Frederik Ndoci: Biografia ime është një telenovelë pa fund !!!

Plotë tri dekadat super të suksesshme njëherësh përplot sfida në jetën profesionale, ky është argumenti i cili dëshmon jetën e një artisti të merituar. Të jesh i kompletuar në një profesion siç muzika, aspak nuk është e lehtë. Që t’ju dalësh na ballë gjithë atyre barrierave të cilat di t’i sjell rubikoni artistik, nevojitet forcë, durim, kurajo e mbi të gjitha dashuri për një gjë të tillë. Këngëtari shqiptarë me famë botërore Frederik Ndoci është një ndër artistët e rrallë të cilët asnjëherë nuk u dorëzua, megjithëse jeta e përplasi në shumë murre të botës.
Përplot suksese, albume dhe hite të regjistruara në shtëpitë më të njohura botërore diskografike, prezantime dinjitoze dhe vlerësime ndër më të lartat, janë disa nga karakteristikat të cilat do e pasqyronin legjendën e gjallë të këngës, Frederik Ndoci.
Në këtë intervistë ekskluzive dhënë Portalit “Zhurnal”, Frederik Ndoci rrëfen për karrierën e tij të gjatë muzikore, pjesëmarrjet nëpër shfaqje të ndryshme teatrale si aktor, si dhe pasionin e tij të zjarrtë për poezinë. Ai po ashtu ne këtë bisedë përplot sinqeritet nuk hezitoi të ndanë edhe momentet më të lumtura dhe ato të hidhura por të kaluara nga jeta e tij private.

Intervistë ekskluzive me këngëtarin shqiptar me famë botërore, Frederik Ndoci.

Intervistoi: RAJAN ARAPI

Zhurnal: z.Ndoci jeni një ndër artistët të cilët nuk jeni aq shumë i pranishëm në media e kam fjalën me intervista. Cila është arsyeja e shmangies nga mediat e shkruara ?

Frederik Ndoci: Është pjesërisht e vërtetë kjo pyetje, pasi nuk e di se për çfarë mediash e keni fjalën, por sigurisht që jam mjaft i klikuar në mediat e shkruara Shqiptare, qoftë edhe për anët pozitive por siç dihet shumë herë mediat nisen edhe nga fakte thashethemesh ose nga burime jo të vërteta dhe sajojnë lajme, ndonjëherë kjo nuk bëhet me qëllim për të zbehur figurën e artistit apo për të shkelmuar artin e tij, por bëhet thjeshtë edhe për të shitur gazetën, sidomos gjatë muajve të verës me ka ndodhur me tri verat që nga viti 2007 e gjer në këtë të fundit. Por sigurisht në demokracinë perestrojkjane shqiptare nuk është fenomen i çuditshëm, pasi nuk i bën përshtypje si mediave ashtu edhe publikut. Sikur një fenomen i tille të ndodhë në perëndim në SHBA apo Evropë sigurisht që artisti gjobit median për prishje të imazhit dhe përdhosje të personalitetit. Në Shqipëri as që bëhet fjalë pasi mediat në emër të një sllogani që quhet demokraci dhe liri e fjalës, nuk e kuptojnë të drejtat e detyrat e medias. Por gjithsesi mediat edhe nëse nuk më duan atëherë më do populli që më njeh dhe më respekton, kështu që dashtë apo pa dashtë mediat në rastin tim bëjnë një vetëvrasje kur japin në përgjithësi lajme të tilla.

Zhurnal: Megjithatë nuk kanë munguar edhe shkrime të ndryshme të cilat kanë prekur jetën tuaj private, publikime këto të cilat janë futur në detajet më intime të jetës suaj ?

Frederik Ndoci: Kjo pikë është gjithsesi delikate, pasi nga thashethemet mund edhe të dëmtohet edhe vetë perëndia, por gjithsesi nuk më kanë tunduar shumë punën në krijimtarinë time, megjithëse kjo bën që aftësia e juaj të mos fluturojë edhe aq lartë, pra të jetë afër me disnivelet e tjera të pseudoartisteve të cilët tranzicioni i sjell si kërpudhat pas shiut. Vërtet diçka ka sepse kot populli nuk thotë: “ku është zë, nuk është pa gjë”. Por gjithsesi unë mendoj se gazeta do ishte më e shitur sikur mediat të pranojnë se janë në të njëjtin nivel të pseudoartistëve të shumtë jo profesional, të cilët kur debutojnë, për shumë njerëz janë jo edhe aq të adhuruar, kështu edhe gazetat dalëngadalë do të humbin imazhin e tyre kur vazhdojnë të bërtasin si ai çobani i çmendur që alarmonte miqtë kot se koti: ”Ujku Ujku” Jeta e individit është fat nëse nisemi nga metafizika ose besojmë në Zot. Gjithsesi fati i artit nuk është si fati i jetës i shëndetit ose i lotarisë etj, diku fatin e ke në dorë sidomos lotarinë po nuk e provove zor se e fiton, po ashtu edhe për shëndetin, nëse nuk kujdesesh ose abuzon, ai të le, ndërsa të jesh artist cilësor varet nga kërkesat e tua si artist përveç atë pjesë që ta jep Zoti i madh që është talenti, mirëpo ne kemi edhe talent të cilët abuzojnë me talentin e tyre dhe nuk kujdesen për një punë sistematike në mënyrë që të kesh ecuri rritje dhe gjithnjë i freskët. Për mua nëse heshtë së punuari për të rritur personalitetin aftësinë si artist atëherë me siguri jam duke vdekur edhe si artist edhe si njeri. Ndërsa për fatin e lidhjes me njëri-tjetër është aq e vështirë aq edhe jo e vështirë, pasi procesi i njohjes nuk është një çast apo një ditë është një jetë. Mirëpo për shumë njerëz sinqeriteti është një veti jo vetëm e njerëzve naivë, por edhe i disa njerëzve pozitive, kjo kam kërkuar gjithnjë tek partnerët e mia, të cilat janë treguar të sinqerta me mua gjer në ditën kur nuk i nevojitej me të ishin të sinqerta ose më shumë se të sinqerta, atëherë planetet nuk kanë me tërheqje graviteti kur mungon dielli që ti shtyjë dhe ti tërheqë, kështu që parimi im është antagonizmat nuk mund të pranohen në jetën e një çifti, mund të pranosh gabime njerëzore, sepse të gjithë gabojnë, por deri aty që e lejon koha e bashkëjetesës pesha e gabimit dhe mundësia për të vazhduar jetën me një njeri që se kupton jetën bashkëshortore si dy shorte por vetëm si një short, duke e barazuar shortin me një shfrenim ose abuzim të lirisë. Gjithmonë në çdo çift njeri është më i gabuar, dhe une e pranoj që jam më i gabuar, se po të mos isha i gabuar nuk do të lidhesha me këdo, e cila në një kohë mund të të bëje me ty çfarëdo.

Zhurnal: Cila ishte arsyeja e ndarjes me bashkëshorten e juaj të dytë Aide, me të cilën bashk ishit edhe pjesëmarrës në Festivalin “Euro Song” para disa vitesh ?

Frederik Ndoci: Përse nuk e pyesni atë vetë? Pasi ajo e besoj se është aq e sinqertë sa të tregojë se ku, kur dhe kush e ka prishur martesën tonë dhe sa kohë më është lutur që mos ta publikoja arsyen bile as edhe ndarjen. Mirëpo edhe sot edhe pse ia ka kërkuar avokati im divorcin, ajo mban prapë mbiemrin tim !!! Aida N’Doci, duket se i dashuri i saj është aq modern sa që e pranon lehtësisht një gjë të tillë. Për mua do ishte pak e rëndë të mbaja mbiemrin e një njeriu që e kam tradhtuar.

Zhurnal: Meqenëse jeta juaj është karakterizuar me kthesa mjaft të mëdha. A ju ka shkuar ndonjëherë në mendje të shkruani për vetë një autobiografi ?

