Vdes Neil Armstrong, njeriu që shkeli i pari në Hënë

SHBA- Vdes në moshën 82-vjecare njeriu që bëri revolucion në misionet hapsinore duke shkelur i pari në Hënë.

Neil Armstrong humbi jetën pas një operacioni në zemër të kryer këtë muaj, pas të cilit mjekët identifikuan dhe bllokim të enëve të gjakut.

Shtetet e Bashkuara të Amerikës fituan garën hapësinore ndaj Bashkimit Sovjetik kur Neil Armstrong eci i pari në sipërfaqen e Hënës në vitin 1969.

Neil Armstrong shkeli në hënë në 20 korrik të vitit 1969 pasi drejtoi misionin ‘Apollo’, teksa tek të gjithë mbetën fjalët e tij të famshme. ‘Një hap i vogël për njeriun, një hap i madh për njerëzimin’.

Neil Armstrong
Armstrong in 1969
NASA Astronaut
Other names	Neil Alden Armstrong
Nationality	American
Born	August 5, 1930 Wapakoneta, Ohio, U.S.
Died	August 25, 2012 (aged 82) Cincinnati, Ohio, U.S.
Previous occupation	Naval aviator, test pilot
Time in space	8 days, 14 hours, 12 minutes, and 30 seconds
Selection	1958 Man In Space Soonest 1960 Dyna-Soar 1962 NASA Group 2
Total EVAs	1
Total EVA time	2 hours 31 minutes
Missions	Gemini 8, Apollo 11
Mission insignia
Awards

 

• List of Eagle Scouts
• List of spaceflight-related accidents and incidents
• Mission control center
• Project Mercury
• Space Shuttle program

