Brahim (Ibish) Avdyli ka lindur më 1960 në fshatin Morinë të Malësisë së Gjakovës. Që në moshë të re u dha pas dy prirjeve: pas artit të fjalës dhe pas lëvizjes konspirative për lirinë dhe bashkimin e popullit shqiptar.
I përket brezit të fundviteve të shtatëdhjeta dhe fillimit të të tetëdhjetave të letërsisë shqipe.
Pas përfundimit të gjimnazit „Hajdar Dushi“ në Gjakovë i filloi studimet në fakultetin teknik, dega e arkitekturës. Nga shtrëngesat ekonomike dhe politike të organeve të pushtetit titist jugosllav u detyrua të emigrojë në Zvicër. Më vonë, si student me korrespondencë në fakultetin filologjik vijoi studimet në Degën e Letërsisë dhe të Gjuhës Shqipe.
Prej vitit 1979 punoi vetmohueshëm për afirmimin e çështjes kombëtare shqiptare dhe mbështeti veprimtarinë atdhetare të emigracionit politik.
Ka botuar shumë shkrime, artikuj, analiza dhe akte të tjera politiko-organizative. Gjatë viteve 1990-1995 ka udhëhequr revistën „Qëndresa“ në Zvicër.
Brahim Avdyli qe ndër të parët që u vu në krahun e luftës çlirimtare dhe argumetoi fuqishëm domosdoshmërinë e organizimit të saj.
Shtëpia e tij në vendlindje, në Morinë të Gjakovës, u shndërrua në bazë të rëndësishme të UÇK-së, ndërsa i vëllai, Sadri Avdyli, ishte Komandant i Përgjithshëm i Shtabit Lokal të Morinës. Njësiti i Morinës dha një kontribut të lakmuar në luftën çlirimtare.
Pas rënies së Morinës, autorit iu dogj biblioteka personale dhe shumë dorëshkrime. Ndër të tjera vlen të përmendet drama „Gremina“, romanet „Buka“, „Mjegulla“ dhe tregimet e shumta.
Pos botimeve në periodikun shqiptar ka publikuar këto përmbledhje:
Në hijen e Alpeve, poezi, Rilindja, Prishtinë, 1983
Buka e kuqe, poemë, Atdheu, Cyrih, 1990
Kur zgjohet Dodona, poezi, Rilindja, Prishtinë, 1992
Pasqyrë e përgjakur, poezi, Marin Barleti, Tiranë, 1994
Klithje nga fundi i ferrit, poezi, Onufri, Tiranë, 1997
Gjuha e dheut tim, poezi, Albin, Tiranë, 1999
Klithje nga fundi i ferrit, botim i dytë, Jeta e Re, Prishtinë, 2000
Baraspesha e humbur, poezi, Qëndresa, Gjakovë, 2003
Vragat e një kohe, prozë, Faik Konica, Prishtinë, 2005
Lëvozhga e vdekjes, Faik Konica, Prishtinë, 2007.
Setele Vesniciei/Yjet e Përjetësisë, BKSHR, Bukuresht, 2008
Është i prezentuar edhe në këto libra:
Rrjedhë e lë gjurmë, poezi e studentëve të Kosovës, Bota e Re, Prishtinë, 1983
Nebil Duraku: Shkrimtarët e Kosovës, 1945-1985, Rilindja, Prishtinë, 1985
Poezia dal Kossovo, Besa Editrice, Nardò (Lecce), Itali, 1999
Hasan Hasani: Leksikoni i Shkrimtarëve Shqiptarë 1501-2001, Faik Konica, Prishtinë, 2003.
Libri i tij i parë poetik „Në hijen e Alpeve“ ka hyrë në zgjedhje të ngushtë për shpërblimin „Hivzi Sylejmani“ që filloi të jepej në vitin 1983 për librin më të mirë të autorëve të rinj. Është fitues i vendit të dytë në konkursin letrar me rastin e 28 Nëntorit 1997, të organit të LPK „Zëri i Kosovës“ dhe i Penës së Artë në takimet pranverore të krijuesve shqiptarë të Diasporës, më 2001.
Brahim Avdyli është njëkohësisht anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës dhe i Shoqatës së Shkrimtarëve të Zvicrës/Flori Bruqi/
Nga Brahim AVDYLI
Me qasje të pavërteta ndaj vetes dhe historisë, me aktivitete të paskurpullta dhe tendencë ekstreme e nacionaliste po bëhen aktualisht si “të njohur” serbët dhe Serbia. Bota është mësuar të gëlltisë të pavërtetat e tyre. Na shtrohet pyetja: a ekziston me të vërtetë “kombi serb” apo ai është krijuar artificialisht. Kjo na detyron të shkruajmë edhe njëherë shkencorisht për problemet e popujve të Evropës antike dhe të Ballkanit. Kësaj radhe do të flasim për banorët e parë të Ballkanit. Nuk do mend se ne dijmë shumë mirë të vërtetën historike. Populli shqiptar është një nga popujt më të vjetër të botës dhe të Ballkanit. Ne e njohim si pellazgë, si thrak, si etruskë, si ilir dhe si shqiptarë[1]).
Pra, shqiptarët janë pasardhësit e pellazgëve hyjnorë-siç thotë Homeri. Ata janë që në kohët e lashta antike autokton në një pjesë të territoreve te veta dhe jetojnë aty edhe në ditët e sotme. Sot, trualli i tyre përfshinë trevat e ngushtuara nga genocidet e pandaluara të “kombeve” tjera në Kosovë, në Maqedoni, në të ashtuquajturat Mal të Zi e në Serbi, në Greqi, dhe në vetë Shqipërinë, që ka mbetur gjallë nëpër luftërat e shpeshta fetare.
Shqiptarët janë themelues të qytetërimit të lashtë antik[2]). Nuk është quajtur kështu në kohët antike, gjatë “Shekujve të errët”[3]), të cilën do ta shqyrtojmë në ndonjë vepër tjetër. Por, po nisemi paraprakisht nga popullsia pellazge.
