Nga Adriatik Kelmendi
Perse sot, njesoj si te shqiptaret dhe Shqiperia, edhe te gjithe serbet nuk jetojne brenda kufijve te shtetit serb? Perse shqiptaret dhe serbet duhet ta pranojne se pa luftra te reja s’mund te jetojne te gjithe ne shtetet e tyre respektive etnike? Perse Kosova eshte kompromisi ndermjet Shqiperise Etnike dhe Serbise Etnike? Si mund te zgjidhet problemi i serbeve te veriut dhe shqiptareve te Lugines se Presheves?
TASHME NUK ESHTE vetem Shqiperia shteti i vetem ne Ballkan, i cili eshte i rrethuar me popullate etnike perreth gjithe kufijve te vet te shperndare ne shtete te ndryshme, megjithese kjo ka qene nje e vertete e pamohueshme pergjate pjeses me te madhe te shekullit te kaluar.
Ndonese thuajse krejt e anashkaluar dhe e patrajtuar ne hapesiren intelektuale shqiptare, kete fat tani e ka edhe Serbia.
Me shperberjen e Jugosllavise, Serbia ka humbur fuqine e te qenit republika dominuese brenda ish-federates, por edhe eshte bere realitet fakti qe jo te gjithe serbet te jetojne me brenda kufijve te nje shteti.
Ky realitet i ri gjithsesi se eshte krijuar ne menyren e bukur klasike te formimit te shteteve pergjate historise, qe i bie te jete si rezultatet i lufterave. Serbia, duke dashur qe te arrije synimin e Serbise se Madhe, ka zhvilluar dhe humbur kater luftera, ate ne Slloveni, Kroaci, Bosnje dhe Kosove, si dhe ka humbur pa lufte pjese te territoreve te banuara me popullate serbe, ne rastin e pavaresimit te Malit te Zi dhe te Maqedonise.
Pra, Serbia eshte humbese e lufterave qe ka zhvilluar. Ne kete kontekst kufijte e Serbise se sotme jane rezultat i kapitullimit te Serbise ne lufterat e zhvilluara gjate te ’90-ave, si dhe i vendimeve te konferencave, organizatave dhe shteteve te fuqishme te globit. Ky eshte realiteti i patjetersueshem i mijevjecarit te ri per Serbine, ashtu sic ka qene dhe mbetet ai i Shqiperise.
Perendimi i shekullit te lufterave
TASH, ME MESIMET e nxjerra nga shekulli i pergjakshem i kaluar ne Ballkan, duket se jane ndergjegjesuar edhe shqiptaret e edhe serbet.
Nga te dy popujt sigurisht me te hasmuar ne Ballkan, sot jemi deshmitare te deklarimeve te elitave politike se lufterat duhet te mos perseriten dhe se gjithcka duhet te arrihet me ane te dialogut.
Ky eshte nje lajm i mire per te gjithe banoret e gadishullit, pasi qe jep shprese per normalizim te jetes dhe mireqenies se qytetareve qe jetojne aty.
E kompromisi me i madh i gjithe kesaj hasmerie te gjate shqiptaro-serbe eshte pikerisht shteti i Kosoves.
Ndonese nuk eshte pranuar ende si e tille nga Beogradi, Kosova sot eshte shtet i pavarur. Kosoven e kane njohur mbi 90 shtete, shumica prej te cileve jane demokracite me te medha boterore, me territor te garantuar nga NATO-ja dhe BE-ja, e njohur si entitet i vecante edhe nga OKB-ja me Rezoluten 1244, si dhe e kornizuar nga Tri Parimet e Grupit te Kontaktit, pjese e te cilit eshte edhe Federata Ruse. Keto fakte do te duhej te mjaftonin qe edhe shqiptaret e edhe serbet ta pranonin Kosoven e pavarur dhe integrale, si kompromisi i dakorduar i te gjitha forcave politike globale te mijevjecarit te ri, e cila perjashton idete e krijimit te Shqiperise Etnike ose “Shqiperise se Madhe”, respektivisht Serbise Etnike ose “Serbise se Madhe”.
Rreziku i luftes se re
MIREPO, EDHE TE kompromisi Kosove, serish shtizat shqiptaro-serbe thyhen per nje pjese te serbeve dhe te shqiptareve qe jane zene te jetojne jashte kufijve te shteteve qe konsiderojne se u takojne etnikisht. Serbet qe jetojne ne veri e qe kerkojne te jene pjese e Serbise dhe shqiptaret qe jetojne ne Lugine te Presheves e qe kerkojne te bashkohen me Kosoven.
Natyrisht se nje ndryshim i ketyre kufijve me vullnetin e vetem njeres pale dhe me kundershtimin e pales tjeter do te conte pashmangshem ne lufte te re.
