Akademik Prof.dr. Eshref Ymeri , enciklopedist i përmasave botërore

Nga FLORI BRUQI 

Fjalorët japin tablo të ndryshme të gjuhës dhe, kur janë dygjuhësh, japin tab… Fjalor frazeologjik anglisht-shqip Fjalor frazeologjik anglisht-shqip Fjalorët japin tablo të ndryshme të gjuhës dhe, kur janë dygjuhësh, japin tablo të gjuhëve që ballafaqohen. Për pasojë, nëse një fjalor leksemor dygjuhësh është ndërkombëtar, sepse ka dy gjuhë, dy struktura gjuhësh, dy semantika dhe dy barasvlerës, një fjalor frazeologjik dygjuhësh është dyfish ndërkombëtar, për shkak të shtresës social-kulturore specifike. 

I tillë është edhe “Fjalori frazeologjik anglisht-shqip” i prof. dr. Eshref Ymerit, që jep një tablo të gjuhës angleze dhe të gjuhës shqipe. Është një tablo mjaft e gjerë sepse, siç dihet, njësitë frazeologjike (dhe fjalët e urta) janë jo vetëm mjet komunikimi, por edhe burim të dhënash për jetën social-kulturore (dhe materiale) të një populli. Edhe nga një vështrim i pjesshëm i këtij Fjalori shihet shtresa social-kulturore specifike e botës anglosaksone po edhe e jetës shqiptare, që e sjell barasvlerësi në gjuhën shqipe. Fjalorët frazeologjikë hyjnë te fjalorët specialë (kësisoj, janë diferencues). Dhe sa më gjerë të konceptohet detyra e fjalorit frazeologjik, aq më i rëndësishëm është roli i tij si mjet i kulturës së gjuhës. Por, po kaq i vështirë është hartimi i tij. Në fjalorët frazeologjikë dygjuhësh, vështirësia më e parë është barasvlerësia. Sepse barasvlerësia nuk vjen me përkthim, por, siç do ta themi më tej, me gjetje. Por te fjalorët frazeologjikë, në dallim nga fjalorët e përgjithshëm, ka edhe një vështirësi tjetër. Ajo lidhet, më së pari, me natyrën e njësisë frazeologjike. Autori i njeh mirë konceptin njësi frazeologjike dhe kufijtë e fondit frazeologjik të gjuhës angleze dhe të gjuhës shqipe – veçoritë strukturore tipologjike dhe përmbajtjesore figurative të njësive frazeologjike dhe variantet e tyre, funksionet e tyre gramatikore dhe kushtet e tyre përdorimore, pra, rolin e tyre komunikues-funksional. Në këtë Fjalor, përveç shprehjeve frazeologjike të mirëfillta, përfshihen edhe fjalë të urta, proverba e fjalë fluturake, çka është në përputhje me konceptin mjaft të gjerë për frazeologjinë në leksikografinë angleze. P.sh., në Fjalor gjejmë proverba, si: long absent, soon forgotten larg syve, larg zemrës; when it is not of your business, keep your nose of it kur s’ke pula, mos bëj “ish!”! (kur s’ke pula, pse hahesh me dhelprat?); fool’s haste is no speed kush nxitohet, pengohet (kush e mban hapin shtruar, më larg ka për të shkuar); strain at a gnat and swallow a camel lë miellin e merret me krundet (i lirë në miell dhe i shtrenjtë në krunde); who keeps company with the wolves, will learn to howl kush fle me qenin (qentë), ngrihet me pleshta (kush shkon pas brumbullit, te plehu do ta shpjerë, më thuaj me kë rri, të të them se cili je), etj. Proverbat, janë mjete gjuhësore që afrohen me frazeologjinë, ngaqë kanë përdorim të qëndrueshëm (për të karakterizuar ngjarje e ndodhi jetësore), kanë kuptim të figurshëm dhe shprehësi emocionale. Nga proverbat mund të vijnë fjalë të urta. Si për fjalët e urta, edhe për proverbat, përdoruesi e ka më të lehtë t’i kërkojë e t’i gjejë në një fjalor frazeologjik sesa në një fjalor të përgjithshëm gjuhësor. Duke përfshirë në Fjalor edhe fjalë fluturake (p.sh., there is but one step from the sublime to the ridiculous (“madhështoren një hap e ndan nga qesharakja”, madhështia me absurditetin janë pranë e pranë), me origjinë nga frëngjishtja, me autor Napoleon Bonapartin), mendojmë se është vepruar drejt, sepse, duke u frazeologjizuar, fjalët fluturake e humbasin lidhjen e drejtpërdrejtë me tekstin nga janë formuar. Tashmë, janë me karakter të figurshëm dhe, si citate, janë modele të njohura letrare.Sa i përket cilësisë së Fjalorit, për këtë mund të gjykohet nga: 1. zgjedhja e fjalësit. 2. gramatika e fjalësit. 3. barasvlerësia; 4. përveçimi i dallimeve kulturore. 5. shembullsimi. Fjalori frazeologjik anglisht-shqip i prof. dr. Eshref Ymerit i ka zgjidhur të gjitha shkencërisht drejt e leksikografikisht qartë. 1. Fjalori është diferencues (Ai është fjalor frazeologjik dhe jo fjalor i përgjithshëm leksemor.) Dhe detyra e tij ka qenë përzgjedhja e njësi frazeologjike, gramatikisht dhe leksikografikisht drejt. Ato janë të gjuhës standarde (vetëkuptohet, bashkë me gramatikën e tyre) – edhe në anglishte, edhe në shqipe; kanë kuptim të mbartur e të figurshëm. Çfarë u tha më sipër, besojmë se e plotëson këtë vlerësim. Një krahasim i thjeshtë i disa njësive më poshtë në anglishte e në disa gjuhë të tjera, besojmë se e vërtetëson këtë: Ariadne’s clew (thread) / fil d’Ariadne (frëngjisht) / filli i Arianës; the heel of Achiles / talon d’Achile (frëngjisht) / thembra e Akilit; appetite comes with eating (nga frëngjishtja) oreksi vjen duke ngrënë; look for a needle in a haystak (stack of hay) kërkon gjilpërën në kashtë etj. 2. Në një fjalor dygjuhësh, barasvlerësia është një ndër vështirësitë më të para. Mund të vendoset, thuajse gjithnjë barasvlerësí përkthimore midis fjalive – gjuhë burimore – gjuhë përkthimore. Jo gjithnjë është e mundshme barasvlerësia midis njësive leksikore. Arsyeja? Dallimet gjuhësore dhe kulturore (p.sh., fjalët e përbëra ekzocentrike). Te shprehjet ekzocentrike (pra, tek idiomat), te njësitë frazeologjike, te fjalët e urta e te proverbat, dallimet gjuhësore (strukturore e semantike) e kulturore (kulturore-gjeografike, kulturore-historike etj.) janë edhe shumë më të mëdha. Atëherë, barasvlerësit idiomatikë, frazeologjikë etj. duhet të vijnë jo për nga tipologjia strukturore e thënies (sigurisht, kjo ka vlerën e vet), por për nga koncepti (si mjet leksiko-semantik) që përcjellin. Krahaso, p.sh., dy konceptet: make hay while the sun shines dhe rrihe hekurin sa është i nxehtë. Atëherë, barasvlerësia në një fjalor frazeologjik dygjuhësh është onomasiologjike dhe jo semasiologjike, është gjetje barasvlerësish konceptorë dhe jo thjesht transferim simbolesh, kuptimesh e motivimesh. Por, përveçse përmbajtjesore, barasvlerësia idiomatike, frazeologjike, proverbore etj. duhet të jetë edhe funksionale. Nuk mund të vlerësohet shkëputurazi përmbajtja e njësisë nga funksionimi i saj në gjuhë. Kjo do të thotë atëherë që barasvlerësit përkthimor i duhen krijuar kushte identike përdorimi me ata në mjedisin e saj të mëparshëm. Ky është përkthim frazeologjik ndërgjuhësor. Ky është përkthim i vërtetë. Dhe ky është përkthimi në “Fjalorin frazeologjik anglisht-shqip” të prof. dr. Eshref Ymerit. Aty ka gjetje barasvlerësish. Aty ka ndërkëmbim frazeologjik ndërgjuhësor. Kësisoj, ai është krejt i besueshëm. Shih, p.sh.: be between two fires është midis dy zjarreve; better late than never më mirë vonë se kurrë; fish in troubled waters peshkon në ujëra të turbullt; set the wolf to keep the sheep vë ujkun bari; thread breaks where it is the weakest peri këputet ku është më i hollë; with a stone kill two birds me një gur vret dy zogj. Shih barasvlerësit (fjalë të urta) e gjetur për fool wants his cloak in a rainy day: guna nuk qepet kur ka filluar lloha [langoi s’ushqehet ditën që del për gjah, s’shëndoshet (s’majmet) kau (pata) ditën që do të theret, ushqeji qetë para se t’i mbrehësh] etj. Para barasvlerësit, autori jep në thonjëza motivimin