Çernobili, ,, fatkeqësia më e rëndë globale bërthamore.

                          ShkruanAkad.prof.dr. Flori Bruqi,PhD

Pripyat, Ukrainë. Një qytet i vdekur. Shtëpitë, klasat e shkollës, terrenet sportive, dhe mjedise të tjera janë rrënuar, ndërsa natyra rimerr tokën e humbur.

Stacioni i Çernobilit është afër qytetit të Pripyat, Ukrainë, 18 km (11 milje) në veriperëndim të qytetit të Çernobilit, 16 km (10 milje) nga kufiri i Ukrainës dhe Bjellorusisë, si dhe rreth 110 km (68 milje) në veri të Kievës. Stacioni përbëhej nga katër RBMK-1000 reaktorë bërthamorë, secili i aftë për të prodhuar 1 GigaWatt të energjisë elektrike, dhe të katër së bashku prodhojnë rreth 10 % të energjisë elektrike të Ukrainës në kohën e aksidentit. Ndërtimi i centralit filloi në fund të viteve 1970, me reaktor nr. 1 autorizuar në vitin 1977, pasuar nga nr. 2 (1978), nr. 3 (1981), dhe nr. 4 (1983). Dy reaktorë të tjerë, nr. 5 dhe 6, të aftë për të prodhuar 1 GW secili, ishin në ndërtim e sipër në kohën e fatkeqësisë.

Pripyat dikur kishte rreth 50.000 banorë. Tani ata kanë ikur, ndoshta përgjithmonë. Vetëm objekte të jetës së tyre kanë mbeten prapa, të kalbur në pluhur.

Pripyat vdiq për shkak të aksidentit vdekjeprurës të centralit bërthamor të Çernobilit.

Herët në mëngjes më 26 prill 1986, reaktori i njësisë së Katërt të Çernobilit po i nënshtrohej një prove për sistemin e ftohjes.

Reaktori u nxeh dhe shpërtheu nga presioni i avullit, duke shaktërruar mbulesën e termocentralit.

Rrezatimi bërthamor u përhap në qiellin e natës. Dhe, ndërsa njerëzit flinin, ai përfshiu gjithë Pripyatin, pak sa në veri të Çernobilit.

Në reaktorin katër, karburanti bërthamor dhe grafiti përreth tij kishin marrë zjarr. Autoritetet dërguan helikopterë të fluturonin mbi reaktor duke hedhur rërë dhe materiale të tjera në përpjekje për të ndaluar zjarrin. Por, zjarri vashdoi gjithë ditën.

Grimcat radioaktive nga zjarri, era i shpërndau në një zonë të gjerë. Ukrainë, Bjellorusi, Rusi. Pastaj, Skandinavi, Britani dhe pjesët e tjera të Evropës. Ndërsa era ndryshonte drejtimin, kështu bënte edhe rrezatimi.

Së fundi, një ditë e gjysmë pas shpërthimit, u dha urdhër që Pripyati të evakuohej. Njerëzve iu tha se do të largoheshin vetëm për disa ditë kështu që lanë pas thuajse gjithcka. Ata kurrë nuk u kthyen më.

Pavarësisht nga përhapja e gjerë e rrezatimit, zyrtarët e Bashkimit Sovjetik në fillim thanë shumë pak publikisht për atë që ndodhi në Çernobil. Shumë njerëz u besonin udhëheqësve të tyre sesa lajmeve nga jashtë për katastrofën.

Ishin detektorët e rrezatimit në vende të tjera, qindra kilometra larg, që i detyruan sovjetikët për të pranuar aksidentin e Çernobilit.

Mijëra njerëz u dërguan në Çernobil për të pastruar mbeturinat nga shpërthimi. Ata gjithashtu ndërtuan një strukturë, të quajtur sarkofag, për të mbuluar reaktorin e rrënuar dhe karburantin e tij radioaktiv.

Pajisjet e punëtorëve u ndotën nga radioaktiviteti dhe ata u detyruan t’i braktisnin. Punëtorët u ndotën nga rrezatimi. Shumë u sëmurën.

Qeveria sovjetike tha se nga shpërthimi i reaktorit në uzinën e Çernobilit vdiqën të paktën 31 veta. Organizata Botërore e Shëndetësisë thotë se 2 mijë e 200 persona të tjerë pritet të vdesin në mesin e atyre që morën pjesë në pastrim. Sipas raportit të OBSH-së, Çernobili mund të rezultojë në 4 mijë viktima nga kanceri dhe shkaqet e tjera të lidhura me rrezatim.

Radioaktiviteti i ka detyruar zyrtarët për të krijuar një zonë prej 30 kilometrash pa banorë përreth Çernobilit dhe mbylljen e qyetit Pripyat. Megjithatë, termocentrali vazhdoi të prodhonte energji elektrike deri sa u mbyll më në fund në dhjetor të vitit 2000.

Centrali bërthamor i Çernobilit nuk ishte mbështjellë me strukturë të trashë betoni që tani është standard në këtë industri. Philippe Jamet ka qënë Drejtor i Agjencisë Ndërkombëtare për Energjinë Atomike Bërthamore për çështjen e sigurimit teknike. Ai thotë:

"Këto lloj betonimesh të reaktorit janë një prej murreve mbrojtës nga rrezatimi. Ne na duhet të mbrojmë mjedisin dhe njerëzt kundër rrezatimit në rast të ndonjë aksidenti”.

Rusia ende operon reaktorë si ai i Çërnobilit, pa shtresë betoni.

Aksidenti më i rëndë bërthamor në historinë e SHBA, në Three Mile Island në Pensilvani, më 28 mars të vitit 1979, nuk shkaktoi viktima dhe pati ndikim shumë më të ulët në zonën përreth.

Pjesa e betonuar e reaktorit mbetet e paprekur, pavarësisht nga një shkrirje e pjesëshme karburanti bërthamor brenda reaktorit.

Menjëherë pas shpërthimit më 26 prill 1986, pak njerëz ishin të gatshëm të duronin nivelin e rrezatimit masiv dhe të dokumentonin fatkeqësinë, por fotografi rus, Igor Kostin, arriti të shpëtoj disa prej fotove.

Në vitet që pasuan, ai vazhdoi të monitoronte historitë politike dhe personale të atyre që u ndikuan nga fatkeqësia, duke botuar një libër me fotografi të quajtur ‘Çernobil: Rrëfimet e një Reporteri’.

Po çfarë ishte ngjarja e Çernobili e ku ndodhi ajo?

