e cila u ishte drejtuar fillimisht fëmijëve, si dhe letërsisë që, duke mos qenë e destinuar për fëmijët, me kalimin e kohës përfshihet në rrethin e leximit të fëmijëve. Për fëmijët - Aibolit i K. Chukovsky, dhe në rreth për fëmijë. Lexime nga Robinson Crusoe D. Defoe (ekziston një komplot aventuror interesant). D. l. pasi u shfaq një koleksion i veprave të shkruara drejtuar fëmijëve. në Rsi në shekullin e 16 -të. për mësimin e fëmijëve të lexojnë dhe shkruajnë. Baza e DL është CNT, si një pjesë integrale e kulturës popullore, dhe Krishtërimi. Librat e parë të shtypur në Rusi - ABC dhe Ungjilli. Specifikat e javl. synimi i tij (mosha dhe psikologu) te fëmijët për qëllime të ndryshme. fazat e zhvillimit të personalitetit të tyre. Koncepti i letërsisë për fëmijë si një pjesë organike e letërsisë së përgjithshme. Karakteristikat specifike të perceptimit të tekstit nga një lexues shkollor. Koncepti i një libri për fëmijë si një formë e veçantë botimi. Koncepti i rrethit të leximit të fëmijëve, përbërësit e tij dhe karakteristikat më të rëndësishme. Në procesin e zhvillimit të saj, letërsia hyn në lidhje dhe marrëdhënie shumë komplekse: kontakti dhe tipologjike. Lidhjet e kontaktit janë ndërveprime të drejtpërdrejta, ndikime (për shembull: Pushkin dhe poetët e kohës së tij). Lidhjet tipologjike bashkojnë veprat e artit me një ose një komponent tjetër për sa i përket ngjashmërisë dhe ngjashmërisë. Këto veti të ngjashme manifestohen në zhanre specifike dhe forma të tjera, tipare stilistike, huazime dhe imitime. Zbulimi i kontakteve dhe lidhjeve tipologjike jep një pamje të gjallë të procesit historik dhe letrar. Nga sa më sipër, synimet dhe objektivat specifike të zotërimit të materialit të kursit vijojnë: Merrni një pamje tërësore të letërsisë për fëmijë si një fenomen i pavarur historik dhe letrar, duke pasqyruar tendencat e përgjithshme në zhvillimin e letërsisë vendase dhe botërore, si dhe mendimin pedagogjik; Studioni monografikisht punën e autorëve të shquar të fëmijëve rusë dhe të huaj; Zhvilloni aftësitë e një qasjeje analitike ndaj një teksti letrar drejtuar një lexuesi fëmijë; Demonstroni në praktikë zotërimin e zhanreve kryesore të shkruara letrare-kritike: shënimi, rishikimi, rishikimi i një botimi letrar për fëmijë. Zhvillimi i letërsisë për fëmijë në shekujt X11-XU11. Librat e parë edukativë për fëmijë (ABC, ABC, libra ABC), fletë qesharake. Vepra të letërsisë së vjetër ruse, të përshtatura për leximin e fëmijëve: jetë, shëtitje, tregime ushtarake dhe të përditshme. Veprat e para të përkthyera për fëmijë. Natyra laike e shtypjes së librave në epokën e reformave të Pjetrit, reforma e alfabetit cirilik. Shfaqja e librave për fëmijë, drejtuar drejtpërdrejt lexuesve -fëmijë (1717 - "Pasqyra e ndershme e të rinjve, ose tregues për rrethanat e përditshme"; "Atlas", "Udhëzues për Gjeografinë"). Tendenca për të përfshirë veprat e klasikëve rusë në leximin e fëmijëve. Zhvillimi i një libri enciklopedik për fëmijët; "Bota në fotografi" nga Ya.A. Komensky. Formimi i gazetarisë për fëmijë: aktivitete edukative dhe botuese të N.I. Novikov. Letërsia për