Letërsia për fëmijë edhe pse nuk mungojnë botimet me vlera të autorëve shqiptarë, ka jo pak probleme. Këtë e pohon dhe shkrimtari i njohur Pandeli Koçi, i cili prej vitesh drejton dhe Shoqatën e Shkrimtarëve për Fëmijë e të Rinj. Për shkrimtarin përballë këtyre probleme që has sot kjo letërsi, janë dhe institucionet shtetërore që duket se kanë braktisur atë. Dje ishte dhe Dita Ndërkombëtare e Librit për Fëmijë, por ndryshe nga vende të tjera të botës në vendin tonë kjo ditë kaloi në heshtje. Shkrimtari Pandeli Koçi i njohur me emrin letrar Sazan Goliku, tregon se dy ministritë, ajo e Kulturës dhe Arsimit janë indiferente ndaj letërsisë për fëmijë, që sipas tij është shumë e rëndësishme. Ai tregon se janë dorëzuar disa herë projekte pranë këtyre dy dikastereve për ndihmë në konkurse letrare, botime, etj, por asnjëherë nuk kanë marrë miratim. Për kryetarin e Shoqatës së Shkrimtarëve për Fëmijë e të Rinj detyrën që duhet ta bënte MASH në lidhje me letërsinë për fëmijë po e bën kjo shoqatë, e cila mes shumë vështirësive dhe pa përkrahje nga institucionet mundohet të mbajë gjallë këtë lloj letërsie. Në intervistën dhënë për gazetën, shkrimtari Pandeli Koçi thekson mes të tjerave se edhe botuesit shqiptarë pak ofrohen për të tilla botime, pasi sipas tij duke pasur në qendër fitimin financiar ata e kanë më të lehtë të botojnë vepra të huaja. Por edhe pse libraritë janë të mbushura me botime të autorëve të huaj, për shkrimtarin e njohur përkthimet në jo pak raste janë skandaloze. Kryesisht tek librat që janë me figura, ilustrime, ka probleme në drejtshkrim, dhe sipas tij janë përkthime të njerëzve që nuk dinë ti sjellin të përshtatur në gjuhën shqipe, por ndihet shumë dhe mungesa e redaktorëve të duhur në këtë fushë. Për shkrimtarin Pandeli Koçi, letërsia për fëmijë duhet të ketë muzikalitetin e duhur, qoftë në varg apo prozë.
-Dita Ndërkombëtare e Librit për Fëmijë, si vjen në Shqipëri, atmosfera që kalon ajo?
Dita Ndërkombëtare e Librit për Fëmijë është një festë që pritet me gëzim në gjithë botën e qytetëruar. Festohet në mënyra të ndryshme, por tek ne kjo nuk ndodh. Do dëshironim që dhe tek ne të ndodhte një gjë e tillë, por fatkeqësisht në vendin tonë nuk kujtohen për këtë. Kjo duhet të ishte një festë gazmore ku duhet të gumëzhinin shkollat, institucionet që edukojnë fëmijët.
-Çfarë duhet të ishte bërë që kjo të ndodhte?
Ministritë përkatëse të Arsimit dhe Kulturës, drejtoritë arsimore, drejtoritë e shkollave mund të organizoheshin për këtë veprimtari. Kjo nuk bëhet, sepse është një neglizhim, një indiferentizëm ndaj librit për fëmijë. Për këtë ditë mund të organizoheshin konkurse, mësuesit e letërsisë mund të bënin një konkurs për librin për fëmijë. Kjo mund të ishte një ditë që në shkolla të ishte dhe një si minipanair ku të tregoheshin librat e kësaj letërsie. Këtu mund të flitej, recitohej, të diskutohej mbi librat që iu kanë pëlqyer fëmijëve. Por kjo nuk mund të bëhet nga shkrimtarët, të cilët duhet të thirren në këtë veprimtari që të flasin për librin. Mjetet organizative janë çështje që kanë të bëjnë me institucionet shtetërore. Një gjë e tillë mund të bëhej dhe nga botuesit, të cilët siç ju thashë do të ishin të pranishëm me këto minipanaire pranë shkollave. Duke qenë dita e librit, fëmijët do ta gëzonin më shumë me librin. Unë gjithmonë kam ngulur këmbë përballë një qëndrimi nihilist ndaj letërsisë për fëmijë, siç ndodhi dhe në panairin e librit që u zhvillua një vit më parë ku nuk u dha asnjë çmim për librin për fëmijë, kur kishte mjaft libra dinjitozë. Problem është dhe mungesa e konkurseve letrare. Me gjithë kërkesën tonë nuk u bë as me rastin e 100-vjetorit, por këto konkurse duhet të jenë dhe për autorë të rinj të kësaj letërsie.
-Po këtë vit, a keni çuar projekte si shoqatë në ministritë përkatëse?