Pripyat, Ukrainë. Një qytet i vdekur. Shtëpitë, klasat e shkollës, terrenet sportive, dhe mjedise të tjera janë rrënuar, ndërsa natyra rimerr tokën e humbur. Pripyat dikur kishte rreth 50.000 banorë. Tani ata kanë ikur, ndoshta përgjithmonë. Vetëm objekte të jetës së tyre kanë mbeten prapa, të kalbur në pluhur.

Pripyat vdiq për shkak të aksidentit vdekjeprurës të centralit bërthamor të Çernobilit.Herët në mëngjes më 26 prill 1986, reaktori i njësisë së Katërt të Çernobilit po i nënshtrohej një prove për sistemin e ftohjes. Reaktori u nxeh dhe shpërtheu nga presioni i avullit, duke shkatërruar mbulesën e termocentralit.

Rrezatimi bërthamor u përhap në qiellin e natës. Dhe, ndërsa njerëzit flinin, ai përfshiu gjithë Pripyatin, pak sa në veri të Çernobilit.

Në reaktorin katër, karburanti bërthamor dhe grafiti përreth tij kishin marrë zjarr. Autoritetet dërguan helikopterë të fluturonin mbi reaktor duke hedhur rërë dhe materiale të tjera në përpjekje për të ndaluar zjarrin. Por, zjarri vazhdoi gjithë ditën.

Grimcat radioaktive nga zjarri, era i shpërndau në një zonë të gjerë. Ukrainë, Bjellorusi, Rusi. Pastaj, Skandinavi, Britani dhe pjesët e tjera të Evropës. Ndërsa era ndryshonte drejtimin, kështu bënte edhe rrezatimi.

Së fundi, një ditë e gjysmë pas shpërthimit, u dha urdhër që Pripyati të evakuohej. Njerëzve iu tha se do të largoheshin vetëm për disa ditë kështu që lanë pas thuajse gjithcka. Ata kurrë nuk u kthyen më.

Pavarësisht nga përhapja e gjerë e rrezatimit, zyrtarët e Bashkimit Sovjetik në fillim thanë shumë pak publikisht për atë që ndodhi në Çernobil. Shumë njerëz u besonin udhëheqësve të tyre sesa lajmeve nga jashtë për katastrofën.

Ishin detektorët e rrezatimit në vende të tjera, qindra kilometra larg, që i detyruan sovjetikët për të pranuar aksidentin e Çernobilit.

Mijëra njerëz u dërguan në Çernobil për të pastruar mbeturinat nga shpërthimi. Ata gjithashtu ndërtuan një strukturë, të quajtur sarkofag, për të mbuluar reaktorin e rrënuar dhe karburantin e tij radioaktiv.

Pajisjet e punëtorëve u ndotën nga radioaktiviteti dhe ata u detyruan t’i braktisnin. Punëtorët u ndotën nga rrezatimi. Shumë u sëmurën.

Qeveria sovjetike tha se nga shpërthimi i reaktorit në uzinën e Çernobilit vdiqën të paktën 31 veta. Organizata Botërore e Shëndetësisë thotë se 2 mijë e 200 persona të tjerë pritet të vdesin në mesin e atyre që morën pjesë në pastrim. Sipas raportit të OBSH-së, Çernobili mund të rezultojë në 4 mijë viktima nga kanceri dhe shkaqet e tjera të lidhura me rrezatim.

Radioaktiviteti i ka detyruar zyrtarët për të krijuar një zonë prej 30 kilometrash pa banorë përreth Çernobilit dhe mbylljen e qytetit Pripyat. Megjithatë, termocentrali vazhdoi të prodhonte energji elektrike deri sa u mbyll më në fund në dhjetor të vitit 2000.

Centrali bërthamor i Çernobilit nuk ishte mbështjellë me strukturë të trashë betoni që tani është standard në këtë industri.

Së fundmi, u nderua edhe me çmimin më të madh letrar – Çmimin Nobel për Letërsi (2015). Svetllana Aleksieviç ka mahnitur botën, jo vetëm letrare, ndër të tjera, edhe me librat: "Arkivole zinku", "Lufta nuk ka fytyrë gruaje", si dhe "Fundi i njeriut të kuq". 

Në orët e para të 4 marsit 2023 , zyrtarët në Ukrainë kanë raportuar se forcat  kriminale të presidentit rus  Vlladimir Putin ,kanë bombarduar një termocentral bërthamor në Zaporizhzhia të Ukrainës. 

Ky është termocentrali bërthamor më i madhi në Evropë.

Duke konfirmuar zjarrin, ministri i jashtëm i Ukrainës, Dmytro Kuleba, tha në Twitter se ushtria ruse “po qëllon nga të gjitha anët” në kompleksin e këtij termocentrali bërthamore.

Kur filloi zjarri?

Autoritetet ukrainase thanë rreth orës 2:30 të mëngjesit të së premtes me orën lokale se një zjarr kishte shpërthyer në termocentralin bërthamor të Zaporizhzhia, që ndodhet në Enerhodar, në juglindje të Ukrainës. Centrali është më i madhi i këtij lloji në Ukrainë dhe përmban gjashtë nga 15 reaktorët e energjisë bërthamore të vendit, sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA).

Kur u shuan flakët?

Shërbimi Shtetëror i Emergjencave të Ukrainës tha se zjarri në ndërtesën e trajnimit të uzinës u shua në orën 6:20 të mëngjesit. Sipas deklaratës, nuk u raportua për vdekje apo lëndime.

A po luftojnë akoma?

Që atëherë, luftimet janë ndalur në zonë, tha një zëdhënës i termocentralit për CNN. Në një postim në Facebook herët të premten, presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky akuzoi Rusinë për sulm të qëllimshëm ndaj termocentralit bërthamor, dhe u kërkoi udhëheqësve evropianë që të “zgjohen tani” dhe të ndalojnë forcat ruse “përpara se kjo të bëhet një fatkeqësi bërthamore”.

Sa serioze është situata?

Është e vështirë të thuhet pasi nuk dihet shumë. Por uzina nuk ka pësuar ndonjë dëm “kritik”, tha përfaqësuesi i objektit. Zjarri nuk ka prekur asnjë pajisje “thelbësore” dhe stafi po merr masa për të zbutur çdo dëm, tha IAEA, duke cituar autoritetet ukrainase.

A po shohim ndonjë rritje të rrezatimit?