Pellazgët janë njerëzit e shpellave, të maleve, të fushave, të luginave, të lumenjëve, të liqeneve, të bregdetit dhe të deteve. Pellazgë, do të thotë paraprakisht njerëzit që jetonin nëpër pellge, që zënin pritat nëpër lumenj për të ujitur tokat e tyre dhe nëpër liqene e detra të shumtë, të cilat u bënë njëherazi mundësitë e para të shpërndarjes së kësaj race nëpër botë. Raca e tyre qe një racë e veçantë në tërë Evropën.
Nga shumë autorë, pjella pellazgë ështëpjellabardhë. Vendin ku jetonin e quanin Pellazgi. Ai shtrihej nga Azia e Vogël e në Ballkan.
Treva pellazge shtrihej nëpër trevat historike paraevropiane dhe jetonte nëpër fise që vinin shpeshherë në konflikt me njëra tjetrën për shkak të tokave pjellore, kullosave, ujit apo pyjeve. Në rast se rreziku u kërcënohej nga popujt më të largët, bashkoheshin dhe luftonin së bashku kundër armikut. Gradualisht kështu u formuan me kohë lidhjet e fiseve. Lidhjet e fiseve ishin të përkohshme. Më vonë, lidhjet e fiseve u forcuan dhe prej tyre u krijuan shtetet e para ilire. Toka ishte shumë e pasur me minerale të jashtëzakonshme. Banorët e Ilirisë ishin të barabartë[4]).
Mund të dëshmohet shkencorisht se në tërë Ballkanin Qëndror, në Dardaninë antike, ose në Albaninë mesjetare, apo Kosovën Moderne, kishte zënë fill qytetërimi [5]). Sinonimi më i vjetër i emrit pellazg, krahas thrakas, është emri ilir, që do me thënë njerëz të lirë, që jetonin të lirë në dete dhe tokë.
Sinonimi alban vie nga fjala alb(p)-an, që do të thotë ana e alpeve, pra malësor, malësi. Mali ishte shumë i ngritur mbi sipërfaqen e tokës, më e lartë se kodra, pra maje me kreshta, zakonisht të pjerrta që zbrisnin në lugina. Sinonimiarbanas rrjedhë nga fjala arb-an-nas, që do me thënë banor i fushave, fusharak. Sinonimi arnavud, rrjedhë nga fjala turke (fjalori i osmanlinjëve) ar-na-v(u)d, që do me thënë botanist, kopshtar[6]). Këte e dimë dhe nuk na nevojitet më shumë të shkoçisim.
I ashtuquajturi “kombi serb” është “krijuar” artificialist në Ballkan. Na kanë lodhur me parollat e tyre bajate dhe të paargumentuara. Por, ne po fillojmë nga Shqipëria. Aty shtrihej fisi i fortë i Taulantëve, që përbëhej nga disa fise të vogla, si psh. helidonët, sesaretët, partinët, arbrët, që mund të jetë bazë e emrit të mëvonshëm etnik të shqiptarëve- emrit arbër.
Ne e dimë se prej ku ka ardhur emri arbanas. Ndër fiset më të mëdha ishin dardanët që shtriheshin në përëndim të Moravës deri te rrjedha e sipërme e lumenjëve Pek dhe Timok, dhe në viset lindore deri përtej Nishit. Dardanët shtriheshin në tërë Kosovën dhe një pjesë të madhe të Maqedonisë, në veri e përëndim, dhe quhejDardania[7]). Dardania e vjetër vie nga Troja e këtej, nëpër ngushticat e Bosforit deri në Ballkan.
Perandoria Bizantine ka rrjedhur prej Mbretërisë së Dardanisë. Toponimi Bizant ka dalur nga fjala biz-ë/bez, ana e bizëve, e brigjeve e kodrinave të vogla prej rëre pranë Konstatinopojës (Stambollit, Istanbul), që e ka marrë emrin prej Kostandinit të Madh, pellazg-dardan nga Nishi (pra ilir, shqiptar), duke e bërë Perandorinë Bizantine me Konstantinopojën si Kryeqytet, që është ngritur mbi shtat kodra rëre, njësoj si Roma e Perandorisë Romake dhe u quajt Pjesa Lindore e Perandorisë Romake. Bizanti quhej Illirikum, pra Iliria dhe banorët e saj nga pikëpamja e shtetësisë quheshin bizantinë dhe nga përkatësia etnike dhe kombëtare quheshin ilirë[8]).
Gjatë shekujve XI-XV emri ilirë, si emër antik e mesjetar, zëvendësohet gradualisht nga sinonimet paoshtu të vjetra:alban (alb-an=malësor), arban (arb-an= fushor), arnavud (ar-na-v(u)d=kopshtar) dhe shqiptar (shqipe-t-ar= shqiponjë, shqipe), me kuptimin zotërues të vendit, të maleve, fushave, i kopshteve dhe i qiellit të tyre.[9]) Bijtë e shqipes quheshin luftëtarët Pirros dhe të gjithë ata që krenoheshin ndër betejat për ta ruajtur të gjallë kombin e tij pellazgo-ilir apo epirotas, sepse ai e mbante në kokë helmetën me kokën e shqiponjës. Kështu quheshin të gjithëbijtë e shqiponjës, pra shqiptarë.
Qysh në gjysmës së parë të shekullin e XIV, në veprën e gjeografit iranian Bitlis shqiptarët regjistrohen si kavim-komb e jo si millet-popull, kurse udhëpërshkruesi turk Evlia çelebiu, i cili e vizitoj Kosovën, shkruan se popullsia e Kosovës ishte popullsia shqi-ptare, kurse lumi Llab, i cili rrjedhë pranë qytetit Kosovë, buron në Shqipëri (Arnavutlluk).[10])
Kjo është baza historike pellazge, ilire apo shqiptare e Kosovës aktualle, e cila nuk përfshinë as gjysmën e shtrirjes së vet antike. E ashtuquajtura “Serbi”- si shtet dhe as si territor etnik e kombëtar nuk ka ekzistuar. Në shekullin e XV e deri në shekullin e XIX ka luajtur një rol të fryrë vetë Patrikana ekumene e Stambollit e krijuar në Perandorinë Bizantine prej Mbretërisë Dardane, pasi e ndanë Perandorinë Romake në Perandori të Lindjes dhe të Përëndimit, me shqiptarët ortodoksë.