References

1. ^ ^a b "Elliot M. See, Jr.". NASA. Retrieved May 19, 2011.
2. ^ "Space legend Neil Armstrong dies". CNN. Retrieved August 26, 2012.
3. ^ ^a b c d "Biographical Data: Neil A. Armstrong". NASA. December 1993. Retrieved July 14, 2009.
4. ^ "History of Wapakoneta (or is it Wapaghkonnetta?)". City of Wapakoneta, Ohio. Retrieved August 25, 2012.
5. ^ Hansen 2005, pp. 49–50.
6. ^ "Neil Armstrong grants rare interview to accountants organization", CBC News, May 24, 2012. Retrieved 2012-05-24.
7. ^ "Project Apollo: Astronaut Biographies". NASA. Retrieved May 12, 2011.
8. ^ "Distinguished Eagle Scouts". Boy Scouts of America. Retrieved November 4, 2010.
9. ^ "Apollo 11 - Day 3, part 2: Entering Eagle - Transcript". NASA. April 11, 2010. Retrieved February 10, 2011.
10. ^ "The Beginning". Phi Delta Theta international site. Retrieved May 3, 2011.
11. ^ "Prominent Members of Kappa Kappa Psi". Kkpsi.org. Retrieved May 3, 2011.
12. ^ Hansen 2005, pp. 55–56.
13. ^ "Biography: Neil A. Armstrong". NASA (John H. Glenn Research Center). March 2008. Retrieved May 16, 2011.
14. ^ Hansen 2005, pp. 68–78.
15. ^ Hansen 2005, pp. 79–85.
16. ^ Hansen 2005, p. 90.
17. ^ Hansen 2005, pp. 92–93.
18. ^ Hansen 2005, p. 95.
19. ^ Hansen 2005, p. 96.
20. ^ Hansen 2005, p. 112.
21. ^ ^a b Hansen 2005, p. 118.
22. ^ Hansen 2005, p. 62.
23. ^ Hansen 2005, pp. 124–127.
24. ^ Hansen 2005, p. 128.
25. ^ Hansen 2005, pp. 161–164.
26. ^ Hansen 2005, pp. 119–120.
27. ^ Hansen 2005, p. 122.
28. ^ Hansen 2005, p. 134.
29. ^ Creech, Gray (July 15, 2004). "From the Mojave to the Moon: Neil Armstrong's Early NASA Years". NASA. Retrieved May 17, 2011.
30. ^ Hansen 2005, pp. 134-136.
31. ^ ^a b Hansen 2005, p. 145.
32. ^ Hansen 2005, pp. 178–184.
33. ^ Hansen 2005, pp. 184–189.
34. ^ Hansen 2005, pp. 138–139.
35. ^ Hansen 2005, pp. 189–192.
36. ^ Hansen 2005, pp. 189–192.
37. ^ Hansen 2005, p. 178.
38. ^ Hansen 2005, p. 210.
39. ^ Hansen 2005, p. 173.
40. ^ Hansen 2005, pp. 195.
41. ^ Hansen 2005, pp. 195–204.
42. ^ Hansen 2005, pp. 201–202.
43. ^ "Valentina Vladimirovna Tereshkova (Born March 6, 1937)". Adm.yar.ru. Retrieved May 14, 2011.
44. ^ Hansen 2005, ch. 19.
45. ^ "Gemini 1965–1966". Spacecollection.info. Retrieved May 14, 2011.
46. ^ Merritt, Larry (March 2006). "The abbreviated flight of Gemini 8". Boeing.com. Retrieved May 14, 2011.
47. ^ Kranz, p. 174.
48. ^ Hansen 2005, p. 274.
49. ^ Hansen 2005, pp. 292–293.
50. ^ "Gemini-XI". NASA - Kennedy Space Center. Retrieved July 24, 2010.
51. ^ Hansen 2005, pp. 296–297.
52. ^ Hansen 2005, p. 298.
53. ^ "Santos Dumont In France 1906–1916". Earlyaviators.com. Retrieved May 19, 2011.
54. ^ Lovell, Jim; Kluger, Jeffrey (2000).Apollo 13. Houghton Mifflin. pp. 24–25.ISBN 0-618-05665-3.
55. ^ Cernan, Eugene; Davis, Don (1999).The Last Man on the Moon. New York: St Martin's Griffin. p. 165. ISBN 0-312-26351-1.
56. ^ Hansen 2005, pp. 312–313.
57. ^ Hansen 2005, p. 330.
58. ^ Hansen 2005, p. 334.
59. ^ Nelson 2009, p. 17
60. ^ Hansen 2005, p. 338
61. ^ Hansen 2005, ch. 25.
62. ^ Expeditions to the Moon, chapter 8, p. 160.
63. ^ Hansen 2005, p. 373.
64. ^ Hansen 2005, p. 407
65. ^ Hansen 2005, p. 410
66. ^ Hansen 2005, pp. 411–412.
67. ^ Smith, Andrew (2006). Moon Dust(Paperback ed.). Bloomsbury. p. 11.ISBN 0-7475-6369-1.
68. ^ Chaikin 1995, p. 199.
69. ^ Chaikin 1995, p. 198.
70. ^ ^a b Chaikin 1995, p. 200
71. ^ See Section "9.8.3 Gaging System Performance" of the following report:"Apollo 11 Mission Report". NASA. November 1969.
72. ^ Jones, Eric M.. "The First Lunar Landing, time 109:24:48". The accuracy to the second of Apollo 11 events differs in different NASA logs.
73. ^ Jones. "The First Lunar Landing, time 1:02:45". Retrieved November 30, 2007.
74. ^ "Mission Transcripts, Apollo 11 AS11 PA0.pdf". Retrieved November 30, 2007.
75. ^ "Apollo 11 Mission Commentary 7-20-69 CDT 15:15 - GET 102:43 - TAPE 307/1".
76. ^ Harland, David (1999). Exploring the Moon: The Apollo Expeditions. ISBN 1-85233-099-6
77. ^ ^a b c d Mikkelson, Barbara; David Mikkelson (October 2006). "One Small Misstep: Neil Armstrong's First Words on the Moon". Snopes.com. Urban Legends Reference Pages. p. 1. Retrieved September 19, 2009.
78. ^ Hansen, James R. (October 3, 2006)."Armstrong's Abbreviated Article: Notes from the Expert". Language Log. Retrieved August 28, 2007.
79. ^ Nickell, Duane S. (2008). Guidebook for the scientific traveler: visiting astronomy and space. Rutgers University Press. p. 175. ISBN 978-0-8135-4374-1.
80. ^ Goddard, Jacqui (October 2, 2006)."One small word is one giant sigh of relief for Armstrong". The Times(London). Retrieved August 28, 2007.
81. ^ Ford, Peter Shann (September 17, 2006). "Electronic Evidence and Physiological Reasoning Identifying the Elusive Vowel "a" in Neil Armstrong's Statement on First Stepping onto the Lunar Surface"(reprint). CollectSpace.com. Retrieved August 28, 2007.
82. ^ "Software finds missing 'a' in Armstrong's moon quote".CNN.com. Associated Press. October 1, 2006. Archived from the originalon October 4, 2006. Retrieved August 28, 2007.
83. ^ Smith, Veronica (October 2, 2006)."Armstrong's Moon landing speech rewritten". Cosmos Magazine. Agence France-Presse. Retrieved August 29, 2007.
84. ^
    • Language Log. "One small step backwards". (including audio)
    • Language Log. "One 75-millisecond step before a "man"".
    • Language Log. "Armstrong's abbreviated article: the smoking gun?".
    • Language Log. "Armstrong's abbreviated article: notes from the expert".
    • Language Log. "First Korean on the moon!".
    • Language Log. "What Neil Armstrong said".
85. ^ Carreau, Mark (September 29, 2006)."High-tech analysis may rewrite space history". Houston Chronicle. Retrieved September 30, 2006.
86. ^ Heil, Alan L. (2003). Voice of America: A History. ISBN 0-231-12674-3
87. ^ "Information Please world statistics". Retrieved October 2, 2007.
88. ^ Greene, Nick. "A Lunar Odyssey".Apollo 11 Mission. About.com. p. 3. Retrieved August 28, 2007.
89. ^ Hansen 2005, pp. 505–506.
90. ^ "AS11-40-5886" Apollo Lunar Surface Journal. March 2, 2010. Retrieved May 13, 2011.
91. ^ ^a b "Summary Data on Apollo Missions". NASA. Retrieved May 20, 2011.
92. ^ Hansen 2005, pp. 489–490
93. ^http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraftDisplay.do?id=1969-059A
94. ^ Hansen 2005, p. 580.
95. ^ Hansen 2005, p. 583.
96. ^ Hansen 2005, pp. 582–584.
97. ^ Riley, Christopher (July 10, 2009)."The moon walkers: Twelve men who have visited another world". Guardian.co.uk. Retrieved May 3, 2011.
98. ^ Hansen 2005, p. 584.
99. ^ "Neil Armstrong". Life.com. Retrieved May 13, 2011.^{[dead link]}
100. ^ "Apollo 11 Crew Information".Apollo 11 Lunar Surface Journal. NASA. November 1, 2005. Retrieved August 28, 2007.
101. ^ Hansen, pp. 590–594.
102. ^ Hansen, pp. 60–603.
103. ^ Hansen, pp. 610–616.
104. ^ Hansen, p. 595.
105. ^ Hansen, pp. 596–598.
106. ^ "EDO Corporation CEO James M. Smith to become Chairman upon retirement of Neil A. Armstrong"(Press release). EDO Corporation. February 8, 2000. Archived from the original on October 17, 2006. Retrieved July 1, 2006.
107. ^ Hansen 2005, pp. 600–601.
108. ^ James R. Hansen (2005). First Man: The Life of Neil A. Armstrong. Simon and Schuster. p. 33.ISBN 9780743281713. "It is clear that by the time Armstrong returned from Korea in 1952 he had become a type of deist, a person whose belief in God was founded on reason rather than on revelation, and on an understanding of God's natural laws rather than on the authority of any particular creed or church doctrine. While working as a test pilot in Southern California in the late 1950s, Armstrong applied at a local Methodist church to lead a Boy Scout troop. Where the form asked for his religious affiliation, Neil wrote the word “Deist.”"
109. ^ Johnston, Willie (July 20, 2009)."Recalling Moon man's 'muckle' leap". BBC News. Retrieved July 20, 2009.
110. ^ Hansen 2005, p. 13.
111. ^ Sawyer, Kathy (July 11, 1999)."Armstrong's Code". The Washington Post Magazine. Retrieved August 29, 2007.
112. ^ Hansen 2005, pp. 639–640.
113. ^ Schorn, Daniel (July 2, 2006). "Being The First Man On The Moon". 60 Minutes (CBS News). Retrieved January 9, 2011.
114. ^ Johnston, John; Amrhein, Saundra; Thompson, Richelle (July 18, 1999)."Neil Armstrong, Reluctant Hero".The Cincinnati Enquirer.
115. ^ Smith 2005, p. 134.
116. ^ Hansen 2005, p. 623.
117. ^ Anson, Robert Sam (November 2000). "Birth of an MTV Nation".Vanity Fair (New York).
118. ^ Hansen 2005, p. 628.
119. ^ "Neil Armstrong, Hallmark Settle".Chicago Tribune. December 2, 1995. Retrieved May 19, 2011.
120. ^ "Armstrong, barber in fight over locks". Dayton Daily News (Ohio). June 1, 2005. Retrieved May 17, 2011.
121. ^ Rosenberg, Jennifer (June 5, 2005)."Barber Sold Neil Armstrong's Hair".About.com. Retrieved August 29, 2007.
122. ^ "Armstrong, first man on the moon, recovering from heart surgery". Reuters. Retrieved August 8, 2012.
123. ^ "Space legend Neil Armstrong dies". CNN. Retrieved August 26, 2012.
124. ^ "President Obama’s Statement on Neil Armstrong’s Death". August 25, 2012. Retrieved August 26, 2012.
125. ^ "Neil Armstrong, First Man on Moon, Dies at 82". The New York Times. Associated Press. August 25, 2012. Retrieved 25 August 2012.
126. ^ ^a b "FAMILY STATEMENT REGARDING THE DEATH OF NEIL ARMSTRONG". NASA. 25 August 2012. Retrieved 25 August 2012.
127. ^ "Buzz Aldrin on Twitter about passing of Neil Armstrong". twitter.com. 25 August 2012. Retrieved 25 August 2012.
128. ^ "Buzz Aldrin’s Official Statement on the Passing of Neil Armstrong". 25 August 2012. Retrieved 25 August 2012.
129. ^ "Neil Armstrong: 1930-2012". NASA. 25 August 2012. Retrieved 25 August 2012.
130. ^ "NASA Administrator Statement on Neil Armstrong's Death". NASA. 25 August 2012. Retrieved 25 August 2012.
131. ^http://www.aljazeera.com/news/americas/2012/08/201282519933640323.html
132. ^ "Twitter #WinkAtTheMoon". 25 August 2012. Retrieved 25 August 2012.
133. ^ "Discovery Circumstances: Numbered Minor Planets (5001)-(10000): 6469 Armstrong". IAU: Minor Planet Center. Retrieved July 26, 2008.^{[dead link]}
134. ^ "Honorees". City of Lancaster. Retrieved May 19, 2011.
135. ^ "Neil A. Armstrong". Austronaut Scholarship Foundation. Retrieved May 19, 2011.
136. ^ "Search for Public School". Retrieved July 10, 2007.
137. ^ "Ireland: What's in a name? Cold, hard cash". The Times (London). December 22, 2002. Retrieved August 28, 2007.
138. ^ Holsapple, Matt (October 16, 2004)."Purdue launching Neil Armstrong Hall for engineering's future". Purdue University News. Retrieved August 28, 2007.
139. ^ Venere, Emil (October 27, 2007)."Neil Armstrong Hall is new home to Purdue engineering". Purdue University News. Retrieved January 5, 2008.
140. ^ "Sylvanus Thayer Award". Sylvanus-thayer-award.co.tv. Retrieved May 19, 2011.
141. ^ Knight, Andy (Winter 2000). "To the moon: Armstrong space museum offers history lessons on space travel". Cincinnati.Com. Retrieved August 28, 2007.
142. ^ McGauley, John (October 14, 2005)."Discovering the Man Behind 'First Man'". collectSPACE.com.
143. ^ "Space Foundation Survey Reveals Broad Range of Space Heroes"(Press release). Space Foundation. October 27, 2010. Retrieved May 13, 2011.
144. ^ Kaplan, Jeremy A. (April 14, 2010)."Star Wars: Neil Armstrong, Obama Spar Over NASA's Future". Fox News.
145. ^ Armstrong, Neil et al. (April 14, 2010)."Armstrong: Obama NASA plan 'devastating'". NBC Nightly News.
146. ^ Yoong, Sean (September 6, 2005)."Neil Armstrong: Manned Mars mission 20 years away". USA Today(Washington DC). Retrieved May 3, 2011.
147. ^ (Dutch) Neil Armstrong wil nog best naar Mars (Neil Armstrong still wants to go to Mars), NU.nl, November 18, 2010.