Jo, rregullatorët bërthamorë dhe organet qeveritare në Shtetet e Bashkuara dhe Ukrainë thonë se nivelet e rrezatimit duken normale.

Cilat janë rreziqet?

Skenari më i keq do të ishte nëse një zjarr ose sulm do të arrinte te reaktorët, do të prishte sistemin e tyre të ftohjes dhe do të shkaktonte një shkrirje, e cila do të çlironte sasi të mëdha radioaktiviteti. Megjithatë, Graham Allison, profesor në Qendrën Belfer, Universiteti i Harvardit, i tha CNN të premten herët se “jo të gjitha zjarret në një termocentral kanë pasoja katastrofike”(Index online).

Titulli: Zëra nga Çernobili
Origjinali: Чернобыльская молитва
Gjinia: Ese, reportazh
Autori: Svetllana Aleksieviç,Shqipëroi: Urim Nerguti
Shtëpia botuese: Buzuku,Viti: 2015,Fq. 272
ISBN: 978-9951-08-201-3

Për çfarë flet ky libër? Përse e kam shkruar? Ky libër nuk flet për Çernobilin, por për botën e Çernobilit. Pikërisht për atë që ne e njohim shumë pak. Për atë që nuk njohim thuajse asgjë. Një histori e munguar: ja kështu mund ta kisha titulluar.

Në vetvete, ngjarja – se çfarë ka ndodhur, kush është fajtori, sa ton rërë dhe beton është dashur për ta ngritur sarkofagun mbi vrimën e djallit – nuk më interesonte. Unë doja ndijimet dhe ndjenjat e individëve që kanë prekur të panjohurën. Misterin. Çernobili është një mister që na duhet ende ta ndriçojmë.

Mbase është një njollë për shekullin XXI. Një sfidë për këtë shekull të ri. Doja të dija se ç'ka mësuar njeriu, hetuar e zbuluar mbi veten dhe në qëndrimin e tij ndaj botës. Të rindërtoja ndjenjat, e jo ngjarjet... Për tre vjet me radhë, kam udhëtuar dhe pyetur: punëtorë të centralit, ish – zyrtarë të partisë, mjekë, ushtarë, mërgimtarë, persona që janë ngulitur në zonën e ndaluar....

Burra dhe gra me zanate, fate, breza dhe temperamente të ndryshëm. Besimtarë dhe ateistë. Fshatarë dhe intelektualë. Çernobili është përmbajtja kryesore e botës së tyre. Ai helmon gjithçka, rreth tyre dhe brenda tyre. Jo vetëm tokën dhe ujin. Tërë kohën e tyre.

Mbi autoren

Svetllana Aleksieviç (1948) është shkrimtare dhe gazetare e njohur bjelloruse, një disidente e vërtetë e mbështetur nga PEN – i Ndërkombëtar dhe fondacioni Soros. Formimi i saj politik e letrar, guximi dhe stili i veçantë i të shkruarit kanë ndikuar të nderohet me një sërë çmimesh prestigjioze ndërkombëtare, si për Zëra nga Çernobili, ashtu edhe për vepra të tjera.

Aleksandër Sergejeviç Pushkini(06.06.1799-27.011837)

                              Shkruan Flori Bruqi .PHD

Aleksandër Sergejeviç Pushkini lindi në Moskë më  6.6.1799.në një familje oborrtare. Më 1811 u rregjistrua ne nje lice ku mesonin femijet e aristokracise peterburgase. 

Ambjenti ne lice lane gjurme te pashlyeshme ne mendjen dhe zemren e djaloshit. Mjedisi aty ishte i pasur me idete anti carizmit. Qe moshe te vogel ai shkroi vjershat e para lirike per gezimet e jetes, per dashurine, per miqesine dhe per natyren. U be i njohur me oden "Liria", poezite "Cadajevit" dhe "Fshati". Poezia e Pushkinit u ndalua nga censura cariste, por ajo u perhap dore me dore ne qarqet perparimtare. E interrnuan ne jug ne Kaukaz, ku e mbajte ne mbikqyrje. Pushkini jetoi ne jug gjate viteve 1820-1824. Enderrimet liridashe i shpalosi me fryme bajroniane. Poemat qe e bene te famshem janë "Robi i Kaukazit", "Shatervani i Bahcesarait", "Ciganet"etj. Ne vitin 1820 i gjeten nje leter ku shpreheshin pikepamje ateiste, gje qe ia forcoi denimin. E detyruan te jetonte pa te drejte largimi ne fshatin Mihajllovsk. Njeriu i dashur, qe i qendroi prane ne keto vite te veshtira, ishte dadoja,se ciles Pushkini i ka kushtuar vargje nga me te ndierat. Deshtimi i kryengritjes se Dekabristeve, te ketyre fiskikeve perparimtare, qe donin te rrezonin carin, e tronditi ate pamase. Pushkini ishte nje perkrahes i hershem i dekrabisteve dhe, kur cari e pyeti se cdo te bente po te kishte qene me 25 dhjetor ne Sheshin e Pallatit, ai u pergjigj pa iu dridhur qerpiku "Do te isha perbri shokeve te mi ne kryengritje!" Reaksioni carist u be edhe me i eger kunder poetit.

Në pas këtij dështimi në poezi u ndjenë ndjenja pesimizmi "mëshira për të renet", "mërzia e pergjithshme" që kishte pllakosur brezin e tij etj. Por siç ka vënë në dukje për te Bjelinski, Pushkini shkundte pesimizmin si luani pluhurin nga krifa e tij.

Në vitin 1827 shkruajti poezinë e njohur "Në Siberi", ku bënte thirrje për qëndresë krenare dhe shpresë. Viti 1827 ishte viti i fundit i interrnimit në Mihajllovsk. Pas kësaj, poeti jetoi në Petërburg dhe në Moskë, ku nisi, periudha e fundit e krijimtarisë së tij, që u pasurua me kryeveprën "Eugen Onjegin"(1831). Pak kohe para se të vdiste shkroi poezinë "Monument", ku ne menyre gjeniale parashikoi pavdekesi për veten, sepse me lirikën e tij ai kishte prekur miliona zemra. Ppullaritetin e poetit anticarist të gjithë sundimtarët e kishin halë në sy. Intrigat dhe shpifjet arritën kulmin kur poeti si kishte mbushur akoma të 38-at. Kështu, një nga poetët më të mëdhënj të Rusisë u vra në duel për ceshtje nderi, më 27 janar 1837.