Në shekullin e XIX përkatësia kishtare filloi gradualisht të shndërrohej në përkatësi kombëtare. Shqiptarët ordodoksë u bënë gradualisht serbë, greke, malazias, bullgarë armenë; shqiptarët katolikë u bënë kroatë, italianë; ndërsa shqiptarët mysliman u bënë boshnjak, turq e arabë. [11]). Emri serb nuk tregonte përkatësinë etnike dhe kombëtare, por sociale. Të parët tanë (gegët) u kanë thënë shkja (raje). Shkijet kanë qenë skllavët dhe kanë qenë ata që i afroheshin kishës ortodokse, sepse ajo i pranonte.
Justiniani i Madh ka qenë nip i Justinit nga Nishi, ilir, i cili ja dha emnin Justina Prishtinës dhe luftoi me skllavët anë e përtej deri në vdekje. Nuk kishte djemë, por Justiniani i Madh, djali i motrës, vie nga Taurisiana (pranë Shkupit) dhe bëri shumë për vendin e vet me qëllim që t`i mbronte nga sulmuesit barbarë apo skllavë.
Për këtë detyrë sublime të tij në tërë hapësirën ilirike lindore ka ndërtuar mbi 400 fortesa dhe i ka pajisur këto me armatime dhe paisjen përkatëse. Justiniani ka folur në jetën e tij të përditshme gjuhën që folin edhe sot shqiptarët[12]). Ai i pat bërë fortesa nëpër tërë ilirinë që të mos mundeshin të vinin avarë dhe skllavë, por 100 vjet pas tij, në krye të Bizantit erdhi Herakliu, një kundërshtar i tij, dhe formuloi e nënshkroi dekretin me të cilin u “jepte leje”atyre që të vendoseshin në veri të lumejve Sava e Danub, që nuk ishin toka bosh nga vendasit. Ata e quajtën veten e tyre skllavini.
Shumë femra martoheshin me burra të tjerë. U deshën 3 breza që popullata e krijuar nga martesat e vendasve me bullgaro-mongole apo turko-skllave të mos e fliste gjuhen e të parëve të vet, por të fliste gjuhën e nënave skllave. Edhe në ditët tona, femrat ruso-sllave po i “marrin” me dredhat e tyre dashurore mëshkujt gjerman.
Perandoria Bizantine sulmohej gjithnjë nga fiset barbare. Për ti amortizuar këto sulme të fuqishme dhe të shpeshta barbare i vendosën çuditërisht në Ballkan, në Anadoll dhe në Azi. Kështu filloi prozesi i simbiozës së autoktonëve (pellazgëve-ilirëve-shqiptarëve) me ardhacakët (turko-sllavë)[13]). Serbo-sllavët nuk kanë ekzistuar në tokat tona gjatë kohës antike.
As Greqia nuk ka ekzistuar në atë kohë, por ka qenë Pellagonia, që ishte pellazge-thrako-ilire, vetëm sehelenët (më vonë janë quajtur grekë!) kanë absorbuar tërë mitologjinë nga pellazgët autoktonë, historinë, ndërtimin e kullave, të qyteteve, shteteve dhe minierat që i ka zotnuar pellazgu (pra thrakasit, ilirët, dardanët). Ata kanë ardhur si emigrantë deri në shekullinin e VIII p.e.s. pra, si pakicë kombëtare nga Libia, Siria dhe Egjipti dhe janë ngritur përmes pellazgëve, të kooptuar me anën e dredhive të tyre.
Pellazgët kanë qenë hyjnorë dhe nuk kanë ditur dredhi. Nuk kanë pasur as gjuhë të shkruar. Grekët ua kanë imponuar atyre të “mësojnë” gjuhën helene për të pasur mundësi të ngriten në shoqërinë e mëvonshme skllavo-pronare. Si pakicë, janë bërë me “një rol të veçantë” në historinë e absorbuar.
Ndër të tjerë, i kanë mësuar skllavët të gënjejnë, vrasin e grijnë autoktonët paqësor e mikëpritës. Emrin “sllavë” e kanë nxjerur nga emri “skllavë” dhe kështu, më vonë, janë krijuar bullgarët, serbët, malaziasit, etj. Femërat e tyre kanë punuar në shtëpitë e pellazgëve, dhe të shumtën kanë ardhur fshehurazi në kontakt me burrat dhe kanë bërë ndonjë fëmijë, që është bërë me kohën një konglomeratë e veçantë. Femrat skllave, përkundër burrave, kanë ditur ti edukojnë fëmijët e tyre në një gjuhë që është bërë “si gjuha e tyre”, të marrë nga gjuha pellazge autoktone[14]). Vllehtë janë një konglomeratë e dardanëve-ilirëve-shqiptarëve dhe të turqëve të romanizuar në pikëpamje gjuhësore[15]).
Antroponimet, toponimet dhe mikrotoponimet „sllave“ nuk janë sllave, por janë ortodokse dhe bogumile (patarene)në faltoret e të cilave përdorej gjuha kishtare e fo-rmuar nga Qirili dhe Metodi, të cilët, në të vërtetë, kanë qenë hebrenj.
Serbishtja, si “gjuhë kombëtare dhe letrare” është krijuar nga Vuk Karagjiqi, në shekullin XIX, ndërkaq sllavishtja e vjetër përmendet nga gjysma e dytë e shekullit XII. Shqipja ka qenë gjuhë familjare dhe popullore deri në shekullin e XIX, e në disa familje serbe deri në ditët tona.
Gjuha kishtare që u formua nga Qirili dhe Metodi, quhej „Gjuhë ilire“(Illyrika Lingua), kurse më vonë nga pansllavizmi i lëshuar si „lëvizjë gjithësllave“, në të cilën u kyqën ata popuj të ballkanit që mbanin veten si të këtillë, është quajtur „gjuha e vjetër sllave“. Serbët, ngaqë kishin sjellur nga Azia Qendrore një sekt të krishterizmit, të cilën e quante papati „skizmë“, atëherë ithtarët e kishës ortodokse ku përdorej„gjuha ilire“ quheshin serbë, pa marrë parasysh se në cilën pjesë të Ballkanit jetonin dhe vepronin dhe pa marrë parasysh etnikisht a ishin shqiptarë, turq apo vlleh[16]).