fëmijë, gjysma e parë. Shekulli Х1Х. Morali si një tipar dallues i letërsisë për fëmijët: Fabula (Aesop, Lafontaine, I.A. Krylov). Klasikët e letërsisë për fëmijë: përralla nga V.A. Zhukovsky, A.S. Pushkin, A.A. Ershov, poezi dhe përrallë nga M.Yu. Lermontov, histori historike nga A.O. Ishimova për fëmijë. Një histori autobiografike në veprat e shkrimtarëve të shekullit XIX. (S.T. Aksakov, L.N. Tolstoy, A.I.Svirsky dhe të tjerë). VG Belinsky si themeluesi i teorisë së trillimeve për fëmijë. VG Belinsky në përzgjedhjen e rrethit klasik të leximit të fëmijëve. Letërsia për fëmijë e gjysmës së dytë të shekullit XIX. Temat, zhanret, heronjtë dhe veçoritë specifike të librave për fëmijë nga shkrimtarët klasikë rusë (N.A. Nekrasov, L.N. Tolstoy, K.M. Stanyukovich, D.N. Mamin-Sibiryak, V.M. Garshin, A.P. Chekhov, ND Teleshov). Poetët lirikë - A.V. Koltsov, I.S. Nikitin, A.K. Tolstoy, F.I. Tyutchev, A.A. Fet dhe të tjerë. Shkrimtarë -edukatorë: K. D. Ushinsky, L.N. Tolstoy. Llojet e reja të librave edukativë. Punime themelore në bibliografinë e letërsisë për fëmijë (V.I.Vodovozov, F.G. Toll) dhe studimet e para (O. Rogova, N.V. Chekhov). Letërsia për fëmijë e epokës Sovjetike. Librat e parë sovjetikë për fëmijë të përfshirë në fondin e artë të letërsisë për fëmijë: Proza: P. Blyakhin "Djajtë e Kuq", Y. Olesha "Tre burra të trashë", B. Zhitkov "Tregime deti", V. Bianki "Shtëpitë pyjore", M. Ilyin "Sa është ora?" Poezi: S.Ya. Marshak, V.V. Mayakovsky, K.I. Chukovsky. Çështja e një klasifikimi të mundshëm të letërsisë për fëmijë të epokës Sovjetike: Tregime dhe histori trillimi: L. Kassil, V. Kataev, N. Bogdanov, Y. Koval dhe të tjerë. Poezi për fëmijë: E. Blaginina, D. Harms, A. Barto, B. Zakhoder dhe të tjerë. Përrallë letrare, aventura: A. Tolstoy, A. Nekrasov, A. Volkov, E. Schwartz, V. Gubarev, etj. 4. Proza shkencore dhe artistike: E. Charushin, I. Sokolov-Mikitov, G. Skrebitsky dhe të tjerë. 5. Libër historik: V. Panova, E. Ozeretskaya, J. Gordin, O. Tikhomirov. Krijimi i një sistemi të ri për hartimin e librave për fëmijë: V. Mayakovsky, N. Tyrsa, V. Lebedev, Y. Vasnetsov, V. Kanashevich dhe të tjerë. Letërsia bashkëkohore për fëmijë. Karakteristikat e përgjithshme të gjendjes së letërsisë moderne për fëmijë: llojet, zhanret, temat, llojet e botimeve. Zhvillimi i kritikës profesionale të letërsisë për fëmijë. Historia e zhvillimit të letërsisë së huaj për fëmijë. Punime të folklorit evropian në leximin e fëmijëve. Përkthimet e S. Marshak të poezisë angleze për fëmijë. Koleksione përrallash në përpunimin e autorit (V. dhe J. Grimm, C. Perrot dhe të tjerë). Literatura angleze për fëmijë: O. Wilde, L. Carroll, R. Keepling, J. Barry, R.R. Tolkien. Letërsia gjermane për fëmijë: br. Grimm, E. Hoffmann, W. Gauf dhe të tjerë. Letërsia franceze për fëmijë: V. Hugo, A. de Saint-Exupery, etj. Letërsia e shkrimtarëve të vendeve skandinave: G.