Shkruan Flori Bruqi
Pablo Neruda, me emër të vërtetë: Neftali Ricardo Reyes, lindi me 12 korrik 1904 në Parral (Kili)në një familje modeste. Babai i tij ishte grahës treni kurse e ëma mësuese e cila vdiq shpejt pas lindjes së djalit. Fëminia e hershme e tij është e lidhur me « njohjen e natyrës », si që shprehet vet në shkrimet e tija. Me shkrime fillo të merret në kohën e adoleshencës dhe me 1923, publikon përmbledhjen e parë me poezi “Crépusculario” (Muzgëllor).
Neruda i rreket shërbimeve dioplamtike kështuqë bëhet konsull i Kilit nëpër shum qytete të Azisë dhe të Afrikës etj. (Rangoon, Colombo, Batavia, Calcutta, Buenos Aires). Gjatë kohës kur ishte në shërbim në Spanjë u miqësua me Federico Garcia Lorca. Pas puçit të Frankos dhe vrasjes së mikut të tij, ai fillo të mbrojë Republikën spanjolle që pati për pasojë revokimin e tij.
Paralelisht me poezinë pra, ai vazhdon jetën politike dhe bëhet senator i Partisë komuniste të provincave veriore të Kilit më vitin 1945. Pasi i kundërvihet kryetarit Gonzales Videla, ai ndalon këtë parti e kjo e shtyn Nerudën të largohet për në Evropë, Indi dhe Meksike : këtu publikon veprën e tij me të rëndësishme “Canto General” (Kënga e gjeneralit) e cila, në vendlindjen e tij u ndalua menjëherë. Këtu ai lartëson betejat e popujve latino-amerikanë.
Më 1952 ai kethehet në Kili. Vitin 1969 heq dorë nga kandidimi për kryetar shteti i zgjedhur nga Partia komuniste, dhe mbështeti fuqishëm Salvador Allende-n i cili pas zgjedhjes e emëroi ambasador në France. Më 1971, Pablo Neruda pranon Çmimin Nobel për Letërsi (i treti me rradhë nga Amerika Latine). Vdes pak kohë pas puçit të gjeneralit Pinochet.
Pablo Neruda është njëri nga shkrimtarët më të njohur të Amerikës Latine si dhe njëri ndër letrarët më me influencë të gjuhës spanjolle.
Veprat më të njohurja janë :
1923 “Crépusculario” (Muzgëllor).
1933 “Residencia en la tierra” (Rezidenca në tokë)
1924 “Veinte poemas de amor y una cancion desesperada” (Bjëzet poema dashurie dhe një këngë dëshpruese)
1937 “Espagna en el corazon” (Spanja në Zemër)
1950 “Canto General” (Kënga e përgjithshme)
1959 “Cien sonetos de amor
1964 “Extravagario”
1967 “Fulgor y muerte de Joaquin Murieta” (Drama e vetme e PN)
1974 “Confieso que he vivido” (Biografi e botuar pas vdekjes)
Pablo Neruda
Ngadale vdes
Dalngadalë vdes ai që bëhet skllav i zakonit,
që përsërit të njëjtat gjëra çdo ditë,
që nuk ndryshon rrugë,
që nuk rrezikon,
që nuk ndryshon ngjyrën e veshjeve,
që nuk i flet atij që nuk e njeh.
Dalngadalë vdes ai që nuk përmbys tryezën,
që është i pakënaqur nga puna,
që nuk rrezikon sigurinë nga pasiguria për të ndjekur një ëndërr,
që nuk i lejon vetes asnjëherë në jetë të thyejë rregullat e vendosura.
Dalngadalë vdes ai që nuk udhëton,
që nuk lexon,
që nuk dëgjon muzikë,
që nuk zbulon hijeshi tek vetja e tij.
Dalngadalë vdes ai që shpërfill krenarinë e tij,
që nuk i lë të tjerët ta ndihmojnë,
që i kalon ditët duke u qarë për fatin e tij të keq,
që ankohet për shiun që nuk pushon.
Dalngadalë vdes ai që i shmanget projektit para se të fillojë,
që nuk pyet për gjërat që nuk i di, dhe
që nuk përgjigjet për gjërat që di.
E shmangim vdekjen me doza të vogla,
duke kujtuar gjithmonë se të jesh gjallë
kërkon një përpjekje shumë më të madhe
se thjeshtë fakti që marrim frymë.
Vetëm durimi i paepur
do të na bëjë të arrijmë
lumturinë më të madhe.
HUMBEM EDHE KETE MBREMJE
E humbem edhe kete mbremje
Askush nuk na pa te zene per dore,
kur muzgu i kalter binte mbi bote.
Nga dritarja une pash’
lodrimin e perendimit mbi kodrat e largta.
E pastaj, si nje monedhe,
nje copez dielli u perndez ne duart e mia.
Te kujtova ty me shpirtin e ndrydhur,
me ate trishtimin qe ti ke njohur tek une.
Ku ishe ti ne ate kohe?
Me c’njerez?
Cfare fjalesh u thoshe?
Oh, pse me ndodh keshtu: dashuria shperthen pernjeheresh,
kur jam I trishtuar dhe kur ti je larg?
Libri qe marr te lexoj mbremjeve, me ra nga duart,
dhe te kembet e mia, si nje qen I plagosur u rrotullua perendia.
Gjithnje, gjithnje sapo vjen mbremja ti iken,
Deri ku muzgu bredh duke tretur statujat.
Keshtu te dua!
Nuk të dua sikur të ishe trëndafil kristali apo topaz
Ose shigjetë e karafiltë që përhap zjarri;
Të dua siç duhen disa gjëra të panjohura
...Fshehurazi, mes hijes dhe shpirtit.