Kombin Serb dhe shtetin e tyre- Serbia e ka krijuar pasllavizmi dhe kisha ortodokse, nga gjysma e dytë e shekullit XIX. Ky komb u krijua nga asimilimi i vllehëve, i turqëve, i shqiptarëve, i boshnjakëve, kurse shteti i tyre kombëtar- Serbia është krijuar në trevat etnike të shqiptarëve.
Emri serbë ka shpjegim nga etimologjia turke (serbez=i lirë), ose latine (serpente=gjarpër), që do me thënë se përshkruan veti të natyrës dhe të sjelljes së këtij populli, që godet papriturazi (nën dushk, kur nuk e pret), si gjarpër.
Faktori i parë i „krijimit të Serbisë“, si fqinji i parë më i pabesë ndaj shqiptarëve, është faktori historik, që flet për dyndjet kryesore të fiseve turke prej Azisë Qendrore në Ga-dishullin Ballkanik, nga shekulli i VI e deri në shekullin e XIII, si avarët, vllehtë, bullga-ret, kumanët, peçenekët, oguzët, magjarët (hungarezët). Serbët avarë, po themi edhe njëherë, nuk ishin sllavë, por vinin nga Himalajet.
Një pjesë e popullsisë vendore ilire, deri ne Danub, është shpërngulur drejtë jugut, ndërsa pjesa qendrore e tyre u detyrua të adoptohej nga pushtuesit serbë dhe të shkrihej gradualisht në gjirin e tij.
Me vendosjen e fiseve turko-sllave në Ballkan (shekujt VI-XIII) filloi simbioza e ardhacakëve me popullsinë autoktone të këtyre vendeve, si ilirët, dardanët dhe trakasit, që në të vërtetë të gjithë ishin të popullsisë pellazge. Dardanët quheshin ndonjëherë triballë, një fis i vjetër pellazg (tri-ball= tri ballët e maleve që ndodhen në luginës e Moravës së Madhe), më vonë skizmatikë.
Emri antik pellazg shkallë-shkallë zëvendësohet me sinonimin ilir, ndërsa prej shekullit XV zëvendësohet me sinonim alban, arban, arnaud, arvanit, arbëresh. Kah fundi i shekullit XII sllavët turko-avarë(bullgaro-serbët) filluan të dëpërtojnë në Kosovë, pas një lufte që me 1190 e bënë kundër Bizantit, që atëherë e sundonte Kosovën, të banuar gjithmonë me popullsi shqiptare[17]).
Që me 1180 serbët avarë sulmuan për herë të parë Mitrovicën dhe Vushtinë, të banuar me popullsinë autoktone shqiptare; më 1224 sulmuan Prizrenin ndërsa më 1285 Shkupin[18]). Më parë nuk kishte asnjë serbë në këto anë. Stefan Dushani (1331-1355) ishte mbret i Rrasisëdhe mbret i Shqipërisë (rex Albaniae). Nuk ishte mbret i Serbisë, sepse nuk ekzistonte fare Serbia. Në atë kohë Albania quhej Kosova, Rrasia, Shqipëria dhe Maqedonia deri në Selanik. Shteti Rrasia vinte nga emri Rrasë, i kryeqendrës së atij shteti, te Jeni Pazari.
Kronikasit bizantinë Halkokondili, Kritobulli, Dukasi na japin të kuptjomë se popullsia e sotme e Kosovës dhe qeveritarët e saj Despoti Stefan Dushani, Stefan Nimani, Shën Sava, Stefan Deçani, Millutini, Stefan Lazri, poashtu despot i Rrasisë, ishin ilirë, triballë, pra shqiptarë, njëherë katolikë e nga Millutini e këtej skizmatikë. Ata nuk qenë aspak “serbë”, siç pohon historiografia e rrejshme serbe[19]).
Kosova si kuptim gjeografik hyri në histori pas Betejës së Parë të Kosovës (1389) rrëzë malit ALBANIK, në luginën e lumit ALB (Lab, Llab), në përëndim të qytetit xehtar metalurgjik KOSOVA. Meqë beteja u zhvillua në fushën e qytetit Kosovë, gradualisht i gjithë Ballkani Qëndror u pagëzua me këtë emër. Kuptimi Albania zëvendësohet me atë të Kosovës [20]). Beteja e parë e Kosovës (1389), e cila sipas francezit Filip Mezier u zhvillua në Albani, e jo në tokat serbe (sllave), siç përpiqet të „vërtetojë“historiografia e re serbe, i cila asnjëherë nuk u dëshmua me argumente serioze dhe shkencore.[21]) Gjuha serbe ka filluar që nga gjysma e parë e shekullit XVII e jo më herët, seç pretendojnë “historiografët” serbë.
Propaganda serbe e ka përdoruar Betejën e Kosovës (në muajin qershor të vitit 1939) për „idealin kombëtar serb“dhe ka krijuar prej saj një mit të fryer me të cilin përpiqet të justifikojë pretendimet „historiko-etnike“ mbi Kosovën, në të cilin ishte vrarë mbreti (Krajl) Lazari, dhe i cili e kishte komandën kryesore në Betejën e Kosovës, sepse ia kishin dhënë shqiptarët. Beteja e Kosovës nuk ka qene vepër e serbëve, por një koalicion të krishte-rësh[22]) të përbërë nga serbët, shqiptarët, bullgarët, boshnjakët, kroatët, rumunët, hungare-zët, polakët dhe çekët, i vlerësuar si „koalicion antiosman“, me karakter ballkanik dhe evropian.