Mendimi dhe poezia arabe janë vlerësuar lart nga Pushkini, poeti më i madh rus i shekullit të 19-të, një ndjenjë e cila mbartet qartë në shumë nga veprat e tij. Kjo vëmendje iu përgjigj shumë autorëve arabë, të cilët e vlerësonin jashtëzakonisht shumë veprën e tij, dhe, këtu vlen të përmenden disa aspekte të kësaj lidhjeje të ndërsjellë.

Oborri rus u përpoq më kot të fitonte simpatinë e poetit me anë postesh e parash, ndërsa në të njëjtën kohë urrejtja e carit për Pushkinin rritej gjithnjë e më shumë. As kërcënimet nga ana e autoriteteve nuk ndihmuan për gjunjëzimin e ideve të tij e kështu cari vendosi dërgimin e Pushkinit në Siberi, në mënyrë që ta çonte drejt vdekjes së sigurt.

Por dy profesorë letërsie, Gokovski dhe Karamsin, ia arritën ta ndikonin e bindnin carin dhe pas kësaj dënimi fillestar u zbut disi e Pushkini u internua ne Rusinë jugore. Ai e la kryeqytetin St. Petersburg më 6 maj 1820. Deri në atë kohë Pushkini ishte i ndikuar deri në një farë shkalle nga zhvillimet romantike. Eksperiencat e tij me shtypjen dhe përndjekjen e nxitën atë të ndryshonte disa nga këndvështrimet e tij në çështjet shpirtërore dhe sociale. Si pjesë e këtij procesi ai filloi të studionte shumë nga burimet e vjetra të trashëgimisë së njerëzimit, me shpresë për të gjetur rrugën e shpëtimit nga kriza e tij shpirtërore. Në këto momente kritike të jetës së tij të cilat arritën kulmin në kthesën e tij në realizëm, ai filloi të lexonte një përkthim të Kuranit nga frëngjishtja. Vetëm pak kohë më pas, në vjeshtën e vitit 1824, ai shkroi vjershën epike “Një imitim i Kuranit”.

Prejardhja e krishtere e Pushkinit, feja dhe edukimi i tij tregonin se ai kishte pikëpamje të kundërta me Islamin, por që gjithsesi ishin pak, krahasuar me të përbashkëtat. Përveç kësaj ai e nderonte dhe respektonte Profetin dhe po ashtu kishte një dashuri të madhe për civilizimin islam e botën arabe.

Në fakt “Një imitim i Kuranit” nuk është aspak një përpjekje për të kopjuar Kuranin ose të arrinte diç të ngjashme. Më tepër kjo është një ndërmarrje për t’i bërë të afërt bashkatdhetarëve të tij rusë disa nga mesazhet më të rëndësishme e eminente që përmendeshin në shpalljen e Allahut. E Pushkini ia arriti kësaj me një poezi të thjeshtë, por kuptimplote.

Rusishtja e kohës së tij ishte jashtëzakonisht e vështirë dhe e shumëtrajtshme, por ai me gjeninë e vet e trajtësoi dhe e bëri më të prekshme për lexuesit e tij. Për këtë arsye Pushkini veç poet, kujtohet sot edhe si themeluesi i rusishtes letrare moderne. Kjo e nxiti poetin të përzgjidhte tema nga përkthimi i Kuranit dhe t’ia recitonte si lirikë publikut të gjerë. E kështu do të ishte më e lehtë të kuptohej e të përfitohej nga Libri i Shenjtë i myslimanëve. Në këtë radhë vjershash, qëllimi i Pushkinit ishte të prezantonte një pamje të saktë të Kuranit, të të dërguarit të Allahut dhe hollësirave të civilizimit arab. Përveç kësaj, ai donte të tregonte se deri në ç’pikë arrinte të prekte e të ndikonte emocionalisht dhe intelektualisht dëgjuesit e lexuesit.

Fillimi i poezisë së mëposhtme me shumë gjasa është ndikuar nga leximi i sures El-Fexhr (Agimi):

Pasha agimin,
Dhe dhjete netët,
Dhe çiftin dhe tekun,
Dhe natën kur shkon

Ndërsa poezia e Pushkinit fillon e tillë:

Betohem në çiftin                   
Edhe në tekun
Betohem në shpatën
Dhe në luftën e drejtë
Betohem në yllin e mëngjesit
Betohem në lutjen e mbrëmjes…

Fjala “profet” shfaqet në ato raste kur flitet për besim dhe besnikëri, të cilat i japin njeriut forcë dhe kurajë. Për shembull:

Qëndro, o ti q, trembesh
Se nga skuta jote vezullon
Llamba e shenjtë deri në agim
Mendime të errëta… ëndrra mashtruese zhduken
Për fisnikërinë e profetit të lutjes së thellë 
Qëndro pra i përulur në falje deri në ag
Dhe këndo Librin e Shenjtë deri në mëngjes.

Profeti Muhamed përmendet në shumë vende me respekt dhe vëmendje:

I Gjithëmëshirshmi i shpalli Muhamedit dritën e Kuranit
Papërballueshëm do të lidhemi pas dritës
Dhe mjegulla kthjellohet nga vështrimet tona.

Pushkini ishte i pasionuar pas historive arabe dhe në një letër të tij drejtuar shokut të ngushtë A. A. Bestushev vëren: “Historitë arabe janë të mrekullueshme”. Në fakt, pasioni i tij i çiltër për kulturën arabe gjen shprehje në poezinë “Një imitim i arabëve”. Aty flet me një dhimbje të madhe dhe atraksion të ëmbël:

“O e dashur, o rini e ëmbël
Mos e lër druajtjen të të mposhtë
Se ti je e imja përgjithnjë
Fryn një zjarr i stuhishëm në ne të dy
Teksa jetojmë të njëjtën jetë …..
Si dy bajame në një lëvozhgë 

Alexander Pushkin; painting by Pyotr Konchalovsky, 1932

Në fakt mendimi dhe shpirti i Lindjes jepen po ashtu edhe në poezi të tjera të Pushkinit. Si dëshmi vlen poezia “Profeti” nga e cila është nxjerrë ky ekstrakt:

I torturuar nga etja për dije dhe dritë,
U tërhoqa në shkretëtirën e ngrysur
Kur me gjashtë flatra, papritur,
Në udhëkryq u duk një engjëll.
Me gishta të lehtë,, vështirë për ta besuar,
Preku dy sytë e mi:
Iluminimi takoi sytë e mi,
I tmerruar si një shkabë e njomë

Fundi i poezisë tingëllon i tillë:

Ma ka copëtuar gjoksin me goditje të shkurtra
Falë shpatës së ftohtë
Pastaj zëvendësoi zemrën time që dridhej
Me historitë plot zjarr, të njëjta me flakën).
Një kufomë – vendosa në shkretëtirë
Kur zëri i Zotit më çliroi:
Çohu, Profet, dhe shiko, dhe dëgjo
Le të rritet njohja jote për mua
Kapërce vende dhe dete,
Fjala jote le t’i ndezë zemrat

Hulumtimet rreth poezisë së Pushkinit zbulojnë se shumë prej tyre si p.sh. “Talismani” apo “Vajzës nga Kalmishi” (Kalmishi është një popull në Kaukaz) i thanë po Islamit dhe myslimanëve. Po ashtu ai flet edhe për Palestinën dhe Eufrati përmendet si në “Hafizit” (një fushë në Eufrat) ashtu edhe te “Doni”.

