Nga Xheladin Mjeku
Poezia e Suzana Zisit
Suzana
Zisi ka krijuar botën e saj poetike, e cila trajtohet përmes
metaforave, simboleve dhe idesë së saj individuale për jetën dhe
dashurinë, përmes fjalës, që kushtimisht del si kryefjala e mendimit dhe
realizimit të botës universale moderniste.
Fjala dhe dashuria përbëjnë strumbullarin kryesor të poezisë së
Suzana Zisit. Lajtmotiv i ndërtimit të poezisë në këtë përmbledhje është
fjala, e cila identifikohet me shpirtin e saj, me mendimin filozofik
dhe idetë e fuqishme që përcjellin mesazhe te breznitë, duke rrezatuar
frymën e dashurisë dhe jetës. Këtë ndjenjë kaq të thellë autorja arrin
ta trajtojë me ndjeshmëri të hollë lirike, me përkushtim në ndërtimin e
një poezie me fjalë e shprehje moderne poetike, duke insistuar në
afrimin e mendimit filozofik si forcë komunikuese me vizion të
qëndrueshëm dhe premtues. Kjo poezi është e formësuar në mënyrë të
rrjedhshme, ligjërim i lirshëm poetik që ndërlidh gjithë poezitë, pa
konsistuar në nevojën e ndonjë organizimi ciklik të librit, ashtu siç e
ka organizuar ndërtimin e librit autorja. Suzana Zisi ka krijuar botën e
saj poetike, e cila trajtohet përmes metaforave, simboleve dhe idesë së
saj individuale për jetën dhe dashurinë, përmes fjalës, që kushtimisht
del si kryefjala e mendimit dhe realizimit të botës universale
moderniste Poezi të cekura këtu dhe shumë të tjera që ndërtojnë
përmbledhjen në fjalë, janë kontribut i angazhimit të një periudhe të
gjatë në gjetjen e unit të saj, që e veçon për stilin karakteristik të
ndërtimit të opusit lirik, si “Një fjalë për ty”, “Lule-Margarita”,
“Gjysma ime”, “Don Zhuani”, “Gramatikë ekzistenciale…”, “Një varg për
ty…”, Eja në shekullin e munguar…”, “Grimca dashurie…”, “Eja… në hënë…”,
“Një kupë verë, tri cigare, dy lot…”, “Pa ndonjë titull për të qenë…”,
etj. Identifikimi i poezisë me fjalën, si element kryesor i ndërtimit të
filozofisë së shprehjes së preokupimeve jetike nuk janë të rastësishme,
por një produkt i përkushtimit të talentuar të saj, që në mënyrë të
natyrshme prodhon sensi krijues i një zëri të veçantë për ndjenjën e
dashurisë, të frymës poetike dhe gëzimit të jetës. Në një analizë të
krijimtarisë së Suzana Zisit, shkrimtari dhe studiuesi Fatmir Terziu do
ta kundrojë në katër veçanti mbi të cilat e heton ndërtimin e kësaj
poezie: E para lidhet me organikën semantike të vargut të saj. E dyta me
ndjeshmërinë filozofike dhe universale moderniste. E treta me ligjësinë
e strukturimit të lirë të vargut. E katërta nga radha por, jo e fundit
në një mori lidhjesh të tjera, që lidhen me forcën e mesazhit me të
cilën komunikon Zisi.Suzana Zisi ka krijuar botën e saj poetike, e cila trajtohet përmes metaforave, simboleve dhe idesë së saj individuale për jetën dhe dashurinë, përmes fjalës, që kushtimisht del si kryefjala e mendimit dhe realizimit të botës universale moderniste me ngjyrime filozofike dhe meditacion të gjerë kuptimesh dhe shprehjesh letrare. Imazhi, pjekuria e ideve, simbolika e veçantë dhe metafora pasqyrojnë një shkallë të lartë të ligjërimit poetik. Dëshira për mundësinë e komunikimit përmes vargut lirik i jep identitetin e saj krijues me të gjitha vetitë meditative dhe inspiruese në pafundësinë e botës së saj imagjinative. Ajo tashmë ka hapur portat e shpirtit të trazuar duke zgjeruar mundësitë shprehëse, duke ruajtur ndjenjën e krijimit të një jete normale, me figura e personazhe të sinqerta, aq sa është edhe mendimi poetik si forcë krijuese me ngjyra të jetës që e preokupon vargun e saj lirik. “Instinkti dhe syri i poetes, i kap, i përpunon, i vesh me petkat e mendimit dhe shpirtit të saj dhe na i jep ne që t’i shijojmë dhe të mendohemi, të perceptojmë dhe të gërmojmë më tej për të zbuluar varg pas vargu, thesarin që fshihet diku në thellësi të vargjeve”, - do të shprehet poeti dhe studiuesi Agim Vinca në fjalën e tij, me rastin e promovimit e librit të Suzana Zisit. Ajo me poezinë e saj, sidomos në librin e fundit “Të jesh… fjalë” vjen si një zë i veçantë, plot meditim, siguri në vetvete se ka prekur temën që e provokon unin krijues dhe me vullnetin e rrugëtimit të qëndrueshëm në ndërtimin e botës së saj krijuese me stilin e transformuar në kornizat e fushëveprimit poetik që e provokon.
Tropet dhe figurat, metafora dhe përfundimisht imazhi që krijon kjo poezi, e radhisin Suzanën në radhët e krijuesve që zotërojnë mirë këto elemente, duke vazhduar rrugën e sigurt të krijimtarisë letrare. Shpirti i trazuar poetik i provokuar nga muza krijuese synon majat e fjalës së bukur artistike.