-H. Andersen, S. Topelius, T. Janson, S. Lagerlef, A. Lindgren. Letërsia Amerikane për Fëmijë: F. Baum, A. Milne, M. Twain, J. Harris dhe të tjerë . Qëllimi i letërsisë për fëmijë është të kontribuojë në zhvillimin letrar të fëmijës, të edukojë një lexues të kualifikuar, dhe përmes tij një personalitet të zhvilluar moralisht dhe estetikisht. Nr. 2. Specifikimi i perceptimit të një teksti letrar nga fëmijët në faza të ndryshme të zhvillimit të tyre. Koncepti i "Zhvillimit letrar". Teknikat metodologjike të zhvillimit letrar. Në veprat e metodologëve (M.G. Kachurin, N.I. Kudryashev, V.G. Marantzman, N.D. Natyrisht, metodologët marrin parasysh arritjet e psikologëve në problemin në shqyrtim. Sipas vëzhgimeve të psikologëve, një fëmijë në zhvillimin e tij kalon një numër fazash: mosha parashkollore - deri në 6 vjet; shkollë e vogël - 6-9 vjeç; adoleshencë e re - 10-12 vjeç; 3 adoleshencë të moshuar - 13-14 vjeç; periudha e adoleshencës së hershme - 15-17 vjet. Shkrimtari Kornei Ivanovich Chukovsky e quajti parashkollorin "një studiues të palodhur". Fëmija ngatërron vazhdimisht të rriturit me pyetjet "pse?", "Pse?". Në librin e mrekullueshëm "Nga dy në pesë" Chukovsky vuri re vëzhgimin e veçantë të fëmijëve të kësaj moshe: "tullac ka një kokë zbathur, ka një skicë nga ëmbëlsira nenexhiku në gojën e tij, vemja është gruaja e një patë, dhe burri i një pilivesë është një pilivesë. " Një botë e madhe hapet për një fëmijë parashkollor, në të cilin ka kaq shumë gjëra interesante. Sidoqoftë, përvoja e jetës së një fëmije është e kufizuar. Në të njëjtën kohë, leximi nga të rriturit tërheq fëmijët, zhvillon imagjinatën e tyre, ata fillojnë të fantazojnë, të krijojnë "tregimet" e tyre. Në këtë moshë, zbulohet një ndjenjë e brendshme e ekspresivitetit të fjalës artistike. Nëse një fëmijë ka dëgjuar një përrallë shumë herë, atëherë çdo zëvendësim i fjalës është i çuditshëm, pasi fjala e re mbart një hije tjetër kuptimi. Këto vëzhgime të fëmijëve parashkollorë na lejojnë të flasim për zhvillimin e vëzhgimit, vëmendjen ndaj fjalëve, kujtesës, rikrijimin e imagjinatës si elementë të kulturës së leximit. Leximi i një libri u jep shumë fëmijëve kënaqësi të vërtetë, ata "zhyten" në një botë imagjinare, ndonjëherë pa e ndarë atë nga e vërteta Metoda e leximit krijues dhe detyrave krijuese. Leximi i një vepre artistike është cilësisht i ndryshëm nga leximi i një teksti shkencor, publicistik, edukativ. Kërkon më shumë vëmendje për fjalën, frazën, ritmin, ngjall veprën e gjallë të imagjinatës riprodhuese dhe krijuese, të menduarit figurativ. Shtë e nevojshme t'i mësoni nxënësit të dëgjojnë dhe dëgjojnë një fjalë letrare, ta vlerësojnë atë, ta shijojnë atë, të mësojnë të flasin një gjuhë të mirë letrare për veten e tyre. Metoda e leximit krijues dhe detyrave krijuese është më specifike për letërsinë si lëndë akademike, pasi ajo më e rëndësishmja është arti i fjalëve, një vepër letrare. Preciselyshtë pikërisht në aktivizimin e perceptimit artistik, përvojave artistike që është specifika e kësaj metode. Meqenëse qëllimi i zhvillimit letrar duhet të jetë zhvillimi i proceseve mendore që përcaktojnë cilësinë e një aktiviteti të tillë kompleks mendor si perceptimi artistik: vëzhgimi, imagjinata rekreative, aftësia për të empatizuar, kujtesa emocionale dhe figurative, ndjenjat e fjalës poetike Funksionet