Të dua si bima qe nuk lulëzon dhe mban
Brenda saj fshehur aromën e atyre luleve;
Falë dashurisë tënde jeton në errësirën e trupit tim
Esenca e aromës që buron nga toka.
Të dua pa e ditur se si, kur dhe ku,
Të dua drejtëpërdrejtë pa probleme apo krenari:
Të dua kështu, sepse unë nuk e di ndryshe.
Pra, në këtë mënyrë ku sjam dhe nuk je,
Kaq afër sa dora jote mbi gjoksin tim është imja,
Kaq afër sa mbyllet sytë e tu në gjumin tim.
Per Henen e dites
Hene e dites,fergelluese
si nje meduze ne qiell,
c'ben ti kaq heret?
Lundron apo vallezon?
Dhe ai petk' te fejuare te trishte
i shqepur prej ere,
ato kurora te tejdukshme
permbytjesh apo zbukurimi,
thua ende te mos kesh mberritur
ne shtepine e nates,-
dhe prane deres te kerkosh
ne lumin e qiellit celesin e humbur
prej ngjyre ylli...
Dita zgjat dhe venitet
kurora jote e martirizuar,
dhe flakeron si nje shtepi druri
e Jugut pervelues.
Dielli me krifen atomike
zien dhe kaleron i terbuar,
dhe bishti yt i bardhe
si nje peshk kalon neper qiell.
Kthehu ne naten e thelle,
hene e hekurudhave
hene e tigrit te erresires,
hene e birrarive,
kthehu ne sallonin e stolisur
te neteve te hapura lumore,-
Le te rreshqase nderi yt
permbi durimin e qiellit
Me pelqen kur hesht
Me pelqen kur hesht, sikur te mos ishe, -
dhe me sheh nga larg e zeri im nuk t’arrin.
Thua sikur prej teje fluturuan syte,
dhe sikur nga nje puthje goja t’u vulos.
Si gjithe keto sende qe me rrethojne,
ti ngrihesh e mbushur me shpirtin tim.
Flutur e gjumit te trazuar,
ti je vete fjala trishtim.
Me pelqen kur ti hesht dhe rri si e larget.
Sikur une te shqetesoj, flutur qe fergellon
me veshtron nga larg dhe zeri im nuk t’arrin.
Lerme qe une te hesht tani ne qetesine tende.
Lerme qe une te flas me ty ne kete heshtje,
e shndritshme si nje llambe, si nje unaze.
E heshtur e plot yje, ti je si vete nata.
Ti hesht me nje heshtje yjesh, nga qetesite e largta.
Te dua kur ti hesht, sikur me zhdukesh fare.
E largme dhe e dhimbshme, sikur te jesh e vdekur.
Mjafton nje buzeqeshje – perse duhet nje fjale?
qe une te gezohem se s’eshte e vertete vdekja
E shemtuara ime,je si geshtenje flokeprishur
E shemtuara ime,je si si geshtenje flokeprishur,
e bukura ime,e bukur je si era,
e shemtuara ime,me gojen tende mund te besh dy,
e bukura ime,te fresketa jane puthjet e tua.
E shemtuara ime,ku jane fshehur gjinjte e tu?
Jane te vogelza si dy kupa drithi.
Do te me pelqente te shoh dy heneza mbi gjoks:
kulla madheshtore te sovranitetit tend.
E shemtuara ime,deti nuk i ka thonjt' e tu ne bitegat e veta,
e bukura,lule me lule,yll me yll,
vale per vale,kam numeruar trupin tend:
e shemtuara ime,te dua per mesin tend te arte,
e bukura ime te dashuroj per nje rrudhe te ballit,
dashuri,te dashuroj sepse e kthjellet dhe e erret je...
Studentja
Oh,ti, me e embla,ti embelsi,
qe s'ke mbarim,mishtore e dashuruar
ne masen e hijeve:ti cohesh
prej diteve te tjera
dhe mbush kupen tende
me polenin e kenaqesise.
Prej nates se dendur
me fyerje si vera e shkumezuar
une erdha e rashe si nje keshtjelle e plagosur.
Mbi mua,ne velenxat e varfra
fergelloi ylli yt e ndezi qiellin.
Oh,gershet jasemini,oh,zjarr i vertete,
ushqyer prej kesaj mbremjeje te re;
oh erresire qe e prekim
duke i pushtuar belin,e duke rrahur kohen
me shkulma te pergjakur kallezash.
Dashuri dhe asgje tjeter,ne zbrazetine
e nje buleze ajri,ne udhe te vdekura:
dashuri,gjersa vete jeta ka vdekur
dhe ne na ka lene qe t'i ndezim qoshkat.
E putha gruan dhe humba
ne avullin e fuqive te mia
bistak pas bistaku,si ne nje vreshte,
kaloja nga puthja ne puthje.
I perqafuar me perkedhelite,i ankoruar
ne shpellen e flokeve te ftohte - une ngopesha
i uritur
ne buzet e uritura te tokes
Mund të shkruaj
Kësaj nate mund të shkruaj vetëm vargje të trishtuara.
Të shkruaj për shembull: "pikëlohet nata prej yjeve
E trupat e kaltër qiellorë rrëqethen në largësi".
Në zemrën e qiellit era e natës bën qerthuj, këndon.
Sonte vargjet janë tmerrësisht të trishtuara:
e doja dhe herë-herë dhe ajo më deshi.
Netëve si kjo, nër krahët e mia e mbaja.
E përqafoja nën qiell... nën qiellin e hapur.
Më deshi. Kohë pas kohe e pata dashur dhe unë.
Si të mos dashuroja sytë e mëdhenj që aq thellë më shikonin?
Kesaj nate mund të shkruaj vargje nga më të trishtuarat.
Kur mendoj që nuk e kam më. E kuptoj që e humba.
Kjo natë e pafundme bëhet më e madhe pa të...