strukturor ose kuptimor të njësisë së huaj. Është një lloj kalkimi në gjuhën shqipe. Kjo është shumë ndihmuese për përdoruesin e Fjalorit. Te njësia frazeologjike në origjinë janë dy kuptime: kuptimi aktual dhe kuptimi etimologjik (forma e brendshme, motivimi). Në aktin e ligjërimit, në plan të parë del kuptimi aktual. Kjo rrethanë bën, siç e përmendëm më parë, që të çsemantizohen gjymtyrët e saj përbërëse dhe shkallë-shkallë të harrohet forma e brendshme. Por në shumë njësi frazeologjike mund të njihet a të kuptohet forma e brendshme, sepse ajo mbështetet në togfjalëshin që e përbën atë. Forma e brendshme e njësisë frazeologjike (edhe e fjalës së urtë), domethënë, struktura e saj semantike është vetë përmbajtja konkrete. Dhe kjo përmbajtje i tregohet përdoruesit për t’i thënë: ja barasvlerësi, ja si motivohet ky barasvlerës. Nga pikëpamja psiko-linguistike, shpjegimi a kalkimi në thonjëza shton shumë në njohjen dhe përvetësimin e të dy shënuesve ndërgjuhësorë. Si në “Fjalorin frazeologjik rusisht-shqip” (2015) të prof. dr. Eshref Ymerit, edhe këtu, në shtyllën e gjuhës shqipe kemi një fjalor të vërtetë sinonimik frazeologjik. Sinonimet – barasvlerëse të njësisë së huaj – në shqipe janë edhe përmbajtjesore, edhe funksionale. Për shembull, te gaunt (as gaunt) as bone: e ka qafën me një dell (është bërë bark e shpinë bashkë, është bërë për në plasë të derës, është bërë cipë e kockë, është bërë kockë e lëkurë, është me dy fije brinjë, i është bërë qafa fije peri, i ka hyrë shtati në shtat, i numërohen brinjët). Dhe te throw a mist before smb’s eyes: i hedh hi (pluhur, kashtë) syve, i hedh trutë e gomarit, e hedh kodër më kodër, ia shet sapunin për djathë, ia shet shkumën për ajkë, ia shet ujin e pusit për verë, e nis me shoshë për ujë, e vë në bisht të lugës) etj.; te fly on the wheel mbi dhjetë sinonime të tjera frazeologjike: e ka hundën të gjatë, e mban bishtin cakërr, i duket hunda dyfek, i kullot hunda lart, kapardiset si maçoku në thekër (si qeni në qerre, si gjeli majë plehut) etj. Vargu sinonimik në gjuhën shqipe shkon deri mbi 40 njësi. Së pari, kjo tregon zhvillimin e vrullshëm të frazeologjisë shqipe; së dyti, tregon shkallën e zhvillimit të letërsisë artistike, publicistike etj.; së treti, tregon mundësitë për përdorimin stilistik të njësive frazeologjike; së katërti, tregon njohjen e thellë të sinonimisë frazeologjike të gjuhës shqipe nga autori. Në vargun sinonimik te kolona e shqipes, njësia e parë është barasvlerësi më i parë i njësisë së huaj. Sinonimet që e ndjekin atë, janë relative. Zgjedhja e tyre i takon përdoruesit të Fjalorit (le të themi, përkthyesit nga gjuha burimore) për kontekstin, që e kërkon ai. 3. Frazeologjia, në masë, i përket ligjërimit bisedor. Prandaj të gjitha njësitë frazeologjike mund të etiketohen si bisedore. Por ato përdoren në stile të ndryshme. Ka frazeologji me ngjyrim mospëlqyes; ka frazeologji të ligjërimit të shkujdesur; ka edhe frazeologji me burim ose me përdorim libror. Frazeologjitë kufizohen edhe nga figurshmëria. Atëherë, duhet njëfarë kujdesi në punë të ngjyrimit shprehës-emocional, kohësor-historik etj. Autori i ka shenjuar stilistikisht aty ku është dashur. Janë përdorur dy lloje shënimesh: a) gjuhësore: bisedore, librore, e vjetruar etj.; b) sociale: përçmuese, përbuzëse etj. Fjalori është filologjik. Çdo njësi frazeologjike është glosë më vete. Kur janë variante, bashkohen në një glosë. Përbërja leksikore e njësisë frazeologjike, e fjalës së urtë etj. jepet e plotë (sipas fjalorëve të anglishtes standarde). Renditja ka të bëjë me vendosjen e lidhjeve ndërmjet aksh frazeologjie me frazeologjitë e tjera në sistemin e gjuhës. Njësia (frazeologjike) mund të pasqyrohet aq herë, sa gjymtyrë ka (përveç fjalëve shërbyese). Vendosja sipas gjymtyrëve përbërëse na e sjell njëherësh të njëjtën frazeologji në grupe të ndryshme. Por kjo kërkon shumë hapësirë. Në një fjalor dygjuhësh, njohja e grupeve nuk vlen edhe aq shumë. Prandaj në këtë Fjalor renditja është bërë vetëm një herë: a) sipas boshtit semantik (shih, p.sh., te fjala battle); b) sipas gjymtyrës së parë (kur nuk është fakultative dhe kur nuk ka variant leksikor); c) sipas vokabulit, d.m.th. vetë njësisë frazeologjike. Duke i përmbushur të gjitha kriteret e mësipërme, “Fjalori frazeologjik anglisht-shqip” i prof. dr. Eshref Ymerit, u përgjigjet më së miri kërkesave të përdoruesit, qoftë ky lexues i thjeshtë apo përkthyes. Kushdo që lexon, rilexon, përkthen e ripërkthen letërsi artistike, publicistike, fetare etj. nga anglishtja, do ta ketë tashmë në tryezën e tij të punës këtë fjalor si një ndihmëtar të veçantë. Leksikografia lidhet ngushtë me zhvillimin e gjuhësisë dhe, para së gjithash, me zhvillimin e leksikologjisë, si shkenca për leksikun e gjuhës. Fjalorët frazeologjikë dygjuhësh të botuar deri tani, pasqyrojnë bindshëm arritjet në fushën e leksikografisë e veçmas, të frazeologjisë si disiplinë gjuhësore. Në këto arritje një vend të veçantë zënë tre fjalorët frazeologjikë të prof. dr. Eshref Ymeri, në një si bashkautor dhe në dy si autor i vetëm. Në “Fjalorin frazeologjik anglisht-shqip” të tij studiuesve të frazeologjisë u jepen zgjidhje të caktuara shkencore në ballafaqimin anglisht-shqip. Etnolinguistët kanë përpara fushat konceptore e grupet tematike të frazeologjisë (edhe të leksikut) së gjuhës angleze e të gjuhës shqipe. Leksikografët shqiptarë kanë përpara një fjalor sinonimik frazeologjik te kolona e shqipes. Etnografët kanë përpara doket e zakonet angleze, të materializuara gjuhësisht. (shih, p.sh., të ashtuquajturën privacy). Kushdo që dëshiron të njihet me histori frazeologjizmash, fjalësh të urta, fjalësh fluturake etj., mund ta lexojë me ëndje në këtë Fjalor. Fjalorët janë zakonisht libra referimi dhe nuk lexohen. Por ky Fjalor mund të lexohet mu për këto histori, shpjegime e motivime jashtëgjuhësore. Shih, p.sh., te: Teddi boy qejfli huqesh (rrebesh, trillesh). Shpjegimi e motivimi jashtëgjuhësor: Teddy është shkurtim i emrit Edward. Shprehja e ka prejardhjen nga emri i mbretit anglez Eduardi VII (Edward VII – 1841-1910), i cili dallohej për mënyrën origjinale të të veshurit. Teddy boys kanë qenë imituesit e tij në radhët e rinisë së viteve ’50 të shekullit të kaluar. Shih edhe te punic faith; Knights of the Round Table; There is but one step from the sublime to the ridiculous; Fortune’s wheel; put on the buskin(s); fools rush in where angels fear to tread; strain at a gnat and swallow a camel etj. Anglishtja është gjuha e huaj nga e cila përkthehet më shumë në shqip dhe e cila mësohet më shumë në Shqipëri. Rrjedhimisht, fjalorët me anglishten janë më të përdorurit. Ky fjalor u vjen në ndihmë të gjithë përkthyesve, pedagogëve e mësuesve të gjuhës angleze dhe të gjithë studentëve dhe nxënësve që duan ta thellojnë njohjen e saj. Në mësim, edhe për të krahasuar, për të njohur ose për të gjetur universale frazeologjike (tipi hekuri rrihet sa është i nxehtë / strike while the iron is hot) ose universale kuptimore, p.sh. përdorimin mbiemëror të emrave për të shënuar një njeri të dobësuar në trup te gaunt (as gaunt) as bone: është bërë fshikull [furde, furkë, gisht, grep, gjethe, kërrabë, kufomë, labot, lapër, laskar, lëkurë maceje, liktyrë, lipsanë, një dorë, një grusht, pe, petë, qiri, (si) bisht luge, shirit, shkarpë, (si) shkop, trëndelinë]. 