e letërsisë për fëmijë: komunikuese, modeluese, njohëse, hedoniste, retorike. Funksioni komunikues është transmetimi i informacionit ose nxitja për veprim. Modelimi - transmetimi i fjalës së mirëfilltë popullore; siguron në hollësi. ndezur metodë realiste. Hedoniste (kënaqësia) pa e intriguar fëmijën, ne nuk mund të ndihmojmë por të mos e edukojmë atë. Prandaj hedoniste. f rrit çdo funksion. Pa marrë parasysh funksionin e kënaqësisë, lexuesi i ri bëhet lexues nën detyrim dhe përfundimisht largohet nga kjo njohuri. Funksion retorik. Fjalimi zhvillohet. Fëmija, duke lexuar, mëson të shijojë fjalën dhe veprën; për momentin, ai pa dashje e gjen veten në rolin e një bashkautori të shkrimtarit. Historia e letërsisë njeh shumë shembuj se si përshtypjet nga leximi i marrë në fëmijëri ngjallën dhuratën e shkrimit në klasikët e ardhshëm. Sipas A.M. Gorky, letërsia për fëmijë është një degë e pavarur e të gjithë letërsisë në tërësi. Megjithë ngjashmërinë dhe unitetin e detyrave dhe parimeve të letërsisë për fëmijë dhe të rritur, letërsia për fëmijë ka veçori të veçanta që janë unike për të, të cilat na lejojnë të ngremë pyetjen për specifikat e këtij lloji të letërsisë. Kjo pyetje ka qenë shumë e diskutueshme për një kohë të gjatë. Kishte dy këndvështrime kryesore që postulonin pozicione të kundërta: së pari, se letërsia për fëmijë është vetëm një mjet edukativ, dhe së dyti, se specifikat e letërsisë për fëmijë mungojnë si të tilla. Alekseeva M.I. Redaktimi i letërsisë për fëmijë: Një udhëzues metodologjik për studentët. // http://www.detlitlab.ru/?cat=8&article=31 (Data e qasjes: 22.11.12). Qasja e parë pasqyrohet në faktin se letërsia për fëmijë, e cila u shfaq në Rusi në shekullin e 13 -të dhe u bë aktive në shekullin e 18 -të, ishte kryesisht përralla, përfshirë ato të huazuara, si dhe vepra të destinuara fillimisht për të rriturit, dhe ishte kryesisht didaktike në natyrë, ndërsa ishte mjaft e vështirë për një fëmijë të perceptonte. Letërsia për fëmijë/Wikipedia, enciklopedia falas // http://ru.wikipedia.org/wiki/%C4%E5%F2%F1%EA%E0%FF_%EB%E8%F2%E5%F0%E0%F2 % F3% F0% E0 (Data e qasjes: 22.11.12.) Siç doli më vonë, si njëra ashtu edhe qasja tjetër dolën të ishin krejtësisht të gabuara. Letërsia për fëmijë duhet të jetë, para së gjithash, një bartëse e vlerës artistike, shkroi ai në shekullin XIX. V.G. Belinsky, duke iu referuar këtij problemi në shkrimet e tij. Alekseeva M.I. Redaktimi i literaturës për fëmijë: Udhëzues metodologjik për studentët. // http://www.detlitlab.ru/?cat=8&article=31 (Data e qasjes: 22.11.12). Në shekullin XX, ne mund të vëzhgojmë zhvillimin aktiv të idesë së tij: autorët po bëhen më profesionistë, të shumanshëm, të arsimuar; ata janë të fokusuar posaçërisht në punën me lexues të vegjël. Karakteristika kryesore e letërsisë për fëmijë është se sa më i ri të jetë lexuesi, faktorët më specifikë të perceptimit të tij duhet të merren parasysh kur krijoni dhe redaktoni një libër (qartësi, thjeshtësi, shkurtësi), dhe sa më i vjetër të bëhet, aq më i gjerë është lënda të veprave mund të bëhen me një ndërlikim gradual të përmbajtjes. Studiuesi