Me
rastin e trembëdhjetë vjetorit të rënies së luftëtarëve të UÇK-së,
Gjeneral major Ilir Konushevci dhe Dr. Hazir Malaj në
Qendrën e Kulturës, Medias dhe Botimeve të Mbrojtjes në Tiranë Akademia
përkujtimore. Të pranishëm ishin Zëvendës Shefi i Shtabit të
Përgjithshëm Gjeneral brigade Sandër Lleshi, Zëvendës Kryeministri i
Kosovës Hajredin Kuqi, Shefi i Shtabit të Përgjithshëm të Forcave të
Armatosura të Kosovës Gjeneral major Imbri Ilfezi, Kryetari i Këshillit
për të Drejtat dhe Liritë e Njeriut Adem Demaçi si dhe përfaqësues të
Ministrisë së Mbrojtjes, Forcave të Armatosura të Kosovës dhe
Shqipërisë, familjarë, bashkëluftëtarë dhe njerëz të jetës politike e
kulturore. 
Në
fjalën e tij përshëndetëse, Zëvendës Shefi i Shtabit të Përgjithshëm
Gjeneral brigade Sandër Lleshi, theksoi se: “Me sakrificën e tyre
dëshmorët realizuan një projekt të madh, atë që konsiderohej e pamundur
prej shume kujt, realizuan një luftë e cila hyri në axhendën botërore
dhe u bë fokus i përpjekjeve ndërkombëtare. Me luftën e tyre arritën
të demonstrojnë një model të ri sjelljeje të shqiptarëve, t’i qëndrojnë
larg krimit, madje duke e përballuar atë me mjaft sakrificë e dinjitet.
Ata nuk e përlyen Flamurin Kombëtar, por ruajtën integritetin shqiptar,
duke i treguar të huajve se shqiptarët edhe luftën dinë ta bëjnë
ndryshe, të pastër. Të gjitha përpjekjet që bëhen sot nëpër kancelari
apo korridore të ndryshme, janë të pasuksesshme. Çdo përpjekje që bëhet
për ta njollosur sadopak sakrificën e madhe, heroizmin e
jashtëzakonshëm të popullit shqiptar është e pasuksesshme për një fakt
të thjeshtë se lufta çlirimtare e Kosovës ishte një luftë dinjitoze
njerëzish që luftonin për liri duke respektuar të gjitha principet mbi
të cilat zhvillohet lufta.” nënvizoi Gjeneral Lleshi.
Të
pranishmit i përshëndeti edhe Shefi i Shtabit të Përgjithshëm të
Forcave të Armatosura të Kosovës Gjeneral major Imbri Ilfezi i cili ndër
të tjera theksoi se: “Çdo përvjetor na kthen mbrapa në histori për të
kujtuar dhe nderuar ata që nuk kursyen as jetën që ne të gjallët të
jetojmë të lirë. Ky tubim përkujtimor na përkujton edhe një herë se sa e
dhimbshme dhe njëkohësisht sa e rëndë dhe e vështirë ka qenë përpjekja
dhe lufta e gjatë për liri e popullit të Kosovës. Kjo përpjekje dhe
luftë e vazhdueshme në situatën e shtypjes e vuajtjes të shekullit që
lamë pas ka qenë pika që ka bashkuar të gjithë shqiptarët kudo që ishin
rreth çlirimit të Kosovës. Në besimin e plotë te liria dhe e drejta e
popullit shqiptar të Kosovës për të qenë zot në shtetin e vet, Atdheut
ju bënë fli shumë burra të mëdhenj. Lufta e fundit i futi në këtë radhë
dhe luftëtarët e mëdhenj, strategun Ilir Kunoshevci dhe mjekun trim nga
Tropoja Hazir Malaj, të cilët u shfaqën ndër figurat më të mëdha të
luftës për liri të popullit të Kosovës. Figurat e të gjithë atyre që iu
bënë themel shtetit tonë të ri, Republikës së Kosovës, janë përjetësuar
sot dhe kanë zënë vend në kujtesën e kombit. Ata janë bërë pjesë e
historisë sonë të re, pjesë e kujtimit që ndonjëherë edhe mund të na
ligështojë, por që gjithmonë na jep forcë që të mos ndalemi asnjëherë së
ndërtuari, përparuari dhe ruajturi shtetin që u krijua mbi kaq shumë
sakrifica”, nënvizoi Gjeneral Ilfezi.
Në
nder të luftëtarëve të lirisë, dëshmorët e kombit i përshëndeti edhe
Zëvendës Kryeministri i Kosovës Hajredin Kuqi, i cili foli për
veprimtarinë e Ilir Konushevcit dhe Hazir Malajt, për kontributin e tyre
në përgatitjen dhe aftësimin e njësive të UÇK-së. Sipas tij vepra e
madhe dhe sakrifica sublime e dëshmorëve të kombit është një udhërrëfyes
për çdo veprim të institucioneve tona. Kujtimi për ta do të ketë
kuptimin e plotë vetëm nëse Republika e Kosovës, ëndrra dhe synimi i
tyre kulmor do të zhvillohet ashtu siç e kanë dëshiruar ata dhe siç e
synojmë ne, vazhduesit e projektit për shtetin e ri, që synon zhvillimin
dhe ecjen krah me botën e përparuar. Gjithashtu në këtë tubim e mbajti
fjalën edhe Kryetari i Këshillit për të Drejtat dhe Liritë e Njeriut
Adem Demaçi, ku sipas tij, aspirata e tyre ishte që Kosovën dhe
Shqipërinë ta shihnin një. Ata ranë me këtë aspiratë dhe nuk e panë, por
shpresoj që të jetë detyra jonë që ta mundësojmë atë. Në emër të
familjes Malaj, foli vëllai i dëshmorit, Z. Besim Malaj.
134 oficerë të lartë të Forcave të Armatosura të Shqipërisë janë liruar në mënyrë të befasishme ...