Si do të ishin korresponduesit e tyre në anglishte ose në një gjuhë tjetër?

 Dhe në fund, nuk mund të rrimë pa vënë në dukje edhe përmasat e këtij Fjalori.

 Me rreth 1300 faqe, mijëra njësi frazeologjike, fjalë të urta e proverba angleze e mijëra barasvlerës shqip, “Fjalori frazeologjik anglisht-shqip” është një vepër madhore, që mund ta bënte vetëm dija e gjerë dhe vullneti i paepur i akademik  Prof. Dr. Eshref Ymerit. 

Me këtë Fjalor frazeologjia shqipe dhe leksikografia shqipe barabiten denjësisht me frazeologjinë angleze dhe leksikografinë angleze.(FLORIPRESS).

Prishtinë, 27 .04.2024.

Doli nga botimi libri, “Në botën letrare të Kadri Tarellit”

 

         Në ditët e para të prillit doli nga botimi libri, “Në botën letrare të Kadri Tarellit”. Përmes kapitujve të librit lexuesi do të njohë portretin e një njeriu me të gjitha cilësitë e tij. Për këtë flet puna, përvoja, sjellja, shpirti bujar dhe i sakrificës, për të dhënë më të mirën e qenies së tij.

      Ndaj dhe shkrimin paraardhës e titullova, “Portreti i shkrimtarit Kadri Tarelli!

      Për arsye shëndetësore, nuk munda ta reklamoja në kohën e duhur.” Më mirë vonë se sa kurrë” thotë gojtaria aforistike e popullit tonë të lashtë.