Bibliography

• Cambridge Biographical Dictionary (1990). Cambridge: Cambridge University Press.
• Chaikin, Andrew (1995). A man on the moon. Penguin books. ISBN 0-14-024146-9.
• Cornish, Scott; Rahman, Tahir, McLeon, Bob, Havekotte, Ken, Reznikoff, John. "Neil Armstrong Signature Exemplars". CollectSpace.com. Retrieved May 14, 2011.
• Francis, French; Burgess, Colin (2007). "A Challenging Journey to Tranquility, 1965-1969".In the Shadow of the Moon.
• Hansen, James R. (2005). First Man: The Life of Neil A. Armstrong. Simon & Schuster.ISBN 0-7432-5631-X.
• Jones, Eric (1995). "One Small Step". Apollo 11 Lunar Surface Journal. NASA. Retrieved May 14, 2011.
• Kranz, Gene (2000). Failure is not an Option: Mission Control From Mercury to Apollo 13 and Beyond. Simon & Schuster. ISBN 0-7432-0079-9.
• Nelson, Craig. Rocket Men: The Epic Story of the First Men on the Moon. United Kingdom: John Murray, 2009. ISBN 978-1-84854-291-4.
• Smith, Andrew (2005). In Search of the Men Who Fell to Earth: Moondust. Bloomsbury.ISBN 0-7475-6368-3.

Further reading

• Kirk, Mass Communication Specialist 1st Class Amy; United States Naval Forces Central Command. "Astronaut Legend Neil Armstrong Receives Naval Astronaut Wings".www.cusnc.navy.mil. Retrieved May 14, 2011.
• Sherrod, Robert (July 30, 1975). "Men for the Moon". Apollo Expeditions to the Moon. NASA.
• Thompson, Milton (April 1992). At The Edge Of Space: The X-15 Flight Program. Washington, D.C.: Smithsonian Books. ISBN 1-56098-107-5.

http://en.wikipedia.org/wiki/Neil_Armstrong

ME SHKAS: KAH PO NA ÇOJNE JARANAT BACA ADEM!

NGA ZEF PERGEGA

Thellë në palcën e eshtrave të martirizimit, të lidhura strall në prushin e dheut të bardhë të tokës tone, çeli petale lulja e bukur e lirisë.

Kur një popull nuk e mbron lirinë me drejtësi dhe këngën e shpirtit dhe nuk e ngjyen ate me gjakun e martireve, udha e tij është e deshtur dhe gropa e greminës është fundi i tij. Respekti dhe mirënjohja ndaj gjakut të derdhur nuk është një buçetë me lule për ditën e deshmoreve, as përthyerja pak e kurrizit me një minut jo të plotë me heshtje, as pamja e fytyrës së vrazhdë në bronx të zyrtarit, sikur babën dikush ia ka vrarë, as ngritja e një pllake përkujtimore apo vënja e emrit të një rruge a shkolle.

Eshtë diç me tepër jaran! Eshtë çurja në fund e amanetit të tyre!. Sepse deshmorët nuk u flijuan për spaleta e yje lavdi mbi ta, as për kolltuk parlamentari dhe as për parti. Ishte i kthjellët si loti kumti i brëndshëm, ku leviz qeliza e gurit dardan!

Ti baca Adem kë qenë prej perëndisë në anën e malit dhe me shikimin tënd vizionar përtej mizorisë së armikut shoven, ke parë një re baroti me gjarpërime, që si një shami e zezë kërkoi t’ia zinte sytë Dardanisë tënde dhe helmin ta shprazte mbi llogorët e tokës e t’ia digjte lekurën. E krisma jote e parë e mori në shënjë dhe i’a këputi kokën.

E di se e ke marrë vesh pak vonë, baca Adem, se kështu e kanë lajmetaret e sotëm të rremë që sytë ia kanë nxjerrë të vertetës së flurudhës që qëlloi korbat dhe ende pa mbledhur mirë gëzhojat nga fëmijët e Prekazit e t’i shkrinin në këmbana për kushtrime të reja, ca llogoras shkundën kapotat dhe u nisen me turr. Turrin me hap të gjatë, duke shkel edhe varre edhe kocka, si njerëz të uritur për këmbë karrikesh me lugë në brez të babzitur, pa qenë kurrën e kurrës të përtypur!

Rrugës, kur rrokulliseshin shpatesh i ndërruan kostumet pa ditur marken që i kishte prerë dhe pa matur masen hodhën çantën e shpinës bukë thatë dhe grabitën valixhen e diplomatit, pa ditur së ç’shkresa e vendime u kishin shkruar për të firmosur pa mbaruar lufta. Gjithë ora e re ku ua caktuan vendet u lidh me kollare të kuqe. Nata e zjarreve ndjeu t’kurrje dhe në flakën e vobektë të saj xhezvja e tamlit të fëmijëve u ftoh. Nata e korbave e ka kaluar urën e Drenicës me valëvitjen e flamurit të strukturave paralele, duke shkelur mbi gjakun e lirisë së kosovarit dhe idealit tënd, pasha bukën baca Adem!

HEROJTE NUK VDESIN KURRE -ATA JANE TE SKALITUR TE GJALLE NE ZEMRAT TONA

Baca Adem! Dikush që bën një foto para bustit tënd nuk mund të quhet trim dhe atdhetar! Kam ndodhur një ditë në festën e pavarësisë së Kosovës në Detroit, që u zhvillua në disa restaurante të Amerikës me bollek dhe sallatë mburrjësh. Kur u këndua hymni i Amerikës gjaku me vloj në dammar, mishi mu rrënqeth dhe fijet e flokut mu ngritën përpjetë.


 Fuqia e dheut të butë të kësaj toke të bekuar mi dha hov gjunjëve dhe dorën e djathtë ma vuri mbi zemër. Hymni i flamurit i kënduar me zjarr mi solli të gjallë heronjtë pa bujë dhe zani im u bë një me zanin e tyre. Me pas u lajmerua hymni i shtetit të ri të Kosovës. Kërciten mikrofonat, si në betejen e Kosharës. Fjala e rastit ngriu në telin e korentit dhe yjet ranë prej flamurit. I kanë qepur me zor bacë! Një burrë i fortë kosovar me afrohet e me thotë: “Mos u ligështo, o shqipe, se këtë flamur e kemi të huaj e për të huaj!”

Rifat Jashari :E PO KU JEMI SOT?

Kur u shpall pavarësia e Kosovës, baca Adem, të gjithë brohoritem edhe ne këndej “Çoju baca Adem se u krye!” Dhe ti heshte. Ishe ngritur lart për të parë ç’farë po ndodhte edhe kur midis Prishtinës e ndamë tortën! Ajo bardhësi mbi tokën dardane nuk ishte majsa e tamlit të zanave të Kosovës! Po krem nga këshilli i Europës!

ATA NUK ISHIN VETEM-POPULLIN E KISHIN PAS 

Një shqiptar në New-York fluturoi në 37 vende të botës të prezantonte lirinë me flamur të ri. Me beso nuk ishte faj i tij se i mungonte shqipja. Ai aeroplanin e ktheu në shqipe, por në bord mungonte ministri i jashtëm i Kosovës, ndërsa ushtarët e Euleksit kishin do punë të vjetra etnike me arrestimin e Albinit prej kullës së baca Kurtit! Bre burrë i fortë asnjë nuk është bash ashtu hapur kundër prezencës ndërkombëtare, por po me duket se Kosova është kthyer në një koloni e UMNIK-ut dhe të Euleks-it!