Frederik Ndoci: Biografia ime është një telenovelë pa fund, me ulje ngritje, me lot gëzimi dhe trishtimi me ankth kurbeti, me ngazëllim fitoresh, me gëzime të papara kurorash dhe lëvdatash, por edhe me shkelje dhe ulje të dinjitetit nga të paaftët që ishin dhe janë sasior. Mesiguri do të ishte aq e lexuar, por të jesh i bindur këtë kuriozitet to ta ketë lexuesi pas vdekjes sime të vërtetë, pasi si artist më kanë mbytur shumë e shumë herë edhe para viteve ‘90 edhe pas edhe sot vazhdojnë snajperë të gjuajnë drejt kurorës së lisit të artit tim, por e keqja është se nuk merren me artin, por merren me stilin veshjen kapelet, ndarjet, pra me intimitete të cilat nuk kam qejf as edhe të lodhem ti mendoj. Sa herë për shembull keni lexuar se emri i Frederik Ndocit është nderuar në listën e aktivitetit më të madh në botë për muzikën, ”49-th Grammy Nomination” plot 14 herë, në vitin 2006-2007, si kompozitor si artist me cd “Canterina” që kam fitur vendin e tretë në botë në “IMA” Indipendent Music Awards, me këngën e kompozuar nga unë tekst e muzikë ”Corason de cristal” ku në vendin e katërt ishte Henrikue Iglesias, që kam fituar ne Epic Unisong USA vendin e parë me këngën “The crying field” , që kenga “Return to me” është marrë nga cd “canterina” dhe është futur në një tjetër cd të grupit “The October Project”, ku në fletëpalosjen e cd-se grupi shkruan tekstualisht kështu. We think is the Gods voises who is singing our song...që Cd-të e mia shiten në të gjitha grupimet më të mëdha botërore, si Amazon, CDBABY, ITUNES etj. Që një kengë e imja këndohet në aparaturat e vendosura nga NASA në planetin Mars, pikërisht kënga “Piano in a Moon”. Pra më thuaj ti i dashur gazetar edhe ti i nderuar lexues çfarë mund të presim tjetër nga paaftësia e mediave tona, e cila nganjëherë kthehet në tendencë për të varrosur vlerat dhe për të ngritur në piedestal antivlerat.

Zhurnal: Posa jeni bërë edhe njëherë prind. Ne ju urojm përzemërsisht për lindjen e vajzes suaj. Do na tregoni diçka më tepër për këtë segment të jetës, bashkëjetesën me këngëtaren Alisa Baraku si dhe lindjen e vajzës së posalindur Marilu, meqenëse kemi dëgjuar se ka qenë një ceremoni lindje jo e zakonshme ?

Frederik Ndoci: Sigurisht edhe pse tokësoret media i kam pothuajse jo miq, kam një jashtëtokësor që vazhdimisht më ka dashur dhe më ka qëndruar pranë, është Zoti i Madh që herë pas here më ka mbrojtur dhe më ka dhënë dhurata si kjo e fundit. Lindja e Mariluse ka ndryshuar jetën time edhe të së dashurës Alisa Baraku, e cila ka përformuar ose debutuar që nga viti 1997 gjer në vitin 2007 Nentor, pranë Filarmonisë së Kosovës si koriste dhe soliste dhe ka dhënë mësim edhe për studentë, Alisa ka kryer fakultetin e Akademisë së Arteve në Tiranë për Canto (soprano colorature) pasi folem më sipër e pat të vështirë të çante turmën e të paaftëve ose turmën e antivlerave dhe me rrëmujat nacionale të viteve ‘97 ajo largohet tek kushuriënjt e vet në Gjakovë (Baraket). Pas pak ajo debuton si soliste e Presidences e cila dha një kontribut jashtëzakonisht të madh, për sa i përket vlerësimit të njohjes së kulturës botërore, pasi bota nuk është se vdes për tallava-të tona. Sivjet në ditët e para të Janarit morëm lajmin se së shpejti do të kishim një fëmijë, nuk pranuam assesi të merrnim vesh se me çfarë do na gëzonte Zoti, për ne ishte krijesa dhe vullneti i Tij dhe ne e quajmë “bebi” gjer me 14 Shtator ditën që e kishim lënë për një ndërhyrje kirurgjikale, pasi për bebin paraqitej domosdoshmëri kjo ndërhyrje. Unë desha ti jap një goditje primitivizmit shqiptar, i cili shpesh e ka trajtuar gruan si plaçkë, por unë besoj se në sallën e lindjes nëna merr përmasa edhe më të mëdha se vetë Zoti, pasi edhe vetë Zoti mesiguri e kishte një NANË. Vendosa me Aldon drejtuesin e famshëm të emisionit “Aldo Morning Show” që nëse ishte e mundur të isha direkt i lidhur me sallën e lindjeve të shtëpisë se lindjes, ai u tregua më se i gatshem e atëherë siç din ai, bëri të mundur çdo gjë bile edhe lidhjen me Scype nga Gjermania të njërës prej motrave Rites dhe Mames time. Pra ekrani kishte emocionet e salles së lidjes dhe gjysma tjetër e ekranit ishte familja ime në Gjermani. Imagjino çfarë emocionesh ku u mundova të jem sa më racional arrita gjer aty sa të këndoja Mariluse vetëm disa minuta të jetës së saj, e afruan afër meje dhe Alises e shtrirë Vip-in më të ri të globit ”Marilu-në” dhe ajo çuditërisht pushoi së qari duke ndjekur ngrohtësinë e faqes së nënës së vet, dhe zërin tim. Gjithçka në atë dhomë u krye me së perfekt, pra sigurisht që misticizmi shkon gjer aty sa të mendosh se vetë Zoti ishte i pranishëm në çdo cep të dhomës. Atë ditë vërshuan mediat dhe urimet në të gjitha linket e mia në facebook, e-mail, në telefon, në mesazhe, në web faqe etj, nga e tërë bota, pra ja çfarë bën media.

Zhurnal: Po ashtu keni edhe dy vajza të rritura, na tregoni diçka më tepër për profesionet e tyre, dhe gjithçka çfarë kanë trashëguar nga i ati i tyre artist i nderuar ?

Frederik Ndoci: Dy vajzat e rritura vërtet të rritura sepse Flodia është 26 vjeçe dhe Klea rreth 21 vjeçe, Ato jetojnë në Kalifornia ku Flodia ka mbaruar studimet e larta PHD, ndërsa Klea me pak probleme, nga që liria shpesh nuk kuptohet drejtë nga adoloshenca, por fatmirësisht ajo është mirë dhe pasi ka bërë një film në TLC (televizion mjaft prestigjios në SHBA) se: ”si shpëtova nga ndikimi i drogës ”Nuk e di nëse është reality show apo një sajim ose krijim artistik, unë komunikoj më shumë me Klean, kur jam në SHBA, pasi nuk është e lehtë që të lidhesh në Amerikë e sidomos në Kalifornia. Klea këndon mjaft bukur. Unë jam munduar që të mos i lëndoj për arsyen e ndarjes, kështu që ato shpesh ngatërrojnë të vërtetën me atë çfarë u duket më e lehtë për ta kuptuar dhe dënuar babain e tyre. Por sigurisht në një të ardhme ato do ta kuptojnë se babai i tyre se ka pasur të lehtë ta mbajë të fshehtë një të vërtetë që edhe ato do të ishin dakord dhe do vepronin njëlloj si unë.

Zhurnal: Një kohë të gjatë keni jetuar në Itali. Çfarë ishte jeta juaj atje, sa e ndjenit mungesën e Shqipërisë ?