Dhe vargjet bien në shpirt si vesa mbi bar...
Ç'rëndësi ka që dashuria ime nuk mundi dot ta mbajë!
Gjithë yje është nata. Vetëm ajo me mua s'është më...
Kaq. Një zë këndon matanë... larg.
Po shpirti është i dëshpëruar se unë e humba atë.
Shikimi im bredh, e kërkon... sikur t'i afrohesha pranë.
Zemra ime e kërkon prapë, po ajo me mua s'është më.
Dhe është po ajo natë, e zbardhin nën dritën e saj po ata drurë.
Vetëm ne- të atëhershmit- ne nuk jemi më po ata.
-S'e dua më. Është e vërtetë. Megjithatë... sa shumë e kam dashur.
Kërkoja zërin e erës që të arrinte veshin e saj.
Me një tjetër... me një tjetër do shkojë tani... si puthej me mua dikur.
Me zërin e saj. Trupin e tejdukshëm. Me sytë pafundësisht të mëdhenj.
S'e dua më... nuk e dua... Megjithatë ndoshta e dua.
E shkurtër është dashuria- kaq i gjatë harrimi.
Ishte një natë si të tjerat, unë e mbaja ndër duar.
Shpirti është i dëshpëruar... nuk pajtohet... me humbjen e saj;
edhe sikur kjo dhimbje të jetë e fundit që ajo më shkakton,
sikur këta rreshta të fundit që po shkruaj për të.
Tani je e imja!
Dhe tani je e imja,shplodhu ne endren tende brenda times..
Dashuria,dhimbja dhe puna le te flene tani..
Nata vehet ne levizje nga rrotat e padukshme
dhe ti prane meje,e pastes,si qelibar i fjetur...
Asnje tjeter nuk do fleje me endrren time e dashur,
ti do ikesh,ne do ikim te shoqeruar nga ujerat e koheve,
askush tjeter nuk do udhetoje hijen e saj me mua,
vetem ti,pergjithmone e gjelber,
pergjithmone diell,pergjithmone hene...
Duart e tua kane hapur grushtin delikat
dhe lane te rrezohen pa drejtim,gjurmet e tyre te buta..
Syte e tu vetembyllen si dy krahe gri
ndersa une ndjek ujerat qe ti sjell
e qe me cojne ne vazhdim...
Nata,toka,era,pershendesin fatin e tyre
dhe une,jo vetem qe nuk jam pa ty
por une vete,jam endrra jote...
Shqiperia
S'kam qenë ndonjëherë
Në Shqipëri
n'atë tokë të ashpër e të dashur,
n'atë dhe malor
barinjsh.
Sot
shpresoj
të vij si për të kremte të re, dasmë mbi tokë;
pa të vete të shoh
si shkëlqen dielli
majë krahëve plot muskuj
të vargmaleve të tua,
si më rritet
në mes të shkëmbinjve
si zambaku i ri dhe i njomë,
kultura,
letërsia, që po nis e shtrihet,
nderi ndaj bujkut të mocëm,
djepi i punëtorit,
përmendorja e shquar
e vëllazërimit,
si merr përpjetë
mirësia posi bima e re
që lulëzon në vendet e lashta e
të varfra.
O Shqipëri e vogël,
e fortë, e vendosur dhe zëmjaltë,
teli i kitares sate
-ujë dhe celik i gjallë-
vjen e më t'i shtohet tingullit të
historisë,
këngës së kohës që s'ka të mposhtur,
me një zë bjeshkësh
dhe ndërtimesh,
aromash dhe bardhësish,
këngës së mbarë njerëzve dhe mbarë, mbarë bjeshkëve,
zogjve dhe mollëve në lule,
erërave dhe valëve.
Forca, vendosmëria dhe lulet janë dhurata q'i sjell ti
ndërtimit të jetës mbi tokë.
Kthim
Profili im te kujton
aq shume vdekje,saqe une
s'kam fuqi te vdes me.-
As jam i afte per kete.
Eshte e kot te me kerkoni:
Une po nisem per rruge
me fatin tim te mjere,
me pelen e vetme
qe kullot livadhet
e Jugut te Amerikes jugore.
Fryn ere e hekurt,
druret perthyhen drejt tokes.
Jane te mesuar qysh ne femijeri
te perkulen,te puthin
token - hapesiren tokesore.
Me vone nderet bora,
e bere me mijera
shigjeta te pashtershme.
Prej andej une kthehem,
dhe do mbetem keshtu e tutje...
Nga e nesermja- dje
une u ktheva me gjithe
kembanat e mia.
Filize u bera ne keto vende.
Sodis livadhet
puth token e zeze,
sepse u takon te gjitheve
t'i binden dimrit, -
ta lejojne eren te rritet
brenda vetes sone,
perderisa nuk ka rene bore
dhe nuk jane shkrire ne nje
e Sotmja dhe Dita, e Djeshmja dhe Era.
U ftoh moti,
ne mbetemi vetem
dhe heshtim.
Faleminderit.
Trup gruaje
Trup gruaje, kodra te bardha, kofshe te bardha
Ti i ngjan botes ne castin e krijimit
Trupi im prej fshatari te pagdhendur te leron,
E ben te shpertheje nga fundi i dheut biri.
Isha i vetem si nje tunel, zogjte me largoheshin
e nata brenda meje kishte pushtet te pafre.
Per te mbijetuar te mora ty si nje arme,
si shigjeten ne harkun tim, si gurin ne habe.
TANI MBAROI ORA E HAKMARRJES E UN TE DUA
trup lekure, lemyshku, qumesht
trup lakmues e i qete.