Shumë nga lirikat e tij janë të pasura me ndjenja e përfytyrime qartësisht myslimane.

Për më tepër ai përdorte edhe emra myslimanë si në poezinë e shkurtër të shkruar në 1836:

“Një mbrëmje Leila më refuzoi
pa dyshim
i thashë asaj:
“Ndal! Ku shkon?”
Nën protestë ajo përgjigjet:
Koka jote u bë gri
Me sarkazëm ia ktheva:
“Çdo gjë e ka një fund!
Kjo aromë e fortë
Është vetëm kamfur
Laila qeshi me zërin tim që dridhej
Dhe tha: “Ti vetë e di
Që aroma e ëmbël është për dashnorët e rinj
Dhe kamfuri për vdekje përdoret.

A.A. Slonimsky në librin e tij “Mjeshtëria artistike e Pushkinit” shkroi: Poezia e Pushkinit “Një imitim i Kuranit” në fakt nuk është një imitim i Kuranit edhe pse në pjesën më të madhe përmbajtja e saj është marrë nga Libri i Shenjtë arabisht. Ngjyrosja impresionuese arabe është e domosdoshme për një shprehje komplete krahasuese të shpirtit të forcës dhe energjisë, e shprehur qartë kjo në poezitë e tij “19 Tetori” 1825 dhe “Profeti” me 1826. Këto poezi, veçanërisht “Një imitim i Kuranit” shkaktuan trazira në rrethin letrar të kohës së tij. Autorët si Anenkov tek kjo poezi shihnin kryesisht një shprehje të gjendjes psikologjike të Pushkinit, ndërsa të tjerët si Belinski dhe Dostojevski pranuan se ai është përpjekur të përshkruajë aspekte ngulmuese të Kuranit; pavarësisht nga fakti se kjo ishte apo jo interesi i tij nga pikëpamja fetare kulturore historike apo natyra gjuhësore. Edhe sot ekzistojnë dallime të forta midis shkencëtarëve ruse në gjykimin rreth kësaj poezie.

Nuk ka dyshim se Pushkini kishte lexuar mbi mendimin dhe kulturën e myslimanëve dhe këto lexime e kishin ndikuar shumë.

Në mënyrë të natyrshme atë e ndikuan edhe poezia franceze, dhe, më vonë në veprat e tij shfaqen papritur ndikimet gjermane dhe angleze. Ky rend burimesh letrare e bënë Pushkinin ta çonte poezinë ruse në një rrugë të veçantë, të cilën e pasuan edhe figura të tilla si Turgenjevi, Dostojevski, Çehovi dhe Gorki.

Po ashtu edhe një studim i letërsisë arabe të kohës dëshmon se ajo përfshin gjurmë të qarta të Pushkinit.

Në vitin 1880, arabët u njohën mirë me veprën e Pushkinit të cilat u përgatitën ose nga përkthimet franceze apo angleze, ose nga përkthimet direkte të bëra nga studentët (e krishterë) ne shkollën teologjike ruso-palestineze (e themeluar në vitin 1882).

Më së shumti u përkthyen tekste prozash ruse në arabishte, meqenëse lirika ruse ishte shumë e vështirë për t’u përkthyer. Përkthimi i parë arab i Pushkinit ishte novela e tij “Bija e Kapitenit”. Që prej kësaj novele emri i Pushkinit përmendej rregullisht në publikimet letrare arabe. Në vitin 1945 në Shtëpinë botuese të Kajros “Dar al Maarif” u botua një libër me titull “Pushkini, princi i poezisë ruse” i Naxhati Sidki.

Mikh’ail Na’ima, një figurë e njohur e letërsisë arabe të asaj kohe, i shkroi autorit në një letër, e cila iu bashkangjit librit: “Gëzohem shumë që ke marrë përsipër atë detyrë që duhet ta kisha bërë unë për shkak të lidhjeve të mia të forta me poezinë ruse. Do të dëshiroja të kisha përkthyer disa prej tyre në gjuhën tonë, në mënyrë që folësit e tyre t’i gëzoheshin sadopak”.

Mikh’ail Na’ima ishte nga të parët arabë që studioi në Rusinë cariste dhe e lexoi shumë letërsinë ruse, ashtu siç e përshkruan edhe në librin e tij “Shtatëdhjetë”. Në letrën e tij drejtuar Sidkit ai vëren: “Fakti që e njeh rusishten mirë, ia rrit vlerat punës tënde, meqenëse e ke mundur ta marrësh dijen nga burime origjinale”. Edhe Sidki kishte studiuar në Universitetin e Moskës. Në parathënien e librit të tij Sidki flet për rolin dhe rëndësinë e Pushkinit ne historinë e poezisë ruse: “Pushkini ishte për rusët si al Mutennebi për arabët, si Shekspiri për anglezët, si Dante për italianët, si Goethe për gjermanët. Ai ishte një nga të paktat dhurata të kohës së tij dhe megjithëse vdiq në moshën 37 vjeçare, ai ishte një shkrimtar krijues (prodhimtar), i cili la shumë përmendore në poezi dhe letërsi, aq sa lexuesit e tij mund të kujtojnë se ai kishte jetuar gjatë”.

Naxhati Sidki i referohet efekteve të ndikimeve franceze dhe angleze, megjithëse ai mbetet rus në shpirt dhe karakter.