Frederik Ndoci: Motrat e mia dhe babai me nënën kanë jetuar dhe jetojnë atje, unë për vehte kam jetuar në Itali kryesisht në Bergamo, Spanjë, USA (Kalifornia, New York dhe Florida). Si çdo refugjat edhe unë mundohesha të lehtësoja përveç plagëve të tjera edhe plagët e mëdha që sjell mërgimi, por shumë shpejt u bëra i veçantë falë talentit dhe punës punova në grupin “Le Rose Rosse” si kitarist dhe solist (në Piacenza) për afro tre muaj, mu afrua një punë edhe ma më nivel vetëm si solist dhe drejtues grupi me emrin “Frederik e Pagine D’album” ku shumë shpejt do të vinte edhe cd-ja e parë ”Di tutto di piu” me këngë spanjolle dhe italiane anglisht dhe frëngjisht, dhe 5 videoklipe, ku dy nga këto qëndruan për 6 muaj si sigla e programeve në tërë Italinë “Canta Italia” më vonë bëra cd-në “Sono Gitano” jam endacak, pak më vonë në Spanjë dhe Belgjikë një cd tjetër “Canta Frederik” , pastaj mu desh të lëshoja Italinë pasi deklarova se jam shqiptar, mirëpo në vitet 1994-95 shqiptarët ishin njerëzit më të rrezikshëm për tërë Italinë dhe lajmet më makabre ishin çdo ditë të pranishëm në të gjitha mediat e shkruara italiane. Pikërisht në këtë kohë në një emision televiziv “Maurizio Costanzo show” deklarova se jam shqiptar, për më pak se tre muaj gjithë suksesi im i ngjante një shkume sapuni, pasi sallat filluan të më boshatisen, nga se urreheshin të gjithë shqiptarët dhe as që nuk besonin që mund të kishte edhe shqiptar që këndonte cilësisht aq mirë sa gjynah më qenë shqiptar, pasi shqiptarët vetëm vrisnin, villnin, plaçkitnin kontrabandë njerëzish, femrash drogë etj, pra po lindët mafia e re shqiptare. Mu desh ta lë europen dhe t’i drejtohem USA (San Diego- Kalifornia) me ftesën e tyre shkova për një CD të re me këngë gospel, e cila do të dilte në treg në vitin 1997 pikërisht në kulmin e trazirave familjare, doli kjo CD me 12 këngë e titulluar “Frederik Ndoci and friends” mu desh të lë edhe Kalifornian duke marrë me veht edhe copat e moralit artistik të dërmuar pa asnjë shpresë se do mund ti ngjis shkallët e të gjeja edhe një herë vendit nga ku më rrokullisi teposhte ndarja alla shqiptarshe, me akuza si prepotent si sadist dhe vrasës. Mu desh shumë prova dhe punë të bindja gjykatësin kalifornian nëse vërtet isha artist apo vrasës. Në lindje në Neë York fillova të rimarr vehten pasi filluam të punojmë së bashku me artistët e tjerë shqiptarë, gjer në atë kohë unë kisha punuar vetëm për të huaj dhe auditorë të huaj, shpesh shqiptarët me ndiqnin në salla, disa dhjetëra por sa mund të duken 30-40 vet në një salle me 3000-4000 vetë. Ndërsa tani në NY po punoja direkt për shqiptarë, ishin në prag te luftes së Kosovës ku koncertet tona dhanë kontribut të rëndësishëm për diasporen e cila nuk kurseu asgjë për të ndihmuar luften. Në vitin 1999 pasi takohem dhe jetojmë pak me Aiden vendosim të martohemi. Në vitin 2003 më ofrohet një ofertë më e madhja për mendimin tim, bashkëpunimi me prodhuesin e cd se 5 “Canterina” me z. George Gesner, një amerikan me origjinë greko-shiptare, sipas tij por sigurisht e ëma e kish keq informuar, pasi kishte gjyshërit e tij kristian nga Permeti e Korca, por zakonisht kristianëve u thuhej gjithnjë se ishin ose serb ose grek ose maqedonas dhe jo shqiptare. Për suksesin e cd-se “canterina” që doli në treg në vitin 2005 fola më lart. Vendosa ti afrohem zjarrit të gjirit mallit për atdheun Shqiperisë, dhe ashtu bëra, në veren e 2006 erdha ne Ulqin për një kontratë e cila nuk pati jetëgjatësi pasi mu desh ta lija në mes dhe iu drejtova Shkodres, 10 vite pa e parë dhe shkelur, atë vjeshtë pastaj siç e dini vendosa të bashkëpunoj me Pandi Laçon dhe Adrian Hilen për një këngë në festivalin e 45 të RTSH “Ballada e gurit” ku Aida edhe pse ka qenë jashtë jetës sime si subjekt e kam ndihmuar duke mos thënë se nuk jemi më bashkëshortë, pasi ajo zgjodhi jetën e vet duke iu rikthyer së kaluarës edhe në dashuri. Por unë assesi nuk e dëmtova imazhin e saj në mënyrë që të mos arrinte në ndonjë trazirë psikike që në të tilla raste janë të shumta, por gjer në Helsinki të gjithë e kanë ditur se është gruaja ime me përjashtim të njerëzve te mi (prindërve) dhe njerëzve të saj, të cilët sigurisht e dënonin vazhdimisht atë për papjekurinë dhe padenjësinë e saj ndaj familjes që vetë e kishim krijuar. Por janë gjëra që ndodhin...

Zhurnal: Pse vendoset që të ktheheni në Shqipëri ?

Frederik Ndoci: Pas kësaj ngjarjeje, prishjes së martesës, Amerika për mua nuk kishte më kuptim, këtu pashë se njerëzit kishin një respekt të pashoq, ishte një grumbull i madh njerëzish që respektonin edhe artin tim gjer në atë shkallë sa që më luteshin “të lutem mendo edhe për ne”, pra kjo ishte njëra nga arsyet e mëdha të qëndrimit, pastaj lëvizja në botë është si nga Florida ashtu edhe nga Tirana, veçse këtu në sekond e ndjen se je i dashuruar nga të gjithë, ndërsa atje assesi jo edhe pse i respektuar, por gjer në atë shkallë që ne e quajmë shpesh hipokrizi intelektuale. Pra në një mënyrë ose një tjetër kam vendosur të më përcjellin shumë vetë në banesën e fundit dhe jo punëtorët e shërbimit komunal.

Zhurnal: Jeni njëri ndër këngëtarët, artistët më të respektuar shqiptar. Keni plasuar shumë albume me vlera të larta artistike, keni mbajtur një sërë koncertësh në mbarë globin. A jeni të kënaqur me arritjet e juaja dhe gjithë kontributin e dhënë për kulturën botërore ?

Frederik Ndoci: Artistin kurrë nuk duhet ta pyesni a jeni i kënaqur, pasi të gjithë artistët edhe ato që nuk jetojnë do të donin të vazhdonin punën për rritjen e aftësive dhe automatikisht edhe të famës, sigurisht që është kënaqësi që bota të njohë Shqipërinë edhe nga një artist, për shembull në Japoni është një vajzë japoneze që në facebook-un e saj shkruan për këngëtarin e saj të preferuar Frederik Ndoci, ajo ka hapur edhe Klubin me emrin tim ku ka me qindra-mijëra fansa etj. Në Kinë po ashtu, në të gjithë boten, kam qenë mjaftë herë në mërgatën e madhe në qendër të Shkupit dhe njërës të nderuar me afrohen dhe nuk ngurrojnë të më bëjnë komplimenta duke treguar respekt dhe admirim, e unë assesi nuk kam ndërmend të vdes pa i kënaqur të gjithë pambarimisht, ja për shembull së shpejti fillon një maratonë e 100 këngëve popullore qytetare të shekullit, në të cilën do të marr pjesë, krahas artistëve tuaj Selami Kolonja, Merita Halili, Ramadan Krasniqi, Rosela Gjylbegu, Maja, Irini Qirjaqi, Vellezerit Korçarë, Bujar Qamili, Saimir Cili, për 12 javë në TV Klan.

Zhurnal: Në çfarë projektesh muzikore jeni aktualisht i angazhuar ?

Frederik Ndoci: Pas këtij projekti kam një kontratë me Australinë për një periudhë tre mujore, pra në muajin Shkurt nisem për atje.

Zhurnal: Kur jemi tek muzika shqiptare. Sa mendoni sot ka vlera artistike brenda muzikës, dhe si i vlerësoni këngëtarët e shumtë të cilët kanë pushtuar në një formë televizionet ?

Frederik Ndoci: Sigurisht ku ka sasi do ketë edhe cilësi por kjo cilësi në krahasim me sasinë është aq e vogël sa që mund të jetë e pa përfillshme për kritikun e artit. Muzika shqiptare përfundimisht është në një rrezik të madh, pasi vërshimi i pseudo ballkanizmave, po dëmton rëndë melosin tonë shekullor dhe po i afrohet atij rom gipsy dhe oriental, fillimisht tendencat e para kanë ardhur nga trevat maqedonase me ndikimin qëllimor të një muzike tallhava dhe gabele, pastaj dalëngadalë ajo erdhi dhe zuri vend saqë vështirë të gjesh një të ri ose të re 20 e poshtë që mund të thotë se një incizim shqiptar i viteve ‘90 ai ose ajo do të thotë se është jo muzikë shqiptare por është muzikë indiane, pasi muzika shqiptare sot është ajo bullgare, greke, serbe por e kënduar nga pseudoartistë shqiptar, me fjalë shqip.

Zhurnal: Përpos muzikës merreni edhe me shkrime, përkatësisht me poezi. Na tregoni diçka më tepër për këtë pasion tuajin ?