Nga burimet turke del se një ushtrie shqiptare prej mëse 50‘000 luftëtarëve i printe princi i Shkodrës, Gjergj Balsha[23]), ndësa burime të tjera vërtetojnë se në këtë betejë morën pjesë princërit shqiptarë, sidomos gjyshi i Skenderbeut, princ Gjergj Kastrioti.
Kjo kishte më shumë karakterin e një kryqëzate për t‘i prerë hovin rrezikut musliman, se sa një lufte me karakter kombëtar. Gjergj II Ballsha, Teodor II Muzaka, Gjergj Kastrioti ishin në luftë kundër Sulltan Muratit I.
Ndër të vrarët ishin Sultan Murati I, Teodor II Muzaka dhe mbreti (krajl) Lazari[24]). Historiografia e re serbe e përdori këtë sfond historik të koalicionit evropian për qëllimet e veta gjakatare mbi shqiptarët[25]) dhe nuk shpurdhi fare në karakterin historik të kësaj date. Stefan Nimani, Shën Sava, Stefan Deçani ishin ilirë, dardanë, triballë, e nga Millutini e këtej-skizmatikë. Stefan Dushani (1331-1355), që pasonte Stefan Nimanin dhe Stefan Uroshin (1282-1321) shpalli heretikë shqiptarët të lidhur ngushtë me herezinë latine dhe mori masa rigoroze të dënimit të tyre, shumicën me vdekje. Kjo u kodifikua fuqishëm në Kodin e Stefan Dushanit (1349), sepse në këtë kohë kishte marrë hov krishterimi latin.
Të gjitha kishat ortodokse në Kosovë kanë qenë aty dhe janë shumë kohë para shpikjes së „serbëve“. Ato janë ndërtuar gjatë kohës së sundimit të Bizantit në këto treva, të banuara me popullsi autoktone dardane, illire dhe pellazge, dmth. shqiptare. Këto monumente kulturore vendase i ka përvetësuar elementi ortodoks dhe skizmatikë, të vetëquajtur më vonë „kombi Serb“ dhe ia paraqet botës si monumente historike të vetat. Sundimtarë të dinastisë së Nemanjiqëve (Nimani), disa nga këto kisha i ka meremetuar ose zgjeruar, por jo ndërtuar nga themelet[26]). Qeveritarët e dinastisë së Nimanjëve (Nimanasit-Nemanasit, dhe nga shekulli i XIXNemanjiqët) dhe Stefan Nimani ishin ilirë, triballë, dardanë[27]), dmth. shqiptarë ortodoks. „Serbët“ e Kosovës janë shqiptarë ski-zmatikë dhe kushërinj të shqiptarëve musliman dhe katolikë.
Vazhdimisht përmenden peshkopatat katolike të Tivarit, Shkodrës, Ulçinit, Drishtit, Kotorrit,
Breskovës, Rogoznës, Pultit, Gjakovës, Prizrenit, Trepçës, Graçanicës, Shkupit, etj. Duke iu referuar krisobullës së artë të mbretit Stefan Deçani (1330), banorët e pronave te Manastirit të Deçanit ishin shqiptarë dhe vlleh, që dmth. besimtarë të besimit ortodoks.
As në këtë dokument nuk ka shënime për ekzistimin e serbëve në këto treva.[28])Të gjitha burimet kishtare flasin për „latinë“ dhe „skizmatikë“.
Dispozitat „antiheretike“ të Kodit të Dushanit thirrnin në kauzë shqiptarët katolikë, ndaj të cilëve shtoheshin represionet fanatike. Kështu problemi fetar shkrihet e bëhet një me problemin etnik, me ç’rast nëpërmes të goditjes së pjesëtarëve të konfesionit të huaj goditeshin pjesëtarët e një etnie tjetër, dmth. shqiptarët[29]).
Ishte hapi i parë drejt asimili-mit etno-kulturor të shqiptarëve dhe konvertimi fetar i tyre me emra sllavë, që shprehte një politikë të dhunshme të asimilimit. Ai është zbatuar nga një numër vogël skizma-tikëve. Nga njëra anë qëndrojnë „heretikë“ të persekutuar e nga tjetra anë qëndrojnë „ski-zmatikë“ persekutues. Nemanjiqët ishin me prejardhje shqiptare“[30]).
Krahinat e Pejës, Deçanit dhe Jakovës (Gjakovës) janë pjesëtarë të rajonit të Duka-gjinit. Emërtimin „Metohi“ e përdorin skizmatikët dhe serbët nga greqishtja e vjetër biza-ntine, që do me thënë se kjo trevë është treva ku janë pronat e kishës.
Shprehja „Serbia“ mesjetare është shprehje e pansllavizmit, që daton nga shekulli i XIX, sepse në kohën e sundimit të Nimanajve shteti i tyre quhej Arbania-Albania ose Rrasia (emri i kryeqytetit të shtetit në fjalë) dhe banorët e tij quheshin arbanas-albanë ose rrasian.
Fjala rras rrjedhë nga fjala shqipe rras:ë.-a, rrasat e mermerit afër Jeni Pazarit, ku edhe sot e kësaj dite ndodhet miniera e mermerit të njohur të Jeni Pozarit.[31]) Fjala „serb“, që do të jetë me prejardhje turke („serbez“, domethënë „i lirë“), barazohet me fjalën „ilire“, që nënkupton popullatën etnike të këtyre vendeve. Popullata serbe ka ardhur në shprehje të distancimit fetar dhe demonizimit të trojeve autoktone shqiptare, sidomos të atyre që pranuan fenë katolike romake. Stefan Dushani i intensifikoj përpjekjet për të asgjësuar faktorin „herezi“ si faktor „destabilizues“ dhe persekutimet ndaj katolikëve.
Fenomeni i serbizimit të shqiptarëve në trevat e kontaktit të parë me „sllavët“ erdhi në përfshirjen tonë valë-valë nën sferën e veprimit të shtetit dhe të kishës serbe. Serbët ia arritën koncetrimit më të madh të pushtetit të tyre politik dhe kishëtar.