i letërsisë për fëmijë A.S. Makarenko: "impossibleshtë e pamundur të tregosh ndonjë kufizim serioz dhe themelor të lëndëve për fëmijë" Makarenko AS Rreth letërsisë për fëmijë dhe leximit të fëmijëve. - M., 1955. - S. 95., por në të njëjtën kohë është gjithmonë e nevojshme të mbani mend se fëmija, për shkak të mungesës së përvojës së mjaftueshme të jetës, nuk është në gjendje të kuptojë, kuptojë tekstet e veprave "të rritur" me implikime të thella filozofike ose duke përshkruar ato ngjarje dhe përvoja që fëmija ende nuk ka pasur mundësi t'i përjetojë. Kjo nuk do të thotë që në librat për fëmijë autori hesht për ndjenjat e heroit: ai përpiqet të shkruajë për to në një formë të arritshme për një lexues të ri. Detyra e redaktuesit në këtë rast është të eliminojë konceptet abstrakte, abstrakte, ta bëjë tekstin më figurativ, të gjallë, subjektiv dhe të gjallë. Tema kryesore, natyrisht, mbetet jeta më e afërt për fëmijët dhe adoleshentët e bashkëmoshatarëve të tyre: prandaj, tregimet për fëmijërinë, përfshirë ato autobiografike (L.N. Tolstoy, A.M. Gorky, A.N. Tolstoy, A.P. Gaidar, L. Kassil, M. Twain dhe të tjerët). Shkrimtari i cili, kur krijoi vepra të caktuara, llogariste pikërisht tek fëmijët, është L.N. Tolstoy: shumica e tregimeve dhe novelave të tij plotësojnë kërkesat e mësipërme për magjepsje, imazhe, qasje. Shkrimtari shtoi detaje interesante dhe "truke argëtuese" për të sjellë historinë në jetë. Një shembull i mjeteve të tilla është një përfundim i papritur, siç është episodi me një kukull në tregimin "Qentë e zjarrit" Shih Alekseeva, MI. Redaktimi i literaturës për fëmijë: Udhëzues metodologjik për studentët. // http://www.detlitlab.ru/?cat=8&article=31 (Data e qasjes: 22.11.12)., Si dhe sekrete, aventura, shfrytëzime. Kështu, gjëja kryesore në një libër për fëmijë, sipas mendimit të shumë redaktuesve, shkencëtarëve dhe shkrimtarëve, është një formë tërheqëse për një fëmijë. Komponenti arsimor, morali, natyrisht, si në çdo literaturë tjetër, duhet të jetë i pranishëm, por pa zënë një pozicion mbizotërues. Para së gjithash, qëllimi i një letërsie të tillë është të zgjojë tek fëmija çdo shoqatë, të mbushë vetëdijen e tij me imazhe të gjalla, të krijojë në mënyrë të pandërgjegjshme një qëndrim ndaj personazheve dhe veprimeve pozitive dhe negative, të sigurojë një sërë modelesh në mënyrë që fëmija të udhëhiqet nga veprimet dhe vendimet e heronjve të librave në një situatë të ngjashme të jetës; zhvilloni imagjinatën përmes një komploti tërheqës, pasuroni fjalorin dhe përfundimisht futni një dashuri për letërsinë e rritur, serioze, më filozofike. Vetë Marshak shkroi bukur për atë që duhet të jenë librat për fëmijë: "Nëse libri ka një komplot të qartë dhe të plotë, nëse autori nuk është një regjistrues indiferent i ngjarjeve, por një mbështetës i disa heronjve të tregimit dhe një armik i të tjerëve, nëse libri ka një lëvizje ritmike, dhe jo një sekuencë racionale të thatë, nëse përfundimi moral nga libri nuk është një aplikim falas, por një pasojë natyrore e të gjithë rrjedhës së ngjarjeve, dhe madje edhe nëse libri mund të luhet në imagjinatën