Frederik Ndoci: Për të shuar kureshtjen tuaj dhe të lexuesit po publikoj ekskluzivisht për “Zhurnal” disa nga poezitë e mia të shkruara ndër vite.
SINQERISHT DASHURI
Çdo ditë që shkon
dhe më fort unë ndjej
dashurinë që tek ti unë gjej.
Dhe lumturia na përshkon se dashuria
e forcon përgjithnjë, me besnikërinë.
Dua që kënga ime, n’zemër ty të zgjoj
ditën kur dashuria, nisi të më robëroj.
Kur të puthja më rrihte zemra brenda gjoksit me shpejtim.
Hëna dhe yjtë
Humbisnin krejt përpara syve tona çdo vezullim.
Dhe për një çast, buzëqeshnim lehtë të turbulluar,
Qepallat ulje, unë të shtrëngoja,
N’krahët e tu, unë gjithë botën e përqafoja.
Tiranë 1981
ZEMRA dhe QELQI
Ishim të lumtur ne vite më parë
Asaj dashurie këtë kënga ja kushtoj.
Vite kaluan tani jemi ndarë
Por ja që dhe sonte për ty ëndërroj.
Jo, kaq lehtë zemra ime s’të harron
E di mirë, më s’më do ti aspak
Dhe ja sjellja jote e tregoi
Se ujë ke n’zemër dhe jo gjak.
Ah ç’ti bëj zemrës që si qelq ma copëtove
Edhe shikimin tënd shpejt nga unë e largove
Më harrove.
Më kot që frikësohesh kur rrugës kalon
Se më asnjëherë në rrugë s’të ndaloj
E di se do vuaj por s’do të rënkoj
Kjo qeshja e jote më çmend, më tërbon.
Jo, jo se harroj lumturinë
As jo kurrë ëndrrat e rinisë
Sa kollaj flake përjetë dashurinë tonë
Që më s’kthehet asnjëherë tek ne.
Ah, ç’ti bëj zemrës.........etj.

Zhurnal: Nga ju vjen i gjithë inspirimi për këto poezi, sa janë të dedikuara qoft jetës suaj, apo ndoshta realitetit në përgjithësi ?

Frederik Ndoci: Poezia është nëna e të gjitha arteve, pasi është lidhësja e shpirtit direkt me muzeun. Në fillimet e para arti im i poezisë mund të mos ketë peshën e vargjeve që sot shkruaj, sigurisht ndikon pjekuria e poetit dhe përballja me fenomenet e ndryshme të natyrës shpesh edhe pasqyrohet kjo në krijimtarinë time. Kam rreth 120 poezi dhe vjersha.

Zhurnal: Përveçse jeni këngëtar, dhe poet, ju po ashtu keni luajtur edhe në disa filma, si jeni ndjerë në aktrim?

Frederik Ndoci: Unë studimet e larta i kam kryer për aktor, dhe kam debutuar në gjashtë filma, dhe sigurisht që kam hyrë në enciklopedinë e krijimtarisë kinematografike shqiptare, sigurisht një defekt i madh është dhe nuk ka ndreqje gabimesh në artin e kinematografisë, ndërsa një këngë e kënduar 20 vjet përpara sigurisht që sot mund të tingëllojë nga i njëjti artist shumë ndryshe.

Zhurnal: z.Ndoci, padyshim se në fund të kësaj bisede të këndshme do kërkonim nga ju një porosi për të gjithë këngëtarët dhe artistët e rinj, e po ashtu edhe një porosi për të gjithë adhuruesit e juaj të cilët me vite të tëra me ëndje kanë dëgjuar këngët e Frederik Ndocit ?

Frederik Ndoci: Une do i lutesha çdo artisti që sekreti i artit qëndron në zbërthimin e tre pyetjeve çelës: ku? Kur? pse?. Kur artisti të zbërthejë këto tre pyetje para së ta materializojë artin e tij, ai do ketë sukses, pastaj çelësi i vazhdimësisë së suksesit është vullneti për ta parë veten shumë të vogel me artin që sapo debutove, nesër duhet të punosh që të jetë sa më cilësor, si ti si arti yt.
Mos kopjo...
Pasi nuk je më bir i natyrës por je nip i saj.
Artisti krijues është bir i natyrës.
Frederik Ndoci kurrë nuk ka qenë i lumtur në bravurën ose përsosmërinë e artit të vet, gjithnjë më ka munduar motoja, nesër duhet të studioj që si ta bëj më mirë.
Tashti do i publikoj ekskluzivisht për portalin tuaj disa nga aforizmat e mia, të cilat dhe këto janë afro 129.
Nëse ndihmon dikë mos ia thuaj kujt, pasi Zoti nuk është mirënjohës për ndihmën tënde...
Krijoni mitet për vetveten, edhe Zotat nuk filluan ndryshe.
Për fajet e baballarëve, shpesh ndodh që bijtë të shpërblehen.
Ai që pas vdekjes, nuk vëren asnjë ndryshim, ish i pa vlerë që kur u lind.
Kur njerëzimi ka fat, krimet përjetësohen në art.
Bashkëshorten në se se njeh, shpjerë larg ku nuk e njohin, ajo me siguri do shpërfaqet në vërtetësinë e saj.
Shpesh bukët e ringjitura ndjehen pasi gëlltiten.
Kam parë aktorë të mëdhenj që luanin vetveten. Atëherë kuptova sa të vegjël do të ishin sikur mos të ishin aq të mëdhenj.
Sa e tmerrshme është kur ta vjedhin persekutimin e një jete, mendo pastaj kur ta vjedh persekutuesi.
Etja për famë shumë herë përpin njerëz por përfundon në përpirjen e vetvetes.
Pendesa pas gabimit është shenjë hyjnore, por nuk është e tillë në se pendohesh në burg !
Kur rikthehesh në bankën e shkollës në moshë të thyer, nostalgjia e lotëve ndodh’ vetëm për ato momente që harxhove kot në rini.
Sa më shumë vdekje ka artisti, aq më shumë i pa vdekshëm bahet. Mos i tolero shumë injorancës në se nuk do që nesër të thërrasin “injorant”

Zhurnal: z.Ndoci ne ju falënderojmë shumë për gjithë sinqeritetin e treguar në këtë intervistë. Ju dëshiroj shëndet, suksese në karrierë, si dhe gjitha të mirat për ju dhe familjen tuaj ?

Frederik Ndoci: E unë u dëshiroj jetë të gjatë dhe të lumtur plot shëndet dhe dëshira të realizuara si do Zoti për njerëzit e mirë.

Haxhi Prenku(25 janar 1964-)

Haxhi Prenku (çifteli), është i lindur me 25 janar 1964 në Dritan (Drenas). Shkollen fillore dhe atë të mesme e vijoj në Kastriot (-ish Obiliq).
Me këndim filloi të meret prej moshes 11 vjeqare. Në fillim të karieres së tij filloi me babane e tij Beqir Prenkun duke bërë hapat e parë si solist dhe instrumentalist duke kënduar në dasma dhe ahengje tjera. Viteve të '80-ta si anetarë i SH.K.A."Rinia" në Kastriot u dallue si solist dhe instrumentalist.

Prej vitit 1978 këndoi nëpër dasma se pari me babanë e tij e më vonë me Hakif Bajgoren, Xhevdet Shalen, Izet Krasniqin, Nexhmedin Durmishin.

Ka nxjerrë 14 albume, ndër të cilat dy me Rapsodin e njohur Augustin Ukën, repertuari i tij ashtë prej 150 këngëve, prej tyre 14 të komponuara nga vetë ai.

Është ende aktiv si rapsod.

Antarët e tjerë të grupit të Haxhi Prenkut:

Saim Prenku (sharki, u lind me 4 tetor 1972 në Dritan (Drenas). Merret me muzikë që nga viti1 985, filloi të këndoj me axhen e tij Ismajl Prenkun dhe djemtë e tij Agim e Afrim Prenku. Këndoi në grup me Izet Krasniqin e Sylë Krasniqin nga Shipitulla e Kastriotit. Prej vitit 2000 keëdon me Haxhi Prenkun.