Ah kupat e qumshtit, ah syte kur me mungojne
Ah trendafilat e pubetit , ah zeri yt i trishte e i lehte
Trup gruaje, do qendroj nen hirin tend
etja ime , rruga ime ne medyshje ankthi qe s'ka fund
Kanale te errta ku zbret etja ime e perjetshme
Ku zbret mundi dhe dhimbja qe s'iken kurre nga une.
Ode kumbulles
..Qe nga ajo kohe
toka, dielli, bora,
rrebeshi ne tetor,
te derdhura neper rruge,
gjithcka,
drita , uji,
lane
ne kujtesen time
kundermimin
dhe tejdukshmerine
e kumbulles:
jeta
ovalezoi ne nje kupe
rrezellimin, hijet,
freskin e saj.
Oh puthje
e gojes
pas asaj kumbulle,
dhembe
dhe buze
mbushur
me ambren eremire
te drites
se lengshme te kumbulles!
Kush je ti, kush je?
Duke menduar, duke pleksur hije në vetminë e thellë.
Edhe ti je larg, oh, më larg se të gjithë.
Duke menduar, duke çliruar zogj, duke zhdukur imazhe,
duke varrosur drita.
Këmbanore mjegullash, kaq të largëta, atje në lartësi !
Duke mbytur rënkime, duke thërmuar shpresa të errëta,
mullis i heshtur,
Nata bie si kafshatë në këmbët e tua,
larg nga qyteti.
Prania jote më është e huaj, kureshtare si një objekt.
Mendoj, ec gjatë, jeta ime para teje.
Jeta ime para të gjithëve, jeta ime e ashpër.
Britma përballë detit, mes guriçkave,
që vrapon e lirë, e marrë nëpër avullin e detit.
Tërbimi i trishtë, bitma, vetmia e detit.
Bleronjëse, e ashpër, nderë drejt qiellit.
Ti, çfarë ishe aty, ç’përthyerje, ç’purtekë
të asaj freskoreje të pamatë?
Ishe larg si tani.
Zjarr në pyll !
Përvëlon në kryqe kaltëroshe.
Përvëlon, zhurit, përflak, përshkëndit në pemë drite.
Lëshohet, brambullit.
Zjarr, Zjarr.
E shpirti im i plagosur vallëzon prej bujashkave të zjarrta.
Kush thërret?
Ç’qetësi e populluar jehonash.?
Çast i mallit, çast i gëzimit, çast i vetmisë,
çast imi mes të gjithave!
Guackë në të cilën era kalon duke kënduar.
Kaq pasion vaji mbërthyer pas trupit tim.
Tronditje e të gjitha rrënjëve,
Sulm i të gjitha dallgëve !
Endej, i gëzuar, i trishtuar, i pambarim, shpirti im.
Duke menduar, duke varrosur dritën në vetminë e thellë.
Kush je ti, kush je?
Mund të shkruaj
Mund të shkruaj vargjet më të trishta këtë natë.
Të shkruaj, për shëmbull:”Nata është yjësuar,
Dhe drithëruesit, të kaltrit yje, atje larg.”
Era e natës sillet në qiell dhe këndon.
Mund të shkruaj vargjet më të trishta këtë natë.
E doja, dhe ajo më donte nganjëherë gjithashtu.
Në netë si kjo e kisha ndër krahët e mia.
E puthja aq shumë herë nën qiellin e pafund.
Ajo më donte, dhe unë e doja nganjëherë gjithashtu.
E si të mos doja të tillë sy të mëdhenj tërheqës.
Mund të shkruaj vargjet më të trishta këtë natë.
Duke menduar që nuk e kam. Duke ndjerë që e humba.
Të dëgjoj natën e pamasë, më e pamasë pa të.
Vargjet bien mbi shpirtin si mbi barin vesa.
Po ç’rëndësi ka kur dashuria ime nuk mund ta ruante
Nata është yjësuar dhe ajo nuk është me mua.
Kjo është e gjitha. Së largu dikush këndon. Atje larg..
Shpirti im nuk ndjehet mirë se e humbi atë.
Si të jenë duke kërkuar sytë e mi vështrojnë për të.
Zemra ime vështron, por ajo nuk është me mua.
E njëjta natë që zbardhëllon të njëjtat pemë
Ne vetë, ata të atëhershmit, nuk jemi të njëjtët.
Më nuk e dua, është e qartë, por sa shumë e doja
Zëri im vështron për erën që të takojë veshin e saj.
E tjetrit. Do jetë e tjetrit. Si para puthjeve të mia.
Zëri i saj, trupi i saj i tejdukshëm. Sytë e saj të paskaj.
Unë nuk e dua, është e qartë, por mbase e dua.
Është kaq e shkurtër dashuria, dhe kaq i madh harrimi.
Sepse në netë si kjo e mbaja atë mes krahëve,
Shpirti im ndjehet keq që e ka humbur.
Megjithëse kjo është dhimbja e fundit që ajo me shkaktoi,
Dhe këto janë vargjet e fundit që unë ja shkruaj.
KENGE E DESHPERUAR
...Oh grua, nuk di si munde të më mbash
në truallin e shpirtit tënd, në kryqin e krahëve të tu.
Më e t’merrshmja dhe e shkurtra qe dëshira ime për ty
më e shqetësuara dhe e dalldisura, më makute dhe e nderë.
Varrezë puthjesh, akoma përflaken varret e tua
përvëlojne akoma luzmat e cukura nga zogjtë
Oh, gojë e kafshuar, gjymtyrë të puthura
oh, dhembje të dëshiruara, oh trupa të pleksur
oh, përqafim i çmendur shprese e force,
në të cilin u bashkuam dhe u dëshpëruam.