          Jeta e çdo individi, pavarësisht nga profesioni, apo talenti, por dhe e një njeriu të zakonshëm është një vlerë. Përvoja jetike është ajo që formon karakterin e çdo individi.  Karakteri i kujtdo nis dhe formohet qysh nga lindja, rritja, arsimimi, zhvillimi fizik, mendor, intelektual dhe profesional, deri sa brumoset. Ndikimin më të madh për t’u bërë një individualitet i mirëformuar e ka etapa kur krijon familje. Këtu nisin detyrat dhe përgjegjësit si bashkëshort/e dhe aq më tepër si prind. Familje do të thotë të jesh me këmbë mbi tokë dhe me mendje të freskët në kokë. Të krijosh familje do të thotë detyrë, përgjegjësi dhe vendosmëri, veçanërisht për të parin e saj, kryefamiljarin. Ndërsa kur arrin në moshën e tretë, gjithsecili bën bilancin e së shkuarës, se çfarë ka realizuar dhe çfarë nuk ka arritur të realizojë. Ose vlerëson se çfarë ka bërë mirë dhe çfarë ka bërë keq. Duke analizuar të shkuarën, e sotmja i shërben si tregues i arritjeve dhe mosarritjeve të së djeshmes. Gjithashtu së fundmi ai del me një vetëpërfundim, se jeta ka qenë një shkollë për të. Veçse, kurrë nuk duhet të harrojë se në rrugëne gjatë që e ka emrin “jetë”, duhet të ngelet njeri në kuptimin e vërtetë të  fjalës.      

Cilido që ka një emër të dëgjuar në çdo fushë të jetës qoftë, si në politikë, diplomaci, shkencë, ekonomi, arsim, kulturë, mjekësi, art, letërsi apo në sport, nuk di pse i duhet vënë nofka “Njeri i Madh”? Ky epitet nuk duhet përdorur për çdo njeri të suksesshëm. Pasi e mira, kurrë nuk ka fund. Duhet të kemi parasysh të mos zmadhojmë, kur, për njerëzit e vlerave mund të përdorim shkallën e kulturës që, përcaktohet nga arsimimi, intelekti, profesionalizmi. Vetëm atëherë mund të flasim pa droje për individualitetin dhe personalitetin e kujtdo.
     “Të Vogël” ose “Të Madh”, asnjërin nuk e bën fama, por bëmat dhe karakteri i tij. Kur je njeri i punës, i fjalës, i besës, që nderon dhe respekton cilindo qoftë ai, (i veshur me lavdi e me trimëri, me pushtet apo një njeri i thjeshtë, punëtor i rëndomtë i padëgjuar fare), vetëm atëherë meriton të quhesh “Njeri”. Ka plot emra të famshëm dhe nuk ndihen, nuk vetlavdërohen, por vazhdojnë rrugën e nisur me kokën lart. Për ata do të flasë koha dhe njerëzit që i vlerësojnë. Por ka dhe nga ata që u duket, se kanë kapur qiellin me dorë dhe fluturojnë në stratosferë, me mendimin se bota ua ka borxh nderimin dhe vlerësimin. Një i tillë që mban qëndrim fodull dhe e quan veten të paarritshëm, i cili shprehet , “Jam unë... dhe nuk ekziston asnjë tjetër!”, ai nuk është asgjë, veç një flluskë sapuni. Edhe ai “famozi” me pupla që, kur të kthejë patkonjtë nga dielli, bashkë me fizikun e tij do të zhduket edhe fama me gjithë emrin. Për të do thonë:“ Iu grymtë (iu kalbtë) shpirti!” Njerëzit e tudhëhequr nga “Uni” që u dhimbset vetëm vetja, janë egocentristë, u duket sikur bota rrotullohet rreth tyre dhe harrojnë se rethohen nga njerëz të tjerë vlerash. Harresa pa paramendim, megjithëse është mëkat, do ta quaj se është me mjaltë. Por kur për shkak të indiferentizmit, smirës, urrejtjes dhe mllefit arrin deri sa t’i shndërrojë delirantët, egoistët në njerëz me shikim të lëbyrtë, atëherë “harresa” shndërrohet në faj, madje në krim. Në raste të tilla nuk quhet më harresë, por mohim, i cili nuk është në gjendje të analizojë e të njohë as ndjesën dhe as pendimin.

       Janë pikërisht këto dukuri që diferencojnë karakteret njerëzore.nga njëri -tjetri. Ky është edhe qëllimi i librit tim,për jetën dhe veprën e Kadri Tarellit.

      Nëse do t’i hedhim një sy strukturës së librit, e cila shtrihet në katër Kapituj, çdo lexues do të dalë në përfundimin  tim, lidhur me personazhin kryesor që është dhe boshti i librit, karakteri dhe formimi intelektuial dhe individual i  z. Kadri Tarelli.

Pasqyra e lëndës

Përkushtim, jetës dhe veprës së njeriut të vlerave, Kadri Tarelli

 Prolog:  Hyrje në rrugën letrare të shkrimtarit Kadri Tarelli:

K. I
Njohuri rreth veprimtarisë letrare dhe studimore të Kadri Tarellit.

Pasqyra e-Lëndës

Si e njoh unë Kadri Tarellin?

Letërsia hodhi ura miqësie mes çiftit  Haxhiraj dhe autorëve durrësak.

Intervistë me shkimtarin Kadri Tarelli

 

K. II
Analiza dhe kritika letrare, nga Kadri Tarelli për krijimtarinë e Vivrës.

. Vilhelme Vranari në librin “Çmimi i Dualizmit”;

. Sofra poetike në familien Haxhiraj

. Veprimtari në Vlorë- Vivra anëtare AShAShA

. Vilhelme Vrana Haxhiraj vjen në Durrës, me “Elitat e Mohura”;
. Vivra “Ikonë e Letërsisë Botërore”;
. Çfarë përfaqëson NAAC dhe ç’synime ka?

. Një festë e vaçantë dhe e papritur ;
. Kuvend përurimi mbi dy libra të Vivrës;
. Kanina flet me gjuhën e heshtjes”;
. Analizë, “Kurth, mashtrim dhe vetmashtrim”;
. Shkrimtarja Vranari si Herta Muler, (Liria në optikën e...
. Atdhetarizmi në penën e V. V.Haxhiraj “Genti, mbreti ilir i Ardianëve";
. Një studim shkencor me vlera kombëtare;
. Vetëm forca e grave mund të bëjë bashkim kombëtar;
. V. Vranari-Haxhiraj, nderohet me “Nder i Kombit në Bukuresht”;
. Në Durrës përurohet libri “Genti, mbreti ilir i Ardianëve”;

K. III
Tarelli: Analiza dhe vlerësim për shkrimtarë të tjerë

. 27 Nobelistë botëror, flasin shqip
. Tregtarët durrsakë, t’i çojmë në Amerikë.
. Isuf Veseli “Poezi”, nga Kadri Tarelli;
. Bajram Sali Gashi këmbeu penën me pushkë për liri.
. Shpend Topollaj fton miqtë në kuend, “Flisni Miq”
. Çamëria, krah i shqyer i kombit shqiptar” ,
. Durrësi me dy veprimtari letrare-artistike. Mark Zadeja.
. Në lëndinat e letërsisë për fëmijë.
. Bashkim Kadiu “Vlerë e qytetit tim”
. Kuvendi poetik “Muza Poetike Budiane”
. Bashkim Kadiu përuron 'Panteonin e Vlerave'
. "Misionar i dijes dhe edukimit"

Pjesa e dytë e librit
K. IV
Analiza dhe vlerësime të autorëve të tjerë, për krijimtarinë e Kadri Tarellit.