Ai u formua në atmosferë islame, të cilën e gjeti gjatë vizitave në Krime dhe Kaukaz dhe po ashtu edhe eksperiencat që e frymëzuan në shumë nga poezitë e tij të mëvonshme. Si rezultat i bisedimeve të dështuara ndërmjet radikalëve dhe carëve qeverisës, Pushkinin e kaploi një gjendje shpirtërore pesimiste dhe e ndjeu veten të veçuar nga shoqëria. E në këtë kontekst provoi një ndarje të poezisë dhe jetës, ndërmjet artit dhe shoqërores. Megjithatë ai nuk harroi kurrë se shkruante për njerëzit dhe prandaj vepra e tij duhet të përçonte saktësi, thjeshtësi dhe qartësi.

Sidki e shoqëroi veprën e tij me përkthimin e “Profetit” dhe të “Talismanit”, që mbanin aromën e Lindjes me ngrohtësinë dhe magjinë e saj.

Nga të gjitha punimet arabe mbi Pushkinin, libri i Sidkit është shumë i rëndësishëm, sepse nga njëra anë ishte i pari që trajtoi këtë temë dhe nga ana tjetër autori kishte mundësi të përdorte material origjinal. Në punën e tij ai ishte objektiv e i lirë nga çdo kritikë perëndimore dhe transmetonte pranimin dhe dashurinë për Pushkinin. Profesor Ali Adham në librin e tij “Njerëz nga historia: nga Sokrati deri te Rasputini” përfshin edhe një kapitull në lidhje me poezitë e Pushkinit. Gjatë punës së tij, ndërsa përkthente Pushkinin, vërente njëkohësisht se: “Ai është më i vështiri për t’u përkthyer nga të gjithë poetët rusë”. Prof. Adhami e pëlqente poezinë e tij sepse kishte një stil tepër të thjeshtë e për këtë arsye ndoshta i vështirë për t’u riprodhuar. Çdo përkthyes, pavarësisht nga aftësitë e tij, do të lëkundet e tundohet para se të përpiqet për një ndërmarrje të tillë. Prandaj pak nga poezitë e tij janë përkthyer në arabisht, ndërkohë që më së shumti është botuar vepra e tij në prozë. Adhami duke trajtuar cilësitë tipike të poezisë së Pushkinit dhe karakterin e tij shkruan ndër të tjera: “Lirika e Pushkinit dallohet qartë për thjeshtësinë magjepsëse, elegancën dhe shqetësimin e tij ekstrem për formën poetike. Vetë ai ishte një njeri plote entuziazëm, vuajtje e dinjitet. Në fakt motivet e poezisë së tij, të qarta e të sakta, del në pah shkalla e vuajtjeve dhe e forcës”.

Një libër i botuar kohët e fundit mbi letërsinë ruse është edhe “Hyrje në poezinë ruse të shekullit të 20” e dr. Hajat Sharara dhe dr. Muhamed Junis. Edhe ky libër hedh vështrimin e tij në poezinë e Pushkinit arrin në përcaktimin e atyre rrugëve, të cilave Pushkini dhe njerëzit e kohës së tij, si pjesë e shoqërisë, i shmangeshin.

Në këtë artikull synohet pak a shumë të përdoren veprat e para krijuese të Pushkinit si bazë për hulumtimin e sfondeve jetësore të jetës së tij në kohën kur jetoi. Kritika letrare perëndimore vendos në qendër jetën private të autorit. Aspekti krijues kalon në vend të dytë në punën e tyre dhe ky është një dallim në metodën e këtyre dy mënyrave të të menduarit shkruan Loela XHAFA.

Pjesë nga libri: Dantesi u bë shpagimi i fatit për karakterin tim të dobët. Në qoftë se fitorja do të jetë në anën time, atëherë unë do të përmbys ligjet hyjnore dhe Venusi do të mbretërojë pafundësisht në qiejt e mi. Bashkëkohësit nuk duhet të më njohin aq sa do t'ua lejoj pasardhësve të largët, por dua t'i marr në varr mëkatet, gabimet dhe brengat e mia, pasi ato janë aq të rënda, saqë s'kanë si të mos bëhen pjesë e përmendores sime. Gratë i nënshtrohen pushtetit të dëshirës, pushtetit të parasë dhe pushtetit të forcës. Forca dhe paraja, po të përdoren me mjeshtëri, të japin çdo grua. Gratë janë qenie me seks, i cili në çastin e kënaqësisë, u rreh si zemër... Sa do të doja ta vrisja Dantesin, të shkoja në varrimin e tij dhe të qeshja para fytyrës së atij plakushi sifilitik që s'i punon.

Romani në vargje "Eugjen Onjegini" është vepra madhore e Pushkinit, ajo që e bëri atë të pavdekshëm. Kritika e quajti romanin "Enciklopedi të jetës ruse të viteve 20' të shekullit XIX". Fillimi I shekullit të XIX - të shënoi një hov të përgjithshëm të jetës politiko - shoqërore të Rusisë, që ishte pasojë e luftës së madhe patriotike të popullit rus kundër ushtrisë së Napoleonit. Fshatarët që bënë pjesë në ushtrinë ruse prisnin heqjen e bujkrobërisë.

Viktor Hygo

Flori Bruqi,PHD

Viktor Hygoi lindi në Besançon më 26 shkurt të vitit 1802, ishte dramaturg, poet dhe shkrimtar francez, i konsideruar si "Babai i Romantizmit", "Poet Kombëtar i Francës" si dhe "Figurë dominuese në letërsinë franceze të shekullit XIX."

Vitet e para të jetës Viktor Hygo i

                                              Viktor Hygo
në shumë vende të ndryshme i detyruar me familjen për shkak të punës së babait i cili ishte gjeneral në fushatat aktive Napoleniane.

Në periudhën nga 1815 deri në 1818 Viktori frekuentoi për një periudhë, për të plotësuar dëshirën e atit, Politeknikun e Parisit, por shumë shpejt i la studimet teknike për t’iu dedikuar letërsisë drejt së cilës e shtyu e ëma. Shkroi Odet, dhe keto ishin kompozimet e para letrare. Sëbashku me vëllain Abel themeloi Konservatorin Letrar (1819); shkroi më pas Odet dhe poezi të ndryshme (1822) dhe shumë shkrime të tjera deri tek Odet dhe balada, që i vleu një rentë prej 1 mijë franga nga ana e mretit Luigji i XVIII.

Në 1823 u martua me Adele Foucher një shoqe fëmijërie; dasma u kremtua në kishën e Saint-Sulpice (në të njëjtën kishë ku u pagëzuan markezi François de Sade dhe Baudelaire). Në të njëjtën periudhë nisi të frekuentoje rrethin e romantikëve të Parisit mes të cilëve edhe atë të Charles Nodier. Nga martesa me Foucher linden katër fëmijë: Leopoldinë, Charles, François-Victor e Adèle.