E dhembshuria e ëmbël, si uji e mjelli
e fjala sapofilluar në buzë
Ky qe fati im e më shtegtoi dëshira ime
me të u rrëzua dëshira ime, gjithçka në të qe anije, mbytje
I braktisur si skelat në agim
vetëm hija fërgëlluese më përdridhet ndër duar
Ah më tej se çdo gjë, ah shumë më larg
Është ora të nisem, Oh i braktisur
Vdes dalëngadalë
Ai që nuk udhëton,
Ai që nuk lexon,
Ai që muzike s'dëgjon,
Ai që nuk arrin të gjejë,
Me sytë e tij.
Vdes dalëngadalë
Ai që behet skllav i së zakonshmes,
Duke shkelur përditë në të njëjtën rrugë,
Ai që s'ndërron kurrë zakonet,
Që s'ndërron kurrë as ngjyrat e rrobave,
Që nuk i flet kurrë një të panjohuri.
Vdes dalëngadalë
Ai që shmang pasionin
Dhe dallgët e emocioneve,
Ato që syve u japin dritë
E jetë zemrave të plagosura.
Vdes dalëngadalë
Ai që s'ndërron kurrë udhë
Kur fati i keq atë e zë
Në punë a në dashuri.
Ai që nuk rrezikon
Për të realizuar ëndrrat.
Ai që asnjëherë në jetë
S'u shmanget as këshillave me vlere
Atëherë jeto!
Rreziko sot,
Vepro shpejt,
Mos e lër veten të vdesësh dalëngadalë,
Mos e privo veten të ndihesh i lumtur …
Po te me harroje
Dua qe ti te dish nje gje. Ti e di si eshte çeshtja:
nese shikoj henen e kristalte,
degezen e kuqe te vjeshtes se avashte ne dritaren time,
nese prek prane zjarrit te imtin hi
apo trungun e rrullur te drurit,
gjithçka me shpie tek ti,
sikur gjithçka qe ekziston,
aromat, drita,metalet,
te ishin anije te vogla qe shkojne
drejt ishujve te tu qe me presin.
Sidoqofte, nese pak nga pak s’do me duash me,
s’do te t’dua me, pak nga pak.
Nese papritur me harron,
mos me kerko me,
se do te t’kem harruar.
Nese e konsideron te gjate e te çmendur
eren e flamujve qe kalon permes jetes sime
dhe vendos t’me bragtisesh
ne bregun e zemres ku kam rrenjet,
mendo se ne ate dite, ne ate ore,
do ngrej lart krahet e mi
dhe rrenjet e mia do dalin
ne kerkim te tokave te reja.
Por nese çdo dite, çdo mbremje
ndjen qe per mua je shkruar me embelsi te pafundme,
nese çdo dite ngjitet nje lule ne buzet e tua te me kerkoje,
ah e dashura ime, ah e imja,
ne mua gjithe ai zjarr perseritet,
ne mua asgje s’shuhet as nuk harron,
dashuria ime ushqehet me dahurine tende,
e dashur, e derisa ti te jetosh,
do rrije mes kraheve te tu pa dale nga te mite
Lavdi dites se lumtur
Kesaj here me lini te jem i lumtur,
nuk i ndodhi asgje askujt,
nuk jam asgjekundi,
ndodh qe jam i lumtur,
deri ne te fundit thellesi te zemres.
Duke ecur, duke fjetur a duke shkruar,
çfare mund te bej, jam i lumtur.
Jam me i panumert se bari ne kullote.
Ndjej lekuren si nje peme e rigjalleruar,
uji poshte e zogjte ne maje,
deti porsi unaze rreth jetes sime,
e guatuar prej buke e shkembi - toka,
ajri kendon porsi nje kitare.
Ti afer meje mbi rere, je rere,
ti kendon dhe je kenga.
Bota eshte sot shpirti im,
kenge e rere, bota sot eshte goja jote,
me lini mbi gojen tende e mbi rere
te jem i lumtur,
te jem i lumtur patjeter,
sepse marr fryme e merr fryme,
te jem i lumtur, ngaqe preki gjunjin tend
dhe eshte sikur te prekja lekuren blu te qiellit
dhe freskine e tij.
Sot lermeni qe te jem i lumtur, une e mjaft,
me apo pa te gjithe, te jem i lumtur me barin
e me reren, te jem i lumtur me ajrin e token,
te jem i lumtur me ty, me gojen tende,
te jem i lumtur.
Po kërkoj qetësi
Tani më lini vetëm.
Mësoni të bëni pa mua.
Unë po mbyll sytë.
Dhe dua vetëm pesë gjëra,
Pesë rrënjët favorite.
E para është dashuria pafund.
E dyta është të shoh vjeshtën.
Unë s’mund të jem nëse gjethet
Nuk fluturojnë dhe bien në tokë.
I treti është dimri solemn,
Shiu që e doja, përkëdheljet
E zjarrit në dimrin e egër.
Në vend të katërt, vera
Rrumbullake sa një shalqin.
Gjëja e pestë janë sytë e tu.
Matilda ime, e shtrenjtë,
Unë nuk dua të fle pa sytë e tu,
Unë nuk dua të jem nëse ti nuk shikon në mua:
E jap pranverën
Që ti të vazhdosh të më shikosh mua.
Kjo, miq është gjithë ç’dua.
Gati asgjë dhe pothuaj gjithçka.
Tani ju mund të shkoni nëse dëshironi.
Unë jetova aq shumë sa një ditë
Ju do të më harroni
Do të më fshihni nga dërrasa e zezë:
Zemra ime shkoi përgjithmonë.
Por sepse po kërkoj qetësi
Mos mendoni se po shkoj të vdes.
Përkundrazi:
Ndodh që po shkoj të jetoj.
Kështu do të jetë vetëm brenda meje
Që gruri do të rritet,
Së pari filizat çajnë përmes
Tokën të shohin dritën,
Se nënë toka është e errët:
Unë jam si një pus në ujrat e të cilit
Nata lë yjet e saj
Që të shkojë e vetmuar përmes fushave.