. Kur lexoj një libër” Murat Gecaj;
. Kadri Tarelli fiton çmim nd/kombëtar në Itali. Vivra;

. Mirënjohje e autorit Tarelli, për konkursin poetik në Itali. Vivra. 

. Intervistë. - Prof. dr. Murat Gecaj.
. “Hytbi Tarelli, mjeshtër i penelit dhe daltës”. - Gëzim Kabashi;

. Një Misionar për misionarët. - Agim Bajrami.
. Asnjëherë nuk është vonë të shkruash poezi. - Shpend Topollaj

. Recensa: “Koha në vargje”. - Merita Kuçi-Thartori

. Kadri Tarelli, poeti i Durrësit;
. Kosova në penën e shkrimtarit Kadri Tarelli; Bajram Halil Gashi.
. Kadri Tarelli mes arsimit, gazetarisë dhe letërsisë; Ibrahim Hajdarmataj.
. Vjeshta në vargje”. - Bashkim Saliasi;
. Kadri Tarelli, një kritik zëbukur, i veçantë i letrave shqipe” V. Kona;
. “Miku im i mirë”. Bashkim Saliasi;

. Mirënjohje të përzemërta, Prof. Dr. F. Terziut dhe analistit K.Tarelli:  -Vivra                               

Ju uroj lexim të këndshëm, gjatë të të cilit do shuani kureshtjen tuaj!

 Vilhelme Vrana Haxhiraj...

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Klodiana Lala e ashpër: –Ndërhyrja e Ramës tek drejtuesit e televizionit italian është skandaloze

Gazetarja Klodiana Lala, e ftuar në një emision televiziv ka komentuar investigimin e RAI3 për qeverinë shqiptare.

Lala theksoi se investigimi i medias italiane ishte një njollë e zezë për Shqipërinë. Sipas saj, investigimi në fjalë tregon se lidhja e politikës me krimin e organizuar është në nivele të larta.

“Investigimi i RAI3 është njollë e zezë për Shqipërinë dhe tregon se korrupsioni dhe lidhja e politikës me krimin e organizuar është në nivele të larta. Qeveria shqiptare duhet të na tregojë rolin e Agaçit për trafikantët që kanë ardhur në Shqipëri dhe ata trafikantë e kanë bërë burgun që iu takon apo jo. Ndërhyrja e Ramës tek drejtuesit e RAI3 është skandaloze.

Kjo sepse Rama pyetet nga gazetarët dhe ai nuk jep përgjigje. Imagjinoni ku ka arritur arroganca. Kryeministri e shikon median si një instrument në dorën e vet. Kryeministri duket i tronditur nga ky investigim. Fakti që kryeministri është irrituar, tregon se arroganca dhe korrupsioni ka shkuar në nivele të larta, shkojnë deri aty sa relativizojnë çdo gjë”, deklaroi gazetarja Lala.

Giorgia Meloni, “merr në mbrojtje” Ramën, RAI3 “i kthehet”: Sonte do të publikojmë fakte dhe dokumente.

Pas deklaratave të kryeministres italiane, Giorgia Meloni, se homologu i saj, Edi Rama u sulmua për shkak të marrëveshjes për emigrantët me Italinë, ka reaguar televizioni RAI3, duke paralajmëruar se do të publikohen fakte dhe dokumente të tjera mbrëmjen e sotme. “Më ndihmoni t’i dërgoj të gjithë solidaritetin Edi Ramës për linçimin që i është bërë vetëm për përpjekjen për të ndihmuar kombin tonë. Edhe ‘Telemeloni’, e keni parasysh apo jo ‘Telemelonin’? Ka paketuar një reportazh për Shqipërinë në të cilin e portretizon si një narko-shtet.’ Tematikës do t’i rikthehemi sonte me një reportazh që do të hetojë rezultatet e dobëta të deritanishme të dekretit ‘Cutro’. Me dokumente ekskluzive do të tregojmë se si disa zyrtarë kryesorë të qeverisë kanë shfrytëzuar avantazhin e tyre në keq menaxhimet e OJQ-ve bazuar në disa hetimeve gjyqësore”, thuhet në reagim.

Anglia, për herë të parë me vaksinë të personalizuar kundër melanomës!

Një test i rëndësishëm i vaksinës së parë të personalizuar të mRNA në botë, kundër formës më vdekjeprurëse të kancerit të lëkurës, melanomës është duke u zhvilluar në Britaninë e Madhe, sipas BBC-së. Steve Young, 52 vjeç nga Stevenage, Herts, i cili kishte një rritje melanome në skalpin i tij gushtin e kaluar, është një nga pacientët e parë që provoi vaksinën, e krijuar për të ndihmuar sistemin e tij imunitar të njohë dhe të fshijë çdo qelizë kanceroze të mbetur. Shpresohet se kjo do të thotë se kanceri i tij nuk do të kthehet. Ilaçi, mRNA-4157 (V940), përdor të njëjtën teknologji si vaksinat aktuale të COVID-19 dhe po testohet në provat e fazës së tretë e të fundit. Mjekët e Kolegjit Universitar të Londrës (UCLH) po e japin atë së bashku me një ilaç tjetër, pembrolizumab ose keytruda, që gjithashtu ndihmon sistemin imunitar të vrasë qelizat kancerogjene. Trajtimi i kombinuar, i bërë nga “Moderna” dhe “Merck Sharp & Dohme” (MSD), ende nuk është i disponueshëm në mënyrë rutinore në NHS, jashtë provave klinike. Ekspertët në disa vende të tjera, përfshirë Australinë, po e provojnë gjithashtu te pacientët, për të mbledhur më shumë prova dhe për të parë nëse duhet të përhapet më gjerësisht. Vaksina është e personalizuar, që do të thotë se përbërja e saj ndryshohet për t’iu përshtatur pacientit individual. Eshtë krijuar për t’u përputhur me pjesën gjenetike unike të tumorit të vetë pacientit dhe funksionon duke udhëzuar trupin të prodhojë proteina ose antitrupa që sulmojnë shënuesit apo antigjenet që gjenden vetëm në ato qeliza kanceroze. Mjekja Heather Shaw tha se ilaçi kishte potencialin për të kuruar njerëzit me melanoma dhe ishte duke u testuar në tumore të tjera si të mushkërive, fshikëzës e po ashtu veshkave. “Kjo është një nga gjërat më emocionuese që kemi parë në një kohë vërtet të gjatë. Eshtë krijuar absolutisht me porosi për pacientin dhe nuk mund t’ia jepni këtë pacientit tjetër në linjë sepse nuk do të prisnit që të funksiononte. Eshtë vërtetë e personalizuar. Këto gjëra janë jashtëzakonisht teknike dhe të krijuara mirë për pacientin”. Young kishte një gungë në kokën e tij për shumë vite përpara se të kuptonte se rritja ishte kancer. Ai tha se diagnostifikimi ishte një “tronditje e madhe”. “Babai im vdiq nga emfizema kur ishte 57 vjeç dhe unë në fakt mendova do të vdes më i ri se babai im”.