tuaj, si një shfaqje, ose u shndërrua në një epos të pafund, duke ardhur me gjithnjë e më shumë vazhdime të reja për të, - kjo do të thotë që libri është shkruar në një gjuhë të vërtetë për fëmijë "Marshak S. Sobr. Op. T. 6. M., 1971. S. 20 .. Pra, duke studiuar këtu se cilat aspekte duhet të merren parasysh kur krijoni dhe redaktoni letërsinë për fëmijë, në kapitujt në vijim do të kalojmë në një shqyrtim të drejtpërdrejtë të asaj se si S.Ya. Marshak, si redaktor, i solli në jetë këto ide dhe parime. Lënda e letërsisë për fëmijë mund të konsiderohet njohuri dhe ide për realitetin përreth, të përshkruar në një formë të arritshme për perceptimin e fëmijëve. Njohuritë për botën, të pasqyruara në letërsinë për fëmijë, duhet të kenë një karakter të veçantë dhe të marrin parasysh specifikat e lexuesit. Fëmijëria është një periudhë në të cilën formohet një personalitet dhe nga e cila varet fati i ardhshëm i një personi. Në fëmijëri, formohen themelet e së ardhmes. Në të njëjtën kohë, është një pjesë e natyrshme, jashtëzakonisht e rëndësishme dhe absolutisht e pavarur e jetës. Kjo është përgatitje për moshën madhore, dhe një kohë plot përshtypje, ngjarje të ndritshme, shumëngjyrëshe, kur një person zbulon botën për veten e tij. Karakteri i tij formohet, krijohet struktura e vlerave shpirtërore, të cilat përcaktojnë pamjen e brendshme të personit. Në mënyrë që një fëmijë t'i referohet me lehtësi një libri, përmbajtja e tij duhet të magjepsë lexuesin. Prandaj, kur krijoni një vepër për fëmijë, është e nevojshme të merren parasysh specifikat e interesit të fëmijëve, gjë që prek lëndën e përmbajtjes. Për më tepër, duhet të kihet parasysh se fëmija po zhvillohet vazhdimisht nën ndikimin e kushteve të jashtme dhe këto kushte ndikojnë në formimin e personalitetit. Dhe për këtë arsye, kur botoni literaturë për fëmijë, është e nevojshme të merret parasysh efekti arsimor i botimit. Kështu, lënda e letërsisë për fëmijë nënkupton ndikimin edukativ dhe edukativ të librit tek lexuesi. Por edhe kjo nuk është e mjaftueshme për të karakterizuar lëndën e përmbajtjes së letërsisë për fëmijë. Psikologjia e fëmijëve është e ndryshme nga ajo e të rriturve. Fëmijët, veçanërisht fëmijët parashkollorë, besojnë në paprekshmërinë dhe hapjen e botës, në mirësinë dhe drejtësinë, në atë që të rriturit pozitivë, të mirë dhe miratues janë të drejtë dhe duhet të ekzistojnë në gjendjen që është më e preferueshme për mirëkuptimin dhe perceptimin e tyre. Ky vëzhgim na lejon të përcaktojmë një aspekt tjetër të rëndësishëm të fushës lëndore të letërsisë për fëmijët. Si rregull, veprat e letërsisë për fëmijë janë optimiste, në to e mira triumfon mbi të keqen, e vërteta triumfon mbi gënjeshtrën. Le të theksojmë, nga rruga, se një person në fëmijëri është i lidhur ngushtë me tekstin. Komunikimi i fëmijëve me të rriturit dhe me njëri -tjetrin kryhet kryesisht përmes teksteve. Njohja me botën përreth kryhet gjithashtu përmes tekstit - në fund të fundit, një fëmijë mëson shumë jo nga përvoja e tij, por nga shpjegimet që të tjerët i thonë, d.m.th. nga tekstet gojore. Me sa duket, kjo është arsyeja