Naim Krasniqi (harmonikë), u lind me 5 korrik 1968 në Prishtinë, filloi të meret me muzikë nga viti 1984 si harmonikist në SH.K.A "Kosova" në Prishtinë, në SH.K.A "Bajram Curri", "Minatori", "Ramiz Sadiku" Prishtinë. Tani si udhëheqës i seksionit të muzikës popullore në SH.K.A."Qamili i Vogel" në Prishtinë. Ndër aktivitet e shumta të Naimit si hamonikist mund të veçojmë pjesmarrjen e tij në Festivalin e këngës poullore qytetare Vera 2004 në Tiranë (vendi i 3-të) përcjellës i shumë këngëtareve të njohur si : Nysret Muçiqi, Afrim Muçiqi, Lule Bajra, Nazmije Hoxha, Enver Batllava, Nazmi Gërdovci etj.

Gazmend Berisha (defist), i lindur me 6 nëntor 1977 në Prishtinë. Merret me muzikë prej viti 1985, anëtar i SH.K.A "Yjet e pa shuara", të Prishtinës, SH.K.A "Bajram Curri". Si defist përcolli shumë këngetarë të shoqërive të ndryshme si : Vëllezrit Liti e Biti, Rame Tahiri, Musë Hertica, Fehmi Kastrati, Afrim Gashi, etj. Ka dhjetra inqizime në R.T.K me grupe dhe shoqëri të ndryshme, si dhe në vitin 1987 ne t.v.p me SH.K.A. "Kosova" e Prishtinës.
Është aktiv në muzikë edhe sot.

SALI BAJRAMI-KRASNIQI - RAPSOD I PASHLYESHËM NË KUJTESËN E POPULLIT ( 1919-1987 )

Njeri ndër rapsodët më të mirë dhe më të njohur të Kosovës Salih Bajrami-Krasniqi, u lind më 1919 në fshatin Llashka Drenoc të Prekorupës komuna e Malishevës.Sipas pohimit të vetë Salihut ai filoj të këndoj qysh në moshën 6-7 vjeqare,kur babai i tij e merrte me vete nepër fjalë nuse, në dasma në ndeja e në ahenxhe të ndryshme.Në fillim përveq me babain Bajramin,(për të thuhet se ka qene njeri nder këngetaret më të dalluar dhe është i pari qe e solli sharkinë në Drenicë)Saliu këndoj edhe me Amrush Ymerin,Riza Bllacën (i cili njeheri kishte kënduar edhe me (babanë e Salihut-Bajramin),dhe me Feriz Krasniqin.Me këtë të fundit këndoj gjatë edhe e përfundoj të kënduarit të vetë.

Më së gjysmë shekulli këndoj një numer të madh baladash, këngësh epike legjendare, këngë historike të ashtuquajtura “kang të oxhakut”këngë lirike të dashurisë të traditës së vjetër,dhe posaqërisht këngë të ashtuquajtura të “ashikisë”.ka ditur të këndoj rrethë 500 këngë të llojeve të stileve të ndryshme, qe nga ato më të lashtat e deri të ato të historisë dhe përditëshmerisë sonë të re.

Salih Bajrami ,së bashku me kusheririn e vet Feriz Krasnqin,mbi dyzet vjet këndoj në shumë dasma të Drenicës ,Llapit e anë e mbanë Kosovës.Po keshtu mori pjesë në koncerte dhe në manifestime të shumta me karakter krahinor,republikan,federativë të ish-Jugosllavisë e Nderkombëtare. Me 1966 së bashku me Feriz krasniqin,mori qmimin e parë në Festivalin Nderkombetar të Folklorit në Langolen (England).Për merita të veqanta në ruajtjen e kultivimin e krijimtarisë muzikore popullore të shqiptareve në Kosovë dhe për pjesëmarrje të shumëta në Revisten e Folklorit Burimor Kosovar të Gllogovcit (Drenasit),me rastin e 25 vjetorit të organizimit të ketij manifestimi të rendesishem të krijimtarisë popullore më1987 u dekorua me diplomë dhe me një orë xhepi.Sali Bajrami-Krasniqi,se bashku me Feriz Krasniqin, si ansambël me qifteli e sharki (nganjehere edhe me primin e adaptuar-akorduar si qifteli), ne menyre të veqant pasuroj vlefshmërinë e procesit të trashigimisë dhe ligjësitë e eksistimit të qenjës së saj si pjesë e krijimtarisë shpirtërore të popullit tonë.

Paraqitja e Sali Bajramit si këngëtar i dalluar popullor është manifetuar në një menyrë të konsiderueshme në forma të ndryshme muzikore.Kështu përveq interpretimeve të shumta të melodive instrumentale,me endje edhe pse të gjata i këndonte baladat e vjetra,këngët epike legjendare për Muja dhe Halilin, këngët historike të përiudhave dhe heroive të ndryshme ndër të cilat dalloheshin ato të kohës së Rilindjes Kombëtare,pastaj këngët e dashurisëtë traditës së vjetër fshatare,dhe posaqerisht ato të “ashikisë”për të cilat thoshte se kane kuptim patriotik etj., përmes të cilave këngë shihej se si janë ruajtur elementet e vjetra dhe origjinaliteti interpretues.Ishte kjo menyra më e mire për të deshmuar se keto këngë në të shumtën e rasteve nuk iu kanë nënshtruar ndryshimeve të dukshme të kohës dhe ndikimeve të tjera nga jashtë. Kështu p.sh.edhe pse në të degjuar të thjesht,interpretimi vokalo-instrumental i Sali e Feriz krasniqit ishte ne një sistem tonal stabil,qe del nga lidhëshmeria e llojeve dhe tipave të këngeve qe këndohën me keto instrumente dhe të praktikës së të kënduarit të tyre në unisiono,me mjete akustike të radhës tonale të instrumenteve të vjetra me goditjen e perdeve sipas sistemit të vjeter të akordimit të ketyre instrumenteve,si dhe menyrës specifike të të kënduarit të tyre, të shumtën në menyrën e ashtuquajtur “vargore”, mund të verehej se inrervalët e rradhës tonale të këngëve të tyre shpeshherë nuk janë të sistemit të temperuar,gjë qe ketë e ka kushtëzuar menyra e lirë e goditjeve të “perdeve” të qiftëlise dhe të sharkisë,më të cilat Salih e Feriz Krasniqi luajtn mbi dyzet vjet.

Gjatë këndimit të Sali Bajramit vërehej përdorimi i shtojcave të ndryshme melopoetike,si elemente zbukuruese ,që në menyrë artistike e funksionalizon tërë këngën.Kështu p.sh.zbukurimet në formë shtojcash të vargut melo-poetik,të cilat në pikëpamje muzikore paraqitën si melizma, glisando, kombinime të ndryshme ritmike dhe theksime të tjera melo-ritmike gjithnjë sillnin efekte të fuqishme artistike.Këto elemente të ketij rapsodi të njohur më së shumti ishin rezultat i qasjeve dhe i frymëzimeve spontane me qka karakterizohëj kënga dhe interpretimi i tij i tërësishëm vokalo-instrumental.Numri i madh i këngeve të regjistruara qe gjenden në arkivin Institutit Albanologjik të Prishtinës, paraqesin lëndë të rendesishme për analiza dhe studime etnomuzikologjike nga e cila mund të nxirrën rezultate të ndryshme, qe kane të bejnë me formen e vargut apo strofës melo-poetike dhe elemente të tjera qe u përmenden,qoftë si vlera të veqanta folklorike,qoftë si bazë për një monografi apo studime të tjera etnomuzikologjike.

Jeta, kënga dhe pse jo edhe tregimet dhe barcoletat e rapsodit Sali Bajrami mbeten të pashlyeshme në kujtesen e të gjithë atyre qe e njihnin dhe qe e donin krijimtarinë e mirefilltë folklorike.Ishte mjeshterr i madh jo vetëm i të kenduarit dhe luajtjes me sharki, por edhe i krijimit të tregimeve dhe barcoletave më të cilat njesoj ishte i suksesshem sikur edhe me këngët më të mira më të cilat gjithnjë ishte në nivel të lartë artistik.