Procesi i serbizimit të dhunshëm të emrave shqiptare iu përgjigj politikës së programuar të asimilimit, që ishte planifikuar nga mbretërit serbë. Kodi i Stefan Dushanit përbën një corpus reati të pakundërshtueshëm. Politika e konvertimit fetar dhe i sevizimit të emrave nuk mbeti pa lënë gjurmë në atë drejtim që i kishin paracaktuar mbretërit “serbë”.
“Shqiptarët në trevën e Kosovës, në pjesën më të madhe ishin të besimit ortodoks, të lidhur me patrikanës së Pejës, dhe mbanin antraponime (emra) të përzier shqiptaro-sllave, ose antroponime fetare ordodokse e më pak bizantine.
Përqafimi i ortodoksizmit nga popullsia shqiptare e këtushme dëshmon se gjatë shekujve XII-XV, kur ajo ndodhej në pushtimin serb, kishte qenë e shtërnguar t`i nënshtrohej asimilimit fetaro-ideologjik, që i zhvilluar krahas intensifikimit të kolonizimit, rrezikonte të çonte në ato kushte, në një asimilim etnik“[32]). „E drejta historike e Serbisë“ në Kosovë bazohet në trillime dhe falsifikime të fakteve historike.
Historiografia pansllaviste serbe bëri në fakt falsifikimet e tri fakteve historike:
1) “Kishat dhe manastiret serbe në Kosovë”,
2) “Beteja e Kosovës nëpërmjet serbëve dhe turqëve (1389)”,
3) “Dyndja e madhe serbe nga Kosova në krye me Arsenije III çarnojeviçin (1690)”[33]).
Kjo e fundit është gënjeshtra më madhe e “serbëve”, dhe shënon ikjen e tyre nga Kosova dhe Ballkani, nëpër Jeni Pazar e Studenicë, për në Panoni. Ky është një “gabim” fatal i serbëve që e bëjnë qëllimisht disa “doktor” të“shkencave” nga libri në libër, dhe në veçanti, “krye-shkencëtari” Dushan J. Popoviqi. Luftërat austriako-osmane vinë si shkak i shtatërrimit të Perandorisë Osmane nga pakënqësia e imponimit të tyre fetar, si vazhdimësi e
Këshilli Kishtar i Patrikanës së Pejës me shqiptarët ordodoksë
Perandorisë Bizantine, e cila kishte ardhur si vazhdimësi e Mbretërisë Dardane, të cilat kishin në prapavijë kombin pellazg-ilirë-shqiptar të besimeve të mëhershme, pra paganë, ortodoksë, katolikë e myliman. I njëti popull kishte qenë në boshtin themelues të këtyre shteteve, së bashku me disa treve të gjëra e të pushtuara të popujve fqinjë që ishin në Perandorinë Bizantine dhe më tepër në Perandorinë Osmane. Të gjitha këto shtete dhe të gjitha këta luftëra kanë karakter fetar, madje edhe luftërat Austriako-Osmane.
Perandori i Austrisë, Leopoldi I, u kishte premtuar popujve të Ballkanit lirinë me kusht që ata të luftonin në anën që e kryesonte ai kundër Perandorisë Osmane. Ishte e pasukseshme përpjekja iluzore e ilirit Gjergj Branku, më 1688, i cili, i propozonte Perandorit të Austrisë, Lepoldit I, që të formonte “Perandorinë ilire”, të shkruar në disa faqe, ku trakasit, ilirët (pra shqiptarët), rrasianët (pra banorët e Rrasisë, Sanxhakut të sotëm), boshnjakët, bullgarët dhe serbët (skizmatikë) dëshirojnë që t`i kthehet liria Evropës dhe Azisë (së Vogël); që ilirët (shqiptarët, boshnjakët, rrasianët) të mund të zgjidhnin despotin-mbretin me titullin e perandorit; dhe t`u jepej liria e besimit, t`u rrespektohen kufinjtë e vjetër, liria dhe privilegjet[34]). Sipas Gjegj Brankut e gjithë popullsia e Ballkanit ishte me prejardhje illire. Ata ishin krijuar të gjithë nga substrati ilir.
Nga këto arësye Gjegj Branku u shpall nga kisha ortodokse “gënjeshtar” dhe “despot rrenacak”. Gjergj Branku ishte i denjë në përcaktimet e veta. Popullata e Ballkanit po skizmatizohej (ortodoksohej) me të madhe në këtë kohë, nëbullgarë, në serbë dhe boshnjak. Vetë gjuha ruse, që ishte bërë nëna e madhe e ortodoksëve të Ballkanit, i kishtethemelet e pasurimit nga gjuhët që vinin prej Gadishullit të Ballkanit[35]).
Këte nuk e cenknin fare “gjuhetarët” sllavo-rusë, sado që lejonin të dukeshin ndikimet latine, pa e cekur se gjuha latine, si gjuhë artificiale e krijuar në Romë nga etruskët (toskët e sotëm të Shqipërisë) ishte krijuar mbi ilirët, trakët (ose thrakët) pellazgët e hershëm (kupto: para grekëve); ua kishte përcjellur tërë pasurinë e leksikut, formimit të fjalëve e të gjuhës, sikurse gjërat tjera të bujqësisë, blegtorise, të metalurgjisë, të ndërtimit, të luftës e të paqes.
Turqit, si komb, qenë krijuar vonë, në shekullin XX, dhe ishte komb i ri.
Kështu, skizmatikët ortodoksë dhe boshnjakët u morën vesh ndërmjet veti të sulmojnë ushtrinë osmane me britmë të madhe dhe ndikoi që ushtria osmane të frikësohet së tepërmi dhe të lëshojë pozitat e veta. Me 6 prill 1689 konti Ludvig Badeni, kamandanti kryesor i luftëve te austriakëve dhe osmanëve, synonte të pushtojë Nishin dhe përmes Prokupjes të udhëtojë në Kosovë e Prizeren, dhe përmes Kukësit dhe Shkodrës të dilte në Detin Adriatik (i quajtur më parë Deti i Jonë). Mirëpo, ai kthehet për në Vidin (Bullgari), ndërsa në kry të forcave që udhëtonin në Kosovë e la gjeneralin Pikolomini.