RIFAT JASHARI:Bashkimi i popullit-bene fuqine

A mund të quhet shtet i lirë dhe i pavarur Kosova kur vellau me vella komunikon me doganë e duhet të pyes ushtarin e huaj edhe për dasëm! Kur nga portarja e çarë hyjnë e dalin derra e dosa çetnikësh?! A mund të quhet shtet i kosovareve kur ministri i jashtëm nuk mund të lobojë për miqësi e krushqi të reja? A mund të quhet shtet i të drejtës kur të drejtën e gjykon ushtari i Euleks-it?! Ç’farë denojnë dhe ç’farë gjykojnë gjykatat lokale?!

 KAH PO NA ÇOJNE JARANAT BACA ADEM!

Tash baca Adem kamerat e prodhura jashtë nuk japin lajme po batallje. Kjo ndosh baca Adem se urat që lidhi pushka jote janë dhënë me tendera. S’po duan bre bacë me ngrit një themel, siç e kishin JASHARET, por një pite klline, siç po e ngjeshin dhe po e pjekin serbo-komunitaret!

KESHTU ISHIM-KESHTU EDHE DO TE JEMI....

Tash që po flas me ty nga dritarja e hapur katër kanatash e kalasë së demokracisë Amerikane, po me kujtohet themeli në dritën e flakës së pushkës së ushtarit të lirisë.

Tiranë 1991:

Një prej fotografive dokumentare në të cilën
duket presidenti Ibrahim Rugova dhe komandanti Adem Jashari 

“…Unë ushtari i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës betohem se do të luftoj për çlirimin e tokave shqiptare dhe bashkimin e tyre”



Heronjtë

Vdesin për Dheun e Atit

Gjaku i pastër për liri

Polirikanet

Sakrificat edhe famën

Në kupë u pijne për lavdi!

Çoju bacë nuk është kry!

ZEF PERGEGA:A PO E HAN HAGA YLLIN E MENGJEZIT TE KOSOVES?!

ZEF PERGEGA

Akuzat e dala nga katakombet e zeza të urrejtjes akademike dhe institucionale antikosovare që tash shtatë vjet kanë penalizuar yllin e mëngjezit të lirisë së Kosovës, Ramush Haradinaj. Çeshtja e tij është e veçantë, komplekse dhe kontraditore. Llogjika me e thjeshtë mund të arrijë në pytjen, se a po e han Haga yllin e shpresës kosovare që lindi nga qielli i dheut të tij për të mbrojtur popullin vet nga egërsia e bishave urale.

Pse është e veçantë?! Sepse Ramush Haradinaj, lideri i dorës së fortë, karizmatik në ide e veprime, arkitra i vlerave të shtetit ligjor, u dorëzua vullnetarisht në Hagë dhe nuk u fsheh si frikacak. Kjo ndodhi një herë kur ishte kryeministër i Kosovës, bash në vlugun kur ai po instalonte themelet e sigurta të shtetit të ri, kur po jepte shëmbullin se si duhej qeverisur vendi i tij dhe si duhej të funksiononte demokracia pluraliste, me 5 mars 2005 erdhi lajmi i zi që e detyroi të ndërpriste inisiativat e duarve të pastra, duke i hedhur baltë mbi dritën e syve me të pavërteta të provuara nga vetë Tribunali i Hagës. 

Herën e dytë në korrik të vitit 2010 Haradinaj ishte në opozitë në detyrën e kryetarit të partisë Aleanca për Ardhmerinë e Kosovës, i përkushtuar dhe i përcaktuar si subkjekt i djathtë i pluralizmit politik në përputhje me sublimin dhe aspiratën e heronjëve të llogorëve të luftës çlirimtare. E tash Haradinaj, pas shpinës së tij burgoset se specialistet e statusve të Veriut të Kosovës duan të realizojne atë ç’ka u rekomandojne bandat serbe e shqiptare që ia kanë zënë frymën, jo vetëm pavarësisë së Kosovës, por edhe kanë përdhosur gjakun e deshmorëve. Haradinaj nuk ka faj se nuk din të nderojë me grusht po din fort mirë të godasë në zemër çerdhet e korbave të ushqyera nga strukturat paralele me shina serbe.

Sa të pa vlerë po e paraqesin sumblimin e martirëve që ranë për tokën e Kosovës kolltukofagët që mbajnë kollare allafranga me nyje që tërhiqen liro-shterngo nga të huajt! Ka ndodhur në të tilla raste se ende pa u tharë gjaku trasheve të bëhet burim biznesi e fitimi për të eturit për pushtet!

Pse ështe kontraditor mbajtja pas hekurave të Haradinajt?! Heronjtë lirisë të një kombi nuk dalin me urdhëra e vendime aparatçikësh, as nga radhët e atyre që hije plumbi mbi vetull i kanë bërë kombit të tyre, Ata dalin nga gjiri i shpirtit të shtypur për të luftuar pushtuesin. Nje i tillë ështe edhe Haradinja që artin e luftës e mesoj në lekurën e dhimbjës kosovare, përballë terrorit dhe genocidit sllav. UCK-ja nuk doli nga ministria e mbrojtjës së Kosovës se ajo nuk ka ekzistuar dhe nuk ekziston, por ajo çeli agimin e lirisë dhe e pastroi tokën nga paramilitaret gjakatar. 

Kontradita qëndron ne faktin se për 37akauzat ndaj Haradinjat Tribunali e shpalli të pafajshëm. Nese vendimi i tyre nuk ishte i padrejtë atëhere duhej që ky trup gjykues të zevëndesohej me një tjetër dhe Haradinaj të lihej i lirë. Asnjë gjykatë nuk është hyjnore dhe as jashtë tokësore dhe mund të lëkundet nga termeti i interesave politike, klanore dhe i qëndrimeve të shtetëve nga vijnë këta gjyqtarë. 

Gjykata ndërkombëtare e Hagës duhej ti shpënzonte të gjitha energjitë ne mbledhjen e faktëve ne varrëzat masive të shqiptarëve të vrarë nga serbet, në listën e 1800 të zdukurve në kry të së cilës qëndron Ukshin Hoti e Fehmi Agani, ne 450 puset e mbushura me kufoma shqiptare. 

E si mund të mbushën krojet me gjak, zonja gjykatë?!. Po krojet janë burimi i jetës! Si mund të pijë fëmija gjak në vend të ujit?!

Në 3800 kullat e djegura dhe në rradhen e gjatë të largimeve me dhunë të një milion kosovareve për në shtetet fqinjë. Në vargonjtë e oxhakut të kullës kosovare, kur gjaksori i përmbindshëm serb hidhte në vorbën me ujë të nxehtë gjymtyrë fëmijesh dhe u thoshtë antarëve të familjës ta hanë për mish. Ku ka, o njerëz, gjykatë apo njeri që të mos i rrënqethet trupi kur dëgjon këtë mënxyrë?!

Ta shpënzonin në varret e 54 pjestarëve që mbajnë një mbiermer të lavdishëm Jasharaj, në varrët e tre vëllezërve Bytyci në Amerikë. Për këto e shumë të tjera duhej që Tribunali i Hagës ta pyeste organin e akuzës, nese ka mbetur ndopak humanizëm njerëzor në nervin e së drejtës! Madje ajo duhej që me mjetet e saj të mësonte nga burime speciale se si u formulua akuza dhe në cilën kuzhinë u pjek aq shpejt?!

Kompleksiteti i çeshtjes Haradinaj vjen edhe nga heshtja. Pse heshtin institucionet e Kosovës?! Pse pikërisht Haradinj shkoi para drejtësisë në momentin që po përgatitej për fushatën elektorale?!

Haradinaj shikohet si rival i papërballueshëm. Kur u shpall i lirë u prit si hero. Se hero i lirisë është, ndaj dhe populli i thuri këngë dhe heronjtë duhet të vendosen bash në krye të vendit. Pse heshtin qarqet intelektuale?! I ka mbërthyer frika e vendit të punës nga presioni i militantizmit. Nese mbrojnë ramushin mund të largohen nga detyra dhe të shesin banane apo cigare duhani në tregun fshatar të Prishtinës, por nëse e sulmojnë, përseri mund të kenë probleme në të ardhemen të pakten në opinionin publik. Në të dyja rastet intelektuali frikacak është i denueshem dhe në fund të fundit kjo reflekton gjëndjen e rëndë të demokracisë, fjalës së lirë dhe të vërtetës. 