Sa herë kujtojme Sali Bajramin-Krasniqin na kujtohën këngët dhe menyra specifike e interpretimit ,të cilat i realizoj me aq pasion dhe dashuri.Ishte njohës i mire i të gjitha stileve të trevave dhe zonave etnografike të mbarë Kosovës.Me menyrën me origjinale dhe autenticitetin të theksuar,se bashku me Feriz Krasniqin interpretoj shume balada dhe këngë epike-historike, të cilat sipas sistemit modelativ të traditës sonë më të hershme lahutare i këndonin neper festa ,dasma dhe gëzime të ndryshme.Ato gjithnjë kishin si karakteristikë kryesore mbizoterimin e të luajturit me qifteli e sharki dhe tingëllimin e intonacioneve tradicionale të traditës lahutare, si parim ky qe është për ruajtjen e formave të njohura të të interpretuarit –eksekutimin të tyre origjinal e autentik.Po kështu përmes këngeve epike-historike ia doli të nxjerr në pah disa elemente të rendesishme të struktur[s formale,të mjeteve shprehëse muzikore dhe menyrës së interpretimit –këndimit të këngeve të cilat paraqesin kreacione qe me vleren artistike dhe kuptimore të tyre ,gjithnje mbahen mend,dhe vazhdojne të kultivohën e këndohën edhe nga këngëtar të tjerë të rinjë.Me këngët qe për objekt trajtimi marin ngjarjet e ndryshme të historisë kombëtare,apo edhe ndonjë figurë të spikatur patriotike siq janë këngët e Lidhjes së Prizrenit ato për Haxhi Zekën,Ymer Efendi Prizrenin,Bajram Currin,Hasan Prishtinën,Isa Boletinine shumë të tjerë,këta këngetar nuk e përseritnin historinë,por asaj i dhanë dimensione më të gjera dhe më të thella shpirtërore gjithëpopullore,të realizuara në menyre maestrale përmes të cilave ata gjithnjë i gdhendnin kujtimet vetjake për ngjarjet historike,mesazhi i të cilave,përveq tjerash,është edhe ruajtja e nderit dhe truallit shqiptar.

Në këngët e lirikës së dashurisë të interpretuara nga Sali e Feriz Krasniqi kemi dy menyra karakterizuese:Së pari mënyra ekzotike e interpretimit të këngeve të dashurisë,të cilat si frymëzim i thellë i ketyre rapsodeve,inkuadrojne ne vete ndjenjat dhe përjetimet me etotike.Dhe së dyti këngët e ashtuquajtura të “ashikisë”strukturen e te cilave Salihu e Ferizi e zhvillonin në formë dialogjësh retorike të pyetjeve, ku Salihu gjithnjëkëndone si prijsë dhe përgjegjes se Ferizit si përcjellës në regjistër të lart intonativ dhe në një fortissimo posible.Janë keto këngë të cilat paraqesin forma më të zhvilluara melo-ritmike.Mirepo e veqanta e interpretimit të tyre beri qe Salih e Feriz krasniqitë mbesin si një duo apo ansambël i paharueshëm dhe i pa përseritshëm. Ata na erdhen dhe na u paraqitën si një degëzim në të cilin.natyrisht Salihu e kishte rolin kryesor, edhe se jo gjithnjë udheheqës,ishin dhe mbetën përshkrues të përhershëm të ndjenjave me suptile të realizuara tërësisht dhe në menyrë të veqant.Shqiptimi i këngës së tyre gjithnjë ishte shprehje plotë i lartë në intonacion për qka edhe fort i vështirë për interpretim, ishte i rrjedhshëm, i pastër dhe i sakt; intonacioni i përkryer dhe ndjenja e sigurt për ritem në të gjitha shpejtësitë dhe disponimet shpirtërore,inteligjenca e virgjert e Salihut si udhëheqës i këngës gjithnjë krijoj mundësi apsorbimi artistik në realizimin interpretues të zhanreve ,stileve tipeve dhe llojeve të folklorit tonë burimor.Ishte fat i madh qe e patem një këngëtar si Salih Bajrami-Krasniqi që së bashku me Feriz Krasniqin, u bë aji Salihu i madh i cili me talentin e tij të rrallë ishte dhe mbeti si një ndër këngëtaret më të mirë të kohës sonë.

Bahtir SHEHOLLI

HALIL CËRVADIKU 1920-1989

Halil Cërvadiku u lind me 1920 në fshatin Poklek i vjetër komuna e Drenasit (ish –Gllogovcit). Kangën e trashëgoi nga babai i tij Ramë Cërvadiku. Në moshen 4 vjeçare Halilit i vdiq nana dhe baba i tij. Rama e merrte pas veti në dasma e gazmende, dhe që atëherë filloi ta dojë dhe të mësoj hapat e parë ne kultivimin e kangës shqipe. Në moshen nëntë vjeçare filloi të shkoj nëpër dasma me babën e tij.

Kanga ishte traditë familjare, përpos babës Ramës këndonin edhe vëllëzrit tij: Rexha dhe Jahiri ( që më vonë e la kangën për tu angazhuar në punët e fushës) dhe me vonë Hyseni me të cilin kënduan mbi 30 vite.Përpos që këndonin nëpër dasma e gazmende këndonin edhe sa herë që kishte mysafirë në odën e tyre e cila ishte rrallë pa mysafirë.

Pasi babai i tij Rama e la kangën Halili këndoi disa vjet me vëllaun Rexhen .Ishin duet i veçantë dhe i këndonin shpesh edhe kangët e stilit « malsorçe ». Pasi vdekjes se vëllaut Rexhes nji kohë këndonin me djalin e axhës së tij Brahimin i cili per shkak te punësimit infermier në shtepinë shendetit e la kangën. Pastaj për afro 8 vite këndoi me rapsodin e njohur Selman Balaj nëpër dasma e gazmende në anë te ndryshme të Kosovës.Selman Balaj përpos që ishte këngëtar shumë i mirë ishte edhe humorist i madh dhe si duet ishin shumë te mirëpritur kudo. Pastaj për afer 10 vite Halili këndoi me rapsodin Tahir Drenica. Me Tahirin ishin nji duet shumë i fortë dhe te dytë shquheshin për zërin e fortë dhe ambitus të lartë që ju mundesonin te këndonin kangët që kërkonin mjeshtri dhe za të fortë qofshin ato epike edhe ato « arshikie » (kangë me motive dashnie) .

Më vonë edhe vëllau i Halilit Hyseni filloi te këndonte dhe me kërkesën e babës Ramës, Halili vazhdoi të këndoj me vëllaun e tij Hysenin me të cilin ishin bashkë mbi 30 vite. Poashtu edhe Hyseni kishte nji za të fortë dhe ambitus të lartë dhe u bënë nji duet i shumë i mirë dhe i kërkuar. Kënduen në të gjitha anët e Kosovës dhe në viset ku jetonin shqiptarët. Repertoari i tyre ishte i pasur këndonin kangë nga epika jonë e pasur për historinë dhe trimërinë shqiptare ndër shekuj e trimat që luftuan për atdhe. Në repertoarin e tyre kishte edhe shumë kangë lirike(arshikie) si dhe elegji e kangë kyrbeti.

Me Hysenin kishin edhe disa kangë te inçizuara ne Radio-Prishtinë. Përpos qe kultivonte kangët e folklorit tonë të pasur Halili njihej edhe si autor i disa kangëve. Ndër to ishte kanga « Jalla mor bylbyl » si dhe « Lulëzoj fusha, lulëzoj mali » tekstin e së ciles Halilit ja kishte sjellur nji bashkfshatar i tij Hysen Gorani që kishte njxerrë nga nji libër, ndërsa melodinë ja kishte dhane Halili dhe e pat inqizuar në Radio-Prishtinë së bashku me kangë tjera ne duet me vëllaun Hysenin. Këtë kangë « Lulëzoj Fusha » me vonë ne radio e inqizuen dhe e kënduen në mënyrë të shkëlqyeshme legjendat e folklorit të mëdhenjët Salih e Feriz Krasniqi.

Me Halilin dhe Hysenin nji kohë ishte edhe Tahir Rrukiqi nga Verbovci i cili përcillte me violinë dhe këndonte. Halili me Hysenin ishin pjesëmarrës shumë herë ne Revisten e folklorit burimor. Në vitet e tetëdhjeta etnomuzikologu Bahtir Sheholli për institutin albanologjik pat inçizuar (regjstruar) nji videokasetë afro tre orë nga repertoari i Halilit dhe Hysenit.

Me Hysenin kënduen deri ne mesin e viteve te tetëdhjeta. Ndërsa edhe përkunder pleqërisë zerin e kishte të fortë derisa e mundi sëmundja. Vdiq në vitin 1989 duke lanë pasë nji pasuri per folklorin dhe brezat e ardhshëm. Kangën prej tij e e trashegoi edhe djali i tij Shaqiri.