Sepse jetova kaq shumë
Unë dua të jetoj dhe aq më shumë.
Kurrë nuk jam ndjerë kaq kumbues,
Kurrë nuk kam pasur kaq shumë puthje.
Tani, si gjithmonë, është shpejt.
Drita fluturon me bletët e saj.
Më lini vetëm me ditën.
Kërkoj lejë të lind.
Mali dhe lumi
Në vendin tim gjendet një mal.
Në vendin tim gjendet një lumë.
Eja me mua,
Nata ngjitet përmbi mal.
Uria zbret poshtë në lumë.
Eja me mua.
Cilët janë atë që vuajnë?
Unë nuk i njoh, por janë njerzit e mi.
Eja me mua.
Unë nuk e di, por ata me thirrën
Dhe më thonë: “Ne vuajmë.”
Eja me mua.
Dhe ata më thonë: “Njerzit e tu
Njerzit e tu të pafat,
Midis malit dhe lumit
Me uri dhe pikëllim,
Ata nuk duan të ndeshen vetë,
Ata po të presin ty, mik.”
Oh ti, njëri që e dua,
I vockli, kokrra e kuqe
E grurit,
Ndeshja do të jetë e ashpër,
Jeta do të jetë e ashpër,
Por ti do të vish me mua.
Mbretëresha
Të kam quajtur mbretëreshë.
Ato janë me të gjata se ti, më të gjata,
Ato janë më të pastra se ti, më të pastra.
Ato janë me të dashura se ti, më të dashura.
Por ti je mbretëresha.
Kur ti shkon nëpër rrugë
Askush nuk të njeh.
Askush nuk ta sheh kurorën e kristaltë, askush s’sheh
Në qilimin prej floriri të kuq
Që ti shkel kur kalon,
Qilimin e paqënë.
Por kur ti shfaqesh
Gjithë lumenjtë dëgjohen
Në trupin tim, këmbanat
Tundin qiellin,
Dhe një himn mbush botën.
Vetëm ti dhe unë,
Vetëm ti dhe unë, e dashura ime,
Vëri veshin kësaj.
E dashur, sa udhe…
E dashur, sa udhe per te ardhur gjer te nje puthje,
C’vetimi endacake gjer ne shoqerine me ty!
Trenat vazhdojne te rreshqasin vetem me shiun.
Ne Taltal akoma nuk zbardhellon pranvera.
Por ti dhe une, e dashura ime, jemi bashkuar,
Te bashkuar nga setrat e gjer tek rrenjet,
Te bashkuar prej vjeshes, ujit, brinjeve,-
Gjersa te jesh vetem ti, vetem une do te jem.
Dhe te mendosh sa gure qe rremben lumi.
Ujet ne gryke te Boroa-s,
Te mendosh se te ndare prej trenave
Une e ti do te dashuroheshim,
Shkrire me te gjithe, me burra e gra,
Me token qe mbjell dhe edukon trandafilat.
Me pelqen kur hesht
Me pelqen kur hesht, sikur te mos ishe, -
dhe me sheh nga larg e zeri im nuk t’arrin.
Thua sikur prej teje fluturuan syte,
dhe sikur nga nje puthje goja t’u vulos.
Si gjithe keto sende qe me rrethojne,
ti ngrihesh e mbushur me shpirtin tim.
Flutur e gjumit te trazuar,
ti je vete fjala trishtim.
Me pelqen kur ti hesht dhe rri si e larget.
Sikur une te shqetesoj, flutur qe fergellon
me veshtron nga larg dhe zeri im nuk t’arrin.
Lerme qe une te hesht tani ne qetesine tende.
Lerme qe une te flas me ty ne kete heshtje,
e shndritshme si nje llambe, si nje unaze.
E heshtur e plot yje, ti je si vete nata.
Ti hesht me nje heshtje yjesh, nga qetesite e largta.
Te dua kur ti hesht, sikur me zhdukesh fare.
E largme dhe e dhimbshme, sikur te jesh e vdekur.
Mjafton nje buzeqeshje – perse duhet nje fjale?
qe une te gezohem se s’eshte e vertete vdekja.
Te kujtoj sic ishe
Me kujtohesh ti ne vjeshten e fundit.
Me bereten bojehiri e zemren ne paqe.
Ne syte e tu haheshin dritat e muzgut.
Dhe gjethet binin ne ujin e shpirtit tend.
Ne krahet e mi si nje kulper u ngjite,
gjethet merrnin zerin tend te ngadalte.
Flake habie ku etja ime digjej.
Jasemin I dashur, - mbi shpirtin tim, - i kalter.
Syte e tu vetuan e udhen hapi vjeshta:
bereta gri, zeri si i zogjve, zemra jote shtepia
ku hyjne deshirat e mi ate shenjta
dhe puthjet e gezuara bien si shkendija.
Qielli deri te nje anije. Fushe deri te nje koder:
te kujtoj si nje drite, si tym, si pellg pa brenge.
Thelle syve te tu digjeshin muzgjet
dhe gjethet vjeshtore lekundeshin ne shpirtin tend.
Per zemren time
Per zemren time mjafton kraherori yt,
per lirine tende mjaftojne krahet e mi.
prej gojes sime gjer ne qiell do ngrihet
gjithcka qe thelle ne shpirtin tend flinte.
Vegimi i cdo dite eshte te ti.
Dhe ti je vesa ne te lules.
Kur ti mungon zhduket horizonti.
Si nje dallge je qe perjetesisht iken.
Une thashe qe ti kendoje neper ere
si pisha ato e larte dhe e heshtur.
Trishtohesh pernjeheresh si nje rruge.
E mirepritur je si nje shteg i vjeter,
ku gelojne oshetimat, zerat nostalgjike.