Thjesht, ne qofte se serbet e veriut dhe Beogradi do te donin qe me force ta ndanin Kosoven, kjo s’do te mund te behej meqe territorin e Kosoves e garantojne forcat ushtarake te NATO-s dhe kjo me automatizem do ta fuste Serbine ne lufte me Aleancen Veriatlantike e edhe me shqiptaret.
Ne anen tjeter, e kemi pare se ne fillim te dhjetevjecarit te kaluar ne Lugine luftoi UCPMB-ja dhe kjo pjese nuk ia doli qe te bashkohej me Kosoven.
Pa dyshim, ky duhet te jete leksioni te cilin do te duhej ta kuptonte me se qarti kryeministri i tashem serb, Ivica Daciq, i cili eshte i vetmi lider institucional nga serbet dhe nga shqiptaret qe e kerkon ndarjen e Kosoves si zgjidhje te problemit.
Ndarja e Kosoves vetem me vullnetin e Serbise con ne lufte. Prandaj duhet kuptuar se jo te gjithe serbet dhe jo te gjithe shqiptaret mund te jetojne brenda shteteve etnike. Kete duket ta kene kuptuar me seriozisht politikanet kryesore shqiptare, por, sic po shihet, jo edhe te gjithe nga ata serbe.
Te rikujtojme se edhe shqiptaret ne Lugine te Presheves kane mbajtur nje referendum per “Autonomi politiko-territoriale me te drejte bashkimi me Kosoven” me 2002, ku shumica kane votuar Pro, mirepo mesazhi nga institucionet e Prishtines ka qene: “Nuk do te kete ndryshim kufijsh”.
Edhe serbet e veriut ne fillim te ketij viti votuan me shumice Kunder ne referendumin e tyre lidhur me pranimin e autoriteteve te Prishtines atje, mirepo edhe pse nuk u perkrah zyrtarisht nga Qeveria e atehershme serbe, mesazhi nga Beogradi nuk ishte se s’do te kete ndarje, gje qe po kerkohet tash haptas nga Daciqi.
Standardet per Kosove dhe Serbi evropiane
SI TE TRAJTOHET kjo ceshtje?
Besoj se ne qofte se edhe Prishtina e edhe Beogradi e kuptojne se Kosova dhe pavaresia e saj nuk jane vetem vullnete te shqiptareve dhe te serbeve, por se ka pasur lufte, se ka pasur humbes e fitues dhe ka pasur nje bashkesi nderkombetare qe ka marre pjese ne ate lufte, e ka vendosur paqen dhe ka treguar se ku jane kufijte - atehere do te ishte me e lehte. Formula per shqiptaret dhe serbet e pakenaqur do te ishte zgjidhja evropiane per te drejta te komuniteteve pakice ne shtetet ku jane.
Ne qofte se edhe Kosova, edhe Serbia jane te sinqerte se deshirojne te jene pjese e Bashkimit Evropian dhe te praktikojne vlerat evropiane, nuk kane se si te shprehen kunder te drejtave qe duan komunitetet pakice ne vendet e tyre, ne menyre qe qytetaret e ketyre komuniteteve ta ndiejne veten me te drejta te barabarta me popullin shumice e jo qytetare te rendit te dyte.
Ne kete fryme, ne baze te te drejtave te njeriut, do te mund te avancoheshin statuset e popullates serbe ne veri te Kosoves dhe te popullates shqiptare ne Lugine te Presheves.
Si do te mund te arrihej kjo?
Po ne nje Kosove evropiane do te duhej te kishte respektim evropian te te drejtave te komunitetit pakice serb, njesoj sic do te duhej qe ne nje Serbi evropiane te kishte respektim evropian te te drejtave te komunitetit pakice shqiptar.
Pra, me reciprocitet te plote.
Perndryshe, nuk do te ishte e kapshme se si serbet ne nje Kosove qe perbush standardet e BE-se per komunitetet pakice do te kishin me shume te drejta sesa shqiptaret ne nje Serbi qe permbush standardet e BE-se per komunitetet pakice. Standardet e BE-se do te duhej te vlenin njesoj e barabar per te gjithe, dhe te mos jene te dyfishta.
Reciprociteti mundeson edhe shkembim territoresh
SE KENDEJMI pastaj do te ishte shume e lehte qe te merren vesh ndermjet vete Prishtina dhe Beogradi per gjithcka qe ka te beje me shqiptaret e serbet ne veri dhe ne Lugine.
E nese do te pajtoheshin plotesisht ndermjet vete nje dite qe ne baze te reciprocitetit te plote te kete edhe shkembim territoresh, s’shoh ndonje problem qe kjo te mos pranohej nga bashkesia nderkombetare.
Deri atehere dhe ne ate mundesi duhet pranuar realiteti i sotem.
Ai flet qarte per te drejta te njeriut ne kufijte e tashem dhe pamundesi per krijim te shteteve njeetnike.