Mushkonjat kërcënojnë Europën, regjionin Ballkanik , dhjetëfishohen rastet e etheve të Dengës dhe VNP-së.

Flori Bruqi,PHD 

 Sëmundjet ngjitëse që përhapen nga mushkonjat në Europë po shkaktojnë shqetësim global. Ato janë përgjegjëse për përhapjen e sëmundjeve të tilla si malaria dhe ethet e dengës, me raste në rritje gjatë 20 viteve të fundit. Rritja e temperaturave ka krijuar mjedise më mikpritëse për mushkonjat, të cilat preferojnë klimat e ngrohta dhe të lagështa me ujë të ndenjur(ujë moqalikë dhe liqejë). Në fakt, sëmundjet e rënda, të cilat transmetohen nga pickimi i mushkonjave, pritet të kenë rritje në dekadat e ardhshme, veçanërisht në zonat që nuk kanë pasur probleme deri më tani. 

 Këto zona janë në pjesë të Europës veriore, Azisë, Amerikës veriore dhe Australisë. Ethet e Dengës dikur janë raportuar kryesisht në rajonet tropikale dhe subtropikale. Periudhat më të gjata të ngrohta dhe kushtet më të rralla ekstreme të të ftohtit e kanë bërë që sëmundja të përhapet më shpejt në mbarë botën. Mushkonja tiger, në vitin 2013 u konsiderua tashmë një specie endemike në disa rajone të Europës, përkatësisht në Itali, Francë, Spanjë, Maltë, Monako, Lihtenshtajni, Zvicër, Gjermani, Austri, Greqi dhe Portugali. 9 nga 10 vitet me më shumë shtrime në spital të ethevë të dengës në histori janë raportuar pas vitit 2000. Në dy dekadat e fundit, rastet me ethet e dengës janë dhjetëfishuar nga 500,000 në 2000 në 5 milionë në vitin 2019. Sipas paralajmërimit të shkencëtarëve (Epidemiologëve europian dhe amerikan), numri i njerëzve që jetojnë në zonat ku sëmundjet e shkaktuara nga mushkonjat janë endemike do të dyfishohet në 4.7 miliardë deri në fund të shekullit. 

Edhe Kosova, në shkallë të gjërë (kryeinspektorati saniatr i Republikë së Kosovës duhët ti urdhërojë institucionet shtetërore që të fillojë dezinfektimin e objekteve dhe natyrës në shkallë të gjërë. Virusi i Nilit perëndimor Faktet kryesore Virusi i Nilit perëndimor mund të shkaktoj sëmundje fatale neurologjike te njerëzit. Megjithëse, përafërsisht 80% e njerëzve që janë të infektuar nuk tregojnë asnjë simptomë. Virusi i Nilit perëndimor transmetohet tek njerëzit kryesisht nëpërmjet kafshimit të mushkonjave. Virusi mund të shkaktoj sëmundje të rëndë dhe ngordhje tek kuajt. Vaksinat për përdorim tek kuajt janë në dispozicion për përdorim por jo ende në dispozicion për tek njerëzit. Zogjtë janë bartës natyral të virusit të Nilit perëndimor. VNP mund të shkaktoj sëmundje neurologjike dhe vdekje tek njerëzit. VNP zakonisht gjendet në Afrikë, Evropë, Lindjen e Mesme, Amerikën Veriore dhe Azinë Perëndimore. VNP është ruajtur në natyrë nëpërmjet ciklit i cili përfshinë transmetimin në mes zogjve dhe mushkonjave. Njerëzit, kuajt dhe gjitarët tjerë mund të infektohen. 

 Që nga paraqitja në vitin 1999 në SHBA, virusi është përhapur edhe në Kanada deri në Venezuelë. Përhapja Infeksioni tek njerëzit kryesisht është rezultat i kafshimit nga mushkonjat e infektuara. Mushkonjat infektohen pasi ushqehen me gjakun e zogjve të infektuar, të cilat qarkullojnë virusin në gjakun e tyre për disa ditë. Virusi përfundimisht futet në gjëndrat pështymore të mushkonjave. Gjatë konsumimit të mëvonshëm të gjakut (kur mushkonjat thumbojnë), virusi mund të injektohet në njerëz dhe kafshë, prej ku shumëzohet dhe mund të shkaktoj sëmundje. 

 Virusi mund të bartet gjithashtu edhe nëpërmjet kontaktit me kafshët tjera të infektuara, nga gjaku apo indet tjera. Një përqindje shumë e vogël e infeksioneve në njerëz është paraqitur nëpërmjet transplantimit të organeve, transfuzionit të gjakut dhe me qumështin e gjirit. Është i regjistruar vetëm një rast i bartjes së virusit NP prej nënë tek fëmija me rrugë transplacentare. Deri më sot nuk ka të dokumentuar asnjë rast të bartjes nga njeriu në njëri të VNP nëpërmjet kontaktit të zakonshëm si dhe nuk janë raportuar raste të bartjes së virusit të punëtorët shëndetësor kur janë vendosur masat standarde paraprake të kontrollit të infeksionit.

 Janë raportuar raste të transmetimit te punëtorët në laboratorë. Shenjat dhe simptomat Infektimi me VNP mund të jetë jo-simptomatik (pa simptoma) në rreth 80% të njerëzve të infektuar, ose mund të qoj në ethet e Nilit Perëndimor ose në sëmundje të rënda të Nilit Perëndimor. Ethet e Virusit të Nilit Perëndimor zhvillohen të rreth 20% e njerëzve të infektuar me VNP. Simptomat përfshijnë temperaturë dhembje koke, lodhje dhe dhembje të trupit, të përziera, të vjella, herë pas here skuqje të lëkurës dhe ënjtje të gjëndrave limfatike. Simptomat e sëmundjeve të rënda (të quajtura edhe sëmundje neuro-invasive, si encefaliti i Nilit Perëndimor ose Poliomieliti i Nilit Perëndimor) përfshijnë: dhembje koke, temperaturë, shtrëngim në qafë, shtangie, dezorientim, komë, dridhje, konvulsione, dobësim të muskujve,dhe paralizë. Është llogaritur se rreth 1 në 150 persona të infektuar me VNP do të zhvillohet një formë më e rëndë e sëmundjes. Sëmundja serioze mund të shfaqet tek njerëzit e secilës moshë, mirëpo njerëzit mbi moshën 50 vjeçare dhe personat me imunitet te zbehur (p.sh. pacientët me transplantime) janë në rrezik të madh që të sëmurën rëndë pas infektimit me VNP. Periudha e inkubacionit prej 3 deri në 14 ditë. Diagnoza VNP mund të diagnostikohet nga një numër i testeve të ndryshme. IgG antitrupa (ose rritje e konsiderueshme në titrin e antitrupave) në dy mostra të njëpasnjëshme të mbledhura në interval prej një jave – ELISA Tërheqja e IgM antitrupave me ELISA Testet e neutralizimit. Detektimi viral përmes RT-PCR Izolimi i virusit kulturave qelizore. IgM mund të detektohet edhe në lëngun trunoshpinor dhe mostrat e marra nga pacienti i infektuar apo nga pacienti me shenja klinike. 