Sapo une zgjohem-ikin, fluturojne
zogjte qe flinin ne shpirtin tend
Shperthim i aromes…
Arome
e jargavanit te pare…
Ne femijeri te tejdukshem ishin perrenjte e perendimet,
Dhe rridhnin mes kallamishteve e shavarit castet, minutat.
Tundja e shamise dhe stacioni. Dhe me s’do te kete kthim
tek ylli I arte mbi shperthimin e jargavanit.
Pluhuri i rruges dhe lodhja e humbjes.
Nga merzitja e ndarjes nuk gjen dot shpetim.
…Diku kembana po qan, sic qanin dikur,
syte e shndritshem e pranverore te nje vajze, diku.
Arome
e jargavanit te pare…
Ne flaken qe vdes
Ne flaken qe vdes te mbeshtjell drita,
Zbehtesi e pikelluar kredhur ne te ti qendron
Balle spiraleve te lashte te muzgut
Qe sillet rreth teje.
E heshtur, mikja ime
E vetme ne vetmine e kesaj ere te vdekjes,
Dhe mbushur me jete te zjarrit
Trashegimtare e dlire e dites se rrenuar.
Pak diell te ulet ne fustanin e erret
Dhe rrenjet e medha te nates
Pernjheresh rriten ne shpirtin tend
E dalin perjashta gjerat e fshehura ne ty,
Sikur nje popull i zbehte e i kalter
Qe sapo ka lindur, prej teje ushqehet.
O madheshtorja dhe pjellorja dhe joshesja,
Skllave e qarkut qe prej t'errti ne t'arte shendrrohet
Krenare kerkon e krijon nje bote aq te gjalle,
Sa lulet i vyshken dhe eshte plot trishtim.
ME FALNNI QE SYTE E MI NDRITEN...
Me falni qe syte e mi ndriten
me ngjyre mat te oqeanit
qe ne hapesiren time
nuk ka as liman,as brigje
e as fund.
perhere e njetrajtshme ka qene kenga ime
dhe fjala - si nje zogth muzgu-
si shpesurine neper gure,
qe s'arrin ngushellimin
e planetit te ftohte,perjetesisht te virgjer.
Me falni per vazhdimesine e panderprere
te ujit,gurit e shkumes per kotesine
e baticave,-ketu eshte vetmia ime,-
ku kripa ngacmon muret
e qenies sime misterioze,ku une
jam vetem nje grimcez
e Gjithesise,
e Largesise se vazhdueshme,
qe kembanat kumbuese e therrmojne dhe e shumojne
ne aq dallge-
grimces e Qetesise,leshteriket e se ciles
lehtas e nderlikojne
kengen time qe fundoset.
KOHA
Dita perbehet prej shume ditesh,dhe ora
perbehet nga minutat e nxitueshem te voneses,-dita
formohet nga harresate sperdredhura,nga metalet,
nga qelqet,teshat qe jane hedhur ne qoshe,
nga paralajmerimete letrave qe kurre nuk mberriten.
Dita eshte liqeni ne pyllin e se Ardhmes,
liqen qe e ka mbuluar gjethi,perkujdesi,
tingujt e mbytur qe zhyten ne uje ,
sikur te ishin qielli.
Ne breg
mbesin gjurmet e praruara te dhelpres se mbremjes...
Dita ne shndritjen e saj grumbullon luspa,peshperima,
papritur cdo gje lind si ndonje rrobe
qe na perket neve,dhe si ndonje vezullim i paket,
qe priti sa ti vinte ora e vet dhe po vdes,
me urdher te nates,
duke u rrotullisur
ne terr.
S'TE DUA...
s'te... dua vetem sepse te dua,
de prej dashurie e mos dashurie vij,
prej pritjes kur nuk te pres,-
prej akullit ne zjarr shkon zemra ime.
Te dashuroj sepse vetem ty te dashuroj,
pa kufi t'urrej-dhe duke t'urryer te lutem,
dhe masa e dashurise time shtegtare
eshte te mos te shoh
dhe te dashuroj si i verber.
Ndofta do ta djege drita e janarit,
rreze e vertete, tere zemren time,-
duke me vjedhur celesin e qetesise.
Ne kete ndodhi vetem une vdes
e do te vdes prej dashurise ,sepse te dua,-te dua ne gjak e ne zjarr.
HUMBEM EDHE KETE MBREMJE
E humbem edhe kete mbremje
Askush nuk na pa te zene per dore,
kur muzgu i kalter binte mbi bote.
Nga dritarja une pash’
lodrimin e perendimit mbi kodrat e largta.
E pastaj, si nje monedhe,
nje copez dielli u perndez ne duart e mia.
Te kujtova ty me shpirtin e ndrydhur,
me ate trishtimin qe ti ke njohur tek une.
Ku ishe tin e ate kohe?
Me c’njerez?
Cfare fjalesh u thoshe?
Oh, pse me ndodh keshtu: dashuria shperthen pernjeheresh,
kur jam I trishtuar dhe kur ti je larg?
Libri qe mar rte lexoj mbremjeve, me ra nga duart,
dhe te kembet e mia, si nje qen I plagosur u rrotullua perendia.
Gjithnje, gjithnje sapo vjen mbremja ti iken,
Deri ku muzgu bredh duke tretur statujat.
MUND TE VARGJE………
Kesaj nate mnd te shkruaj vetem vargje te trishtuara.
Te shkruaj pershembull: “pikelohet nata prej yjeve
e trupat e kalter qiellore rreqethen ne largesi”
Ne zemren e qiellit era e nates ben qerthuj, kendon.
Sonte vargjet jane tmerresisht te trishtuara:
e doja dhe here-here dhe ajo me dishi.
Neteve si kjo, nen krahet e mija e mbaja.