Shoqata jonë kërkoi që parvjet ndihmë për një projekt në letërsinë për fëmijë, por as vjet nuk na u miratua ndihmë financiare dhe këtë vit ende asgjë, pasi ne projektin aty e kemi. Nuk na kanë dhënë përgjigje për këtë projekt në MTKRS, as po as jo. Indiferentizmi ndaj kësaj letërsie shikohet dhe këtu, ku ne bëjmë projektin dhe nuk na thonë as po as jo. Ne na duhet një përgjigje, se pse është ky qëndrim deri tani ndaj projekteve tona. Tani ne hezitojmë, sepse të bësh disa projekte për këtë letërsi dhe të mos realizohen, është shumë e rëndë. Këto që ne duam si shoqatë me të tilla projekte për letërsinë për fëmijë, këto janë detyra të vetë ministrisë. Një nga detyrat e MTKRS dhe MASH është që të bashkëpunojë dhe me ne. MASH ka një bord që miraton veprat për lexime jashtëshkollore, por ama kur ne bëmë një projekt dhe ia paraqitëm për të bërë një konkurs të autorëve të rinj që shkruanin letërsinë për fëmijë na kthyen një përgjigje burokratike, që këtë gjë nuk mund ta bënin.
-Duke qenë se jeni shkrimtar dhe Kryetarit të Shoqatës së Shkrimtarëve për Fëmijë dhe të Rinj çfarë mund të na thoni rreth interesit që kanë botuesit ndaj kësaj letërsie?
Gjithmonë nga letërsia e huaj përkthen gjërat më të mira, të cilat veç vlerave letrare artistike kanë dhe paraqitjen grafike, me të cilët merren ilustratorët më të mirë të botës dhe pëlqehen. Problemi qëndron se sa letërsia jonë artistike ngrihet në nivelin e letërsisë botërore. Ne kemi vepra që i përballojnë ato, dhe kanë traditën tonë, pra qëndrojnë përballë letërsisë evropiane. Por vizatimet, skicat, etj, nuk janë të një niveli si tek botimet e huaja që kanë ilustratorë shumë të mirë. Botuesit edhe kur botojnë nga letërsia shqipe, druhen dhe nuk paguajnë sa duhet që ai piktori të rrijë gjatë mbi veprën, por gjendet një që paguhet me pak lekë ashtu si dhe vetë shkrimtari. Botuesi e ka dhe më të lehtë me autorë të huaj, sepse tek ne nuk paguhet e drejta e autorit. Pra librat e autorëve të huaj janë dhe më shumë fitim se sa letërsia e autorëve shqiptarë. Por Konica ka thënë që ne duhet të botojmë 50 për qind me 50 për qind letërsi të huaj dhe shqipe, dhe kjo nuk ndodh sepse nuk ka rregull nga botuesit. Duke u nisur vetëm nga fitimi ata nuk e ruajnë këtë rregull.
-Është pohuar se veprat e huaja të letërsisë për të rritur kanë një nivel përkthimi që në shumë raste lë për të dëshiruar. Po tek letërsia për fëmijë, si shikohet kjo?
Ne kemi përkthime të mira, por ka dhe probleme. Janë skandalozë kryesisht librat që janë me figura, ilustrime, ka probleme në drejtshkrim. Janë përkthime të njerëzve që nuk janë specialistë, nuk kanë redaktorët e duhur në këtë fushë. Letërsia për fëmijë duhet të ketë muzikalitetin e duhur, qoftë në varg apo prozë.
-Ju folët disa probleme që janë sot në letërsinë për fëmijë. Por sot, diskutohet dhe niveli i saj?
Pas përmbysjes së diktaturës letërsia për fëmijë ka pasur një hov të madh. Sot nuk kemi vepra si dikur ku në letërsinë për fëmijë ishte i dukshëm dhe ideologjizimi, krahas veprave të mira që ne nuk i mohojmë që i shpëtuan virusit politiko-ideologjik. Në kohën e sotme si në çdo vend të botës edhe tek ne ka krijime me vlera artistike, por ka dhe vepra të dobëta, mediokre, që botohen. Në letërsinë për fëmijë sot kemi dhe vargje skematikë, të përgjithshëm, që janë një bejte. Vetëm se vë një rimë në fund të vargut e quan poezi. Kemi prozën, ku edhe këtu ka tregime ose përralla që janë kopje të përrallës së dikurshme popullore apo krijimit të një autori të njohur të botës. Kemi tregime që nuk japin me vërtetësi, pra psikologjinë e fëmijës, por janë thjesht rrëfime të një ngjarje të rëndomtë që nuk thotë asgjë. Sëmundja që ka mbizotëruar dhe është dhe sot, moralizimi i hapur në letërsinë për fëmijë. Letërsia për fëmijë mbi të gjitha duhet të jetë fantazi. Këtë e kanë sot veprat e mira shqiptare, por ka vepra që janë të thata, që nuk e joshin fëmijën. Mos harrojmë që letërsia për fëmijë ka brenda dhe lojën. Këtë ne në pak vepra e gjejmë, dhe përballë këtyre duke mos pasur një kritikë letrare që të përcaktojë vlerat e librit spekulohet me librat. Intervistoi: Julia Vrapi
No comments:
Post a Comment