Njerëz kurajozë, lëvizni pak atë ferrën e vogël mes jush dhe do të shikoni sa i madh paska qenë lepuri që na fle në bark!

Ç’bëjnë mediatikët?! Së pari publikisht pranohet se qëndrimi i Ramush Haradinajt para Tribunalit të Hagës është korrekt, burrëror, i urtë, i sinqertë, dhe i matur, duke treguar shkallën më të lartë të qytetarisë dhe kurajos civile të shqiptarit. Një pytje lind vetevetiu: “Cila është shkalla e rrezikshmërisë që mund të paraqesë ky lider në jetën shoqërore?! Asnjë rrezikshmeri dhe as më të voglin problem. 

Heshtja ndaj çeshtjes Haradinaj duhet kuptuar si rrugë e lirë e infeksionit që po injekton serbi në damarët e lirisë së Kosovës, jo vetëm nëpërmjet strukturave paralele në Veri, por nëpër strukturat e fshehta në aparatin shtetror, në shpirtin e revoltës së popullit dhe në klanet apo fiseve politike në mes të Prishtinës. 

Vijmë tek pytja se çfarë bëjnë pra njerëzit që merren me fjalën dhe misionin e saj të paprekshëm.?! Të krijohet përshtypja se ato nxjerrin krimba nën këmbët e urës së Mitrovicës për të zënë ndonjë peshk të vogël që ta paraqesin në kronikën e ditës si zërin e e fortë të një balene të madhe deti. Në vend që të kuptojnë se bash në çerdhen e krimbave i hedh rrënjët tradhëtia! Ata duhej ti mbushnin ekranet e televizioneve dhe të bënin filma artitik me dokumenta e dëshmi të gjalla për atë masakër antinjerëzore që bëri serbi në shekullin 21.

Po ç’dëshen serbet në malet tona, vallë?!
Se i terbonin plisat e bardhë!

Para se Kosova të fitonte pavarësinë në Universitenin An Arbur të Michiganit organizohet një konferencë me debat. Në njërën anë DioGuardi me bashkëshorten në mbrojtje të Kosovës dhe në anën tjetër një profesor serb i ndihmuar nga ish-ambasadori amerikan në Kanada. Kujtim Qafa dhe Mikel Demaj folën me temperament në mbrojtje te pavarësisë së Kosovës, Edhe mua në krah të tyre mu dha rasti ta kundërshtoja nga ana profesionale dhe njerëzore dokumentarin e profesorit serb, i cili gjithë fajin e luftës ia hidhte kosovarëve, duke i paraqitur ata si terroristë të popullësisë serbe. Ky dokumentar ishte shfaqur edhe në Bruksel e shtete të tjera te Europës.

Kur mbaroj konferenca një nga profesoret amerikan të këtij universiteti me pyeti:

“Pse ju shqiptaret flisni me zjarr dhe zë të lartë?! 
“Kjo ndodh sa herë kemi të drejtë”- i thashë 
“Po e dini ju se e drejta ka mik argumentin, faktin dhe proven! Ju nuk kishit bërë një dokumentar që të provonit të kundertën e asaj çka kishte bërë serbi!”

Besoj se ky fakt është i bollshëm për të kuptuar se media në Kosovë nuk po e luan rolin e pasqyrimit e dokumentimit të luftës, heroizmin e heronjëve dhe egërsinë e paramilitarizmit politik dhe ushtarak serb në tokën e tyre. Kështu ata do ta ndihmonin historinë dhe vellaun e tyre Ramush Haradinaj, i cili nuk ka ra po do të ngrihet me lart…

Neser kam një dëshirë, që e ka shumë kush në diasporë, të trokas në një derë ku lexohet “Ramush Haradinaj, kryeministër i Kosovës”

Zef Pergega 

libri57@hotmail.com

FJALA ME KANUN NUK BENTE MORT, OH SA TE RENDE E KA SOT ATE SHKOP…!”

ZEF PERGEGA

Nuk kam qene asnjehere ne Kosove. As Prishtinen nuk e kam pare. Enderrat me parashute me kane hedhur ne balte. Jam ngritur deri tek enderrat , por ato me kane shtyre te qendroj ne radhe. Ne radhe per vendin tim?! Po po, se mbi enderren e lirise se shqiptarit rri ngrehur pushka e extrakomunitarit! Mu be njehere se rruga pertej kufirit, per te mberritur ne Prekaz e bera tri dite me kale. Nuk i rashe andej nga rruga e kombit se te mbysin skapamentat e lavdit me tym, por ndoqa rrugen e Gjergj Kastriotit, ku malet ende ruajne burrerine e fisnikeve dhe pushken e gjate e mbajne gjithmone mbi sup. Pse more burer i forte, kush ka qene ai sundues qe ka mundur me i nguc! Ndaj m’u duk vetja nje shpend i lire e ajri i tyre ma shkepi blozen e mallit ne pulmone. Atje pra ne Prekaz mu be se bac Ademi doli nga kulla e vet me flake, me trupa pa jete, si medalione qielli dhe mori nje grusht Dhe, pasi pastroi gezhojat e topit serb tha: ” Pa merri ere, ka vlug Shqiperie”

SI U THYEKAN ATO RREZE

Ne nje shesh te vogel te Prishtines permendorja e madhe e Heroit tone kombetar Gjergj Kastrioti Skenderbeu. Gjithmone mbi kale dhe me shpate. Gjergji i Beslidhjes Kombetare, ka ecur edhe ne kembe, ka bere kuvende odash e princash edhe i ulur ne sixhade te thurur kuq e zi me shiponje, ka marre edhe flamurin e principates se vet ku eshte betuar para betejes me turqit, duke rene ne gjunje para tij dhe Zonjes se Shkodres… Ai ka folur edhe me pleq, plaka, gra e te rinje, me njerez te mencur, poet, shkrimtar dhe parashikues. Ka folur edhe me prijesat fetar, se edhe ata ishin ushtaret dhe bekuesit e tij…

Diku mediat kosovare na paraqesin pallatin e qelqte te Prishtines. Pallati eshte blu. Duar i ka te gjata per t’u dukur nje me qiellin. Ndoshta tek ato thonj te pa prere eshte kufiri mes tyre. Godina e qelqte eshte e rrethuar me hekura. Disa te lyer me ngjyre blu te shperlare e disa boje ndryshku. Zgjas koken dhe hap syte. Pallati i gjate edhte rritur nga loti i nenave te te pagjeturit. Nga kockat e atyre qe humben ne varret masive. Shikoni more se diku gjoksi i tokes eshte i fryer nga fontana e gjakut! Ne ato hekura, qe rrethojne pallatin e qelqte mijra foto heronjsh te heshtur te zhdukur. Dhe nanat qe emrin e kane lot dhe dhimje luten para syve te tyre se mos pallati i heshtur i qelqte ka ndermend ti gjej. Te pakten te kene nje varr e ne gjakun e tyre te marterizimit te celin lulet e kujtimit. Permendorja e heroit hesht ne bronx, pushtetaret celin dritaret dhe mbushen me afsh kadifeje . Mburren, jane lart e Heroi poshte. E dine, Gjergj legjendari nuk zbret nga kali, ti terhiqte vec njehere prej kapistre qe te hingellinin… Nje anen tjeter tre mije shtepi te djegura nga lufta. Kallur flaka e kallur vatra, gure mbi te cilet hartojne Kosoven me lot e gjak e nuk shkrihen. Heronjte e ri jane shtuar ne bulevard me shlivovice e pite klline. Hej toke e bekuar, c’po te luan ajo thike pas shpine! Rradha e gjate ne dogane, kosovare mergimtare sjellin pare e sjellin mall, per te ngritur ato shtepi, po me pare duhet te paguash qindra mije. Te paguash ne token tende?! Ta blesh atdheun me EURO e marka gjermane?! Shkau ba bac! Rrezet e diellit, si po thyehen e kah po shkojne, kur bien mbi xhamat zais te pallatit te qelqte?!