Zbulimi, mbas disa vjetësh, e tradhtisë së të shoqes me mikun e familjes Sainte-Beauve, do ta çojë të bëjë një jetë të lirë; e dashura e tij për gati 50 vjet u bë Juliette Drouet, një aktore teatri të cilën e njohu gjatë provave të Lucrezia Borgia (1833). Drouet i qëndroi gjithmonë pranë pavarësisht e tradhtive të shumta të Viktorit.

Në 1827 shkruan dramën historike për teatrin Kromuell, ai që u konsiderua si manifestimi i teorive të reja romantike, ndërsa në 1830 u prezantue Hernani në Komedinë Franceze; prezantimi u ndërpre nga përplasjet mes mbështetësve të Hygos me disa horra. Puna megjithatë iu njohë nga shefi i shkollës së re romantike. Vetë Hernani u kompozua me muzikë dhe u prezantua edhe nga Giuseppe Verdi (Ernani, 1844). Në 1841, Hygo bënte pjesë në Akademinë Franceze, ndërsa në 1831 u publikua Notre-Dame de Paris, i cili pati një sukses të menjëhershëm dhe të gjerë.

Në 1843 mbytet e bija Leopoldinë dhe dhëndri ; Viktori e mori lajmin kur po kthehej nga pushimet duke e lexuar në gazetën Siecle (shekulli). Tragjedia, e bashkuar me mos suksesin e punës teatrale “I Burgravi” në 1845, i shkaktoi një depresion të madh që do ta mbaje larg botës letrare për 10 vjet. Në të njëjtin vit emërohet Par i Francës nga mbreti Lui Filipi i Orleansit.

Në 1848 Hygo benë pjesë si deputet në Asamblenë Konstitutive, por grushti i shtetit i 1851 sjell në pushtet Napoleonin e III. Fillimisht, e mbeshtet, por pastaj – kur vete nisi të sillet në mënyre antiliberale – vendos distancimin dhe e sulmon me shkrime dhe diskutime kundër varfërisë dhe shtypjes që bëhen ndërkohë gjithnjë e më pak të tolerueshme.

Këto kontraste e cuan Hygoin të arratiset në ishullin Guernsey, duke e shtrënguar kështu të jetoje në mërgim për 15 vjet. Por, Hygo, gjatë mërgimit nuk pushoi kurrë së konsideruar nga francezet si Babai i atdheut në mërgim.

Mbyllet kështu për të një periudhe e lumtur, edhe pse me kontraste të forta, dhe po hapej një tjetër në të cilën do të merrte forme figura mitike e tij në poetike që duhej më pas ti dorezohej traditës historike letrare. Gjatë kësaj periudhe nuk iu kursyen fatkeqësitë: në 1855 vdes vëllai i tij Abel, në 1863 vajza e tij Adele çmendet dhe arratiset në Kanada, në 1868 vdes edhe e shoqja dhe disa nipër, por në të gjitha këto fatkeqësi do të këtë gjithmonë pranë besniken Zhuliet.

Impenjimi anti-monarkik e çoi në një publikim të ri dhe shumë më të mbyllur publicistik në favor të ideve demokratike.

Rikthimi i tij në atdhe ndodh në 5 shtator 1870, pas mposhtjes së Napoleonit të III. U prit nga një turme brohoritese dhe entuziaste që kishte ardhur për të përshëndetur rikthimin e tij në Paris. Shtëpia e tij behet sërisht vend pritjesh mes shkrimtaresh dhe ai rifitoi qetësinë duke rinisur prodhimin letrar me “Viti ‘93” (1873) ; shkroi poezi të tjera, disa në lidhje me jetën e tij familjare si “Femijet e mi” (1874), dhe poezi të tjera satiro – politike si “Babai” (1887).

U rikthye sërisht të bëjë pjesë në Senat në 1876.

Në 1878 goditet nga një kongjestion cerebral por kjo nuk e pengoi - pavarësisht së sëmundja e detyroi të pakësonte aktivitetin e tij - të çojë deri në fund “Torquemada” (1882), një vepër mbi fanatizmin e inkuizicionit që kishte nisur disa kohë më parë.

80 vjetori i tij u festua nga një turmë festuesish që i vendoste lule përpara shtëpisë; disa muaj më vonë do të goditej nga një zi e re, me vdekjen e besnikes së tij Zhulietë. Hygoi qëndroi për ta qarë në vetmi deri në 22 mars 1885, pra deri në vdekje, në shtëpinë e tij në Paris. Trupi i tij u vendos për një natë nën Harkun e Triumfit dhe u shoqërua nga 12 poetë. Në ceremoninë e varrimit morën pjesë persona të ardhur nga çdo cep i Francës.

KRIJIMTARIA LETRARE E VIKTOR HYGOSË

"Bug-Zhargal" - botuar më 1820. Vepra e parë, roman.

"Oda e poezi të ndryshme" - botuar më 1822

"Kromuel" – dramë, nuk u luajt asnjëherë, traktat dhe manifest për romantizmin. I hedh poshtë rregullat e klasicizmit dhe ndërton ato të romantizmit. Kërkon ndërrimin e përmbajtjes tematike, formës letrare, të futen ngjarje nga jeta e gjallë e aktuale, të shprishen rregullat e ngurtatë dramës etj.

"Ernoni" - dramë 1830 zhvillon betejë mes romantizmit dhe klasicizmit.

"Katedralja e Parisit", roman 1831

"Mbreti dëfren"

"Vepra dhe fjalët" - libër gjykon qëndrimin e qeversië dhe i mbron kryengritësit

"Historia e një krimi"

"Napoleoni i vogël"

"Ndëshkimet"

"Soditjet‟

"Të mjerët"

"Njeriu që qesh".

"Viti 93" roman flet për ngjarjet e vitit 1793, pas revolucionit borgjez.

"Legjenda e shekujve"

"Arti i të qenurit gjysh"

• Katedralja e Parisit 

Ky roman i jashtëzakonshëm historik i stilit gotik, i vendosur në Parisin mesjetar te kullat binjake të strukturës së tij më të madhe dhe simbolit suprem, katedrales së Notre-Dame, është drama tronditëse e Kuazimodos, një person me aftësi të kufizuara, ndërsa Lufton për t’iu kundërvënë kujdestarit Claude Frollo, i cili gjithashtu dëshiron të kryejë gjenocid kundër popullatës rome të Parisit.