Antitrupat IgM MUND TË QËNDROJNË MË SHUME SE NJË VIT. Vektorët dhe kafshët bartëse VN virusi në natyrë qëndron në rrethin transmetues. Mushkonja –zogj-mushkonja. Lloji Culex i mushkonjave konsiderohet si bartës kryesor i vektorëve të sëmundjes VNP, veçanërisht lloji Cx. Pipiens. VNP mbahet në bashkësitë e mushkonjave me transmision vertikal (të rriturit tek vezët). Zogjtë janë rezervuar bartës të VNP. Në Evropë, Afrikë, Lindjen e Mesme dhe Azi, mortaliteti në zogj lidhur me VNP është i rrallë. Anëtaret e familjes së korbave (corvidae) janë veçanërisht të prekshëm, por virusi është gjetur edhe në rreth 250 lloje të ndryshme të zogjve të ngordhur. Zogjtë mund të infektohen përmes shumë rrugëve, përveç pickimit të mushkonjave, dhe lloje të ndryshme mund të kenë potenciale të ndryshme për mbajtjen e ciklit të transmisionit. Kuajt, ashtu si njerëzit, janë strehues të fundit, d.m.th se pasi infektohen, nuk e përhapin sëmundjen. Infeksionet simptomatike tek kuajt janë po ashtu të rralla dhe të lehta, por mund të shkaktojnë sëmundje neurologjike, përfshirë edhe encefalomielitin fatal. Parandalimi Pasi shpërthimet e epidemive të VNP ndodhin para rasteve në njerëz, ndërtimi i një mbikëqyrje shëndetësore aktive të shëndetit të kafshëve për gjetjen e rasteve të reja është esenciale në sigurimin e lajmërimit të hershëm për autoritetet veterinare dhe shërbimet shëndetësore humane. Zvogëlimi i rrezikut të infeksionit në njerëz Në mungesë të vaksinës, mënyra e vetme për të zvogëluar infeksionin në njerëz është përmes vetëdijesimit dhe edukimit të popullatës rreth masave që mund të ndërmarrin për të zvogëluar rrezikun e ekspozimit ndaj virusit. 

 Porositë edukative duhet të fokusohen si vijon: Zvogëlimin e rrezikut ndaj bartjes përmes mushkonjave. Angazhimet për parandalimin e transmisionit duhet së pari të fokusohen në mbrojtjen personale dhe të bashkësisë ndaj pickimit të mushkonjave me përdorimin e rrjetave, repelentëve, rrobave të lehta me mëngë të gjata, dhe shmangien e aktiviteteve të jashtme në kohën e pickimit. Zvogëlimin e rrezikut të transmisionit prej kafshëve në njerëz. Dorëzat dhe mjetet tjera duhet të përdoren gjatë trajtimit të kafshëve të sëmura apo indeve të tyre, si dhe gjatë therjes. Zvogëlimin e rrezikut të transmisionit përmes transfuzionit të gjakut dhe transplantimit të organeve. Kufizimet dhe testet laboratorike gjate dhurimit të organeve dhe gjakut duhet të konsiderohen gjatë shpërthimit të epidemisë në zonat e prekura pas shqyrtimit të situatës epidemiologjike lokale/regjionale. Kontrolli i vektorëve Parandalimi efektiv i infeksioneve në njerëz varet në zhvillimin e një mbikëqyrje gjithëpërfshirëse dhe të integruar të mushkonjave dhe programeve të kontrollit në zonat ku shfaqet virusi. Parandalimi i infeksioneve në shërbimet shëndetësore. Punëtorët shëndetësorë që kujdesen për pacientët e dyshuar apo të konfirmuar me infeksion VNP, ose që punojnë me mostrat prej tyre, duhet të zbatojnë masat standarde parandaluese për kontrollin e infeksioneve. Mostrat e marra prej njerëzve ose kafshëve të dyshuara me infeksion VNP duhet të manipulohen nga stafi i trajnuar dhe në laboratorë të pajisur ...komplet. Një grua 84-vjeçare nga Beogradi në verën e vitin 2019 , e cila ishte e sëmurë kronike, pas prekjes nga virusi i Nilit ka vdekur në Klinikën e Sëmundjeve Infektive në Beograd. Ajo është viktima e parë që lidhet me ethet e Nilit Perëndimor, një sëmundje virale kjo e transmetuar nga mushkonjat e infektuara,.Deri më 28 gusht 2018 në Serbi u regjistruan 213 raste të etheve nga Nili Perëndimor, nga të cilat 21 ishin fatale. Sipas Institutit për Shëndetin Publik të Serbisë, shumica e rasteve janë raportuar në Beograd (108), si dhe në rrethet Baçka Jugore (36), Banait Jugor (32) dhe Podunavska (11).Infeksioni i virusit perëndimor të Nilit u regjistrua zyrtarisht për herë të parë në Serbi në fund të korrikut 2012. “Ekipet e Departamentit të Epidemiologjisë prej fillimit të korrikut 2018 në nivel qendror dhe periferik janë në gjendje gatishmërie për të identifikuar dhe raportuar ndonjë rast individual të sëmundjes. 

Laboratorët e Institutit Kombëtar janë të gatshme të pranojnë mostra dhe të diagnostikojnë rastet e sëmundjes”, është thënë në komunikatën e Institutit Kombëtar të Shëndetësisë Publike të Kosovës. Instituti Kombëtar ka njoftuar se virusi i ‘Nilit’ Perëndimor përcillet nëpërmjet thumbimit të mushkonjës së infektuar, e jo nga njeriu në njeri Ekipet e Departamentit të Epidemiologjisë prej fillimit të korrikut të vitit 2018 në nivel qendror dhe periferik janë në gjendje gatishmërie për të identifikuar dhe raportuar ndonjë rast individual të sëmundjes. Laboratorët e Institutit Kombëtar janë të gatshme të pranojnë mostra dhe të diagnostikojnë rastet e sëmundjes”, është thënë në komunikatën e Institutit Kombëtar të Shëndetësisë Publike të Kosovës. Instituti Kombëtar atëbotë ka njoftuar se virusi i ‘Nilit’ Perëndimor përcillet nëpërmjet thumbimit të mushkonjës së infektuar, e jo nga njeriu në njeriet përcjell situatën epizootologjike te kafshët me aksent të veçantë te kuajt dhe duhet shikuar mundësinë e hulumtimit aktiv të rasteve gjatë muajve të verës dhe vjeshtës. 