pse libri është organik për perceptimin e fëmijëve. Pas saj për fëmijën është, si të thuash, një bisedë me të rriturit, sepse së pari libri lexohet nga prindërit ose vëllezërit ose motrat më të mëdhenj. Ky konsideratë duhet të kihet parasysh kur lind pyetja në lidhje me ndikimin e librit te lexuesi. Për shkak të interesit të vazhdueshëm, aktiv të fëmijëve për mjedisin, ndikimi i përmbajtjes së librit tek fëmija mund të jetë mjaft i fortë, dhe perceptimi i përmbajtjes së librit mund të jetë i besueshëm dhe i natyrshëm. Çfarë mund të bëhet baza për përmbajtjen e letërsisë për fëmijë? Natyrisht, praktikisht çdo fenomen, çdo objekt i realitetit. Sidoqoftë, interpretimi i ngjarjeve, veprimeve të njerëzve, vetitë e kafshëve duhet të fitojnë një tingull të veçantë - një tingull i përcaktuar nga fusha e lëndës së letërsisë për fëmijë. Njëqind mijë "si", miliona "pse" një person i vogël është gati të pyesë. Dhe përmbajtja e librit ka për qëllim të zbulojë, tregojë, shpjegojë faktet që bien në fushën e shikimit të fëmijës. Tërhiqni vëmendjen e tij ndaj atyre që nuk bien. Letërsia për fëmijë i kushtohet historisë dhe modernitetit, natyrës dhe shoqërisë njerëzore, kulturës, shkencave, arteve. Prandaj, lënda e letërsisë për fëmijë karakterizohet nga pasuria e përbërjes problematike-tematike. Fjalë për fjalë të gjitha aspektet e jetës dhe veprimtarive njerëzore janë pasqyruar në letërsi. Sidoqoftë, nuk duhet të harrojmë se fokusi tematik pasqyron potencialin njohës dhe arsimor të letërsisë për fëmijët. Për më tepër, tema e saj përcaktohet nga rendi shoqëror, idealet arsimore të shoqërisë. Tema pasqyron aspekte të ndryshme të jetës së shoqërisë, pozicionet morale, idealin mbizotërues shoqëror, i cili ndikon në natyrën e lëndës së letërsisë për fëmijët. Për më tepër, interesat specifike të audiencës së fëmijëve merren parasysh, dhe përmbajtja përqendrohet në fëmijërinë, periudhën e rritjes dhe pjekjes së fëmijëve, detyrat me të cilat ata përballen. Prandaj, tema e letërsisë për fëmijë mbulon jetën shkollore, pushimet verore, njohjen me qytetin dhe vendin, episode nga jeta e heronjve historikë, shkencëtarëve, punonjësve të kulturës dhe artit. Por lënda dhe përzgjedhja e materialit faktik të veprave nuk shterojnë karakteristikat e përgjithshme të përmbajtjes. Një tregues i rëndësishëm i fushës lëndore të letërsisë për fëmijë është problematika e veprave. Prandaj është e qartë se lënda e letërsisë për fëmijë është një cilësi shoqërore, historike dhe në zhvillim. Në procesin e formimit të saj, letërsia për fëmijë është thelluar ndjeshëm dhe letërsia moderne tërhiqet nga pyetjet e përjetshme të njerëzimit: si formohet një person, nga çfarë dhe ku shkon njeriu dhe njerëzimi. Në këtë literaturë, fëmijëria shihet si fillimi i rrugës së një personi drejt së ardhmes. Lënda e letërsisë për fëmijë zbatohet sipas fushës së botimeve, e cila do të diskutohet në detaje më poshtë. Letërsia për fëmijë ndahet në një kompleks të pavarur në bazë të adresës së lexuesit, dhe kategoria e adresës së lexuesit është e lidhur organikisht me kategorinë e qëllimit të synuar të veprës letrare.