HYSEN CËRVADIKU - 1935-2007

HYSEN CËRVADIKU

1935-2007

Rapsodi Hysen Cërvadiku lindi në fshatin Poklek të Drenicës në vitin 1935. Ishte djali i katërt i Ramë Cërvadikut poashtu rapsod. Rama kishte 5 djemë e 9 vajza. Hyseni e trashëgoi emrin nga gjyshit. Hyseni i cili në vitet 1878 u detyra me dhunë të shperngulej nga Toplica pas vendimeve te Lidhjes së Prizrenit dhe dëbimeve me dhunë nga gjenocidi serb.

Shkollen fillore kreu ne Drenas (ish Gllogovc). Ishte kohë kur mundesitë e shkollimit për shkak të kushteve ishin të vështira dhe sikur shumë moshatarë duhet ti ndihmonte familjes në punë te bujqësisë për të siguruar kafshaten e gojës.



Meqenëse kanga ishte trashegimi në familje kishte kënduar Hyseni i ardhur nga Toplica këndonte Rama kryefamiljari pastaj kendonin vëllezerit Rexha, Halili, Jahiri edhe te Hyseni i ri që kishte trasheguar emrin e gjyshit lindi dëshira për kangën dhe filloi që në vegjeli te mishërohet me tingujt magjik te qiftelisë dhe sharkisë. Nderkohë vëllai i tij Halili veq kishte një përvojë të madhe si rapsod pasi kishte kënduar me baben Ramën për disa vjet pastaj nga viti 1928 e deri me 1945 me vëllaun Rexhen pastaj me Selman Balajn këndoi afër 8 vjet dhe me Tahir Drenicen për afo 10 vjet.

Meqenëse, Hyseni veq ishte pjekur si rapsod kishte mesuar shume kangë sepse ne oden e tyre gati qdo natë kendohej atëhere babai i tyre Rama si kryfamiljar merr vendim që Halili tani e tutje te këndoj në duet me vëllain e tij Hysenin.



Ishte viti 1960 kur dy vëllezrit Haili e Hyseni vazhdojne karieren e tyre si rapsodë si duet i pandarë për afro 30 vite. Halili e Hyseni u bën të njohur ne tërë Kosovën dhe ishin te mirëpritur kudo .

Krijimtaria e tyre ishte e larmishme dhe kishin nji repertoar të gjërë, dinin mbi 400 kangë. Këndonin kangë historike, arshikie, kangë me tema kurbeti dhe të dy rapsodet i karakterizonte zëri i tyre i fortë dhe me ambitus te lartë. Kishte raste kur nga nga fuqia kendimit të tyre ishin fikur edhe llambat per ndriqim.



Edhepse Hyseni u punësue si punëtor ne hekurudhë kangen nuk e la për asnjë moment. Ngase dasmat e atëherëshme mbaheshin të dieleve e nganjiherë edhe të enjtëve Hyseni s’ju nda kangës kurrë e cila e bëri të njohur dhe i mundësoi te njihet me njerëz në te gjitha vendet ku jetonin shqiptaret. Ishte knaqësi e vërtetë të këndoj në dasma atëherë pasi rapsodet gëzonin nji respekt të madh në popull dhe atyre u rezervohej pritje e veqantë.Të dy vëllzërit ishin njerëz të shoqërueshem dhe shumë te dashur me njerëz dhe nuk din kush në gjithë ato dasma për afro 30 vjet të ndahet dikush i i paknaqur apo ta hidherojnë dikend ose ta rëndojnë me fjalë.



Halili e Hyseni ne vitet e 60 kishin bërë edhe inqizimet e para ne Radio-Prishtinën e atëhershme.Ata kishin të inqizuara disa dhjetra kangë që pêr fat të mirë janë ruajtur në fonoteken e radios. Vlen te theksohet se Halili e Hyseni janë autorë të disa kangëve ndër:« lulëzoi fusha, lulëzoj mali » dhe « Jalla mor bylbyl » kangë te njohura por edhe të disa kangëve tjera.



Nji kohë me Halilin dhe Hysen ka qenë edhe Tahir Rrukiqi i cili ka shoqëruar me violinë kjo ka zgjatur disa vjet derisa Tahiri ka shkue në kurbet në Gjermani. Në vitet 1975 Halilit e Hysenit ju bashkangjitet edhe djali i Halilit, Shaqiri dhe vazhdojnë së bashkue deri ne fund të viteve të tetëdhjeta.

Pas vdekjes se vëllait Halilit edhe Hyseni e len këngën dhe nuk mirret aktivisht me këndim.



Hyseni ndrroi jetë me 26 dhjetor te 2007 pas nji semundje t’gjatë. Pas vetës ka lënë 3 djem e 5 vajza, shume nipa e mbesa. Dy djemt Ajeti dhe Ahmeti jane edhe instrumentistë te çiftelisë.

Hyseni la pas vetës shumë kangë të inqizuara ne dute me vellain Halilin dhe nji videoprogram të inqizuar nga Bahtir Sheholli -etnomuzikolog per institutin albanologjik.

RIZAH BLLACA - 1919-1988

Do të theksojmë kalimthi se brenda vlerave të shumta të këngëve me motive patriotike, Rizah Bllaca e këndonte me ndjeshmëri të veçantë edhe vjershën e Vaso Pashë Shkodranit 0 moj Shqypni, të cilën e kishte mësuar përrnenàsh pas tri-katër leximeve që ia kishte bërë e bija e tij, Sanija, mësuese.

Nuk e shohim të udhës që kësaj radhe të veçojmë dhe të analizojmë këngët e kënduara nga Rizah Bllaca, as theksin e veçantë patriotik që e shquante atë, jo vetëm në këngët historike, por, madje, edhe te këngët e ciklit të kreshnikëve, siç është rasti me Gjergj Elez Alinë. Kjo punëdo të na çonte larg dhe do t'i kalonte caqet e parapara për një parathënie modeste të veprës. Për këtë arsye, këtu do të ndalemi më shumë për ta sqaruar një pjesë të punës sonë dhe për t'i arsyetuar disa veprime që zakonisht janë të domosdoshme për përpilimin e vëllimeve të këtilla të poezisë popullore.

Së pari, do të theksojmë se pjesa dërrmuese e këngëve të Rizah Bllacës janë mbledhur me anë të incizimit magnetofonik. Janë vetëm nja dy tri raste që bashkëpunëtorët e jashtëm të Institutit Albanologjik për fazën e parë të punës së rifilluar të këtij institucioni më 1967, i kanë dërguar vetëm tekstet. Pra, materiali i incizuar është deshifruar me kujdes duke ruajtur në tërësi njësitë fonematike. Gjatë redaktimit të tekstit është ruajtur me besnikëri gjuha e këngëtarit dhe mospërputhjet eventuale të formave gjuhësore të fjalëve janë pasojë e vetë interpretuesit të këngëve, i cili gjatë të njëjtës këngë sipas rastit dhe frymëzimit të tij poetik i ndërronte këto forma me qëllim që ta bëjë këngën më të theksuar, qoftë në aspektin fonetik, qoftë edhe duke i shqiptarizuar barbarizmat. Në ndonjë rast, me qëllim të caktuar për ta theksuar aspektin atdhetar ose për ta veçuar fuqinë shprehëse të fjalës, këngëtari ka përdorur me qëllim edhe forma të dialektit të Jugut, sidomos kur është fjala për emërtimin e atdheut të përbashkët. Pra, në këngët e Rizah Bllacës, edhe brenda vetëm një kënge, bashkëjetojnë trajtat: Shqipëri, Shypni, Shkipëri, Shkypëri, Shqipni etj. Në këngët lirike nuk janë të rralla edhe trajtat e veçanta të fjalës: dashuri, të cilën këngëtari e përdorte me kënaqësi të veçantë për ta shquar edhe në këtë mënyrë ndjenjën sublime njerëzore dhe ndjeshmërinë me të cilën këndonte ai. Një veçori tjetër gjuhësore e këngëve të kënduara nga . Rizah Bllaca është edhe gërshetimi i formave arkaike dialektore me fjalë më të reja të gjuhës së folur dhe asaj të shkruar. Aspektet e veçanta gjuhësore dëshmojnë se ai ishte këngëtar që mësoi igjatë gjithë jetës, duke e ngritur ni velin e njohurive të veta si në aspekte të diturisë historike, ashtu edhe në nivelin e përgjithshëm kulturor.