VELLA E KAM NJE AMANET MOS MI LE KOCKAT SERBI ME MI TRET

C’ka kerkojne me teper te renet?! Vec rehatimin e kockave ne token e vet. Kam mendimin se eshte nje iluzion te jesh i barabarte para lirise dhe ligjit. Si mund te ndodhe kjo kur ka sundues dhe Maliqe?! Ne kete jete te pameshirshme je i barabarte vetem para Dheut tend. Madje edhe kete barazi qe e kemi prej prej perendise po na e shprishin burrat e kombit. Te gjithe do te kene ne jeten tjeter nje cope vend nga ky Dhe. Pa c’ka se dikujt ia mbulojne arkivolin me flamur e te shtena topash, apo dikujt, qe vetem percillet me lot mbi dheun e shkrifet. Lopatat e mbulimit i perdorin shpejt ato qe ne jeten e perdithme hodhen balte, apo i vrane pas shpine. Cuditerisht amanetin e te reneve e kane ne dore politikanet!.

Me ka rastisur te bisedoj me nje kosovar, drejtues e hero i gjalle i llogoreve te lirise se Kosoves. Si ne lufte, ia drejtova ato pytje. Po mua edhe sot e kesaj dite me ka mbetur ne mendje rrefimi I tij: “…Ishte perendim dielli kur syte e luftetarit te lirise ne krahun tim perenduan. Mori plage te renda dhe ashtu me gjysem zeri me tha: “Mos e ndal luften, po qello me shume sikur te isha une. Te mos mendoje armiku se eshte vrare shqiptari. Dhe nje amanet vella, mos e lejo qe serbi te na shkele mbi varre…Dha jete per Kosoven e Lire” Mu kujtua lufetari I lirise Binak Gashi, kur nje nate bujti ne banesen e prinderve te mi ne Shengjin, i cili kur pa gjendjen tone te veshtire me tha: “Mos u merakos, o jaran se per shtroje kam nje taban, rrenjet e te cilit ma mbajne drejt shtyllen kurrizore, per mbuloje kam flamurin, qe ma ndez ne zemer zjarrin e lirise, per jestek kam kondakun e pushkes dhe emblemen e UCK-se, pishtaret e udhes tone!”

Zgjas koken dhe hap fort syte prej lluksit te pallatit te qelqte. Atje ne sfond larg dalloj ushtaret e huaj, te armatosur, rreth komondantit Ramush Haradinaj, i denje per konvertime ne kenge e legjenda, te cilin e shoqerojne ne shtepine e vet qe te mos kembeje asnje fjale me popullin qe e pret. Po shqiptarin kurre nuk ka mundur njeri ta shoqeroje me pushke ne kullen e vet e ne token e vet ! E nderkohe ca sinjale me teheqin vemendjen. Makinat e bukura, si kontesha me kone per dore me mijra kordele ne elegance e shpifte. Vija ndarese, bodigarde qe ruajne me syte aty ku thyhet drita dhe bresheri i kristaleve nuk ben zhurme ne revolten e fshesagjinjeve te qytetit, qe dikur kumbonte nga zeri i vashes rrethur me flamur mbi tank. Tani keto zera jane relike bulevardi, ku ngjiten e shtypen cimcakizet, qe pertypin ushtaret e huaj. Zgjas koken qe te mos terheq vemendjen e turmes. Shikoj kamera te fikura dhe gazetar te ndrojtur. Diku me tej jane ngrehuar ne cadra revoltat e mbytyra te invaliteve te luftes, e Gjergj Kastrioti me shpate ne dohe hesht e nuk ndeshkon. Hesht Ai qe i nderonte heronjte e luftes! Po c’fare mund te besh para pallatit te qelqte, qe u ngrit diteve te entuziazmit te kashtes se lirise?!

Kortezhi i veturave me grilla te zeza, po del nga pallati i qelqte dhe eshte nisur pa navigator drejt bisedime per pace a per corbe me Serbine!

QE TE NDALET KOLLONA DUHE TE NDERROHEN BINARET

Dikush ka marr ushqim me vete. Sa per pijet, dehjen kane per ta gjetur ne slivovicen serbe dhe votken ruse. Dikush ua ben me dore per t’i ndalur. Ndoshta per t’u thene nje fjale me shume. Se Fjala ne kanun nuk bente mort, e besa kush del kunder te rende ne liri e ka ate shkop. Nje nga perfaqesuesit e akademise u del perpara. Ndaluni burra se kjo nuk eshte e mbara. Pa ngreh plugun s’ka si mbine fara. Kolona nuk ndalet… Drejt dheut e gureve ne barikadat e Ures se Ibrit. Me tutje kolonizimi ka hedhur themelet e pallateve te larta. Serb gdhihen aty pa ditur asnje emer vendi. Territori eshte me i rendesishem se banori i ardhur rishtas. Madje nentoka e dhe pasurite. Per te arritur kete qellim duhet ca serb me fryme edhe te mykur. Para kollones te pallatit te qelqte qe eshte nisur per bisedime politike me Serbine katermije banore shqiptar ne Mitrovice kane shpallur greven e zize, si dikur grevistet minatore te Trepces. Rruga e mbushur me militante te punesuar e ka bere te erret xhamin e pallatit te qelqte, per te riaktivizuar minjeren, punesuar dy mije nen toke, qe do te thote edhe njere apo dy me shume mbi toke. Po mbi toke jam une fisi e bajraku , kush cicerine si zogu ne kembe rri dajaku! Shqiptaret ne Mitrovice jane heronje se uren e kane ngritur mbi guximin dhe mbi shpatullat e tyre e ushqejne mbijetesen. Kur sebet dhe treqind ilegalet i sulmojne dhe i vrasin, televizioni shkon atje, kur nga pallati i qelqte niset telegrami me ngushellime.

Diku shoh nje grup poetesh qe i kane zene rrugen kollones se pallatit te qelte me nje grumbull me vjersha, poezi, dhe poema martiresh, per te lexuar ndonjeren para se te ulen ne sofren e ngrenies me Serbine. Ca bodogarde i marrin dhe ua hedhin ne kanal. Kolona nuk pyet edhe se gomat thyejne eshtra heronjsh!

More vella, po nje komb qe nuk degjon zerin e poetit, e ka pak ta shqyejne egersirat ne fund te detit!

Qe te ndalet kollona mbrenda kolones se shtate te qelqte, duhet se paku ti nderrohen binaret, te celen dritaret, per te nxjerr jasht mykun e kolltukut!

MUZA E ALFABETIT DHE DED GJON LULI

NGA ZEF  PERGEGA

Ende pa u përfunduar fjalori, nga Shkodra me 1908 i kumtohej Vjenës: “Sado e rëndësishsme të jetë kjo punë për përparimin e gjuhës shqipe, nga ana tjetër ne nuk duhet të lejojmë pa e parë se ajo do të këtë si rrjedhim një përkrahje të metejshme të gjuhës italiane në Shqipëri. Shoqëria gjuhësore “Bashkimi” e mbaroi fjalorin. Eshtë një vellim me 538 faqe, shkruar me alfabetin e “Bashkimit”që do të thotë, dy shkronjësh, i cili merr si bazë dialektin e Shkodrës më shumë theksime mirditore”

Abati i Mirditës Prend Doçi i shkruante dhe i botonte librat në Vjenë me këtë fjalor me gërma latine dhe kur i sillte në Shqipëri u griste fletën e parë për ti shpetuar përndjekjës nga autoritetet turke. Për këtë fjalor shqip-italisht, të hartuar nga Abati Doçi, Faik Konica i shkruan At Shtjefen Gjeçovit. “Mundësisht ti jepet zë imzot Prend Doçit se puna vete shumë mirë. Megjithë kundërshtimet e paarsyeshme, shoqëria që themeloi Abati me bashkëpunëtoret e tij do të zërë vendin e parë në listën e bashkimit të gjuhës e kombësisë shqipe!”

Aktiviteti letrar i Abatit të Mirditës është përfshirë në Enciklopedinë turke, shteti pushtues 550 vjeçar, që këtë meshtar e burgosi.