E perqafoja nen qiell…nen qiellin e hapur.
Me deshi.Kohe-pas-kohe e pata dashur dhe ne.
Si te mos dashuroja syte e medhenj qe aq thelle me shikonin?
Kesaj nate mund te shkruaj vargje nga me te trishtuarat.
Kur mendoj qe nuk e kam me.E kuptoj qe e humba.
Kjo nate e pafundme behet me e madhe pa te…
Dhe vargjet bien ne shpirt si vesa mbi bar….
KENGE E DESHPERUAR
Kujtimi yt shfaqet papritur ne naten ku jam.
Lumi lidh me detin vajtimin qe s’pushon.
I braktisur si limanet ne agim.
Erdhi koha qe te nisesh.Oh, i braktisur!
Mbi zemren time rigojne pikela te ftohta.
Oh, pirg germadhash, varreze e frikshme anijesh!
Ne ty jane rrasur betejat dhe fluturimet.
Nga ti ngriten flatrat zogjte kengetare.
Ti c’so gje ke perpire, si largesia.
Si deti, si koha.Dhe gjithcka ne ty qe permbytje!
Ishte ore e gezueshme e sulmeve dhe puthjeve,
ore e habitjes qe ndrinte si nje far.
Ankthi I timonierit dhe furia e zhytesit te verber,
dehja e turbullt e dashurise, - e tera ne ty ishte permbytje!
Nje femijeri mjegulle shpirti im me krahe te plagosur.
Shpikes humbur, gjithcka te ti ishte permbytje!
Ti ngjeshe dhimbjen, dhe rroke deshiren.
Te rrezoi pikellimi, dhe cdo gje ne ty ishte permbytje!
Une e zmbrapsa murin e hijes,
kaperceva pertej deshires dhe veprimit.
Oh mish, mishi im – grua, qe te desha dhe te humba,
te kujtoj ty dhe ne kete ore te qullte kendoj.
Si nje vazo, ne veten tende bujte, butesine e pafund,
dhe harrimi i pafund si nje vazo te theu.
Ishte e zeze, vetmia e zeze e ishujve, -
dhe atje, - o grua e dashurise- me pranuan krahet e tu.
Ishte etja dhe uria, dhe ti ishe frut.
Ishte dhimbje, rdhe ti ishe mrekullia.
Ah, grua, si munde ti te me mbertheje
ne token e shpirtit tend, ne kryqin e kraheve te tu.
Deshira ime per ty ishe me mizorja dhe me e shkurtra,
me e stuhishme dhe e dehur, me e ndere dhe e pangopur.
Varreze te puthuras, ede ka zjarr ne varrin tend,
ende digjeshin veshulet e rrushit qe zogjte i hane.
Oh, goje e kafshuar, oh, gjymtyre te puthura,
Oh, dembe te uritur, o trupa te perqafuar.
Oh, ciftezim i furishem shprese e mundimi,
ne te cilin u shkrime e deshperuam.
Dhembshuria, e lehte si uji dhe mielli.
Dhe fjala e saponisur ne buze.
Ai ishte shorti im, dhe mbi te kaloi deshira,
dhe kur deshira ime u permbys, - gjithcka te ti qe permbytje.
Oh, vend ermadhash, net y cdo gje shebej, -
c’dhimbje s’e the, c’dhimbje s’ta mori frymen.
Nga varri ne var ti digjeshe e kendoje.
Ne kembe porsi detari ne bashin e anijes.
Dhe ti lulezohe ne kenge, therrmoheshe ne rrymat e ujit.
Oh, grumbull germadhash, pus i hapur pikellimi.
Zhytes i zbehte i verber, krdhetar i pafat,
shpikes i humbur, - gjithcka te ti qe permbytje!
Eshte ora e nisjes, ore e eger e ftohte,
qe nata e nguros ne ecjen e oreve.
Brezi shkembor i detit e shtrengon bregun.
Ndrijne yje te reja, shtegtojne zogj te zinj.
I braktisur jam, si limanet ne agim.
Dhe ne duart e mia perpelitet vetem hija qe dridhet.
Ah, sa me larg nga te gjitha! Sa me arg nga te gjitha….
Eshte ora e nisjes.Oh, ti i braktisur!
Ketu te dua
Ketu te dua.
Ne pishat e errta qe era ngaterron
Ndricon hena mbi ujrat e vrullta.
Pershkruhen dite te njejta qe ndjekin njera-tjetren.
Mjergulla shkrihet ne figura kercimi.
Nje pulbardhe argjendi shkeputet nga perendimi.
Ndonjehere nje vele. Larte, lart yje.
Ose kryqi i zi i nje anije.
Vetem.
Ndonjehere me kap agimi, dhe i njome eshte madje edhe shpirti im.
Tingellon, e ritingellon deti i larget.
Ky eshte nje port.
Ketu te dua.
Ketu te dua dhe me kot horizonti te fsheh.
Po te dashuroj midis ketyre gjerave te ftohta.
Ndonjehere puthjet e mia shkojne mbi ato anije te renda,
qe vrapojne neper det atje ku nuk arrijne.
Shikohem qe tashme i harruar si keto spiranca te vjetra.
Moli eshte akoma me i trishte kur e prek mbremja.
Jeta ime stermundohet me kot e uritur.
Dua ke nuk kam. Ti je kaq e larget.
Merzitja ime lufton me perendimet e lehta.
Por nata arrin e fillon e palevizshme.
Hena rrotullon shiritin e saj te endrrave.
Yjet me te medha me shohin me syte e tu.
E sepse une te dua, pishat ne ere,
duan te kendojne emrin tend me fletet e tyre.
Der Schriftsteller und Kosovo-Albaner Beqë Cufaj zweifelt an der UN-Mission in seiner Heimat. Foto: Jürgen Sieckmeier