 Deri tani 17 persona kanë vdekur si pasojë e virusit të ‘Nilit’ perëndimor në gjithë Evropën brenda një jave, kurse në Kosovë(2019) një person i moshuar me sëmundje kronike të cilit ia ka rënduar gjendjen virusi i Nilit Perëndimor”, është thënë në këtë komunikatë. IKSHPK-ja ka theksuar në komunikatë se është duke hulumtuar burimet e këtij infeksioni dhe situata është nën kontroll. “Aktualisht nuk ka vend për panik. Nga qytetarët kërkohet që të kenë kujdes këtyre ditëve ku vërehet numër i shtuar i mushkonjave”, është bërë me dije në komunikatën e IKSHPK-së. IKSHPK-ja kërkon nga departamentet komunale të bëjnë dezinsektimin në komunat e veta sipas rekomandimeve të OBSH-së.

 Edhe pse në rreth 80 për qind të rasteve, pacientët e infektuar nuk tregojnë asnjë simptomë, virusi i Nilit perëndimor” mund të shkaktojë përfundim fatal te njerëzit. Virusi transmetohet tek njerëzit kryesisht nëpërmjet pickimit të mushkonjave, të cilat janë të infektuara. Është thënë se është një sëmundje sezonale që ndodh gjatë aktivitetit më të madh të mushkonjave.Infeksioni transmetohet te njerëzit nga pickimi i mushkonjave të infektuara, ndërsa “rezervuarët” kryesorë të virusit janë zogjtë e egër dhe mund të transmetohen nga njeriu te njeriu.Infeksioni tek njerëzit kryesisht është rezultat i kafshimit nga mushkonjat e infektuara. Mushkonjat infektohen pasi ushqehen me gjakun e zogjve të infektuar, të cilat qarkullojnë virusin në gjakun e tyre për disa ditë. 

Virusi përfundimisht futet në gjëndrat pështymore të mushkonjave. Gjatë konsumimit të mëvonshëm të gjakut (kur mushkonjat thumbojnë), virusi mund të injektohet në njerëz dhe kafshë, prej ku shumëzohet dhe mund të shkaktoj sëmundje. Virusi mund të bartet gjithashtu edhe nëpërmjet kontaktit me kafshët tjera të infektuara, nga gjaku apo indet tjera. Një përqindje shumë e vogël e infeksioneve në njerëz është paraqitur nëpërmjet transplantimit të organeve, transfuzionit të gjakut dhe me qumështin e gjirit.

 Është i regjistruar vetëm një rast i bartjes së virusit NP prej nënë tek fëmija me rrugë transplacentare”, është theksuar ndër të tjera në komunikatën e IKSHPK-së. Kërko brenda në imazh Vizito Virusi i Nilit nuk është përhapur në Kosovë, por IKSHP-ja bën thirrje për kujdes nga pickimi i mushkonjave .

Shpërthimet e virusit...Pa panikë në Kosovë....

Virusi i Nilit Perëndimor (V.N.P) u izolua për herë të parë te një grua në qarkun e Nilit Perëndimor në Ugandë, në vitin 1937. Ai u identifikua te zogjtë (si gjeli dhe pëllumbat) në rajonin e deltës së Nilit më 1953. Para vitit 1997, V.N.P nuk konsiderohej patogjene për zogjtë, por në atë kohë në Izrael shkaktoi vdekjen e llojeve të ndryshme të shpendëve që paraqitnin shenja të encefalitit dhe paralizës. Infeksionet njerëzore që i atribuohen V.N.P janë raportuar në shumë vende të botës prej më shumë se 50 vitesh. Në vitin 1999, një V.N.P që qarkullonte në Izrael dhe Tunizi u importua në Nju Jork duke prodhuar një shpërthim të madh dhe dramatik që u përhap në të gjithë shtetet kontinentale të Amerikës (SHBA) në vitet në vijim. Shpërthimi i V.N.P-së në SHBA (1999-2010) theksoi se importimi dhe krijimi i patogjenëve të mbartur nga vektorë jashtë habitatit të tyre të tanishëm përbëjnë rrezik serioz për botën. Shpërthimet më të mëdha ndodhën në Greqi, Izrael, Rumani, Rusi dhe SHBA. Vendet e shpërthimit janë në rrugët kryesore migratore të zogjve. Në versionin e tij origjinal, V.N.P ishte mbizotërues në të gjithë Afrikën, pjesë të Evropës, Lindjen e Mesme, Azinë Perëndimore dhe Australi. 

Që nga futja e tij në vitin 1999 në SHBA, virusi është përhapur nga Kanadaja deri në Venezuelë.

Prishtinë, 27.04.2024.

Pse heshtë Beogradi për 376 civilëve të pafajshëm të Mejës , kur atyre ju këputën ëndrrat në gjysmë vetëm pse ishin shqiptarë....

 Flori Bruqi

Në shënim të ditës së Personave të zhdukur me dhunë gjatë luftës në Kosovë, në Kompleksin Memorial në Mejë u organizua tubim përkujtimor nga Zyra e Kryeministrit të Republikës së Kosovës.

Në 25-vjetorin e masakrës së Mejës, krerët e shtetit kërkuan drejtësi për viktimat, duke u zotuar se thirrja për drejtësi kurrë nuk do të mungojë.

Presidentja e Republikës së Kosovës, Prof.Dr.sci. Vjosa Osmani masakrën e Mejës e quajti “Srebrenica e Kosovës”.

“Sot këtu jemi me zemër të rënduar pa fund, ky vend është “Srebrenica e Kosovës”, ky vend është edhe thirrja jonë me e fuqishme për drejtësi. 

376 civilëve të pafajshëm ju këputën ëndrrat në gjysmë vetëm pse ishin shqiptarë. 

Familjet e të zhdukurve me dhunë asnjëherë nuk do të jenë vetëm”, tha presidentja Osmani, përcjell Agjencioni Floripress nga Prishtina.

Derisa, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, tha se për shqiptarët stina e pranverës është stinë përkujtimore për masakrën e Mejës.

“Ju e keni të freskët mëngjesin e atij viti kur forcat paramilitare e ushtarake të Serbisë, i dëbuan civilët nga fshatrat e Gjakovës. Të dëbuarit i drejtuan nga Meja ku i plaçkitën dhe gratë e fëmijët i drejtuan për në Shqipëri, ndërsa burrat e djem të rinj u vranë në fshatin Mejë”, tha Kurti.