NUK SHUHET FLAKA E LIRISE

Abat Prend Doçi ishte një nga udhëheqësit e kryengitjeve mirditore kundra Portës së Lartë. Autoritet turke ishin shprehur që Abat Doçi mund të shkonte në Romë, por të mos kthehej më kurrë në Shqipëri, për shkak të aktivitetit të tij letrar dhe atdhetar.

Kështu Prend Doçi largohet nga Shqipëria nepërmjet viseve të Malësisë Madhe, për të kaluar në Mal të Zi e pataj në Romë e në kryeqytetet perëndimore, për të realizuar planet e tij, si një prift mendje hollë dhe patriot i flaktë, pasi ishte përzier në trubullirat e Mirditës

Pasi mbërriti në derën e parë të fisit të Hotit, trokiti në derën bujare të Ded Gjo’ lulit. Atë natë Deda thirri besnikët më të afërt në trimeri e besë të tij. Asnjë nuk fjeti, e kuvendi erdhi e u ndez, siç përflakën kullat nga gjuhët e flakëve të lisit në votër. Kulla e Ded Gjo’lulit nuk kishte patur mik më të mirë mirditor dhe prift me të ditur së Abati i Mirditës Prend Doçi. Deda me azganet e tij paraqiten gjithë zonën e kufirit, përqendrimin e forcave turke dhe malazeze dhe mundësinë e gjetjës së një shtegu për ta përcjellë të sigurtë Prend Doçin deri në tokën malazeze.

Heret në agim Ded Gjo’luli bëhet gati për rrugë dhe ndoshta edhe për përpjekje me armë. Kështu edhe njëherë kontrollojnë armët dhe municionin. Deda shkon tek arka e tij dhe prej andej nxjerr një kostum kombëtar të malësorit, bashkë me xhamadanin, një revole dhe disa fishekë dhe i thotë Abatit se është më mirë dhe me sigurtë për jetën që Prend Doçi të lente velladonin, librin e shënjtë dhe uratët në shtëpinë e Dedës dhe ai të udhëtonte me ta si një malësor i zakonshëm. Kur Deda u sigurue se jeta e Abatit nuk përbënte rrezik se kishte kaluar kufirin shqiptar, Abati Doçi duke i shtërnguar dorën dhe përpjekur kokat vëllazërore e burrërore, i ka thënë Ded Gjo’Lulit:

“Mos harroni se në këto male as nuk është shuar as nuk do të shuhet kurrë për jetë flaka e lirisë dhe nuk do të shqimbët besa e shqiptarit. Ai gjak që ka valuar në dejet e atij burri të varrosur në Lezhë nuk është bërë ujë. E përderisa rron emri i Gjergj Kastriotit, që dëgjohet shpesh në këto male rron e ka për të jetuar Shqipëria. Unë për vete si bir i këtyre maleve edhe pse po tres larg tharmit të truallit tim arbëror, mendja do të më punojë veç për këto troje e zemra ka më më rrah veç për Shqipërinë. Ne po ndahemi, por e kam besimin se shpejt kemi me u pa dhe nuk po të them o Ded trimi lamtumitrë por mirë u pafshim!”

Deda u hodhi një veshtim maleve dhe i pa një për një në sy trimat e tij si për tu marrë pelqimin për besën që do të jepte. I shtiu dorën Abatit mirditor, ia mbajti fort dhe pasi u falen sipas zakonit i tha: “Ma para se të ndahemi po ju tham dy fjalë imzot Doçi vella. Pa dalë faret Hoti e gjithë Malësia e Madhe pushka e shqiptarit nuk ka me pushue në këto anë pa e ba Shqipninë të lirë e zojë me vete në katër Vilajete. Dalsh faqëbardhë dhe Zoti e ndihmoftë misionin tënd!”

RREFIMET E PREK GRUDES

Një ditë në Detroit, krejt rastësisht, me disa gazeta dhe botime të vjetra nga nacionalizmi shqiptar me bie në dorë një letër e shkruar nga Prek Gruda në Florida me 3 prill 1999. E lëxova me vëmendje pasi ai jepte versionin e tij mbi tri momente të jetës së heroit të popullit Ded Gjo’ lulit. Ja çfarë shkruan ai fjalë për fjalë:

“Ded Gjo’ luli është një burrë malësor. Me burrëri e karakter, zemër përveluar për atdhe dhe me këto ndjenja i rriti të tre djemtë e tij. Një ditë Deda ra në Shkodër për tregti. Frati i Brigjeve të Hotit i jep një letër për P. Pal Dodën në Kuvend të Fretneve. Deda ishte i njohur me freten dhe me njëherë ato e ftojnë mbrënda ku ishin edhe meshtar të tjerë. Ndërkohë Padër Pashko Bardhi po lëxonte një gazetë të huaj. Deda pa të keq i drejtohet P. Palit dhe i thotë së zotnisë po i dhimkan sytë. Jo, Dedë, i thotë P. Pali, por para tij e lëxova edhe unë atë gazetë dhe m’u mbushën sytë me lot se i ligu i Bosforit është dobësuar dhe serbo greket kanë me e përla Shqiprinë. Deda trishtohet nga këto fjalë e bof në kamë dhe e pyet meshtarin “Ç’ka dom më thanë i ligu i Bosforit?!” Meshtaret ia shpjegojnë se është Perandoria Turke dhe se duhet me luftue për më e mbrojt vendin e më fitue lirinë. Deda ju jep besën se sa të mbërrijë në Hot ka me fillue luftën. Dhe ashtu ndodhi e filloi luftën me tre djem dhe kushurinjt.

Mark Gjeloshi Gojçaj, antari i çetës ishte 16-vjeçar. Kam bisedue me te disa herë dhe ai me ka diftue si u kanë ra turqeve befas në postën e Rapshës se Hotit. Si ua kanë marrë armët…

Pika e dytë ndoshta ma e rëndësishmja në jetëshkrimin e Ded Gjo’ lulit, të cilin deri me tash nuk e përmend askush. Deda dhe Kol Zefi i Grudës shkojnë tek Knjaz Nikolla në Cetinë. Jo njëherë, por disa herë kam pas rastin me e dëgjue Kol Zefin ka difton: “Ishim në lufte me Turki e kishim nëvojë për armë, strehim e çdo gja tjetër. Shkuem të Sokol Baci në Nikshiq e i diftuem qëllimin tonë. Ai urdhëroi sekretarin me na shkrue një letër për Knjazin dhe u nisëm për në Cetinë, ku mbërritem në bramje. Mark Culi i Trieshit na çeli derën. Mbas disa kohe erdhi Knjazi me krahë të hapur duke theksuar në gjuhën shqipe: “Mirë se ju pruni Zoti bijtë e mi! Deda ka ik prapa disa hapa duke thenë; “Kurrë mos e pastë than Zoti më të mësye për babë, as për vëlla, por për mik të afermt!” Unë rashë në krahët e tij, thotë Kola, dhe me dha gradën major e një fishek me napolona të verdhë, kurse Dedën e qiti jashtë dhe e përcuell me dy gjandarë deri në Kotorr që e zotnonte Austria.

Pika e tretë ende pezull dhe e pasqarueme është vrasja e tij nga serbet e bashibozuket e Esat Pashë Toptanit. Kjo leu e gabuar me djallëzi të E. Hoxhës dhe erdh e u bë e bësuar edhe nga historiani i Mirditës P. Doçi që mendon së është vrarë me kurdisje të Gjon Markagjonit. Kjo nuk është aspak e vërtetë. Pikësepari në Orosh në shtator të vitit 1915 nuk ka qenë kërkush nga mashkujt e familjës së Gjonmarkut, kur është vrarë Deda.