Ai u prit kudo me entuziazëm nga skizmatikët ortodoks shqiptarë, si psh. në Prishtinë 5000 shqiptarë, ndërsa 3000 kryengritës e morën Pejën dhe me 25 tetor 1689 nga Kaçnaniku kaloi në Shkup, të cilën e kishte goditur murtaja. Sikur Neroni që e shikonte Romën dikur, Gjenerali, duke ndëgjuar muzikë sodiste skenat mizore dhe lemeritëse të Shkupit, që po i gëlltiste flaka. Pas pushtimit të Shkupit vie përsëri në Prishtinë dhe në Klinë, ku 6000 shqiptarë e 1300 qerre dhe mijëra kafshë i kthehen në anën e tij.
Në Prizren, Pjetër Bogdani, argjipeshk i Shqipërisë në dioqezën e Shkupit dhe patrik i këlmendasve=shqiptarëve ordodoksë (ku shtriheshin Kosova e sotme, Serbia e poshtme, Maqedonia deri në Selanik) në krye të 8000 kryengritësve nga Kosova, pa marrë parasysh përkatësinë fetare (shkije apo të skimazmatizuar quheshin shqiptarët ortodoksë; grekë të Shqipërisë quheshin shqiptarët ortotodsë të skimatuar në Kishën Autoqefale Greke; latinë quheshin shqiptarët katolikë romakë; turq, quheshin shqiptarët e islamizuar), pra të shqiptarët, grekët e Shqipërisë, turqit dhe krishterët (Arnauts, Greeks of Albania, Turks, and Christians) e pritën dhe dhanë betimin e besnikërisë. Ushtria u rrit në 20`000-22`000 shqiptarë, shqiptarë skizmatikë dhe shqiptarë të islamizuar.
Atë botë në Kosovë kishte 1% të krishterë romakë; 49% mysliman dhe 50% ortodoksë. Papati pezmin më të madh e kishte në dëpërtimin aq te madh të filozofinë jexhuxh-mexhuxh të osmanlinjëve, që kishte në esencë krishterimin turk të ardhur në shprehje përmes Kishës Ortodokse të Lindjes dhe të trasmetur nëpërmes Xhamisë Synnite Ekumene dhe sulltani (halife, kalif), që qeveriste me Sheriatin (Kur`anin). Prandaj, Papati i quante “turq” ata të rajes islame dhe “serb” ata të rajës ortodokse. Krishterimi latin në tërë Kosovën kishte mbetur në 1% . Kjo e dëshpronte Papatin.
Patriku Arsenije III çarnojeviq kishte ikur në Nikshiq të Malit të Zi nën presionin e Mahmut Beut, shqiptar nga Peja, ndërsa Gjenerali i rrebtë, Pikolomini, i infektuar nga murtaja kishte vdekur në nëntor të vitit 1690. Duka Gjergj Kristian, që ishte edhe më i rrebtë, dogji Shtipin dhe disa fshatra të Lumës, duke shaktuar pakënaqësi të mëdha me sjelljet e tij të liga mbi shqiptarët, shqiptarët ortodoksë.
Për të gjitha këto, Pjetër Bogdani, duke u kthye nga Luma, pasi ishte përpjekur të zbutë zemërimin e shqiptarëve, vdiq me 8 dhjetor 1690. Me shumicë shqiptarët e revoltuar u kthyen në islamizëm dhe një pjesë e madhe vdiçën nga luftërat dhe si pasojë e tyre.
Pasiviteti i anëtarëve të tjerë të “Lidhjes së Shenjtë” (të Rusisë, të Polonisë, të Venedikut)ka kontribuar që Perandoria Osmane të korrte sukses pas suksesit[36]).
Shqiptari nga Janjeva, Tomë Raspasani, që e trashëgoi Pjetër Bogdanin, me tepricën e ushtrisë së thyer, me një pjesë të regjimentit kalorsiak “Pikolomini”, dhe me një pjesë të milicisë shqiptaro-“serbe” (shqiptaro-skizmatike) u tërhoq për në fushen e Panonisë.
Sipas Gjeneralit Veterani, që ishte pjesëmarrës në të gjitha pikat e luftës, në Shënimet për gjendjen e banorëve të Kosovës, theksonte tekstualisht:
“Në krahinën e Prishtinës janë 360 fshatra të mëdha e të vogla, një numër i të cilave u rrënuan nga sulmet e “turqëve” (myslimanëve) e të tatarëve.
Në krahinën e Trepçës, ku janë minierat e argjendit, dhe të Viçitrinës, pothuajse janë aq fshatra si dhe në krahinën e Prishtinës, porse janë tani të gjitha të braktisura.
Në Novobërdë janë 60 fshatra, të cilat janë ende të banuara. Kanë miniera të argjendit.
Izjarniku (Zjraniku, Zajçevci i sotëm në Komunën e Kamenicës) janë 30 fshatra të banuara.
Në Janjevë janë minierat e arit dhe të argjendit dhe ka pak fshatra ne te.
Binaku (Gjilani i sotëm) ka 60 fshatra, të gjitha sot të banuara.
Prizreni me Suharekën bashkarisht kanë 105 fshatra.
Opola (Opoja) ka 35 fshatra të banuara.
Hasi dhe Letanji kanë 60 fshatra, gjithashtu të banuara.
Gjakova dhe Reka (Deçani) duhet ti kenë 160 fshatra.
Peja i ka 130 fshatra, të cilat janë gjithashtu të banuara”[37].
Pra, Kosova i kishte përveç 11 qyteteve dhe qytezave, 915 fshatra. Nuk ishte asnjë serbë i sotëm. Pra, nuk kishte as serbë në Kosovë. Dhe, Kosova ishte shqiptare. Krejtësisht në të mirë Kosovës dhe të shqiptarëve ortodoksë (jo serbë) flasin burimet e arkivit të Vjenës dhe të Budmirit. Patriku Arsenije III çarnojeviç nuk e udhëhoqi popullsinë e Kosovës.