Në këto vëllime të këngëve të Rizah Bllacës, gjatë redaktifllit të teksteve në asnjë rast nuk janë bërë ndryshime gjuhësore të asnjë trajte. Janë ruajtur në tërësi edhe trajtat thirrore (eksklamative), sidomos në fillim të vargjeve, kurse janë larguar ato që shpesh e kanë përcjellë fundin e vargjeve, sepse si të tilla kishin më tepër efekte muzikore ses a poetike dhe e ngarkonin vargun për ndonjë zanore më tepër, duke krijuar kështu monotoni për lexuesin.

Lënda e tërësishme e kënduar nga rapsodi Rizah Bllaca është sistemuar në këto dy vëllime me kritere të caktuara që kanë dalë nga vetë përmbajtja e këngëve. Në vëllimin e parë janë përfshirë këngët kreshnike dhe baladat si dy lloje më të vjetra të poezisë popullore. Për ta dëshmuar evolucionin në mënyrën e të kënduarit si dhe aftësitë rikrijuese në dy periudha kohore të rapsodit, në dy raste, si te këngët kreshnike ashtu edhe te baladat, krahas këngës së caktuar kemi paraqitur edhe motërzirnin e saj. Radhitja e njësive brenda vëllimit është bërë duke u bazuar në temat e caktuara të këngëve dhe në aspektet e tjera të strukturës poetike e muzikore të tyre.

Në vëllimin e dytë janë përfshirë këngët historike dhe ato lirike. Këngët historike, këtu gjatë radhitjes dhe redaktimit të teksteve janë trajtuar si vlera të rnirëfillta poetike, prandaj nuk janë përcjellë qëllimisht me shënime historike. Kjo punë do t'i shkonte më tepër ndonjë botimi kritik ose antologjik. Kësaj radhe këngët e këtij vëllimi kanë qëllim theme1or t'i prezentojnë vlerat poetike. Mu për këtë gjatë radhitjes së tyre janë zbatuar vetëm aspektet e përafërta kronologjike që paraqesin periudhat e caktuara historike e jo edhe kronologjia e rnirëfilltë e ngjarjeve, të cilave u kushtohet kënga. Nga repertori i këngëve deri tash të mbledhura të Rizah Bllacës në këtë vëllim nukjanë përfshirë vetëm nja dy tri këngë trimërie, që ai nuk i këndonte me aq dëshirë për shkak se trajtonin temën e hakmarrjes dhe të hasmërive ,pothuajse për arsye banale, prandaj edhe na u dukën gati si të mangëta edhe në aspektin pënnbajtësor.

Rizah Bllaca fare rrallë kishte kënduar këngë që u kushtoheshin ngjarjeve të Luftës së Dytë Botërore dhe pas saj, prandaj edhe kësaj radhe - cikli i këngëve historike mbyllet pa këngët e kësaj kohe.

Këngët lirike në vëllimin e dytë janë paraqitur si tërësi pa bërë klasifikime të veçanta, sepse rapsodi këto i këndonte herë pas here si një intermexo ndënnjet këngëve epike. Në lirikën e kënduar nga ai mbizotëron tema e dashurisë, qoftë si art i këngës tradicionale të mjediseve fshatare me figuracion shumë të pasur poetik dhe me shfrim të drejtpërdrejtë të ndjenjave të papënnbajtura lirike, qoftë si këngë e mirëfilltë e krijuar në mjedise qytetare, që kishte shtrirje më të gjerë në traditën poetike dhe muzikore të popullit shqiptar.

Në këngët lirike të dashurisë dhe, përgjithësisht në motivin e dashurisë në balada, Rizah Bllaca e ka shkrirë një pjesë të talentit të tij poetik. Shumë nga këto këngë shquhen për figuracionin poetik të veçuar si krijim me invencion individual dhe për efektet e veçanta muzikore, të cilat e karakterizojnë veçanësinë krijuese dhe interpretuese të këtij artisti të madh popullor.

Midis këngëve lirike janë përfshirë edhe disa krijime poetike që simbolizojnë ndjenjat e dashurisë ndaj atdheut, mallin e dhembjen për fatin e individit, si edhe disa krijime origjinale të këngëtarit tonë si këngë dollish e falënderimesh, me të cilat artisti i madh e përfundonte ahengun në dasma e gëzime të tjera farniljare, ku këndonte. Nga poezia lirike në këtë vëllim nuk janë përfshirë disa krijime me frymë orientale, te cilat shquhen si aspekte muzikore, por kanë mangësi të dukshme qoftë si përmbajtje, qoftë si strukturë e rnirëfilltë poetike.

Duke përfunduar këto fjalë modeste për këngët e Rizah Bllacës do ta theksojmë, në shenjë falënderirni, edhe një herë rolin e veçantë të z. Adem Borovci, i cili me kujdes të veçantë i incizoi në magnetofonin e tij këngët për një periudhë relativisht të gjatë duke bërë mjaft mund dhe shpenzime. Do t'i falënderojmë gjithashtu, fshatarët e Bllacës që, duke ndihmuar materialisht botirnin e këtyre dy vëllimeve, ia lajnë një pjesë të borxhit rapsodit të tyre të adhuruar, i cili jetoi e këndoi gjithkund pa e hequr nga mendja dhe zernra Bllacën e tij të dashur.

Dhe, në fund një porosi për të gjithë ata që do ta kenë në dorë këtë botim dhe që do të shohin se këtu mungon ndonjë këngë e Rizah Bllacës, të cilën ata mund ta kenë të incizuar: i ftojmë që këto incizime t'i sjellin në Arkivin e Institutit Albanologjik të Prishtinës, në mënyrë që të kompletohet repertori i rapsodit tonë. Kjo lëndë do t'u hyjë në punë studiuesve të tashëm dhe të ardhshëm të poezisë sonë popullore. Në një kohë më të rnirë, shpresojmë, vepra e plotë do të stpdiohet në mënyrë më të thelluar dhe këngët nga repertori i tij do të botohen në dy vëllime të plotësuara dhe të përmirësuara. Këtë punë në të ardhmen ia kerni borxh rapsodit tonë të madh, Rizah Bllacës, kënga e të cilit është pasuri e përgjithshme kombëtare.

Prof. Dr. Sadri Fetiu

SELMAN HARADIN BALA

SELMAN HARADIN BALA

(1918-1989)



Selman Bala u lind në vitin 1918 në Korroticë të Epërme, Komuna e Drenasit (ish-Gllogovcit).

Selman Bala qysh në moshën e fëmijërisë i priu fati jo i mirë, për të mos shijuar rininë me bashkëfshatarët e vet. Babai, Haradin Bala ishte i ndjekur politikishtë nga UDB serbe, u detyrua të shpërngulet së bashku me Selmanin dhe iku në shtetin amë, në Shqipëri rreth vitit 1929 ku ishte 10-11 vjeçar.

Në Shqipëri Selman Bala, jetoi për 14 vite me rradhë, kthehet në Kosovë rrreth vitit 1944. Vit ku edhe fillon këngën me për vite të tëra. Filloi të këndonte me Halil Cërvadikun, ku vazhdoi me 7-8 vite me rradhë. Pastaj në vitin 1953 këndoi me Adil Dugollin he kusheriun e tij Rrahman Balaj deri aty ka viti 1960.

Mu atë vit edhe ndërpret këngën, nga jo vetëdëshira, dënohet nga UDB-a e Serbisë me tri vjet burg. Pas lirimit iu bashangjitë Rapsodit Rizah Bllaca për një vit e gjysmë.

Përsëri iu bashkangjit Adil Dugollit ku me ta këndooi edhe Elmi Plakiqi me violinë nga fshati Nekovc Komuna e Drenasit, ku edhe nuk iu nda Selmanit deri në fund të këngës, në vitin 1980 për shkaqe shëndetësore.

Në vitin 1980 filloi të këndonte edhe djali i Selmanit, Abedin Bala ku këngën e mori si trashëgimi nga babai.Por, fatëkeqësishtë as Abedinit nuk i priu pati. Burgoset në vitin 1981 nga gjakatarët serb dhe dënohet për 10 vite.

Këngën nuk e ndali as në burg. Aty këndonte këngë patriotike si për shembull: Azem Bejtën e Shotë Galicën. Ndërroi jetë në vitin 1985 nga maltretimet serbe në burgin famëkeq të Serbisë.

Që nga vdekja e Abedinit, Selman Bala prej mërzisë katër vitet e fundit të jetës së tij, nuk shkeli pragun e shtëpisë. Nërroi jetë me 24 prill 1989.

Selman Bala është edhe babai i Haradin Balajt që është dënuar nga Tribunali i Hagës me 13 vite burg.