Me 1930 kam shkuar në Orosh në shkollë e në Konviktit e Mirditës. Atëherë isha 18 vjeç mjaft me interesim me ditë e me kuptue. E shoqja e Preng Marka Prengës që ishte bajraktari i Oroshit dhe kryebajraktari i Mirditës me ka thënë: “Erdhi Ded Gjo’luli fillikat në shtëpinë tonë dhe me tha se don me shkue të Sali Mani në Krasniqe dhe me lypi njerëz me e përcjellë. Banda e Esat Pashë Toptanit e diktoi dhe e arrestoi dhe më vonë morëm vesh që i masakruan të gjithë bashkë me Deden dhe i qitën në Shpellë të Akullit mbas Shkambit të Qërshisë të Oroshit…”

Shtatë burrat mirditor që u vranë për Ded Gjo Lulin, të caktuar nga bajraktari i Oroshit ta shoqëronin deri në Krasniqe kanë qenë: Mark Llesh Doda, Ndue Kol Pjetri, Zef Ndue Gjoka, Preng Cup Deda, Preng Gjok Skana, Preng Marlura e Llesh Deda. Serbët arrestuan edhe 70 mirditor të tjerë, bashkë me të birin e Ded Gjo” ulit, Kolën dhe i intërrnuan në Itali.

Në festën e përkujtimit te 100 vjetorit të Kryengritjës së Malësisë Madhe të organizuar në Kishen e Shën Palit në Detroit, një burrë i moshuar dhe me kujtesë të freskët, Fran Lulgjuraj, në moshë 78 vjeçare me ka treguar:

“Në vitin 1980 kam takuar në Podgoricë në shtëpinë e tij në rrethina miditorin e zgjuar Frrok Bisaku. Malësoret dhe kosovarët e merrnin Frrokun kur kishin prombleme gjaku dhe ngatërresa, të cilat ai i zgjidhte si njohës i thellë i Kanunit. Sipas tij 11 herë janë ndryshuar ligjet e Kanunit të Lekë Dukagjinit. Ai me ka thenë se Ded Gjo’ lulin e ka parë të shtrirë përdhe të vrarë. Ishte vetëm trupi i tij pa jetë. Ia kishin marrë çakshirët, armët dhe e kishin lënë me mbathje të gjata, me çorape e këmishë të bardhë…”

MALCORET U BIJNE TURVET

Gjergj Fishta


“ Ishte nata e Nuncjatës 24 Mars 1911, e natën nëpër terr nji çetë tetmdhetë vetesh, shtatë me armë e njimdhetë pa armë, rrugë pa rrugë, bite Qafës Bukoviqit, drejt ka Rrapsha, ku gjindej nji ndër blochaus, qi Bedri Pasha kishte ngref kah Malcija. Tue shkue malit e tue bisedue të vogel njani me tjetrin, po zën e thotë Kol Marash Vata, qi u kishte pri:

“Me nimë të Zotit, burra, na i herë sande po i bijmë kaushës se asqerit e… të dalë ku të dalë. Për në kjoftë se na ec falli mbarë, po i marrim njato tridhet mauzerre të turkut e masandej po ia çojmë puçë Bedri Pashës e po ia lajmë të dhetat me kokrra plumash. Por në kjoftë thanë prej zotit me mbetë, prap mirë se mirë, mos tjetër, s’kemi me pa dhunitë e barbaritë, qi Xhemleti don me na ba mbi Malci. Ma mirë dekë si burrat, së gjallë e më marre”

Kështu tha Kol Marashi dhe çeta iu avit blochausit të ushtarëve të Turkisë. Aty xunë vend, e masi u shtërnguen me armë ia nisën pushkën ushtarëve, shtatë malcorë e tridhet ushtar. Ushtarët mrenda e malcoret jashtë. Krisi pushka sa krisi e qatje vonë xu me i lshue zemra ushtarët edhe u ranë ndore malcorëve. Malcorët u muarne armët, e ushtarët i lshuan me shkue ka deshtën. Nuk ishin Sllav me pre robt e nxanun. Malcorët atëherë në fillim mësyen kaushën e Çemerrit dhe e pushtuen pa pushkë të shtime.

Gruda në tjetrën anë, tue luftue si kulshedra me dragoj, kishte marrë kaushet e Pikalës e të Shtegut te Selishtit, të Bokrrines e kur u err dita e 25 Marcit, Kol Mirashi e Gjon Pllumi me shokë të vet u kishin marrë ushtarëve të Turkis 86 mauzerre. Atëbotë iu qit kushtrimi Malcisë, e mësyen e morën Tuzin e filluen me u shtërngue për më i ra Shkodrës.

Mjaf ka kenë prej anet të malcorëve me mujt me e mendue!”

Pader Gjergj Fishta i ka përshkrue fazat e ndyshme të kësaj kryengritje në “Hyllin e Drites” 1914 me një varg artikujsh me titull “Lot Gjaku” ne “Mrizin e Zanave” e “Lahutën e Malcisë” duke e përjetësuar trimin e malsorëve Ded Gjo’lulin

Edhe pas gritjës së flamurit në Deçiq me 6 prill 1911Ded Gjo’luli nuk e ndali luftën. Me 16 prill 1914 dymbëdhjetë batalione malazeze mësyjnë natën Malsinë dhe bëjnë masakra në Hot e Grudë. Flakë kallën fahatrat bagëtia e pasuria. 575 shtëpi bëhen të pabanueshme dhe malsorët lëshojnë vendin. Ded Gjo’luli bashkë me dy krenë nga paria e Shkodrës i kërkon ndihmë qeverisë së Durrësit….Mbi armikun krisi pushka!

ISHIM KALAMA….

Ernest Koliqi


“Ishim kalama me 1911. Nuk e harroj kurrë mbramjen e kuqe, në të cilën pash prej qytetit të huaj ku ndodhësha aso kohe tue u nisur dyqind burra dosido të armatosur kah malet e afërme, ku vlonte pushka. I shikova në fytyrë nji e nga nji në kalim. Kishte nëpërmjet tyre djelmosha në versën ma të bleruar, kishte pleq të molisur nga vitet e shumta. Ecshin pa folë nëpër nji fushë të gjanë. Edhe unë eca me ta në heshtje, nji copë rrugë. Mandej u ndala, pse po behej tepër vonë e drojshëm në qortimet e babës. E ata u zhduken të përpimë nga hijet e natës. Pyeta se ku shkojnë!? Dikush me kallxoi: “Me luftue për Shqipni”

Shqipni!…Emen u çuditshëm dhe i ri. Vonë në atë natë më mori gjjumi. Mendimet qi me sillëshin nëpër tru ishin ma të medhaja se mosha ime. Kur u zgjova në mëngjez edhe dola në dritare me shikue kah Deçiqi vura re menjiherë se pushka mbi ato male kërciste me rrëptësi të shtuar. Dyqind burra të heshtur kishin mbërritur atje.

Prap në mbremje dola në fushë, i nxitur ma tepër se kureshtja feminore nga një epsh i fshehtë i shpirtit. E pashë disa prej atyne, qi një ditë më parë u nisën të fortë e të shëndetshëm, tue u kthye të mbajtun në vig prej shokëve. Disa të varruem e disa të dekun. Nanat, nuset, bijat qi banojshin në vobëktsinë ma të egër nëpër shpella plot lagështinë të nji lumthi rrjedhës në atë fushë, i pritshin me lot të heshtun pa vaj me denesë. Vetëm ndonji plak fliste e thoshte “Per hajr!”

Deshta me dijtun ma tepër e pyeta gjithkënd. Me kallxuen historinë e Skenderbeut.Vetëm atëherë mendja ime e njomë e kuptoi nëpër te, në mënyrë të avullueshme, bukurinë që e rrethonte vdekjen e atyre fatosave t papërmendun…!”

Në atë kohë Ernest Koliqi fëmijë 9-vjeç ishte larguar nga Shkodra. Babai i tij si shumë tregtar ishte vendosur në Podgoricë. Një numër i konsideruar të tregtarëve shkodranë, të gjithë katolik, morën pjesë në Komitetin e Ndihmës me kryetar Sokol Bacin për kryengitjen e Malsisë Madhe.

“Kalxon Mark Kakarriqi që paska qëllue nji përiudhe që luftetarët e lirisë kishin mbetë pa bukë. Ardh në Podgoricë Kola, djali i madh i Ded Gjo’lulit e diftue Markut gjëndjen. Ky i ka çue tek Shan Koliqi (babai i Ernestit) qi shkruan një biletë ku urdhnon të merrën 100 thasë miell e të dërgohen në furrën e caktueme për bukën e malcorëve në luftë kundra turkut…!”