Ngjashmëria dhe uniteti i të dy figurave

• Te dy këta personazhe edhe pse në dukje të kundërt në thelbet e tyre ishin të njëjte. Në të dy ishte mishëruar mjerimi njerëzor. Dukej sikur kishin ardhur në këtë dhe nga bota e hijeve : ai nga pjesa ku mbretëron tmerri, dhe ajo nga pjesa ku mbretëron errësira. Këtë terr Dea e kishte brenda në veten e saj, kurse Guinpeni në fytyrën e tij. Dea kishte diçka si fantazem, kurse Guinpleni diçka si hije. Dea rrethohej nga një hon i zi, Guinpleni diçka edhe më të tmerrshme. Për Guinplenin që kishte sy ekzistonte edhe mundësia për tu krahasuar me të tjerët.

Te kesh sy në të cilët nuk pasqyrohet bota e jashtme, është një fatkeqësi shumë e rende, por jo aq e madhe sa të jesh enigma e vetvetes. Dea kish një tis mbi sytë e saj, Guinpleni kish një maske : fytyrën e tij.

• Te dy ishin të vetmuar. Vetmia e Deas ishte e trishtuar : ajo nuk shihte asgjë. Vetmia e Guinplenit ishte ogurzezë : ai shihte gjithçka.

• Mbi ta rëndonte dënimi i kobshëm i fatit, dhe fati nuk e kish shnderruar kurrë me aq mjeshteri jetën e dy qenieve njerëzore të pafajshme në një vuajtje të paprere, në një torture të skëterrshme.

• Dhe, megjithatë, ata ishin në parajse : duheshin.

• I endur me kontraste, figura e Guinplenit vihet përkundrejt figurës së Deas dhe njëkohësisht është i lidhur me të në mënyre të pazgjidhshme. Nga njëra anë kemi një shëmtim të dukshëm, nga ana tjetër një bukuri të natyrshme dhe të verbër.

• Te dy janë mishërim i vetive pozitive që karakterizojnë njerëzit e popullit : pastërti morale, pasuri shpirtërore, dliresi ndjenjash, aftësi për të dashuruar dhe vetëmohim.

• Fatët e tyre janë të pandashëm nga njeri – tjetri. Ai është sytë e saj, dhe ajo fytyre e tije.

• Viktor Hugo për Adele Foucher

1821 E dashur!

Kur dy shpirtra të cilët kanë kërkuar njëri-tjetrin për aq kohë për t'u rigjetur në më fund..., një bashkim i furishëm dhe i pastër si vetë ato... fillon në tokë dhe vazhdon përjetë në parajsë. Ky bashkim është dashuri, dashuri e vërtetë..., një besim i cili hyjnizon të dashuruarin, një bashkim jeta e të cilit rrjedh nga përkushtimi dhe pasioni dhe për të cilin edhe sakrificat më të mëdha janë kënaqësi të ëmbla. Kjo është dashuria që ti më bën të ndiej... Shpirti yt është krijuar për të dashuruar me pastërtinë dhe pasionin e engjëjve. I yti përgjithmonë V.H

Romantizmi në veprën e Hygoit

Romanticizmi ishte një lëvizje komplekse shpirtërore dhe kulturore që prodhoi një rinovim të thelle në letërsi, në art dhe në mendim, në politike dhe në zakone. Romanticizmi u zhvillua nga ai mutacion i shijeve dhe i ndjeshmërisë që u verifikua në Evropë në fund të shekullit të XVII.

Mes poeteve të rinj të përfshire në rrymën e Romanticizmit ishte edhe Viktor Hygo, që atëherë ishte 25 vjeç. Në publikimet e tija lirike, diçka rreth 50 mije vargje, manifestohet Hygoi i rinisë dhe i theksimit të romanticizmit, idhull i gjeneratës së re në vargjet e tij shpreh brendësinë e shpirtit.

“Njeriu që qesh” : një nder librat më të bukur që kam lexuar. Në vepër munda të vihet re pastërtia në përshkrimin e atyre që janë sjelljet dhe karakteristikat tipike e racës njerëzore, ato janë realiteti që Hygoi harrin ti beje të pavdekshme me fjale të thjeshta. Në “Njeriu që qesh” autori ka venë në dukje kontradiktat e forta të botës që ka pasione që shpesh shkojnë në kahe të kundërta dhe kurrë paralelisht. Dashuria e pastër dhe e dlire, lakmia për prestigj, luksi si hobi : të gjitha këto pasione janë mbledhur në të njëjtën shoqëri që diferencon për dukje dhe që nuk harrin të shikoj me tutje, por vetëm të qeshe me fatkeqësinë. Në këtë libër kuptova që njeriu fshihet o mbas së keqes, ose vdes për dashurinë.

Kur e lexova librin mbeta e mahnitur nga ëmbëlsia dhe ndjeshmëria e personazheve qendrore që me lidhin drejt për drejt me autorin. Romanticizmi dhe dliresia i vesh personazhet kryesore në çdo veprim, mendim dhe fjale.

Sociologjia romantike e Hygoit shihet vazhdimisht në trajtimin metafizik të rendit shoqëror anglez si në të kaluarën ashtu edhe në të tashmen. Romantizmi i Hygoit shfaqet në mënyrën e trajtimit të materialit historik konkret. Ai behet mbrojtës i madh i të drejtave të njerëzve dhe shpreh “revoltën e shpirtit” për shtypjen e padurueshme të popullit të thjeshte.

Hygoi shumë mire mund të prezantoje vete esencën e Romantizmit, duke u bere metafora e gjallë. Viktor Hygo, vepra e tij kaq e shumëllojte dhe kaq komplekse, prezenca e tij kaq e shndritshme dhe luftarake, përveçse domethënëse, “përfaqëson një sinteze fatesh të këtij shekulli, mbi të gjitha të kontradiktave të tij dhe të ambivalencave të tij, dhe të problemeve që përbenë dhe ndërtuan këtë pasuri të çmuar. Hygo radhitet në radhët e “romantiques militants” (militantet romantike), që mblidhen për ti dhëne jetë përqendrimeve të rëndësishme të një shpirti revolucionar që do të shfaqet thelbësor për të kanalizuar dhe për të bere efikase dhe ndërtuese forcën e pabesueshme dhe të jashtëzakonshme shtytëse të R.