Ai u bë udhëhqeqës i popullsisë së dyndur, madje nga mbrarë Ballkani. Dundja e madhe e “serbëve” prej Kosovës, ishte më e drejtë të quhet “Dyndja e popullsisë ortodokse dhe të krishterë nga Ballkani”, sepse në atë dyndje ka patur shqiptarëve skizmatikë edhe shqiptarë, vllehë, boshnjak, bullgarë, greko-ortodoksë, jevgj. Këto kategori të shoqërisë së asaj kohe të Ballkanit, ishin kompromituar në luftërat austriako-osmane (1683-1690).
Popullsia e Kosovës ishte rralluar shumë[38])
Ne pamë çka ishte Kosova; çka ishte Trepça, Janjeva, Klina, Peja, Deçani e Prizreni. Le të godasin sa të duan serbët, le të bërtasin e të shkrryhen sa të donë para bashkësisë ndërkombëtare, sepse faktet historiografike tregojnë të gjitha pabesitë dhe lojërat që i kanë bërë ata nëpër faqe të shumta të “historiografisë” serbe, por edhe nëpër qindra takime e konferenca të ndryshme të Evropës, sidomos në Kongreset e Berlinit, Londrës, Parisit, Javcës, etj., që sot janë përvoja të hidhura për kombin shqiptar.
Ai ka mbijetuar rëndë, por tani e ka periudhën e rimëkëmbjes së tij. Do ta kuptojë çështjen e vet nëpër qindra e mijëra vite dhe nuk do ti përsëritë gabimet e veta të mëdha...
[1] ) Shiko librin e Edwin Jacques, „Shqiptarët / Historia e popullit shqiptar nga lashtësia deri në ditët e sotme“ (I e II), SHB „Kartë e pendë“, Istambul (Turqi) 1996, apo botimi i Tiranës, i përbledhur në një botim, 1997.
[2] ) Prof. Dr. Skender Rizaj, “Falsifikimet e historiografisë serbe”, A-Print, Prishtinë 2006, faqe 19.
[3] ) Shiko librat e Aref Mathieu „Shqipëria-Odiseja e pabesueshme e një populli parahelen”, Paris 2003 dhe “Greqia (Mikeanët=Pellazgët) ose zgjidhja e një enigme”, Paris, 2004.
[4] ) Dr. Fehmi Pushkolli, „Programet e Mbrojtjes Kombëtare Shqiptare të Kosovës prej Lidhjes së
Prizrenit deri te Kuvendi i Kaçanikut“, Zëri i Rinisë, Prishtinë 1991, faqe 9-10.
[5] ) Prof. Dr. Skender Rizaj, vepra e cituar, faqe 11.
[6] ) vepra e cituar, faqe 12.
[7] ) Mark Krasniqi, „Rrënjët tona etnike“, PSHDK, Prishtinë 2002, faqet 11-12.
[8] ) Shiko veprën e cituar të Prof. Dr. S. Rizajt, faqe 15.
[9] ) shiko veprën e cituar, faqe 34.
[10] ) shiko veprën e cituar, faqet 24-25.
[11] ) shiko veprën e cituar, faqe 17.
[12] ) Gjokë Dabaj, “Stategjia e shqiptarëve”, Shtëpia Botuese Ilar, Tiranë 2011, faqe 51-52
[13] ) Prof. Dr. Skender Rizaj, “Falsifikimet e historiografisë serbe“, faqe 15.
[14] ) shish dy librat e përmedur të Aref Mathieut.
[15] ) Prof. Dr. Skender Rizaj, „E drejta historike e shqiptarëve…“, faqe 10.
[16] ) Po aty, faqe 27.
[17] ) Mark Krasniqi, „Kosova sot/ Referat i paraqitur në Senatin Belg“, Prishtinë 1992, faqe 9.
[18] ) UNIKOMB: „Libri i bardhë…“, vepër e cituar, faqe 4.
[19] ) Shiko librin e Prof. Dr. Skender Rizaj, „Falsifikimet e historiografisë serbe“, faqe 21 e 23.
[20] ) pa aty, faqe 27.
[21] ) Prof. Dr. S.Rizaj, “E drejta për vetvendosje...” faqe 30-32.
[22] ) Hamit Kokalari, „Kosova, djepi i shqiptarizmit“, Shoqata Atdhetare për të rënët e Kombit Shqiptar, Tiranë 1992, faqe 6.
[23] ) Xhafer Shatri, „Vështrim i përgjithshëm mbi politikën serbomadhe në Kosovë“, Mërgimtarët nga Kosova, Genevë 1987, faqe 5.
[24] ) Hamit Kokalari, po aty, faqe 6 e 7.
[25] ) Brahim Avdyli, „Shpërdorim i një date historike për qëllime të errëta dhe gjakatare“, përgaditur për fletë volante të KKIOB-së, më 1989, dedikuar opinionit të gjërë botëror, dokument i pabotuar.
[26] ) Mark Krasniqi, „Kosova sot…“, faqe 13.
[27] ) Prof. Dr. Selman Rizaj, vepra e cituar, faqe 36.
[28] ) Po aty, faqe 35.
[29] ) Pëllumb Xhufi, „Heretikë shqiptarë në mbretërinë mesjetare serbe“, te libri „E vërteta mbi Kosovën dhe shqiptarët në Jugosllavi“, ASHS-Instituti i Historisë, Tiranë 1990, faqe 102.
[30] ) Prof. Dr. Selman Rizaj, „E drejta historike…“, faqe 87, cituar sipas letrës anonime.
[31] ) Po aty, faqe 88.
[32] ) Selami Pulaha, „Poullsia shqiptare e Kosovës gjatë shekujve XV-XVI“, 8 Nëtori, Tiranë 1984, faqe 19.
[33] ) Prof. Dr. S. Rizaj,“Falsifikimet e historigrafisë serbe“, faqe 31.
[34] ) vepra e përmendur, faqe 47-48.
[35] ) shiko veprën e Gjokë Dabajt, „Strategjia e shqiptarëve“, në faqet 61-81.
[36] ) Shiko veprën e përmendur, faqe 48-52.
[37] ) Cituar sipas veprës së përmendur të Prof. Dr. S. Rizaj, faqe 54.
[38] ) Vepra e cituar, faqe 57.
